Η επέλαση των e-books

Μανώλης Πιμπλής, εφ. Τα Νέα, 4-10-2010

Το καλοκαίρι ίσως ήταν ορόσηµο της στροφής από τα έντυπα στα ψηφιακά βιβλία

Στις αρχές του καλοκαιριού το ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο amazon.com ανακοίνωσε ότι πέντε συγγραφείς – οι Τσαρλέιν Χάρις, Στιγκ Λάρσον, Στέφανι Μέγερ, Τζέιµς Πάτερσον και Νόρα Ρόµπερτς – πέρασαν τις 500.000

ψηφιακές πωλήσεις ο καθένας. Στο τέλος Ιουλίου ανακοίνωσε ξανά ότι ο Στιγκ Λάρσον έγινε ο πρώτος συγγραφέας του οποίου οι ψηφιακές πωλήσεις (της τριλογίας «Μιλένιουµ») ξεπέρασαν το 1.000.000. Είναι η ίδια περίοδος που το αµερικανικό ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο ανακοίνωνε ότι για πρώτη φορά οι πωλήσεις βιβλίων σε ψηφιακή εκδοχή ξεπερνούσαν τις πωλήσεις του έντυπου βιβλίου, και µάλιστα τον µήνα Ιούνιο για κάθε εκατό τυπωµένα βιβλία που διέθεσε πωλούνταν εκατόν ογδόντα σε ψηφιακή ων σε ψηφιακή εκδοχή ξεπερνούσαν τις πωλήσεις του έντυπου βιβλίου, και µάλιστα τον µήνα Ιούνιο για κάθε εκατό τυπωµένα βιβλία που διέθεσε πωλούνταν εκατόν ογδόντα σε ψηφιακή µορφή.

Βέβαια, χρειάζεται προσοχή: το ιντερνετικό βιβλιοπωλείο, όταν µιλάει για έντυπο βιβλίο εννοεί την έκδοση µε σκληρό εξώφυλλο που βγαίνει στην αρχή -οι µεγαλύτερες πωλήσεις όµως σε ΗΠΑ και Ευρώπη γίνονται στις εκδόσεις τσέπης που ακολουθούν λίγους µήνες µετά και είναι πολύ φτηνότερες. Εντούτοις είναι φανερό ότι πολλά αλλάζουν στην αγορά του βιβλίου και πιθανόν το φετινό καλοκαίρι να υπήρξε το ορόσηµο της µεγάλης στροφής. Ο αµερικανικός εκδοτικός οίκος ΗarperCollins ανακοίνωσε πως το τελευταίο τετράµηνο πούλησε περισσότερα ηλεκτρονικά βιβλία παρά παραδοσιακά. Στη Βρετανία, ο εκδοτικός οίκος Ρenguin ανακοίνωσε και αυτός αντίστοιχα νέα: Το θρίλερ της Λόρα Λίπµαν «Ι’d Κnow Υou Αnywhere», που κυκλοφόρησε στις 17 Αυγούστου, πούλησε τις πέντε πρώτες ηµέρες της κυκλοφορίας του 4.739 e-books και 4.000 εκδόσεις µε σκληρό εξώφυλλο (hardcover). Ταυτόχρονα, βέβαια, ο ίδιος οίκος είχε λίγο πριν ανακοινώσει ότι τα e-books αντιστοιχούν µόνο στο 1% των συνολικών κερδών του.

Ήδη πριν από δύο χρόνια, έρευνα που ανακοινώθηκε στην έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης έλεγε ότι τέσσερις στους δέκα ανθρώπους του βιβλίου πίστευαν ότι σε δέκα χρόνια, δηλαδή το 2018, το ηλεκτρονικό βιβλίο θα είχε επικρατήσει. Και στην Ελλάδα, δεν είναι λίγοι αυτοί που το πιστεύουν. «Σε τρεις-τέσσερις µήνες από τώρα θα υπάρχουν πολλά βιβλία διαθέσιµα σε ηλεκτρονική µορφή», λέει στα «ΝΕΑ» ο Νώντας Παπαγεωργίου των εκδόσεων Μεταίχµιο, που παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις. «Τεχνικά είναι σχετικά απλό, αφού το ένα από τα χρησιµοποιούµενα αρχεία, το epub, το διαβάζουν όλες οι ηλεκτρονικές συσκευές ανάγνωσης», εξηγεί. Για πωλήσεις στην Ελλάδα είναι ακόµα νωρίς να µιλήσουµε: «Βρισκόµαστε ένα χρόνο πίσω από τους ευρωπαίους εκδότες» λέει ο Αργύρης Καστανιώτης, των οµώνυµων εκδόσεων, που έβγαλαν πέρυσι σε ηλεκτρονική µορφή από ένα βιβλίο των Λένας Διβάνη, Ντόρας Γιαννακοπούλου, Ευγενίας Φακίνου, Στέφανου Δάνδολου, Αλέξη Σταµάτη, Βασίλη Παπαθεοδώρου, Ιωάννας Μπουραζοπούλου, Λένου Χρηστίδη. «Σύντοµα ξεκινάµε την εµπορική διάθεση ηλεκτρονικών βιβλίων µέσω της ιστοσελίδας µας, αρχικά, και στη συνέχεια µέσω online βιβλιοπωλείων», συµπληρώνει.

