Παραινέσεις σε νέους φοιτητές

Σπυρίδων Βλιώρας-Αθηνά Νικολογιάννη, Εφημερίδα Τα Μετέωρα, 13 Σεπτεμβρίου 1996

Την περασμένη εβδομάδα ανακοινώθηκαν τα ονόματα των επιτυχόντων σε διάφορες σχολές των Ανώτερων και Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της χώρας μας. Πολλοί υποψήφιοι από την επαρχία της Καλαμπάκας αλλά και απ' όλες τις περιοχές της Ελλάδας πληροφορήθηκαν την είσοδό τους σε κάποια απ' τις πολυπόθητες γι' αυτούς σχολές. Κάποιοι -ελπίζουμε λίγοι!- έμειναν με την εντύπωση πως μετά από μια τέτοια επιτυχία όλα γι' αυτούς στη μετέπειτα ζωή τους θα είναι ρόδινα, πως όσο διάβασαν διάβασαν και ανταμείφθηκαν με μια μεγάλη ανταμοιβή. Η πραγματικότητα βέβαια μάλλον θα τους πείσει για το αντίθετο.

Θα θέλαμε λοιπόν με το παρόν μας άρθρο να δώσουμε κάποιες παραινέσεις γενικής φύσης και πάντα σε σχέση με την εκπαιδευτική πρακτική¹ για την όσο το δυνατόν αποδοτικότερη διέλευσή τους από τα πανεπιστήμια. Θα ξεκινήσουμε τονίζοντας πως τα πανεπιστήμια δουλεύουν με σύστημα απείρως καλύτερο σε πολλά σημεία, όμως κάπως διαφορετικό απ' αυτό που έχουν συνηθίσει οι μαθητές στα γυμνάσια και τα λύκεια που ως τώρα φοιτούσαν.

Το πρώτο πράγμα που αλλάζει είναι ο τρόπος διδασκαλίας και εξέτασης των μαθημάτων. Σε καμία περίπτωση ας μη περιμένουν οι φοιτητές να τους δοθεί ένα (1) βιβλίο, να το διαβάσουν με τον άκριτο τρόπο που τους έχουν μέχρι τώρα μάθει να κάνουν, να το αποστηθίσουν, και να περάσουν το μάθημα. Το πρώτο πράμα που πρέπει να συνηθίσουν στο πανεπιστήμιο είναι η έννοια της βιβλιογραφίας. Ο καθηγητής δηλαδή θα τους δώσει ευθύς εξαρχής για το μάθημα που τους αφορά κάποιο κατάλογο με βιβλία ή άρθρα από σχετικά επιστημονικά περιοδικά, γραμμένα είτε στην ελληνική γλώσσα είτε τις περισσότερες φορές -για τα πιο πολλά γνωστικά αντικείμενα- σε κάποια άλλη γλώσσα: αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά...

Τα πολλά αυτά βιβλία της βιβλιογραφίας βέβαια δεν είναι απολύτως απαραίτητο να τα προμηθευτούν οι φοιτητές (να τ' αγοράσουν δηλαδή, πράγμα που πολλές φορές κοστίζει μια περιουσία) ούτε είναι απολύτως απαραίτητο να τα διαβάσουν όλα (φυσικά απαγορεύεται -εκ των πραγμάτων- η αποστήθιση!). Οφείλουν όμως να τα βρουν -θα δούμε παρακάτω πού ή με ποιους τρόπους-, να μελετήσουν κριτικά τα πιο σημαντικά , να ενημερωθούν από βιβλιοπαρουσιάσεις ή κριτικές βιβλίων για τα υπόλοιπα.²

