Πώς θα γίνει η Αθήνα Κοπεγχάγη του Νότου

Μάνος Χαραλαμπάκης, εφ. Τα Νέα, 25/6/2012

Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα Γιαν Γκελ, ειδικό στον αστικό σχεδιασμό, η ελληνική πρωτεύουσα μπορεί να γίνει βιώσιμη πόλη για ποδηλάτες, ακολουθώντας το υποδειγματικό μοντέλο της δανικής πρωτεύουσας

Κι όμως, η Αθήνα που σήμερα είναι μια πόλη αφιλόξενη για τους πεζούς και τα ποδήλατα και κατακλύζεται από αυτοκίνητα μπορεί να γίνει... Κοπεγχάγη. Να μετατραπεί δηλαδή σε μια πόλη φιλική προς τους ανθρώπους με δίκτυα ποδηλατοδρόμων και πεζοδρόμων. 

Ίσως για κάποιους το παραπάνω να ακούγεται ουτοπικό ή σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Αλλά δεν είναι. Το υποστηρίζει μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο δανός αρχιτέκτονας Γιαν Γκελ – συνιδρυτής του παγκοσμίως γνωστού αρχιτεκτονικού γραφείου Jan Gehl Architects - Urban Quality Consultants της Κοπεγχάγης – που ειδικεύεται στον αστικό σχεδιασμό, δίνοντας όμως πάντα προτεραιότητα στον άνθρωπο.

Από τη δεκαετία του ‘60 που άρχισε να εργάζεται ως αρχιτέκτοντας αφιέρωσε την καριέρα του στη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις πόλεις. Και επανακαθόρισε τον αστικό σχεδιασμό έτσι ώστε να έχει επίκεντρο τον άνθρωπο· τους πεζούς και τους ποδηλάτες.

O διάσημος αρχιτέκτονας Γιαν Γκελ εντυπωσίασε πρόσφατα το ελληνικό κοινό σε μια διάλεξη που έδωσε στο Μουσείο Μπενάκη ως καλεσμένος της πρεσβείας της Δανίας. Μίλησε για το βιβλίο του «Cities for People» - «Πόλεις για τους ανθρώπους» δηλαδή - και εξήγησε πώς οι σημερινές μεγαλουπόλεις μπορούν να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης για τους κατοίκους τους.

Ο 76χρονος αρχιτέκτονας - καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτονικής της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Δανίας, απαντώντας στο ερώτημα των «ΝΕΩΝ» αν η Αθήνα μπορεί να γίνει μια βιώσιμη πόλη με πεζόδρομους και ποδηλατόδρομους σαν την Κοπεγχάγη, είπε ότι είναι αισιόδοξος πως κάτι τέτοιο μπορεί να υλοποιηθεί. Αρκεί να υπάρχει βούληση και από τους πολίτες και από τις Αρχές.

Βελτιώστε όλους τους χώρους για περπάτημα

«Φυσικά και μπορεί η Αθήνα να γίνει μια πόλη πολύ πιο φιλική για τους ανθρώπους», λέει και εξηγεί άμεσα το πώς: «Πρώτα απ' όλα, οι γενικές υποδομές για περπάτημα, για περίπατο, σε όλα τα σημεία της πόλης θα πρέπει να αναβαθμιστούν. Να βελτιωθούν. Τώρα υπάρχουν χώροι για πεζούς εδώ κι εκεί. Αλλά δεν υπάρχει ένα δίκτυο πεζοδρόμων».

Όσο για τα ποδήλατα, ο δανός αρχιτέκτονας τονίζει: «Δεν είμαι τόσο σίγουρος τι χρειάζεται. Θέλει πράγματι η Αθήνα να εισαγάγει μια ποδηλατική κουλτούρα; Φυσικά και μπορεί να το κάνει εάν είναι κάτι που οι άνθρωποι και οι αρμόδιες Αρχές θέλουν να εφαρμόσουν». Αλλωστε, συμπληρώνει, «υπάρχουν τόσο πολλά παραδείγματα πόλεων στον κόσμο που βελτίωσαν εντυπωσιακά τις συνθήκες έτσι ώστε να κάνουν τους ανθρώπους πιο χαρούμενους. Δεν σχεδιάζουν δηλαδή μόνο και μόνο για να κάνουν τα αυτοκίνητα… χαρούμενα».

Το 2008 ένα από τα πρότζεκτ του αρχιτεκτονικού του γραφείου ήταν να συνδράμει τις προσπάθειες της Νέας Υόρκης με στόχο να βελτιωθούν οι συνθήκες στην πόλη για τους πεζούς και τους ποδηλάτες. Με βάση τη μελέτη που ανέπτυξε το γραφείο του, η Τάιμς Σκουέρ σήμερα ανήκει αποκλειστικά στους πεζούς, ενώ ο δρόμος Μπρόντγουεϊ Μπούλεβαρντ έγινε ποδηλατόδρομος. «Αν μπορέσεις να το καταφέρεις εκεί, μπορείς να το καταφέρεις παντού. Αθήνα. Αθήνα. Αθήνα», είπε στη διάλεξή του στο Μουσείο Μπενάκη ο Γιαν Γκελ, παραφράζοντας τον Φρανκ Σινάτρα και θέλοντας να δείξει ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει παντού.

Το επανέλαβε και στη συνέντευξή του. «Σίγουρα η Αθήνα μπορεί να προσφέρει καλύτερες συνθήκες για τους πεζούς, τα ποδήλατα και τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Ενα σύστημα ποδηλατοδρόμων θα μπορούσε να αποτελέσει μια επιλογή τέτοιων βελτιώσεων. Ειδικότερα, θα μπορούσε να προσφέρεται ένα σύστημα ενοικίασης ποδηλάτων πόλης για τους τουρίστες». Ενα τέτοιο σύστημα εφαρμόζεται στην Κοπεγχάγη από το 1995. Παράδειγμα που ακολούθησαν κι άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Στην Αθήνα τέτοιο σύστημα δεν υπάρχει...

ΠΟΛΕΙΣ - ΜΟΝΤΕΛΑ

Βασική φιλοσοφία του δανού αρχιτέκτονα Γιαν Γκελ είναι οι πόλεις να επιστρέψουν στην ανθρώπινη κλίμακα, στα ανθρώπινα μέτρα. Αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν τα αρχιτεκτονικά πρότζεκτ που αναλαμβάνει το γραφείο του σε πολλές πόλεις ανά τον κόσμο. Μια πόλη για τους ανθρώπους θα πρέπει να έχει ισορροπία στους δρόμους. Να προσφέρει καλές συνθήκες για όλους, σημειώνει.

«Κι αυτό συνεπάγεται ότι τα αυτοκίνητα θα έχουν λιγότερο χώρο και οι άνθρωποι περισσότερο», λέει. Οπως έχει τονίσει σε ένα ντοκιμαντέρ το 2001, «ο άνθρωπος σήμερα μπορεί να ταξιδεύει με διαστημόπλοια, τζετ, γρήγορα αυτοκίνητα, είναι όμως βασικά ένα ον που περπατάει. Το σώμα μας και όλες μας οι αισθήσεις είναι σχεδιασμένα γι' αυτόν τον σκοπό (...). Κατά τη γνώμη μου, η "κλίμακα του ανθρώπου" είναι η πιο σημαντική απ' όλες.

Όταν ακουμπάς την πόλη, τα κτίρια, αυτό είναι που μετράει για την ποιότητα». Για εκείνον, αρχιτεκτονική - όπως έχει πει - δεν είναι απλώς το καλούπι των κτιρίων, η φόρμα. Είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ της φόρμας και της ζωής. Τέτοιες πόλεις-παραδείγματα που έχουν δώσει βάρος στον άνθρωπο «είναι η Κοπεγχάγη, η Μελβούρνη, η Νέα Υόρκη», θα πει. Οσο για τις πόλεις-κακά παραδείγματα, ο κ. Γκελ αναφέρει πως όλες οι μεγαλουπόλεις των πρώην σοσιαλιστικών χωρών έχουν πρόβλημα λόγω της υπερβολικής τους αγάπης για τα αυτοκίνητα. Ομως «πόλεις σαν τη Μόσχα έχουν αποφασίσει να αλλάξουν αυτή την κατάσταση στα προσεχή χρόνια. Το αρχιτεκτονικό μας γραφείο (Gehl Architects) θα είναι σύμβουλος σ' αυτό το πρότζεκτ, όπως ήταν στη Νέα Υόρκη».