Αλλά και οι εκδόσεις Ψυχογιός διαθέτουν ήδη ογδόντα λογοτεχνικούς τίτλους σε µορφή pdf, θα περάσουν όµως σύντοµα, δηλώνουν και αυτοί, στη µορφή epub και τα βιβλία τους θα πωλούνται στο ηλεκτρονικό τους βιβλιοπωλείο αλλά και το iΒookstore της Αpple για τους χρήστες iΡad και iΡhone. «Πριν το τέλος του έτους θα έχουµε προς διάθεση πολύ περισσότερους τίτλους», λέει στα «ΝΕΑ» ο Χάρης Ψυχογιός. «Επειδή παρακολουθώ τα τεκταινόµενα στις Ηνωµένες Πολιτείες, µπορώ να επιβεβαιώσω ότι µέχρι πέρσι δεν έβλεπα τους ανθρώπους εκεί να κρατούν ηλεκτρονικές συσκευές ανάγνωσης. Φέτος τον Ιούλιο, όµως, είδα πολλούς σε αεροπλάνα και καφετέριες να διαβάζουν ηλεκτρονικά βιβλία. Σε ένα-δύο χρόνια, πιστεύω, θα έρθει και εδώ η τάση αυτή». Στην αναµενόµενη κάθετη αύξηση της ψηφιοποίησης αναµένεται να βοηθήσει και το πρόγραµµα κρατικών ενισχύσεων «Digi-content» που πρόσφατα έθεσε σε δηµόσια διαβούλευση η Ειδική Γραµµατεία Ψηφιακού Σχεδιασµού του Υπουργείου Οικονοµίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, και που «αποσκοπεί στην ενίσχυση της δηµιουργίας ελληνικού ευρυζωνικού περιεχοµένου» στον τοµέα – µεταξύ άλλων – των εκδόσεων.

• Έρευνα του 2008 έλεγε ότι 4 στους 10 ανθρώπους του βιβλίου πίστευαν πως το 2018, το e-book θα είχε επικρατήσει
• Τον Ιούνιο το Αmazon.com ανακοίνωσε ότι για πρώτη φορά οι πωλήσεις ψηφιακών βιβλίων ξεπέρασαν τις πωλήσεις των εντύπων

Παγκόσµιος πόλεµος για τις ψηφιακές βιβλιοσυσκευές

Την ώρα που ανοίγουν τα πρώτα ελληνικά ψηφιακά βιβλιοπωλεία µε περίπου 500 τίτλους, κορυφώνεται διεθνώς ο ανταγωνισµός ανάµεσα στις συσκευές ανάγνωσης Κindle (της Αmazon) και iΡad (της Αpple)

