Η συμβίωση σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία

Σπυρίδων Βλιώρας, περιοδικό CarpeRoSas, Μάρτιος 2005

Εισαγωγή

     Στα πλαίσια του διαγωνισμού που προκήρυξε το Δίκτυο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού με θέμα «Η συμβίωση σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία», το Ενιαίο Λύκειο Καρπερού συμμετείχε διεξάγοντας μια σχετική έρευνα. Δηλώθηκαν στην αίτηση συμμετοχής ότι θα μετέχουν 4 μαθήτριες, οι: Παναγιώτα Μωυσιάδου (Γ’ Λυκείου), Ελίζα Ντρούγια (Γ’ Λυκείου), Δέσποινα Φουντουκίδου (Γ’ Λυκείου) και Ηλιάνα Αναστασίου (Β’ Λυκείου). Η τελευταία τελικά δεν συμμετείχε στην έρευνα. Υπεύθυνος καθηγητής και συντονιστής της όλης προσπάθειας ανέλαβε ο Σπυρίδων Βλιώρας-Φιλόλογος.

     Κίνητρό μας στην όλη ερευνητική και συνθετική προσπάθεια ήταν η αγάπη για το συνάνθρωπο και τα ανθρωπιστικά αισθήματα προς όλους τους συνανθρώπους μας, οιασδήποτε φυλής, εθνότητας, φύλου ή μορφωτικού επιπέδου κι αν είναι. Το ενδιαφέρον -και η απορία συγχρόνως- ήταν να μάθουμε κατά πόσο μπορούμε να συμβιώσουμε σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία -όπως τείνει να γίνει η ελληνική- στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης. Ενδιαφερόμαστε ακόμα να μάθουμε τη γνώμη των συμπολιτών μας πάνω στα ζητήματα αυτά. Τους σχετικούς προβληματισμούς και ανησυχίες τα συζητάμε συχνά στο σχολείο. Θελήσαμε όμως να δούμε και τη γνώμη της τοπικής κοινωνίας.

 

Έρευνα

     Η έρευνα διεξήχθη το δίμηνο Φεβρουαρίου-Μαρτίου 2005 στην περιοχή του Δήμου Χασίων στο Νομό Γρεβενών καθώς και (δευτερευόντως) στο Δήμο Καλαμπάκας του νομού Τρικάλων. Οι μαθήτριες έδιναν σε όσους το επιθυμούσαν το ερωτηματολόγιο που παρατίθεται στο τέλος και ζητούσαν να απαντήσουν -ανώνυμα εννοείται- στις σχετικές ερωτήσεις. Δε δέχθηκαν όλοι να απαντήσουν. Από τα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια που λάβαμε (26 τελικά, γιατί μια μαθήτρια δεν παρέδωσε την εργασία της εγκαίρως), προκύπτουν τα παρακάτω στοιχεία:

 

Γράφημα 1

     Όπως φαίνεται στο Γράφημα 1 η πλειοψηφία (61,54%) των ερωτώμενων που δέχτηκαν να απαντήσουν ήταν από 26-50 ετών, προέρχονται δηλαδή από τα μεσαία ηλικιακά στρώματα. Δυστυχώς δε δέχθηκαν πολλοί ηλικιωμένοι ν’ απαντήσουν (11,54%).

 

Γράφημα 2

     Από το Γράφημα 2 προκύπτει ότι η συντριπτική πλειοψηφία (80,77%) των ατόμων που απάντησαν ήταν γυναίκες. Δυστυχώς πολλοί άντρες δε δέχτηκαν ν’ απαντήσουν. Ίσως έπαιξε ρόλο και το ότι μαθήτριες ήταν αυτές που διεξήγαγαν την έρευνα.

 

Γράφημα 3

     Φυσικό είναι στην περιοχή που διεξήχθη η έρευνα (Δήμος Χασίων Νομού Γρεβενών κυρίως και δευτερευόντως Δήμος Καλαμπάκας) το 80,77% των απαντήσεων να προέρχεται από κατοίκους χωριών. Το 18,23 ήταν από την Καλαμπάκα (Κωμόπολη).

 

Γράφημα 4

     Ένα ποσοστό 37,71% των ερωτηθέντων ήταν (συμ)μαθητές ή φοιτητές. Μεγάλο ποσοστό αντιστοιχεί στους καθηγητές (15,38%), ενώ από τα υπόλοιπα ξεχωρίζουν οι ανεπάγγελτες γυναίκες και οι αγρότες ή οι έμποροι αγροτικών κυρίως ειδών.

