Μετεξεταστέοι στην ανάγνωση λογοτεχνίας

Κάτια Αντωνιάδη, εφ. Ελευθεροτυπία, 19/8/2010

Μπορεί οι εραστές του γραπτού λόγου ανέκαθεν να υποστήριζαν πως «το έντυπο δεν πρόκειται να πεθάνει», δεν φαίνεται ωστόσο να ισχύει το ίδιο και για τη λογοτεχνία. Την τακτική «από μακριά κι αγαπημένοι» εφαρμόζουν οι μαθητές του Γυμνασίου απέναντι στα εξωσχολικά λογοτεχνικά έργα, αδημονώντας παράλληλα να βρεθούν μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή και να χαθούν στις (πιθανώς πιο ελκυστικές) γειτονιές του Διαδικτύου.

Η ρήξη των δεσμών των νέων γενεών με τη λογοτεχνία επιβεβαιώνεται (δυστυχώς) πανηγυρικά από την πρόσφατη έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου σε μαθητές Γυμνασίου και τους φιλόλογους καθηγητές τους.

Τα παραπάνω, εντούτοις, δεν φαίνεται να ισχύουν στον ίδιο βαθμό και για τα δύο φύλα, αφού τα κορίτσια διατηρούν πιο σφιχτούς δεσμούς με την ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων. Επίσης, οι μαθητές περιφερειακών ηπειρωτικών σχολείων φαίνεται πως επιζητούν τη συντροφιά ενός βιβλίου, τη στιγμή που το ποσοστό αναγνωσιμότητας σε περιοχές αναμενόμενες (Ανατολική Μακεδονία και Θράκη) αλλά και... λιγότερο αναμενόμενες (νησιά του Ιονίου) βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση.

Η «Πανελλαδική έρευνα για το μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο», την οποία συντόνισε και επιμελήθηκε η επίτιμη σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Χριστίνα Αργυροπούλου, εστιάζει στη διερεύνηση των απόψεων των φιλολόγων και των μαθητών σχετικά με την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στην πρώτη βαθμίδα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Για τις ανάγκες της έρευνας συγκεντρώθηκαν 28.049 ερωτηματολόγια (2.803 φιλολόγων και 25.246 μαθητών) κατά την περίοδο 2004-2006, ενώ τα αποτελέσματα της ανάλυσης ολοκληρώθηκαν το 2008.

«Διαβάζεις εξωσχολικά;»

«Λίγο» ή «καθόλου» (συνολικό ποσοστό 75%) ήταν οι κυρίαρχες απαντήσεις των μαθητών στην παραπάνω ερώτηση, αποτέλεσμα που καταδεικνύει τη σχέση που διατηρούν με το εξωσχολικό ανάγνωσμα. Το όποιο ενδιαφέρον για την ανάγνωση φαίνεται πως βαίνει μειούμενο από τάξη σε τάξη, για να φτάσει να πέσει έως και κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες από την Α' στη Γ' Γυμνασίου. Οι μαθητές της Α' τάξης απάντησαν ότι διαβάζουν «πολύ» σε ποσοστό 29,67% και καθόλου κατά 12,9%. Στη Β' τάξη οι θετικές απαντήσεις αρχίζουν να μειώνονται αισθητά (οι μαθητές απαντούν «πολύ» σε ποσοστό 24,26% και «καθόλου» 17,11%) για να φτάσουν στη Γ' τάξη το 20,89%. Αυτοί οι μαθητές δίνουν την απάντηση «καθόλου» σε ποσοστό 22,6%.

Η φιλαναγνωσία των μαθητών σχετίζεται, βέβαια, όπως αναφέρουν οι ερευνητές, με την περιοχή διαμονής τους: οι μαθητές αστικών περιοχών διαβάζουν περισσότερα εξωσχολικά λογοτεχνικά βιβλία σε σχέση με τους μαθητές εργατικών (διαφορά 6%) και αγροτικών περιοχών (διαφορά 4,92%).