Οι µαγικές λέξεις στον δρόµο για τη διάδοση του ψηφιακού βιβλίου είναι δύο: «ηλεκτρονικές συσκευές». Αν δεν πωλούνται ακόµη πολλά ηλεκτρονικά βιβλία εδώ, είναι γιατί δεν έχουν ακόµη πωληθεί πολλοί e-readers. Η Αmazon αντίθετα, αν και πάλι χωρίς να ανακοινώνει απόλυτους αριθµούς, µιλάει για τριπλασιασµό των πωλήσεων των συσκευών Κindle που οδήγησαν σε ένα βαθµό και στην αύξηση των πωλήσεων. Την αλλαγή στη διάθεση του κοινού φαίνεται πως την έφερε ο ανταγωνισµός. Η Αmazon µείωσε την τιµή της συσκευής Κindle από τα 259 στα 189 δολάρια και τριπλασίασε κατά δήλωσή της τις πωλήσεις την ώρα που έκανε τη δυναµική του εµφάνιση το iΡad, που ενώ είναι και πολλά άλλα πράγµατα ταυτόχρονα, αλλάζει αρκετά δεδοµένα και στις συσκευές ανάγνωσης βιβλίων. Οι περισσότεροι, άλλωστε, στη χώρα µας, συνδέουν την αναµενόµενη έκρηξη της ηλεκτρονικής ανάγνωσης µε την εισαγωγή της συσκευής αυτής της Αpple στην Ελλάδα, που έχει καθυστερήσει.

«Οι περισσότερες συσκευές δέχονται µόνο σκέτο κείµενο, ασπρόµαυρο, αντίθετα το iΡad θα µπορεί να υποδεχθεί γραφήµατα και χρώµατα», εξηγεί ο Νώντας Παπαγεωργίου. Τόσο οι εκδόσεις Μεταίχµιο όσο και οι εκδόσεις Πατάκη κυκλοφόρησαν φέτος πολλά σχολικά βοηθήµατα σε ηλεκτρονική µορφή, είναι όµως µόνο για υπολογιστές και όχι για e-readers, ακριβώς λόγω του προβλήµατος µε τα γραφήµατα. Θετικά βλέπει τη συσκευή της Αpple και ο Χάρης Ψυχογιός ο οποίος, όµως, διακρίνει µια άλλη δυσκολία: «Το αναγνωστικό κοινό του έντυπου βιβλίου είναι κυρίως γένους θηλυκού, ενώ τις ηλεκτρονικές συσκευές ανάγνωσης τις αγοράζουν κυρίως άντρες. Προς το παρόν είµαστε λοιπόν υποχρεωµένοι να ψηφιοποιούµε και µε αυτό το κριτήριο». Επίσης θεωρεί ότι οι εκδότες έως τώρα δεν έσπευσαν να ψηφιοποιήσουν βιβλία φοβούµενοι την πειρατεία, κάτι που «φοβίζει και τους ξένους εκδότες, εξού και οι περισσότεροι δεν κυκλοφορούν αµέσως ηλεκτρονικά τα πιο δυνατά τους βιβλία». Η Αmazon πουλάει πάντως σε ηλεκτρονική µορφή κάπου 510.000 τίτλους, στους οποίους πλέον περιλαµβάνονται και όλα τα µεγάλα ονόµατα.

Ως προς την τιµή των ηλεκτρονικών βιβλίων, ο µεν Χάρης Ψυχογιός θεωρεί ότι η έκπτωση, σε σχέση µε το έντυπο βιβλίο, δεν θα ξεπερνάει το 10-20%, ενώ ο Νώντας Παπαγεωργίου πιστεύει ότι θα φτάσει το 40%, ειδικά τα σχολικά βοηθήµατα είναι στην ηλεκτρονική τους εκδοχή µέχρι και 50% φτηνότερα από την έντυπη! Ενδεικτικά: τα βιβλία του Στιγκ Λάρσον πωλούνται στο amazon com σε ψηφιακή έκδοση από 10 έως 12 δολάρια. Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας, «Το κορίτσι µε το τατουάζ», πωλείται από το ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο της Αmazon σε τρεις εκδοχές: µε σκληρό εξώφυλλο προς 15,75 δολάρια, µε µαλακό εξώφυλλο (τσέπης) προς 7 και ψηφιακό προς 9,94. Στην Ελλάδα το µυθιστόρηµα της Λένας Μαντά «Η άλλη πλευρά του νοµίσµατος» (εκδ. Ψυχογιός) πωλείται στην έντυπη έκδοση προς 17 ευρώ και στην ηλεκτρονική προς 15.

Ελληνικά βιβλιοπωλεία για e-books

Η αγορά του ψηφιακού βιβλίου έχει, σε κάθε περίπτωση, ανοίξει και στην Ελλάδα. Ηλεκτρονικές πωλήσεις κάνουν τα ηλεκτρονικά καταστήµατα ena.gr και myeΒooks.gr, µε το πρώτο όµως να διαθέτει ψηφιακό περιεχόµενο αποκλειστικά για υπολογιστές. Το myeΒooks.gr, που διαθέτει περιεχόµενο και για ηλεκτρονικές συσκευές ανάγνωσης, έχει µέχρι τώρα στα «ράφια» του 450 τίτλους. Ενώ ακόµη ένα ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο που θα διαθέτει βιβλία αποκλειστικά σε ψηφιακή µορφή βρίσκεται στα σκαριά.