 

Γράφημα 5

     Το 38,46 των ερωτηθέντων είχαν τελειώσει το δημοτικό ή το γυμνάσιο ενώ οι περισσότεροι (61,54%) είχαν φοιτήσει σε ανώτερες βαθμίδες εκπαίδευσης.

 

Γράφημα 6

     Από το Γράφημα 6 βλέπουμε ότι όλοι γνωρίζουν παιδιά ή ενηλίκους από άλλες χώρες που εγκαταστάθηκαν ως μετανάστες στη χώρα μας (κυρίως Αλβανικής υπηκοότητας). Η μία αρνητική απάντηση (3,85%) -και μάλιστα από εκπαιδευτικό, που πιθανόν να έχει ως μαθητές του και μετανάστες- μάλλον είναι εσκεμμένα αρνητική.

 

Γράφημα 7

     Σύμφωνα με το Γράφημα 7 οι περισσότεροι ισχυρίζονται πώς γνωρίστηκαν σε εργασιακό χώρο (είτε δούλευαν μαζί είτε τους είχαν στη δούλεψή τους, κυρίως σε χωράφια) (72%, αν υπολογίσουμε ως εργασιακό χώρο και το σχολείο) ή στη γειτονιά (24%). Δηλαδή ένα ποσοστό 96% αφορά «υποχρεωτική» συνεύρεση (δουλειά, σχολείο, γειτονιά) και μόνο ένα ταπεινό 4% υποκρύπτει προαίρεση (σε παρέα).

 

Γράφημα 8

     Αρκετοί φανερώνονται δεκτικοί και δηλώνουν σε ποσοστό 61,54% ότι προχωρούν και στη συναναστροφή με μετανάστες, κάποιοι (38,46%) όχι.

 

Γράφημα 9

     Από το 9^ο Γράφημα προκύπτει πως ένα πολύ μεγάλο ποσοστό (81,25%) βιώνει από πολύ θετικά έως έτσι κι έτσι τη σχέση τους με τους μετανάστες, ενώ ένα μικρό ποσοστό (18,75%) τους αντιμετωπίζει αρνητικά έως πολύ αρνητικά, κυρίως άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας. (Η ένδειξη πολύ αρνητικά προέρχεται από άτομο άνω από 50 ετών).

 

Γράφημα 10

     Από όσους δηλώνουν πως δεν συναναστρέφονται με αλλοδαπούς μετανάστες, οι μισοί περίπου δηλώνουν ότι θα επιθυμούσαν μια μελλοντική συναναστροφή είτε για ουσιαστικούς λόγους [ανταλλαγή απόψεων, να γνωρίσω ιδιαιτερότητες, κοινά ενδιαφέροντα, να αποκτήσω περισσότερους φίλους (νέος)] είτε για μη ουσιαστικούς [εφόσον δεν εκφράζονται εχθρικά(!)]. Όσοι επιμένουν να μη θέλουν καμία συναναστροφή τονίζουν αρνητικά κατά τη γνώμη τους στοιχεία [κλέβουν, λένε ψέματα, όχι κοινά ενδιαφέροντα].

 

Γράφημα 11

     Η συντριπτική πλειονότητα το θεωρεί ενδιαφέρον (84,62%) για λόγους όπως: να μάθω τα ήθη-έθιμα (26%), νοοτροπία, κουλτούρα, τρόπο ζωής, πώς ζουν σε άλλες χώρες. Άλλες ενδιαφέρουσες απαντήσεις: διεύρυνση πνευματικών οριζόντων, αναδεικνύονται διαφορές...

 

Γράφημα 12

     76,92% θεωρούν θετικό στοιχείο τη συμβίωση με ανθρώπους από άλλη χώρα. Οι λόγοι που επικαλούνται: Δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα, Δεν διαφέρουν, γόνιμη αφομοίωση στοιχείων,  ο πλανήτης για όλους φτιάχτηκε(!),επικοινωνία, ανταλλαγή απόψεων... Αλλά και: αποτελούν φθηνό εργατικό δυναμικό(!). Το 23,08 των απαντήσεων (όσων το θεωρούν αρνητικό στοιχείο) επικαλούνται τα εξής: θέλουμε την ηρεμία μας, είναι διαφορετικοί, δεν υπάρχουν κοινά, αλλοίωση πολιτισμικής κληρονομιάς, είναι ιδιοτελείς, έχουν διαφορετική νοοτροπία, θρησκεία, τρόπο ζωής...