Μέσα απ' αυτή τη διαδικασία θα μπορούν να αποκτούν σφαιρική άποψη για το εξεταζόμενο αντικείμενο, θα κατανοούν ότι η γνώση δεν παράγεται από μία μόνο φωτισμένη διάνοια, αλλά είναι το αποτέλεσμα μιας διαλεκτικής ανταλλαγής των πορισμάτων των επιμέρους ατομικών ερευνών. Τελικά, η γνώση της βιβλιογραφίας σ' ένα αντικείμενο, δηλαδή γνώση όλων -στα μέτρα του ανθρωπίνως δυνατού- των κειμένων που έχουν γραφεί σχετικά με κάτι που εξετάζουμε, μας απαλλάσσει απ' το "να ανακαλύψουμε ξανά την Αμερική!", τουτέστιν να ερευνήσουμε και να διατυπώσουμε πράγματα που έχουν ειπωθεί παλιότερα και ενδεχομένως αρτιότερα από κάποιους άλλους. (Εδώ επίσης δεν έχει κάποιος παρά να σκεφτεί και τις σχετικές επισημάνσεις του καθηγητή Χριστοδούλου στη διάλεξη που έδωσε την προηγούμενη Κυριακή στην πόλη μας).

Το μέρος που θα βρούμε τα περισσότερα από τα βιβλία ή τα περιοδικά μιας βιβλιογραφίας είναι, εκτός βέβαια από τα ενημερωμένα βιβλιοπωλεία της πόλης που θα φοιτήσουμε, και οι βιβλιοθήκες είτε της πόλης είτε κυριότερα του πανεπιστημίου. Κάθε πανεπιστημιακό τμήμα ή τομέας διαθέτει, ανάλογα και με την οργάνωση του κάθε πανεπιστημίου, και μια βιβλιοθήκη σχετική με τα μαθήματα που διδάσκονται. Οφείλει λοιπόν ο -ευσυνείδητος- φοιτητής να περνά ένα αρκετά μεγάλο μέρος του χρόνου της μελέτης του στην αίθουσα της βιβλιοθήκης, στην αρχή για να γνωρίσει το χώρο, να μάθει για τη διάταξη των βιβλίων και των περιοδικών στα ράφια, τα συστήματα ταξινόμησης βιβλίων κ.τ.ό.

Αυτά τα δύο που ως τώρα αναφέραμε (βιβλιογραφία, βιβλιοθήκες) είναι εκ των ων ουκ άνευ, είναι δηλαδή απ' τα πλέον απαραίτητα για κάποιον φοιτητή κάθε σχολής, ακόμα και των σχολών φυσικής αγωγής!³ Συνειδητοποιώντας αυτά ο φοιτητής και πιο εύκολα θα μπορεί να παρακολουθεί τα μαθήματα (και η παρακολούθηση των μαθημάτων κρίνεται απαραίτητη, τουλάχιστον για τα πρώτα εξάμηνα, μέχρι να μάθει ο φοιτητής να κρίνει πότε επιβάλλεται ή όχι) και ευκολότερα θα ανταποκρίνεται στις γραπτές εργασίες, υποχρεωτικές ή προαιρετικές, που θα του ζητούνται να συνθέσει.

Να πούμε εδώ ότι σε οποιαδήποτε γραπτή εργασία οφείλουμε να αναφερθούμε με σχετικές παραπομπές σε οτιδήποτε δεν είναι δικό μας, αλλά το έχουμε αντλήσει απ' αλλού. Οφείλουμε να αναφέρουμε τις πηγές που στηριχτήκαμε για να καταλήξουμε στο δικό μας συμπέρασμα ή να εκθέσουμε τα πορίσματα της δικής μας έρευνας. Αν δεν το κάνουμε αυτό θεωρούμαστε λογοκλόποι, κάτι που άπτεται θεμάτων ηθικής τάξης αλλά και του ποινικού κώδικα!