«Η ανταπόκριση του κοινού είναι µέχρι σήµερα αρκετά ενθαρρυντική, αν λάβουµε υπόψη µας ότι οι “µοναδικοί” επισκέπτες του myeΒooks.gr µέχρι και τον µήνα Ιούλιο ανέρχονταν σε 20.000 και ο συνολικός αριθµό των hits υπερβαίνει τα 4.000.000» λέει στα «ΝΕΑ» η Μαρία Στίνη, marketing manager του myeΒooks.gr. «Οι συνολικές πωλήσεις του βιβλιοπωλείου αυξάνονται καθηµερινά λαµβάνοντας υπόψη ότι η γκάµα των διαθέσιµων βιβλίων συνεχώς διευρύνεται. Τα τρία πρώτα σε πωλήσεις βιβλία του myebooks.gr έχουν αθροιστικά µέχρι σήµερα πουλήσει περισσότερα από 70 ψηφιακά αντίγραφα» τονίζει. Το συγκεκριµένο ψηφιακό βιβλιοπωλείο άρχισε τη λειτουργία του τη φετινή άνοιξη από ανθρώπους που δεν προέρχονται από τον χώρο του βιβλίου και «µε αποκλειστικό στόχο», όπως λένε οι ίδιοι, «τη διανοµή ψηφιακών βιβλίων (e-books) γνωστών εκδοτικών οίκων στην ελληνική αγορά». Τα περισσότερα βιβλία που διαθέτει το ψηφιακό βιβλιοπωλείο είναι γραµµένα ή µεταφρασµένα στα ελληνικά.

Η διάδοση, πάντως, των ψηφιακών βιβλίων στην Ελλάδα αντιµετωπίζει σύµφωνα µε τους ανθρώπους του ψηφιακού βιβλιοπωλείου ένα σηµαντικό πρόβληµα: τον υψηλό συντελεστή ΦΠΑ. «Ο ΦΠΑ των ψηφιακών βιβλίων ανέρχεται σε 23%, ενώ των έντυπων παραδοσιακών βιβλίων σε 4%, γεγονός το οποίο περιορίζει σε µεγάλο βαθµό το οικονοµικό όφελος για τον τελικό καταναλωτή που αγοράζει ένα ψηφιακό βιβλίο και το οποίο λόγω της φύσης του (ψηφιακό) δεν επιβαρύνεται µε το κόστος εκτύπωσης και διανοµής. Απαραίτητη λοιπόν προϋπόθεση για την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εµπορίου των ψηφιακών βιβλίων είναι η µετάταξη από την Πολιτεία και αυτών στην ίδια κατηγορία ΦΠΑ µε αυτή των χάρτινων» επισηµαίνει η Μαρία Στίνη.

«Το µέλλον ξαφνικά φαίνεται πιο λόγιο...»

«Η εµπειρία της ανάγνωσης σε iΡad είναι ανησυχητικά ωραία», γράφει ο Τζόναθαν Τζόουνς στον «Guardian». «Θέλεις να γυρίσεις σελίδα και να δεις περισσότερα – και κάνεις ακριβώς αυτό, αγγίζοντας φυσικά µια εικονική σελίδα χαρτιού µε την τεχνολογία αφής που κάνει εύκολη τη χρήση του. Προσωπικά είµαι από τη φύση µου καχύποπτος ως προς την έλευση του ψηφιακού βιβλίου. Μοιάζει µε Αποκάλυψη: σαν την απόλυτη ειρωνεία να είσαι επαγγελµατίας συγγραφέας τις τελευταίες ηµέρες των εκδόσεων... Αλλά το σκίρτηµα τού να διαβάζεις βιβλία – και να αγοράζεις βιβλία, που είναι και το κρίσιµο – σε αυτή τη συσκευή αλλάζει το προφίλ και την αίσθηση της εποχής. Το µέλλον ξαφνικά φαίνεται πιο λόγιο. Δεν είναι µόνο ότι µπορείς να διαβάσεις ένα βιβλίο σε αυτό το µηχάνηµα. Είναι και ότι το θέλεις. Με αυτή την ακτινοβολούσα οθόνη ξυπνούν µέσα σου οι παλιές, αθώες, παιδικές αναµνήσεις ανάγνωσης, καθώς υπάρχει ένα εµφανές πλεονέκτηµα: µπορείς να διαβάσεις στο σκοτάδι. Αυτό έκανα άλλωστε, αργά τη νύχτα, και τα πρώτα βιβλία που αγόρασα για το iΡad ήταν βικτωριανές ιστορίες τρόµου. Η εντελώς νέα αυτή τεχνολογία µοιάζει σε αυτή την περίπτωση να αναβιώνει παλιές αναγνωστικές συνήθειες, παλιές – και ραχατλίδικες – απολαύσεις του βιβλίου. Γοτθικές ιστορίες αργά τη νύχτα, που τις διαβάζεις σε µια οθόνη που λάµπει καθησυχαστικά στο σκοτάδι, ακόµη και αν οι λέξεις εξαπολύουν φάσµατα – και φαντάσµατα – από τις γωνίες του δωµατίου.

