Αντι-επιστημονική φαντασία

Άλκης Γάλγαδας, εφ. Το Βήμα, 9/1/2011

Οι επιστήμονες της ΝΑSΑ έδωσαν έναν κατάλογο με ταινίες-υπερπαραγωγές όπου η επιστήμη ταλαιπωρείται και ο θεατής παίρνει λάθος μηνύματα και γνώσεις. Αλλες ταινίες, αντίθετα, μένουν πιο πιστές στην επιστήμη

«Oι αρχές και οι ιδέες της επιστήμης δεν έχουν παραμορφωθεί κατά τη διάρκεια της δημιουργίας αυτής της ταινίας». Ένας καθηγητής της Φυσικής στις Ηνωμένες Πολιτείες πρότεινε αυτή τη φράση, σαν ταινία ασφαλείας να περιβάλλει με το κύρος της και να προστατεύει στο μέλλον τον θεατή από σενάρια έργων «επιστημονικής φαντασίας» όπου οι επιστημονικές ιδέες κακοποιούνται, επειδή έτσι βολεύει τον σκηνοθέτη και τον παραγωγό της ταινίας.

Ο Sidney Ρerkovitz διδάσκει Φυσική στο Εmory University αλλά είναι και μέλος μιας επιτροπής με τα αρχικά SΕΕ (Science & Εntertainment Εxchange) και σ΄ αυτήν επιστήμονες όπως ο ψυχίατρος Οliver Sacks και άνθρωποι του κινηματογράφου όπως ο Dustin Ηoffman σε συνεργασία με τη ΝΑSΑ προσπαθούν οι επιστημονικές ιδέες να μην κακοποιούνται βάναυσα, ιδιαίτερα σε σενάρια με καταστροφές επάνω στη Γη και προφητείες για το τέλος του κόσμου, ενώ ταυτόχρονα σπέρνουν τον πανικό στους θεατές. Για να καταλάβουμε το πώς εργάζονται, έδωσαν στις αρχές του έτους 2011 έναν κατάλογο με παραγωγές που θεωρούν ότι περιέχουν τα περισσότερα λάθη και υπερβολές από επιστημονικής απόψεως και άλλες κάπως πιο υποφερτές, όπου το σενάριο δεν κάνει έναν ειδικό στο θέμα να στριφογυρίζει νευρικά στη θέση του. Την ίδια στιγμή μια ημερίδα που έγινε σε κλειστό κύκλο στη ΝΑSΑ έφερε κοντά επιστήμονες με διάφορες ειδικότητες που συζήτησαν και για τα λάθη ταινιών ήδη επιτυχημένων που όμως κακοποιούσαν πολλά επιστημονικά δεδομένα.

«2012»: πρωταθλήτρια της κακοποίησης

Δεν ξέρουμε τι ακριβώς ειπώθηκε εκεί, αλλά ξέρουμε ότι η ταινία «2012» τού κατ΄ επανάληψη βιαστή των νόμων της Φυσικής στα διάφορα έργα του, Γερμανού Roland Εmmerich, αναγορεύθηκε πρωταθλήτρια. Τα λάθη και οι υπερβολές είναι αναρίθμητα. Οποιος έχει δει την ταινία, για παράδειγμα, θα έχει προσέξει ότι αυτοκίνητα πέφτουν από αεροπλάνα και αντί να ακολουθούν την ίδια πορεία με το αεροπλάνο, αφού ως εκείνη τη στιγμή είχαν την ίδια ταχύτητα με αυτό, εκτοξεύονται προς τα πίσω, κόντρα ακόμη και στη Φυσική της 1ης Λυκείου. Τα νετρίνα που έρχονται από τον Ηλιο είναι αδρανή σωμάτια, γι΄ αυτό άλλωστε και διανύουν ανέπαφα τόσο μακρινές αποστάσεις και παρουσιάζονται σε τρεις μορφές, αλλά δεν «μεταλλάσσονται» σε άλλα σωματίδια όπως γίνεται στην ταινία. Οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στις εκρήξεις των ηφαιστείων είναι κοντά στους 1.000 βαθμούς Κελσίου και τα προϊόντα της έκρηξης είναι τόσο γρήγορα (500 χλμ. την ώρα) και θερμά που δεν θα μπορούσαν να αντέξουν να περνούν ανέπαφα από μέσα αεροπλάνα και άνθρωποι, ενώ στην πραγματικότητα το τσουνάμι δεν πνίγει τους ανθρώπους όπως δείχνει η ταινία, διότι μπροστά του «τρέχει» ένα αέριο ωστικό κύμα που παρασύρει και διαλύει πρώτο ό,τι βρει μπροστά του. Και όμως αυτό το κατασκεύασμα έχει φέρει στους παραγωγούς περισσότερα από 750 εκατ. ευρώ.

