Η εκκλησία της Καλαμπάκας
Νίκος Μαστροπαύλος, εφ. Το Βήμα, 1/11/1998
Στην
περιοχή με τη μεγαλύτερη μοναστική πολιτεία μετά το Αγιον Όρος είναι φυσικό να
μονοπωλείται το ενδιαφέρον του επισκέπτη από τους επιβλητικούς βράχους των
Μετεώρων. Εκεί όμως, στη σκιά του λίθινου δάσους, μέσα στην Καλαμπάκα, υπάρχει
ένα εξίσου ενδιαφέρον θρησκευτικό μνημείο: ο ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η
«σφραγίδα» της εποχής των Κομνηνών στην περιοχή. Σύμφωνα με σιγίλλιο του
πατριάρχη Αντωνίου, που μνημονεύεται στον βόρειο τοίχο του εσωνάρθηκα της
εκκλησίας, χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνό (1143-1180) στη θέση
παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Τμήμα του ψηφιδωτού δαπέδου της βασιλικής αυτής
διασώζεται ως σήμερα. Από το ίδιο παλαιό κτίσμα προέρχονται πιθανότατα το
μαρμάρινο κιβώριο που καλύπτει την Αγία Τράπεζα, όπως και το σύνθρονο πίσω από
αυτήν. Επίσης με κάποια από τα υλικά του παλαιοχριστιανικού άμβωνα
ανασυγκροτήθηκε ο σημερινός μαρμάρινος, ο οποίος είναι μοναδικός στο είδος του.
Διαθέτει δύο κλίμακες και βρίσκεται στη μέση του κεντρικού κλίτους του ναού.
Ο ναός της Κοιμήσεως αγιογραφήθηκε το 1573, σύμφωνα με επιγραφή στη δυτική πλευτά του εξωνάρθηκα, από τον ιερέα Κυριαζή και τον μοναχό Νεόφυτο, γιο του περίφημου κρητικού ζωγράφου Θεοφάνη Στρελίζα Μπαθά, ο οποίος στα 1527 αγιογραφούσε στα γειτονικά Μετέωρα το καθολικό της Μονής Αγίου Νικολάου Αναπαυσά. Από την αρχική αγιογράφηση σύγχρονη με την ίδρυση του ναού σώζονται τμήματα στο ανατολικό άκρο του νότιου τοίχου του διακονικού. Η βασική εικόνα της εκκλησίας κλάπηκε δύο φορές, αλλά ξαναβρέθηκε. Οι αρχαιοκάπηλοι μάλιστα την έκοψαν σε δύο κομμάτια για να τη μεταφέρουν ευκολότερα. Τα κομμάτια φυλάσσονται τώρα στη Μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων και μεταφέρονται στην Καλαμπάκα το ένα την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως και το άλλο τον Δεκαπενταύγουστο.