Γυναικεία κυριαρχία

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, τα κορίτσια απαντούν σε όλες τις ερωτήσεις πιο θετικά από τ' αγόρια, τη στιγμή που κι άλλα ερευνητικά δεδομένα επιβεβαιώνουν μια «θερμότερη» σχέση του γυναικείου πληθυσμού με τη λογοτεχνία. Τα κορίτσια δείχνουν να ενδιαφέρονται σε μεγαλύτερο βαθμό για τα εξωσχολικά λογοτεχνικά πονήματα, μιας και το ποσοστό τους που απάντησε «καθόλου» στην παραπάνω ερώτηση (σ.σ. «Διαβάζεις εξωσχολικά λογοτεχνικά βιβλία;») ανήλθε μετά βίας στο 9,05%, ενώ το αντίστοιχο των αγοριών άγγιξε το 25,26%. «Πολύ» κατά 32,94% απαντούν στην ίδια ερώτηση τα κορίτσια, ενώ τα αγόρια δίνουν αυτή την απάντηση σε ποσοστό 17,64%.

Ήπειρος, η βιβλιοφάγος

Κατά την κατανομή των δεδομένων της έρευνας ανά γεωγραφική περιοχή, φαίνεται πως το υψηλότερο ποσοστό «θετικών» απαντήσεων των μαθητών συγκεντρώνεται στην Ηπειρο. Οι μαθητές του γεωγραφικού διαμερίσματος απαντούν σε ποσοστό 28,19% ότι διαβάζουν «πολύ» εξωσχολική λογοτεχνία, με εκείνους των περιοχών της Πελοποννήσου (26,99%), της Θεσσαλίας (26,91%) και της Αττικής (26,77%) ν' ακολουθούν. Αντιθέτως, τα υψηλότερα ποσοστά «αρνητικών» απαντήσεων δίνουν -κατά σειρά- οι μαθητές των νησιών του Β. Αιγαίου (20,15%), των περιοχών της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (19,17%), των Ιόνιων νησιών (19,16%) και της Δυτικής Ελλάδας (18,86%).

Εθισμένοι με τον υπολογιστή τους οι μαθητές στην Ελλάδα

Απόλυτα εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες σε ανησυχητικό βαθμό είναι οι μαθητές ηλικίας 12-15 ετών, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του «Παρατηρητηρίου για την Κοινωνία της Πληροφορίας» και της πανεπιστημιακής Μονάδας Εφηβικής Υγείας του Νοσοκομείου Παίδων «Π.& Α. Κυριακού».

Το επίπεδο της χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών από τα παιδιά είναι πολύ υψηλότερο σε σχέση με τους ενήλικους, με το 85% ηλικίας 12-15 (Γυμνάσιο) να χρησιμοποιούν πολύ τον Η/Υ και, μάλιστα, από το σπίτι. Πάνω από 25% των μαθητών σερφάρουν 2-3 ώρες καθημερινά και το 35% έχει ήδη υπολογιστή στο δωμάτιό του.

Εκτός, όμως, από υψηλά ποσοστά διείσδυσης του Διαδικτύου στους μαθητές, η χώρα μας -παρέα με την Κίνα, την Ταϊβάν και τη Νότια Κορέα- παρουσιάζει και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά εθισμού: από το 76% των Ελλήνων 16-20 ετών που κάνουν χρήση του Διαδικτύου, το 12,8% είναι στα όρια του εθισμού, το 8% βρίσκεται online περισσότερο από 20 ώρες την εβδομάδα, ενώ το 1% θεωρείται ήδη εθισμένο στο Διαδίκτυο. Η καθημερινή χρήση του Ιντερνετ καταγράφεται σημαντικά υψηλότερη στους χρήστες ηλικίας 12-15 (56%) σε σύγκριση με τους αντίστοιχους ηλικίας 8-11 (32%), ενώ τα κορίτσια εμφανίζουν ελαφρύ προβάδισμα στην καθημερινή χρήση (49%) έναντι των αγοριών (45%).

Τέλος, φαίνεται πως όσο συχνότερα χρησιμοποιούν τα παιδιά το Διαδίκτυο τόσο αυξάνουν και οι ώρες απασχόλησής τους με αυτό. Ετσι, οι καθημερινοί χρήστες του υπολογιστή περνούν κατά μέσο όρο 4 ώρες στο Διαδίκτυο, οι εβδομαδιαίοι 3 και οι μηνιαίοι 2 ώρες.