 

Γράφημα 13

     Από το 13^ο Γράφημα προκύπτει πώς όλοι σχεδόν (92,31%) έχουν αναλογιστεί τις δυσκολίες, τα προβλήματα και τους λόγους μετανάστευσης. Από τα δύο όχι, το ένα προέρχεται από άτομο άνω των 50 ετών.

Δυσκολίες που αναφέρονται: Ξένο περιβάλλον, μη αποδεκτοί / Ρατσισμός, αδιαφορία / Διαβίωση / Ανεργία / Γλώσσα, ανεργία, εκμετάλλευση / Ανεργία, ρατσισμός / Αποδοχή, εργασία, εκπαίδευση / Ρατσισμός, ανεργία / Εκμετάλλευση, ρατσισμός / Προσαρμογή στη νοοτροπία / Εργασία / Πόλεμοι, ανεργία, επιβίωση / Ππόλεμος, φτώχεια, ανεργία, αναρχία, μη σιγουριά / Ανεργία, χαμηλοί μισθοί, πείνα, εκμετάλλευση / Σπίτι, δουλειά, λεφτά / Πολιτική κατάσταση, οικονομικά / Ανεργία, χρήματα / Ρατσισμός, ξενοφοβία / Ρατσισμός, γλώσσα, ήθη, έθιμα / Ανεργία, γλώσσα, ρατσισμός / Επιβίωση, κακομεταχείριση / Φτώχεια, ανεργία / Εργασία, κακομεταχείριση / Δε μ' αφορούν / Ρατσισμός, καταπίεση…

Λόγοι που αναφέρονται: Δυσκολίες επιβίωσης / Οικονομικοί, ποιότητα ζωής / Οικονομική, ανεργία / Φτώχια / Οικονομικοί / Οικονομικοί / Ανεργία, πολιτικές αναταραχές, πόλεμος, χαμηλό βιοτικό επίπεδο / Ανεργία, φτώχεια / Πόλεμος, ανεργία, φτώχεια, καλύτερη ζωή / Οικονομικοί / Δημοκρατική χώρα, εύκολη πρόσβαση / Εργασία, σιγουριά / Εργασία, βιοτικό επίπεδο / Καλύτερο μέλλον / Δουλειά, μόρφωση, βιοτικό επίπεδο / Δουλειά, χρήματα, άνοδο βιοτικού επιπέδου / Οικονομικοί / Καλύτερη ζωή / Οικονομικοί / Ανεργία, φτώχεια, βία, πορνεία, εξαθλίωση / Δυσκολίες / Φτώχεια, πολιτικό καθεστώς, ανεργία / Δουλειά, συμφέρον / Ανεργία, φτώχεια, κακομεταχείριση

 

Γράφημα 14

     Οι περισσότεροι ναι, αρκετοί όχι.

 

Γράφημα 15

     Κανείς μετανάστης δε φαίνεται να έχει ούτε πολύ θετική ούτε πολύ αρνητική γνώμη για την Ελλάδα. Των περισσοτέρων η γνώμη είναι θετική.

 

Γράφημα 16

     Οι απαντήσεις στο ερώτημα είναι μοιρασμένες. Το 42,31 θεωρεί ως θετικό στοιχείο το ότι αποτελούν (φθηνό) εργατικό δυναμικό, ενώ από τα αρνητικά τονίζονται η εγκληματικότητα (38,46%, ποσοστό που αυξάνει αν συνυπολογίσουμε τις απαντήσεις που μιλούν για κλοπές, ναρκωτικά...) και η ανεργία που επιφέρουν στους ντόπιους (15,38%).

