Ψάχνουν την αρχή του Αλτσχάιμερ
Denice Grady, εφ. Τα Νέα, 4/1/2008
Συμπτώματα της νόσου εκδηλώνονται πολύ αργά- τότε που ο εγκέφαλος δεν σώζεται
Αναζητούν τρόπους να το εντοπίζουν εγκαίρως και να το φρενάρουν
Πολλοί νομίζουν πως η ασθένεια χτυπά ξαφνικά σε γεροντική ηλικία. Νέες επιστημονικές έρευνες όμως αποδεικνύουν πως η ασθένεια ξεκινά την πορεία της πολύ νωρίτερα, χωρίς όμως ευδιάκριτα συμπτώματα αρχικά. Γι΄ αυτό, αναζητούν τρόπους να τα εντοπίζουν εγκαίρως, κάτι που ενδεχομένως θα βοηθήσει στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων.
Προς το παρόν, το Αλτσχάιμερ δεν θεραπεύεται. Τα φάρμακα που υπάρχουν για την αντιμετώπισή του δεν έχουν ουσιαστικά αποτελέσματα. Μειώνουν τα συμπτώματα σε κάποιους, αλλά δεν σταματούν την ασθένεια. Οι μηχανισμοί και τα αίτια πρόκλησης της νόσου απασχολούν πολλά ερευνητικά εργαστήρια σε όλον τον κόσμο.
Είναι αργά. «Η νόσος Αλτσχάιμερ ίσως είναι μία χρόνια κατάσταση, που αρχίζει στη μέση ηλικία ή νωρίτερα», λέει ο Τζον Μόρις, διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Αλτσχάιμερ στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Λούις. Η διάγνωση της ασθένειας γίνεται μόνο με την εμφάνιση των συμπτωμάτων, αλλά τότε είναι πλέον αργά για να σωθεί ο εγκέφαλος. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν πως αν καταφέρουν να εντοπίσουν τη νόσο εγκαίρως, θα μπορέσουν να σταματήσουν τη βλάβη στην εγκέφαλο. Το ιδανικό θα ήταν να μπορούν να επέμβουν συντομότερα, δρώντας προληπτικά σε άτομα που έχουν μεγάλες πιθανότητες ανάπτυξης της νόσου, στρατηγική με καλά αποτελέσματα για καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικά και κάποιους καρκίνους.
Εξέταση για έγκαιρη διάγνωση. Μία ραδιενεργή χρωστική ουσία που ονομάζεται ΡΙΒ χρησιμοποιείται στην εξέταση ΡΕΤ scan, απεικονιστική μέθοδο, που αναζητά στον εγκέφαλο ίχνη συσσώρευσης (πλάκας) της τοξικής πρωτεΐνης β-αμυλοειδής, η οποία σχετίζεται με το Αλτσχάιμερ. Η χρήση της ίσως βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση και βοηθήσει τους γιατρούς να διαχωρίσουν το Αλτσχάιμερ από άλλες μορφές άνοιας.
Οι έρευνες με τη χρωστική ουσία έχουν ήδη αποκαλύψει σημαντικές ποσότητες της πρωτεΐνης στο 25% ατόμων άνω των 65 ετών, που δεν παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα. «Αυτή η εξέταση μπορεί να αποδειχθεί το κλειδί για το μέλλον της νόσου. Σήμερα χρησιμοποιείται για να δούμε αν δουλεύουν τα φάρμακα που υποτίθεται ότι αφαιρούν την αμυλοειδή πρωτεΐνη από τον εγκέφαλο. Έτσι, μπορεί να βρούμε τα φάρμακα που προλαμβάνουν τη βασική παθολογία της νόσου», λέει ο Γουίλιαμ Κλανκ, ο οποίος ανακάλυψε την ουσία ΡΙΒ στο Ερευνητικό Κέντρο Αλτσχάιμερ, στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ. Οι δοκιμαστικές έρευνες με την ουσία ΡΙΒ άρχισαν τον Νοέμβριο και έχουν στόχο την κυβερνητική έγκριση για ευρύτερη χρήση. Προς το παρόν, δεν υπάρχει μέθοδος πρώιμης διάγνωσης ούτε γενετικό τεστ για την πιο συχνή μορφή Αλτσχάιμερ, που εκδηλώνεται μετά τα 65. Η έγκριση των τεστ ΡΙΒ μπορεί να σημαίνει ότι κάποιος ξέρει ότι θα εκδηλώσει τη νόσο χωρίς να έχει βρεθεί ακόμη τρόπος θεραπείας.