Βομβιστές της... Φυσικής

Ένας άλλος γνωστός φυσικός, ο Donald Υeomans, κλήθηκε να χρησιμεύσει ως σύμβουλος στην ταινία «Ο πυρήνας» που προβλήθηκε το 2003 αλλά παραιτήθηκε αμέσως μόλις διάβασε το σενάριο. Εκεί μια ομάδα γενναίων επιστημόνων κατεβαίνει στα έγκατα της Γης για να βάλει πυρηνικές βόμβες που η έκρηξή τους θα ενεργοποιήσει και πάλι τον κάπως αδρανοποιημένο και σε υγρή κατάσταση πυρήνα διότι η Γη κινδυνεύει να χάσει την ηλεκτρομαγνητική προστασία απέναντι στις υπεριώδεις ακτίνες που απειλούν να μας... ψήσουν. Κατεβαίνουν και κατορθώνουν να βάλουν βόμβες και στη Φυσική που ξέρουμε. Μετά τα 700 χιλιόμετρα βάθος δεν μπορούν να υπάρξουν επικοινωνίες όπως τις δείχνουν στην ταινία, αλλά φαίνεται ότι έχουν μιαν άλλη αντίληψη για τα κύματα, αφού σε διάλεξη ένας «επιστήμονας» αναφέρει ότι, μπαίνοντας σε πυκνότερο μέσο τα κύματα, αυξάνεται το μήκος τους και μειώνεται η συχνότητά τους. Στην πραγματικότητα η συχνότητα μένει σταθερή και αλλάζουν μήκος κύματος και ταχύτητα. Η πίεση, εκεί που κατεβαίνουν, δεν θα επέτρεπε να είναι με εύκαμπτες στολές αλλά το πιο τερατώδες που διαπράττει το σενάριο είναι εκεί που βάζουν τις ράβδους άνθρακα δίπλα σε μια ατομική βόμβα για να την κάνουν να... εκραγεί, κάτι που δεν μπορεί ποτέ να συμβεί. Τρίτος στη σειρά είναι ο «Αρμαγεδδών», ακόμη μία ταινία με πολλά επιστημονικά λάθη. Βιβλίο ολόκληρο γράφεις, αλλά θα πρέπει εδώ να περιοριστούμε σε μόλις δύο- τρία αλλά εντυπωσιακά. Σε έναν πλανήτη χωρίς οξυγόνο τα θραύσματα της σύγκρουσης καίγονται με φλόγες (!), τα διαστημικά σκάφη εγκαταλείπουν τον χωρίς ατμόσφαιρα αστεροειδή οριζόντια σαν να ήταν αεροπλάνα που φεύγουν με τη βοήθεια του αέρα, ενώ όταν σου σκίζονται τα γάντια σε-260 βαθμούς Κελσίου απλά χάνεις τα δάχτυλά σου. Οσο για το «Ηφαίστειο», βγαίνει λάβα από το βάραθρο San Αndreas ενώ γεωλογικά αυτό δεν στέκει, ελικόπτερα πετούν μέσα στις στάχτες χωρίς να παθαίνουν κάτι οι μηχανές τους, μαζί με τα φώτα του δικτύου σβήνουν και τα φώτα των αυτοκινήτων, αντί δράμα κωμωδία σκέτη...

Στην έβδομη θέση βρίσκουμε το γνωστό μας «Τι στο... μπιπ ξέρουμε;», μια άνευ προηγουμένου κακοποίηση της Κβαντομηχανικής που έχουμε και από το «ΒΗΜΑScience» επισημάνει. Επιασαν τη βάση, επιεικώς

Ο δεύτερος κατάλογος της ΝΑSΑ με τις αξιόπιστες ταινίες εκπλήσσει επίσης. Διότι όχι μόνο λείπουν ταινίες που πραγματικά έχουν παρακινήσει κόσμο να σπουδάσει Φυσική, Αστρονομία, Χημεία, όπως το θρυλικό «Star Τrek», αλλά και περιλαμβάνει ταινίες όπως το «Jurassic Ρark», που μόνο από τον τίτλο ήδη χάνει σε αξιοπιστία αφού οι δεινόσαυροι που... πρωταγωνιστούν εμφανίστηκαν, οι πιο εντυπωσιακοί, μερικά εκατομμύρια χρόνια μετά, στην Κρητιδική Περίοδο αντί της Ιουρασικής, και είχαν χρώματα, ενώ στην ταινία αυτό δεν φαίνεται. Ο παραγωγός δεν άκουγε τις υποδείξεις των παλαιοντολόγων και από την άποψη της γενετικής επιστήμης δεν θα ήταν δυνατόν με τόσο λίγο γενετικό υλικό και υπό τέτοιες συνθήκες να φτιαχτούν έτσι καλά αυτά τα πελώρια ζώα. Πρόκειται για τερατώδη απλοποίηση.

Έκπληξη πάντως- και σίγουρα όχι ευχάριστη- αποτελεί το γεγονός ότι ταινίες παλιές, όπως το «Μetropolis», παραμένουν ψηλά στην εκτίμηση των επιστημόνων, ενώ νεότερες και πιο πολυέξοδες είναι για τα μπάζα.