Θετικά: Προσφέρουν βοήθεια / Αποκατάσταση ανύπαντρων ανδρών, αύξηση αριθμού μαθητών, ανάληψη δύσκολων εργασιών / Φθηνή εργασία / Εργασία / Ανάκαμψη οικονομίας / Δύσκολες χειρονακτικές δουλειές / Φθηνά εργατικά χέρια / Ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων / Πολιτιστικά στοιχεία, εργατικό δυναμικό / Ανταλλαγή ηθών, εθίμων, μείωση ξενοφοβίας, σεβασμός στο διαφορετικό / Ανταλλαγή απόψεων / Οικονομικός / Αύξηση πληθυσμού, φθηνό εργατικό δυναμικό / Αύξηση πληθυσμού, οικονομία / Φθηνή εργασία, κίνηση αγοράς / Φθηνή εργασία, επαφή με άλλους λαούς / Εργατικά χέρια, φθηνή εργασία / Φθηνή εργασία / Φθηνή εργασία, ανταλλαγή πολιτισμικών στοιχείων…

Αρνητικά: Κοινωνική παθογένεια / Δημιουργούν προβλήματα / Τρομοκράτες, κλέφτες / Διαρροή κεφαλαίων στο εξωτερικό / Ανεργία / Εγκληματικές ενέργειες / Ανεργία / Εγκληματικότητα, αλλοίωση κοινωνικού χάρτη (sic) / Ρατσισμός, βία, εγκληματικότητα, ανέντακτοι κοινωνικά / Εγκληματικότητα, μείωση ημερομισθίων, εισαγωγή ασθενειών / Αρρώστιες, σκοτώνουν, κλέβουν, όπλα, ναρκωτικά, μείωση θέσεων εργασίας / Κοινά στοιχεία λείπουν / Εγκληματικότητα, ναρκωτικά, εξαγωγή συναλλάγματος / Εγκληματικότητα, ναρκωτικά, όπλα, εισαγωγή ασθενειών, μείωση θέσεων εργασίας / Ανεργία, εγκληματικότητα, συμπλοκές / Ανεργία, βία / Κακοί, εγκληματικότητα, βία / Εγκληματικότητα, παρανομία / Φασαρίες, κλοπές, εγκλήματα…

 

Γράφημα 17

     Όλοι φαίνεται να γνωρίζουν, αναφέρονται όμως σχεδόν αποκλειστικά στη μετανάστευση Ελλήνων προς τη Γερμανία (92%) και μάλιστα στις δεκαετίες 50-60 του 20^ού αιώνα. Το χρονικό βάθος και τη γεωγραφική έκταση των μεταναστευτικών ρευμάτων από την Ελλάδα προς άλλες χώρες ούτε φαίνεται να την υποπτεύονται. (βλ. βιβλιογραφία)

 

Γράφημα 18

 

Συμπεράσματα

     Μελετώντας τα στοιχεία της έρευνας μπορούμε να καταλήξουμε σε ορισμένες διαπιστώσεις και συμπεράσματα:

     Καταρχάς διαπιστώνουμε ότι η συνύπαρξη στον ίδιο τόπο έλαβε τη μορφή αναγκαστικής συμβίωσης. Τα πολλά λάθη που έγιναν στη μεταναστευτική πολιτική της χώρας μας είχαν ως αποτέλεσμα χιλιάδες μετανάστες να εισέλθουν παράνομα στην Ελλάδα. Η παρανομία αυτή γέννησε πολλά αρνητικά επιφαινόμενα, κι αυτό εξηγεί εν μέρει την αρνητική γνώμη που εκφράζουν κυρίως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ερωτώμενοι. Αντιπαραθέτουν μάλιστα πως: «Όταν εμείς πηγαίναμε στη Γερμανία να δουλέψουμε, ήμασταν νόμιμοι, με όλα τα χαρτιά, και υφιστάμεθα όλους τους ελέγχους απ’ το γερμανικό κράτος».

     Βλέπουμε λοιπόν πως η αρνητική γνώμη των μεγαλύτερων στην ηλικία είναι κυρίαρχη και δύσκολα αναστρέψιμη, καθότι πιο συντηρητικοί γενικά στις επιλογές τους*. Όλοι όμως, νεότεροι και πιο ηλικιωμένοι αναλογίζονται τις δυσκολίες και τα προβλήματα που πέρασαν οι μετανάστες και εκφράζουν γενικά τη λύπη τους και αρκετοί τη συμπάθειά τους.

     Γενικά, οι νεότεροι στην ηλικία (μαθητές, φοιτητές, καθηγητές) φαίνεται να είναι πιο δεκτικοί. Ζουν από πιο κοντά τους μετανάστες, τους συναναστρέφονται πιο εύκολα (κι εδώ υπάρχουν εξαιρέσεις), ενδιαφέρονται να μαθαίνουν για τον τρόπο ζωής άλλων λαών, τα ήθη, τα έθιμά τους, τις συνήθειες, την κουλτούρα τους.