Μια άλλη παραίνεση που καλό θα ήταν να λάβουν σοβαρά υπόψη τους οι νέοι φοιτητές είναι και η εποικοδομητική εκμετάλλευση του ελεύθερου χρόνου τους. Η τρέχουσα άποψη που επικρατεί επί του θέματος είναι ότι φοιτητική ζωή σημαίνει διασκέδαση, διασκέδαση, διασκέδαση, συνοδευόμενη κάποτε κι από ακρότητες κάθε λογής. Δε λέμε, καλή είναι η ψυχαγωγία και η διασκέδαση. Καλό όμως θα ήταν να εκμεταλλευτούν την περίοδο της φοίτησης και για διάφορες άλλες ασχολίες. Η ενημέρωση για πολιτιστικά⁴ θέματα και η συμμετοχή σε πολιτιστικά δρώμενα (θέατρο, κινηματογράφος, εκθέσεις ζωγραφικής, συναυλίες, ποικίλα καλλιτεχνικά δρώμενα) καλό είναι να κινήσουν το ενδιαφέρον και την προσοχή του φοιτητή και να του "κλέψουν" λίγο -ή και περισσότερο- από το χρόνο του. Καθώς μάλιστα οι φοιτητές της περιοχής μας προέρχονται από ένα μέρος που επικρατεί μια απόλυτη ξεραΐλα σε ανάλογα θέματα, θα λέγαμε ότι επιβάλλεται να αφιερώσουν πολύ περισσότερο χρόνο γι' αυτά από συναδέρφους τους άλλων περιοχών.

Στους στόχους τους ακόμα πρέπει να είναι και η εκμάθηση ή βελτίωση μιας ξένης γλώσσας (ή και περισσότερων!), πράγμα απολύτως αναγκαίο όπως είδαμε και στην προσπάθεια να αντεπεξέλθουν με επιτυχία στις απαιτήσεις των σπουδών τους. Σήμερα μάλιστα, με την ανεργία να απειλεί την πλειονότητα των απόφοιτων πανεπιστημιακών σχολών, θα λέγαμε πως αποτελεί αναπόδραστη αναγκαιότητα το "κάτι παραπάνω" από ένα σκέτο πτυχίο και τις γνώσεις που αυτό ευαγγελίζεται. Μεταπτυχιακά ή και διδακτορικές εργασίες μάλλον πρέπει να είναι στους βραχυπρόθεσμους στόχους άμεσης προτεραιότητας των -ευσυνείδητων- φοιτητών.

Στο σημείο αυτό οφείλουμε να αναφερθούμε στον επαγγελματικό προσανατολισμό που "προσφέρουν" το σχολείο, η πολιτεία και η κοινωνία εν γένει. Βασιζόμενος σχεδόν μόνο στο ένστικτο και στην καλή του τύχη ο νέος προσπαθεί να σχεδιάσει το μέλλον του. Χαρακτηριστικό εδώ είναι το παράδειγμα φοιτήτριας που έλαβε επάξια το πτυχίο μιας σχολής εκπαιδευτικών (αδιάφορος ο κλάδος ή η βαθμίδα) το 1996 και προσδοκούσε ότι "σε δύο, το πολύ τρία χρόνια θα εργάζεται σε κάποιο δημόσιο σχολείο". Όταν της επισημάναμε ότι με τους σημερινούς ρυθμούς μάλλον δεν πρόκειται να διοριστεί ποτέ στη ζωή της, έπεσε από τα σύννεφα. Τόση είναι η ενημέρωση που παρέχεται! Για να μην αναφέρουμε μάλλον πως επιχειρείται ο επαγγελματικός αποπροσανατολισμός! Πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κάποιος τις αχαρακτήριστες ανακοινώσεις του υπουργείου παιδείας για αύξηση γύρω στο 30% των φοιτητών σε διάφορες σχολές! Για ποιο λόγο; Για να καταλήγουν 30% περισσότεροι άνεργοι μετά από πολύ κόπο και έξοδα;

Ξεφύγαμε όμως απ' το θέμα μας. Θα κλείσουμε με μια τελευταία παραίνεση. Απαιτήστε! Απαιτήστε και διεκδικήστε δυναμικά καλύτερες σπουδές, αρτιότερη οργάνωση των πανεπιστημίων, μεγαλύτερες και πιο ενημερωμένες βιβλιοθήκες, περισσότερες και ποιοτικότερες ευκαιρίες για περαιτέρω σπουδές. Αλλά και όσοι σήμερα είστε μαθητές που ονειρεύεστε μόρφωση ανώτερου επιπέδου. Απαιτήστε και διεκδικήστε ανάλογα αιτήματα και επιπλέον επιτακτικά απαιτήστε επαγγελματικό προσανατολισμό ουσιαστικό. Για το περιεχόμενό του θα επανέλθουμε σε προσεχές άρθρο μας.

--------------------