Με σύμμαχο την τεχνολογία!

Νίκος Β. Τσίτσας, εφ. Έθνος, 3/10/2008

Στην εποχή της τηλεδιάσκεψης και των βιντεοκλήσεων που χρησιμοποιούνται ακόμα και από μικρούς μαθητές του Δημοτικού η έννοια των εποπτικών μέσων διδασκαλίας αλλά και των υπόλοιπων οργάνων (θρανία κ.λπ.) που συμβάλλουν στην καλύτερη ποιότητα της εκπαίδευσης, αποκτούν νέα διάσταση στη μαθησιακή διαδικασία. Τα εποπτικά μέσα διδασκαλίας (ΕΜΔ) αντλούν τη δύναμή τους από την ανθρώπινη φύση και τους τρόπους με τους οποίους ο εκπαιδευόμενος αποκτά νέες γνώσεις, αναπτύσσει ικανότητες, υιοθετεί στάσεις και συμπεριφορές. Χρησιμοποιούνται, με στόχο να ενεργοποιήσουν ταυτόχρονα περισσότερες αισθήσεις, να αποδώσουν με σαφήνεια έννοιες, σχέσεις και φαινόμενα, να προσελκύσουν την προσοχή και να διεγείρουν το ενδιαφέρον των μαθητών, καθώς επίσης και να αναπαραστήσουν την πραγματικότητα. Ο εκπαιδευτικός με βάση τους στόχους της διδασκαλίας και τη διδακτική μέθοδο που έχει επιλέξει, προσδιορίζει το απαιτούμενο εποπτικό υλικό, επιλέγει τα εποπτικά μέσα και προσδιορίζει τεχνικές χρήσης για την αξιοποίησή τους.

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ έχουν αποδείξει ότι ο εκπαιδευόμενος απομνημονεύει 10% αυτών που διαβάζονται, 20% μέσω της ακοής, 30% μέσω της όρασης, 50% με συνδυασμό ακοής και όρασης, 70% μέσω της συζήτησης και 90% με συνδυασμό λόγου και ενεργειών. Με βάση τα συγκεκριμένα συμπεράσματα αναδεικνύεται ο σημαντικότατος ρόλος των εποπτικών μέσων στην ποιότητα της εκπαίδευσης. Καταγράφοντας μερικά από τα κλασικά όργανα διδασκαλίας μπορούμε να αναφέρουμε τον κιμωλιοπίνακα, τον χάρτινο πίνακα, τους χάρτες, τις αφίσες ή τα πόστερ, τις διαφάνειες, το κασετόφωνο την τηλεόραση και το βίντεο. Στην παραπάνω λίστα θα μπορούσαν να προστεθούν ως νέα εποπτικά μέσα διδασκαλίας οι Η/Υ, διαδραστικοί πίνακες, ακόμα και το λογισμικό που αξιοποιείται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η κατάλληλη χρησιμοποίηση των εποπτικών μέσων διδασκαλίας διεγείρει το ενδιαφέρον των μαθητών, αφού συνδυάζει λόγο, εικόνα και ηχητική επένδυση. Συγκεντρώνουν και συγκρατούν την προσοχή, όπως επίσης δημιουργούν σαφείς παραστάσεις, ιδίως όταν απεικονίζουν ή αναπαριστούν δύσκολες έννοιες ή διαδικασίες. Επίσης συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση του μαθήματος, αφού ο συνδυασμός διαφορετικών τρόπων παρουσίασης ενός διδακτικού αντικειμένου μπορεί να λύσει εύκολα και γρήγορα απορίες που ένας συγκεκριμένος τρόπος παρουσίασης (π.χ. λεκτική περιγραφή) δεν μπορεί να κάνει με την ίδια ευκολία.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΟΥΝ πολύτιμο χρόνο και βοηθούν τον διδάσκοντα να οργανώσει καλύτερα τη διδασκαλία, ενώ προάγουν την αυτενέργεια (ορισμένα από αυτά) και ενισχύουν την εξατομίκευση της διδασκαλίας. Κάθε μαθητής μπορεί να ανακαλύψει τα στοιχεία που τον ενδιαφέρουν και να ακολουθήσει έναν προσωπικό δρόμο για τη γνώση. Τέλος κάνουν τη διδασκαλία επίκαιρη, αφού είναι δυνατόν να ενσωματωθούν στοιχεία από την καθημερινή ζωή - έτσι οι παρεχόμενες γνώσεις εκσυγχρονίζονται και συνδέονται με πράξεις της καθημερινής ζωής. Στη δημόσια εκπαίδευση έχει παρατηρηθεί ότι η αξιοποίηση εποπτικών μέσων δεν έχει προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό. Οι λόγοι για τους οποίους η διδασκαλική τεχνολογία δεν έχει αξιοποιηθεί είναι η έλλειψη υποστήριξης των εκπαιδευτικών, σχολείων και διοικητικών στελεχών κατά τη διάρκεια της εφαρμογής της καινοτομίας. Επίσης, είναι η έλλειψη δεξιοτήτων από μέρους των εκπαιδευτικών και η μη παροχή ευκαιριών και κινήτρων για συνεχή επιμόρφωση. Αρνητικό στοιχείο αποτελεί επιπλέον, η οργάνωση των φυσικών χώρων στις παραδοσιακές τάξεις, που αποτρέπει την εύκολη εφαρμογή των τεχνολογιών αυτών. Τέλος εμπόδιο αποτελεί η νομοτελειακή αντίσταση σε κάθε είδους αλλαγή που χαρακτηρίζει τα εκπαιδευτικά συστήματα. Παρ όλ αυτά έχει παρατηρηθεί σημαντική βελτίωση στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια κατά τα οποία έχει αυξηθεί η αξιοποίηση των κατάλληλων εκπαιδευτικών μέσων στη μαθησιακή διαδικασία.

Επισκόπιο και διαφάνεια

Το επισκόπιο είναι μηχανή προβολής αδιαφανών εικόνων (π.χ. σελίδες από βιβλία) και αντικειμένων λεπτού πάχους (π.χ. δείγματα υλικών, άνθη κ.λπ.) και εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό όργανο διδασκαλίας γιατί έχει εύκολο χειρισμό, το υλικό δεν χρειάζεται προετοιμασία και γίνεται η προβολή σε φυσικό χρώμα.

Τα αντικείμενα ή οι διαφάνειες που ενδεχομένως θα προβάλλονται στα επισκόπια ή στα διαφανοσκόπια δεν πρέπει να είναι πολλές (να μην υπερβαίνουν τις 3-4 σε κάθε 45λεπτο), ώστε το περιεχόμενο να μην είναι «παγιωμένο», αλλά να επιτρέπει την ελεύθερη έκφραση, τον διάλογο, τον αλληλοεμπλουτισμό.

Θρανίο iΡhone!

Τα διαδραστικά θρανία δημιουργήθηκαν από ερευνητές του βρετανικού πανεπιστημίου Durham, τα οποία μοιάζουν και λειτουργούν με μια μεγαλύτερη εκδοχή του iPhone της Apple. Το πρόγραμμα ονομάζεται SynergyNet, για να τονίζει τη συνέργεια και συνεργασία που αναπτύσσεται μεταξύ μαθητών και καθηγητών, μαθητών μεταξύ τους, καθώς και με τον έξω κόσμο (μέσω του Ιντερνετ).