     Διαπιστώνουμε ότι η μόρφωση και η γνώση, το ανοικτό πνεύμα και η επαφή με σωστούς όρους είναι καθοριστικοί παράγοντες στην αποδοχή και παραπέρα στη συμβίωση ατόμων με διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές.

     Σε σχετική έρευνά μας στο διαδίκτυο διαπιστώσαμε ότι οι μετανάστες συνέβαλλαν τα μέγιστα στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, στην τόνωση της παραγωγής, στην έγκαιρη παράδοση των έργων των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και σε τομείς που δεν είχαμε φανταστεί, όπως η στήριξη των Ασφαλιστικών Ταμείων!

     Η εθνοτική και πολιτισμική ετερότητα χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες σε όλο τον κόσμο. Η παγκοσμιοποίηση ανοίγει τα σύνορα και τα προβλήματα μεταφέρονται σε όλα τα κράτη. Μεταφέρονται όμως και οι άνθρωποι, με τις ιδέες, τις απόψεις, τους προβληματισμούς τους, τις αγωνίες τους, τις πολιτισμικές τους ιδιαιτερότητες. Κι εμείς αυτούς βλέπουμε. Αισιόδοξα αντιμετωπίζουμε το μέλλον και πιστεύουμε ότι θα αρθούμε πάνω από τα αρνητικά, τις αντιπαλότητες, τις αντιξοότητες και θα ζήσουμε, θα συμβιώσουμε καλύτερα σ’ ένα καλύτερο κόσμο. Η έρευνα που κάναμε ελπίζουμε να συμβάλλει έστω κι ελάχιστα σ’ αυτό.

 

Βιβλιογραφία-Διαδικτυακές παραπομπές

1.    Banks James, Εισαγωγή στην πολυπολιτισμική εκπαίδευση, εκδ. Παπαζήσης, 2004, σελ. 252, 14,04 €. [Πάντα ρωτούμε εμείς οι παιδαγωγοί τι είναι απαραίτητο να μάθει το κάθε παιδί. Ποιος είναι ο πρόσφορος τρόπος για να συμβάλουμε στην ανάπτυξη των παιδιών από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Με ποιον τρόπο τα παιδιά θα μάθουν να ζουν στον πραγματικό κόσμο, ενώ ταυτόχρονα να συναντούν τον κόσμο των άλλων ανθρώπων, να επικοινωνούν, να μοιράζονται έναν κοινό κόσμο, δημιουργώντας μια δημοκρατική κοινωνία. Ο καθηγητής Bands τονίζει ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να πιστέψουν ότι όλοι οι μαθητές μπορούν να διδαχθούν ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη και φυλετική ομάδα στην οποία ανήκουν και ότι η γνώση είναι μια κοινωνική κατασκευή που έχει κοινωνικές, πολιτικές και κανονιστικές παραδόσεις. Η πολιτισμικότητα είναι μία συνεχής διαδικασία. Η επιβίωση μιας δημοκρατικής χώρας επιτυγχάνεται με το να βοηθήσουμε όλους τους μαθητές να αποκτήσουν τις γνώσεις και τις ικανότητες που θα τους επιτρέψουν να λειτουργήσουν μέσα σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία και σε ένα κόσμο με πολλούς και ποικίλους πολιτισμούς. (Από τα "Προλεγόμενα" της Ευγενίας Κουτσουβάνου, στο βιβλίο)]

2.    Ignatius David, Η Γερμανία θα ενθαρρύνει τη μετανάστευση, εφ. Τα Νέα, 30/6/2001.

3.    Βεντούρα Λίνα, Έλληνες μετανάστες στο Βέλγιο, εκδ. Νεφέλη, 1999, σελ. 342, 15.17 €. [Το φαινόμενο της μετανάστευσης είναι αδιάρρηκτα δεμένο με την ιστορία της νεότερης ελληνικής κοινωνίας. Το βιβλίο τούτο αναπτύσσει έναν επίκαιρο προβληματισμό μελετώντας την ιστορία της μεταπολεμικής μετακίνησης Ελλήνων εργατών προς τη Βορειοδυτική Ευρώπη. Βασισμένο σε πλούσιο γραπτό και προφορικό υλικό, προσεγγίζει τα θέμα από πολλές και διαφορετικές πλευρές αναδεικνύοντας εντυπωσιακά τόσο την πολυπλοκότητα όσο και το εύρος του. Αναλύει τους παράγοντες και τους μηχανισμούς που οδήγησαν πολλούς Έλληνες στο Βέλγιο για να εργαστούν στα ανθρακωρυχεία. Εξετάζει την αλληλόδραση των Ελλήνων μεταναστών με την κοινωνία υποδοχής και τις άλλες ομάδες ξένων και συσχετίζει την κατηγοριοποίησή τους από το γηγενή πληθυσμό με την κοινωνική τους προέλευση και το εργασιακό τους καθεστώς. Παρακολουθεί τέλος την εξέλιξη των κοινωνικών θέσεων και των πολιτιστικών συστημάτων, την επίδραση της μεταναστευτικής εμπειρίας στην καθημερινότητα καθώς και τους μετασχηματισμούς στις ταυτότητες και τις στρατηγικές των Ελλήνων εργατών στο Βέλγιο από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 ως το 1980.]