Οι άλλες μέθοδοι. Άλλη μία μέθοδος που δοκιμάζουν οι επιστήμονες είναι η χρήση του λειτουργικού μαγνητικού τομογράφου για να διαπιστώσουν αλλαγές στον εγκέφαλο, καθώς και εξετάσεις αίματος και υγρού από τη σπονδυλική στήλη για τον εντοπισμό αμυλοειδούς. Οι επιστήμονες μελετούν επίσης οικογένειες με ιστορικό άνοιας σε πολλές γενιές για να βρουν κάποια στοιχεία.
Τέλος, γίνονται πειράματα για να βρεθούν φάρμακα και εμβόλια τα οποία μπορεί να απομακρύνουν την αμυλοειδή πρωτεΐνη από τον εγκέφαλο ή να αποτρέψουν τη συσσώρευσή της. Τα νέα φάρμακα, σε αντίθεση με τα ήδη υπάρχοντα, θα έχουν τη δυνατότητα να σταματήσουν την εξέλιξη της νόσου.
Πιθανολογούν γενετική διαταραχή
Πότε αρχίζει η εκδήλωση της νόσου Αλτσχάιμερ; Οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να απαντήσουν ακόμη στο ερώτημα. «Πιστεύουμε ότι όταν ένα άτομο αρχίζει να έχει απώλεια μνήμης, η βλάβη στον εγκέφαλο, σε περιοχές σημαντικές για τη μνήμη και την εκμάθηση, είναι ήδη εκτεταμένη», λέει ο καθηγητής Τζον Μόρις.
Κανείς δεν ξέρει αν η ασθένεια επηρεάζει τη σκέψη, τη διάθεση και την προσωπικότητα πριν από την απώλεια μνήμης. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο εγκέφαλος, όπως κι άλλα ζωτικά όργανα, έχει τη δυνατότητα να κρύβει για αρκετό χρόνο καλά τη βλάβη που προκαλεί μία ασθένεια. «Θεωρώ ότι το Αλτσχάιμερ επηρεάζει τους ασθενείς σε όλη τους τη ζωή», λέει ο Ρίτσαρντ Μαγιέ, καθηγητής Νευρολογίας, Ψυχιατρικής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. «Πιστεύω ότι για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα οι ασθενείς δεν είναι ο εαυτός τους».
Πολλοί ασθενείς που μετείχαν σε έρευνες χρόνια προτού εκδηλώσουν Αλτσχάιμερ είχαν χαμηλότερα σκορ σε τεστ ευφυΐας σε νεαρή ηλικία σε σύγκριση με υγιή άτομα. «Αυτό σημαίνει πως υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το Αλτσχάιμερ να είναι γενετική διαταραχή που ξεκινά πολύ νωρίς στη ζωή μας».
Η θεωρία της β-αμυλοειδούς λέει ότι η συσσώρευση αυτής της τοξικής πρωτεΐνης στον εγκέφαλο είναι η κύρια αιτία του Αλτσχάιμερ. Η συσσώρευση διαρκεί δεκαετίες. Όλοι οι οργανισμοί παράγουν την πρωτεΐνη, αλλά οι ασθενείς με Αλτσχάιμερ είτε παράγουν μεγαλύτερες ποσότητες είτε δεν μπορούν να την αποβάλλουν. Αν όμως η θεωρία της αμυλοειδούς αποδειχθεί λάθος, η έρευνα για τη νόσο, την οποία ανακάλυψε ο Γερμανός γιατρός Αλόις Αλτσχάιμερ το 1901, θα πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή.