Εθνική βιβλιογραφία επί θύρας!

Μικέλα Χαρτουλάρη, εφ. Τα Νέα, 2/5/1997

Είναι θέμα εθνικής αξιοπρέπειας. Στις δυτικές χώρες έχει λυθεί από τον περασμένο αιώνα, αλλά στην Ελλάδα μόλις τώρα πάει να γίνει κάτι, χάρη στην ­ για πρώτη φορά αγαστή ­ συνεργασία της Εθνικής Βιβλιοθήκης (υπάγεται στο υπουργείο Παιδείας), του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (υπάγεται στο υπουργείο Πολιτισμού) και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εκδοτών - Βιβλιοπωλών (ΠΟΕΒ).

Φαντασθείτε ότι δεν υπάρχει πουθενά καταγραμμένος, ως corpus (και όχι σε καρτέλες), ο πλούτος της πνευματικής μας κληρονομιάς. Ότι ένα Πανεπιστήμιο, μια πρεσβεία, ένα ίδρυμα του εξωτερικού, ένα βιβλιοπωλείο προδιαγραφών, μια δημόσια υπηρεσία, ένας φορέας ή ένας ερευνητής, δεν μπορούσαν έως τώρα να έχουν μια εικόνα των βιβλίων, που έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα, όχι μόνο από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, αλλά ούτε καν από πέρυσι! Γιατί η χώρα μας είχε έως τώρα το θλιβερό προνόμιο να μη διαθέτει εθνική βιβλιογραφία. Ή μάλλον να διαθέτει... «έναντι» εθνικής βιβλιογραφίας, μία καταγραφή που κάλυπτε μόνο το 70% της βιβλιοπαραγωγής από το 1988 έως το 1993, χωρίς επιπλέον να μπορεί να διατεθεί σε κανέναν. Δουλευόταν από την Εθνική Βιβλιοθήκη, δημοσιευόταν με τεράστια καθυστέρηση και, για τυπικούς λόγους, επειδή δεν ήταν εμπορεύσιμο προϊόν (δημόσιο, λογιστικό), δεν μπορούσε να βγει από τους τέσσερις τοίχους της!

Νέα ουσιαστική αρχή

Φέτος, όμως, θα γίνει μια καινούργια αρχή, ίσως όχι τόσο θεαματική, αλλά πολύ ουσιαστική και μοντέρνα. Διότι για πρώτη φορά θα κυκλοφορήσει και θα μπορεί να διατεθεί (από την ΠΟΕΒ), τόσο σε έντυπη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή (CD-ROM), η Εθνική Βιβλιογραφία του 1994 και του 1995. Και θα εγκαινιάσει έτσι την πρώτη, επίσημη και έγκυρη, βάση δεδομένων στην οποία θα έχουν πρόσβαση όχι μόνον όσοι θα περνούν την πύλη της Εθνικής Βιβλιοθήκης, αλλά ολόκληρος ο πλανήτης. Με την ηλεκτρονική επεξεργασία των στοιχείων του κάθε βιβλίου (τίτλος, συγγραφέας, εκδότης, θέμα, σχήμα, σελίδες, ISBN κ.λπ.) και χάρη στο Ίντερνετ, θα μπορέσει αυτό το αρχείο να... απελευθερώσει το ελληνικό βιβλίο και να καλλιεργήσει την ουσιαστική γνωριμία του, τόσο με το κοινό του χώρου όσο και με τους μη ειδικούς.

Εδώ θα μπορούσαν να βασιστούν θεματικές, π.χ. πανεπιστημιακές έρευνες, αλλά και διαφημιστικές καμπάνιες για τις γυναίκες, π.χ. συγγραφείς ή τους πολιτικούς, που γίνονται μυθιστοριογράφοι. Επίσης, ο εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών ενός βιβλιοπωλείου, αλλά ­ γιατί όχι ­ και μια πτυχή της εξωτερικής πολιτιστικής πολιτικής της Πολιτείας μέσα π.χ. από την προώθηση θεματικών βιβλιογραφιών.

Δεν είναι τυχαίο ότι και ο Κώστας Σημίτης, ως υπουργός Παιδείας, είχε ενθαρρύνει αυτήν την υπόθεση που σκόνταψε όμως στις γνωστές αδράνειες και σε μία δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία, κυρίως, των αρμοδίων της Βιβλιοθήκης. Σήμερα, όμως, με την πρωτοβουλία εκεί του δραστήριου Γεώργιου Μπόκου και χάρη στην ευελιξία του ΕΚΕΒΙ υπό τη Μυρσίνη Ζορμπά ­ που κίνησε την όλη διαδικασία ­ αλλά και χάρη στη συνεργασία της ΠΟΕΒ, την οποία προωθεί ο πρόεδρός της Γιώργος Δαρδανός, θα δοθεί επιτέλους ριζική ­ επιστημονική ­ λύση στο πρόβλημα της εθνικής βιβλιογραφίας. Ο μηχανισμός της Βιβλιοθήκης (15 άτομα προς το παρόν) θα κάνει την καταγραφή, το ΕΚΕΒΙ θα αναλάβει το κόστος εκτύπωσης και ηλεκτρονικής επεξεργασίας (30 εκατ. περίπου το 1997) και η ΠΟΕΒ τη διάθεση και διακίνηση, με τα έσοδα της οποίας θα επιχορηγείται η συνέχιση αυτού του εθνικής σημασίας έργου.

Και από εκεί ­ από την καταγραφή δηλαδή όλων των βιβλίων που εκδίδονται κάθε χρόνο στην ελληνική επικράτεια ­ θα ανοίξει ο δρόμος για τη δημιουργία τού ­ πιο απλού και εμπορικού ­ «παραγώγου» της, που είναι η έκδοση του καταλόγου των 40.000-50.000 περίπου κυκλοφορούντων βιβλίων. Αυτών που μπορεί δηλαδή κανείς να βρει στα βιβλιοπωλεία όλης της χώρας, σε οποιαδήποτε στιγμή. Πρόκειται για ένα εργαλείο για τους βιβλιοπώλες κυρίως, που είχε προσπαθήσει παλιότερα να κυκλοφορήσει η ΠΟΕΒ υπό τον Δημήτρη Παντελέσκο με το «Βιβλιογραφικό Δελτίο». Η υπόθεση όμως ναυάγησε μετά 8 τεύχη, γιατί ο κατάλογος δεν μπορούσε να ανανεώνεται ηλεκτρονικά ούτε να φτάνει σε αρκετούς αποδέκτες ώστε να αποσβέσει το κόστος του.

Για ανάλογους λόγους, επειδή κρίθηκε αυτοσχέδιο και ερασιτεχνικό και δεν ήταν εναρμονισμένο με κάποιες διεθνείς προδιαγραφές, δεν χρησιμοποιήθηκε το ­ πληρέστερο έως τώρα ­ αρχείο του περιοδικού «Ιχνευτής» που καλύπτει την τελευταία δεκαετία.

Από γενέσεως μυθιστορήματος

Το νέο ξεκίνημα της εθνικής βιβλιογραφίας θέτει ωστόσο μερικά ερωτήματα. Πότε θα καλυφθεί η βιβλιογραφία του 20ού αιώνα και πότε εκείνη του 19ου, που θα μας δώσει μια εικόνα της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής από τότε που γεννιέται το νεοελληνικό μυθιστόρημα;

Πώς θα εξασφαλιστεί η καταγραφή του μεγαλύτερου δυνατού ποσοστού της παραγωγής, όταν είναι γνωστό πως οι εκδότες ­ παρ' ότι υποχρεωμένοι από τον νόμο ­ δεν καταθέτουν πάντα τα σχετικά αντίτυπα στη Βιβλιοθήκη;

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που λέει ο Γ. Δαρδανός, ότι και η εθνική βιβλιογραφια της Αγγλίας έχει πληρότητα 93%, ενώ οι ελληνικοί κατάλογοι του ISBN (διεθνής κωδικός για κάθε υπό έκδοσιν βιβλίο, ο οποίος παραχωρείται από ειδική υπηρεσία της Εθνικής Βιβλιοθήκης) έχουν φθάσει σε πληρότητα 87%, η οποία όμως αυξάνεται κάθε χρόνο από το 1988, όταν εφαρμόστηκε. Μήπως λοιπόν θα έπρεπε να ενοποιηθούν οι υπηρεσίες ISBN και καταγραφής, της Εθνικής Βιβλιοθήκης; Κι ακόμα, πώς θα εξασφαλιστεί ο ρυθμός έκδοσης της Βιβλιογραφίας να είναι ­ όπως οφείλει ­ ετήσιος;

Αυτά είναι θέματα τα οποία θα πρέπει να λυθούν, προκειμένου να λειτουργήσει σωστά αυτή η υπόθεση που, όπως τονίζει ο Γ. Δαρδανός στα «ΝΕΑ», «είναι εκ των ων ουκ άνευ».

Δεν είναι άλλωστε τυχαία και η παρέμβαση, προς την κατεύθυνση αυτή, 46 συγγραφέων που ζητούν να κατοχυρωθεί η δέσμευση όχι μόνο των εκδοτών αλλά και των τυπογράφων να καταθέτουν τίτλους και αριθμό αντιτύπων στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

Σαράντα έξι συγγραφείς ­ και μεταξύ τους η Ρέα Γαλανάκη, η Μαργαρίτα Λυμπεράκη, ο Κώστας Μουρσελάς, ο Νάσος Βαγενάς, ο Δημοσθένης Κούρτοβικ, η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, η Μαρία Λαϊνά κ.ά. ­ υπογράφουν επιστολή προς το Δ.Σ. του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, ζητώντας τη διασφάλιση των πνευματικών τους δικαιωμάτων με τη διαδικασία του Depot Legal (δέσμευση των τυπογράφων έναντι του νόμου για τον αριθμό αντιτύπων κάθε τίτλου, που οφείλουν να καταθέτουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη).

Επίσης, ζητούν τη χορήγηση υποτροφιών για τη συγγραφή λογοτεχνικού, κριτικού ή θεωρητικού έργου. Και τέλος, ζητούν την κάλυψη των εξόδων τους σε περίπτωση που προσκαλούνται από ιδρύματα, Πανεπιστήμια ή φορείς του εξωτερικού προκειμένου να μην υποβάλλονται στη φυσική και ηθική ταλαιπωρία της διεκδίκησης κάθε φορά ενός ποσού το οποίο τους δίνεται ως χαριστικό.

Η επιστολή έχει ημερομηνία 11 Απριλίου και έχει ως βασικό αίτημα και στόχο την αναβάθμιση του κύρους του συγγραφέα «ώστε να μπορεί να παίζει τον ρόλο που του αρμόζει στην πολιτιστική ζωή του τόπου και να διαλέγεται ισότιμα με την παγκόσμια κοινότητα της λογοτεχνίας».