«Τα βιβλία θα µοιάζουν µε κινηµατογραφικές ταινίες»

«Μερικούς µήνες µετά την είσοδό του στην αγορά, το iΡad έγινε το γκάτζετ που επιλέγουν πολλοί ενήλικες, καθώς διαθέτει σύνδεση µε το Ιντερνετ, παίζει ταινίες και τραγούδια και, κυρίως, είναι συσκευή ηλεκτρονικής ανάγνωσης», λέει ο Μπράιαν Μπράντι στην εφηµερίδα «Τhe Ιndependent on Sunday». «Κάτοχοι τέτοιων συσκευών κατεβάζουν κατά µέσο όρο 77.000 βιβλία την ηµέρα και η Αpple ήδη ισχυρίζεται ότι το iΡad κέρδισε περισσότερο από το ένα πέµπτο της αγοράς των e-books. Αλλά τώρα µπαίνουν στο παιχνίδι τα παιδιά και οι νοήµονες εκδότες. Ολοι οι µεγάλοι εκδότες παιδικών βιβλίων αναπτύσσουν τίτλους για τη συγκεκριµένη συσκευή, δίνοντας τη δυνατότητα στα παιδιά να δουν στην οθόνη τα εικονογραφηµένα βιβλία τους. Ενώ όµως οι ενήλικες χαίρονται να γυρνούν εικονικά σελίδες στις ηλεκτρονικές τους συσκευές, οι εκδότες πιστεύουν ότι οι νεώτεροι αναγνώστες θα απαιτήσουν γραφικά υψηλής ποιότητας, παραδοσιακές τεχνικές, όπως το «lift-the-flap», δηλαδή συρταράκια και κρύπτες που στο έντυπο βιβλίο δίνουν πρόσθετα στοιχεία στα παιδιά, αλλά και διαδραστικές εφαρµογές. Το αποτέλεσµα είναι µια αλλαγή που θα µπορούσε να φέρει επανάσταση στον τρόπο µε τον οποίο τα παιδιά µαθαίνουν να διαβάζουν και να εκτιµούν τα βιβλία και όχι πάντα προς το καλύτερο. Στέλεχος εκδοτικού οίκου παραδέχθηκε πρόσφατα τον φόβο της ότι τα πιο αγαπηµένα βιβλία των παιδιών θα µοιάζουν περισσότερο µε φιλµ, µετατρέποντας τους νεαρούς αναγνώστες περισσότερο σε θεατές παρά σε ενεργούς συµµέτοχους στην εµπειρία της ανάγνωσης.

Τα πρώτα καθαρά σηµάδια ως προς το πού στρέφονται οι αλλαγές εµφανίστηκαν πριν από ένα µήνα, όταν το παιδικό βιβλίο «Spot Goes to School» πήρε τη θέση ενός προϊόντος της σειράς «Τoy Story» ως εφαρµογή της εβδοµάδας στο iΡad. Το «Where’s Spot?» ήταν άλλωστε το πρώτο βιβλίο που, τριάντα χρόνια πριν, χρησιµοποίησε την τεχνική lift-the-flap µε τα κρυφά συρταράκια και τις κρύπτες µε πορτάκια που σηκώνει το παιδί για να δει τι κρύβεται από κάτω».