4.    Βερνίκος Νικόλαος-Δασκαλοπούλου Σοφία, Πολυπολιτισμικότητα: Οι διαστάσεις της πολιτισμικής ταυτότητας, εκδ. Κριτική, 2002, σελ. 492, 26,10 €. [Η πολυπολιτισμικότητα είναι το κυρίαρχο φαινόμενο της εποχής μας. Όλες οι κοινωνίες αναζητούν τρόπους για να εξασφαλίσουν την αρμονική συμβίωση διαφορετικών ταυτοτήτων και πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων. Κάτω από το πρίσμα της πολιτισμικής ανθρωπολογίας και της ανθρώπινης οικολογίας εξετάζονται η σημερινή ποικιλότητα πολιτισμών και οι κυριότερες διαστάσεις της πολιτισμικής ταυτότητας. Ταυτότητες φυλετικές, εθνικές και «έθνικ», όπου μέσα από τη βιολογική ενότητα του ανθρώπινου είδους, που συνεχώς αποκαλύπτεται από την παλαιοανθρωπολογία και τη βιολόγια, αναδεικνύεται το πλήθος των ιστορικών εθνικών παραδόσεων και των μαχητικών εθνοτικών διεκδικήσεων. Ταυτότητες έμφυλες, γλωσσικές, θρησκευτικές. [...] Τελικά διαπιστώνεται ότι η δυναμική της πολυπολιτισμικότητας πιέζει τις κοινωνίες μας να εξελιχθούν, περνώντας από το στάδιο της κοινωνίας των μαζών στο στάδιο της κοινωνίας των πολιτισμών και των πολιτισμικών ομάδων.]

5.    Δαμηλάκου Μαρία,  Έλληνες μετανάστες στην Αργεντινή (1900-1970): Διαδικασίες συγκρότησης και μετασχηματισμοί μιας μεταναστευτικής κοινότητας, εκδ. Εμπορική Τράπεζα, 2004, 23,40 €. [Η συγγραφέας μελετά τους Έλληνες μετανάστες της Αργεντινής προσπαθώντας να παρακολουθήσει τη σταδιακή συγκρότησή τους ως κοινότητα, το μετασχηματισμό τους και τη σταδιακή δημιουργία συλλογικών ταυτοτήτων, ως αποτέλεσμα των διαφορετικών σχέσεων, εντάσεων και εξισορροπήσεων που αναπτύχθηκαν στο εσωτερικό τους, καθώς και τη σχέση τους τόσο με την τοπική εθνική ζωή της Αργεντινής, όσο και με την εθνική ζωή της Ελλάδας.]

6.    Ευαγγέλου Ιάσων, Παγκοσμιοποίηση - Πολυ-πολιτισμικότητα - Φονταμενταλισμός (με απλά λόγια), εκδ. Σάκκουλας, 2002, σελ. 79, 10,35 €.

7.    Ζαϊμάκης Γιάννης-Καλλινικάκη Θεανώ, Τοπικός χώρος και πολυπολιτισμικότητα: Σάπες, Θράκη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2004, σελ. 352, 8,80 €. [Το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας και οι στρατηγικές αντιμετώπισης των διαπολιτισμικών ζητημάτων και της κοινωνικής ένταξης βρίσκονται σήμερα στο επίκεντρο των συζητήσεων, ειδικά σε σχέση με τοπικές κοινωνίες στις οποίες συνυπάρχουν ετερογενείς -εθνοτικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά- ομάδες, με ρευστές και ανοικτές στη διαπραγμάτευση ταυτότητες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας περιοχής είναι οι Σάπες (Θράκη), στο δυναμικό πολυπολιτισμικό περιβάλλον της οποίας συμβιώνουν Έλληνες γηγενείς και πρόσφυγες, Τούρκοι, Πομάκοι, Αθίγγανοι, Βούλγαροι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Ρώσοι, Σλαβομακεδόνες. Μια πολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή αυτής της τοπικής κοινωνίας επιχειρεί το παρόν βιβλίο, με την ανάδειξη του χαρακτήρα της, την παρουσίαση των διομαδικών σχέσεων και την περιγραφή των ιδιαίτερων αναγκών της. Όπως είναι ευνόητο, αυτή η διερεύνηση και η αποτύπωση των γνωρισμάτων της συγκεκριμένης κοινωνίας διευκολύνουν την ανάπτυξη ενός ψύχραιμου διάλογου για τους τρόπους αντιμετώπισης των τοπικών προβλημάτων και για τη διαμόρφωση ενός ορθολογικού σχεδιασμού κοινωνικής πολιτικής που θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες της περιοχής. Μια εμπεριστατωμένη αποτίμηση των προβλημάτων ενός πολυπολιτισμικού χώρου και μια ρεαλιστική πρόταση για παρεμβάσεις που απαντούν στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών.]

8.    Καπλάνι Γκαζμέντ, Yπάρχουμε... Συνυπάρχουμε; «Ξεχάστε τους ‘πενηντάρηδες’, σώστε τα παιδιά», εφ. Τα Νέα, 14/9/2004.

9.    Καρανασοπούλου Ειρήνη, Ή κόβετε τις συντάξεις σας ή νομιμοποιείτε τους λαθρομετανάστες, εφ. Τα Νέα, 29/7/2000.

10.  Καρύδης Βασίλης, Η εγκληματικότητα των μεταναστών στην Ελλάδα: Ζητήματα θεωρίας και αντεγκληματικής πολιτικής, εκδ. Παπαζήσης, 1996, σελ. 249, 11,51 €.

11.  Κατράκης Ανδρέας, Πολιτισμική παγκοσμιοποίηση. Η Ευρώπη μπροστά στην πρόκληση της ισλαμικής μετανάστευσης, εκδ. Πληθώρα, σελ. 96, 2,97 €.

12.  Πάνω από 20 εκατομμύρια οι λαθρομετανάστες στον κόσμο, εφ. Τα Νέα, 21/6/2000.

13.  Πελαγίδης Θεόδωρος-Λυμπεράκη Αντιγόνη, Ο φόβος του ξένου στην αγορά εργασίας: Ανοχές και προκαταλήψεις στην ανάπτυξη, εκδ. Πόλις, 2000, σελ. 85, 5,49 €. [Το βιβλίο αποδεικνύει ότι οι οικονομικοί μετανάστες δεν συνιστούν απειλή για την αγορά εργασίας στον τόπο μας αλλά αντιθέτως συνεισφέρουν αποφασιστικά στην ανάπτυξη. Μια αντιρατσιστική μελέτη για μια χώρα και μια εποχή όπου ο ρατσισμός μοιάζει να εξαπλώνεται ως μεταδοτική νόσος.]

14.  Πεσμαζόγλου Βασίλης, Επιστημονικός αντιρατσισμός, εφ. Τα Νέα, 7/4/2001.

15.  Πετρινιώτη Ξανθή, Η μετανάστευση προς την Ελλάδα: Μια πρώτη καταγραφή, ταξινόμηση και ανάλυση, εκδ. Οδυσσέας, 1993, σελ. 128, 5,62 €. [Το βιβλίο της Ξανθής Πετρινιώτη προσπαθεί να συμβάλει στην "εξέλιξη" της δημόσιας συζήτησης για το πρόβλημα της μετανάστευσης επιχειρώντας: α)τη σύνθεση των διαθέσιμων στοιχείων για τον εξαιρετικά ρευστό αριθμό των μεταναστών, β) την κατηγοριοποίηση των διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων των νεοεισελθόντων (παλιννοστούντες ομογενείς, "κανονικοί" μετανάστες, "μη-κανονικοί" μετανάστες, πρόσφυγες, κ.λπ.) και μια περιγραφή των κοινωνικο-οικονομικών χαρακτηριστικών κάθε κατηγορίας, γ) την ανάλυση των παραγόντων που συντελούν στην αύξηση της μετανάστευσης κατά την παρούσα συγκυρία, δ) μια πρώτη αξιολόγηση των επιπτώσεων στις αγορές εργασίας και στην υποδομή κοινωνικών υπηρεσιών και τέλος, ε) την επισήμανση των ζητημάτων που ανακύπτουν για τη χάραξη μιας συνεκτικής μεταναστευτικής πολιτικής η οποία δεν θα περιορίζεται στην αστυνόμευση των συνόρων.]

16.  Σαββόπουλος Κώστας-Ταφίλη Βάσω, «Θα είμαστε κι εμείς (οι αλλοδαποί) εκεί», εφ. Ελευθεροτυπία, 7/8/2004.

17.  Συλλογικό έργο, Πολιτιστικές ταυτότητες και παγκοσμιοποίηση. Κείμενα συνεδρίου, εκδ. Εκπαιδευτήρια Γείτονα, 2003, σελ. 193, 18 €.

18.  Συλλογικό έργο, Το δημοτικό τραγούδι: Της ξενιτιάς, εκδ. Εστία, σελ. 320, 10,80 €. [Λυρικά κείμενα, κατά κανόνα όχι αφηγηματικά, ποτέ τελετουργικά, χαρακτηρίζονται από μεγάλη ρευστότητα, δηλαδή από τον ελεύθερο συνδυασμό καθιερωμένων μοτίβων. Υπάρχουν σχετικά λίγα σταθερά θέματα. Είναι κυρίως έργο των γυναικών και αποτελούν πηγή σπουδαίων πληροφοριών, όχι τόσο για τα γεγονότα, παρά για τη σκέψη, συνειδητή ή μη, του νέου ελληνισμού.]

19.  Σωτήρχου Ιωάννα, Παλιοί μετανάστες, νυν ξενοφοβικοί, εφ. Ελευθεροτυπία, 21/3/2005.

20.  Φώτου Γιώτα, Πολυπολιτισμική εκπαιδευτική πραγματικότητα, εκδ. Έλλην, 2002, σελ. 97, 4,95 €.

 

Ερωτηματολόγιο Ατομικά στοιχεία Ηλικία:                  -25                             26-50                             50-  Φύλο:                   Άνδρας                                        Γυναίκα  Κατοικία (πόλη ή χωριό): Εργασία: Μορφωτικό επίπεδο:         Δημοτικό    Γυμνάσιο    Λύκειο         Πανεπιστήμιο  Ερωτήσεις 1. Γνωρίζεις παιδιά ή ενηλίκους από άλλες χώρες οι οποίοι έχουν εγκατασταθεί ως μετανάστες στην πατρίδα μας; Ναι . Όχι . –   (Αν η απάντηση είναι ναι:) Πώς γνωριστήκατε; 2. Συναναστρέφεσαι παιδιά ή ενηλίκους απ’ αυτές τις άλλες χώρες; Ναι . Όχι . –   (Αν η απάντηση είναι ναι:) Πώς βιώνεις αυτή τη σχέση; –    (Αν η απάντηση είναι όχι:) Θα επιθυμούσες να τους συναναστρέφεσαι ή όχι και γιατί; 3. Θεωρείς ενδιαφέρον να μαθαίνεις για τον τρόπο ζωής και σκέψης των ανθρώπων αυτών; Ναι . Όχι . -  Γιατί; 4. Θεωρείς θετικό στοιχείο να συμβιώνουν στον ίδιο τόπο άνθρωποι από διαφορετικές χώρες; Ναι . Όχι . -  Γιατί; 5. Έχεις αναλογιστεί τις δυσκολίες ή τα προβλήματα που συνάντησαν και τους λόγους που τους οδήγησαν στη χώρα μας; Ναι . Όχι . –   Δυσκολίες / Προβλήματα: –   Λόγοι: 6. Έχεις συζητήσει τη γνώμη τους για τη χώρα μας; Ναι . Όχι . –   Ποια είναι αυτή; 7. Είναι θετική για τη χώρα μας η παρουσία τους; Ναι . Όχι . –   Θετικά στοιχεία: –   Αρνητικά στοιχεία: 8. Γνωρίζεις αν Έλληνες βρέθηκαν ποτέ στην ανάγκη να ξενιτευτούν για να εργαστούν; Ναι . Όχι . –    (Αν ναι:) Ανάφερε πότε και για πού. Τόπος                         Ημερομηνία ................................... ...................................... Ονοματεπώνυμο μαθητή που πήρε τη συνέντευξη ......................................................................