Στο βουνό του Ασκληπιού

Γιάννης Ντρενογιάννης, εφ. Τα Νέα, 29/9/2000

Η ανατολική πλευρά του Κόζιακα

Είναι φορές που νομίζω πως ψάχνω «ψύλλους στ' άχυρα», πως γίνομαι περίεργος, πως ακούγομαι παράξενα όταν μιλάω σε τρίτους αναζητώντας κάτι ξεχασμένα χαλάσματα που κανέναν τους δεν ενδιαφέρουν και κανένας δεν γνωρίζει πού βρίσκονται. Με κοιτάνε σαν εξωγήινο και τους κοιτώ συνήθως χαμογελαστός και συγκαταβατικός. Οι περισσότεροι σκέπτονται πονηρά, πως ψάχνω για θησαυρούς, πως μέσα στο αυτοκίνητο έχω ανιχνευτές μετάλλων, ή πως είμαι επίδοξος εμπρηστής. Χαμογελάω και δηλώνω «φωτογράφος», γιατί το «δημοσιογράφος» συνήθως έχει κακές παρενέργειες σε όλους... βλέπουν τις φωτογραφικές μηχανές και κάπως πείθονται. Ακολουθώ το ρητό που λέει «ρωτώντας πας στην Πόλη» και πραγματικά στενοχωριέμαι όταν ζητώντας να μάθω για κάποια τοποθεσία καταλαβαίνω ότι γίνομαι ενοχλητικός. Κάποιοι στρίβουν τη μούρη τους, κάποιοι άλλοι όμως χαίρονται που κάποιος αναζητά να μάθει για τον τόπο τους. Με βοηθούν πολύ και από καρδιάς τούς ευχαριστώ. Με αυτό τον απλό τρόπο μού δίνουν κουράγιο να συνεχίσω και συνήθως φέρνω εις πέρας την «αποστολή». Οι κουκίδες στον χάρτη ενώνονται, η διαδρομή σχηματίζεται, αλλά ποτέ δεν ολοκληρώνεται! Ποτέ δεν μπορείς να μάθεις τα πάντα με μία ή δύο επισκέψεις, ποτέ δεν είναι ίδιο ένα ταξίδι.

Για πρώτη φορά δοκίμασα να ακολουθήσω τη διαδρομή στις υπώρειες ενός βουνού τόσο γνωστού... από τη μια του όμως μεριά! Και για να το εξηγήσω, ο Κόζιακας ή όρος Κερκέτιον έχει μια σταθερή τουριστική ανάπτυξη από τη δυτική του πλευρά που βρίσκονται τα χωριά Ελάτη, Περτούλι, ένα μικρό χιονοδρομικό και φοβερά ελατοδάση. Η ανατολική του όμως πλευρά δεν γνωρίζει τη λέξη «τουρίστας», έχει απέναντί της τον εύφορο θεσσαλικό κάμπο και η συστάδα των αγροτικών-κτηνοτροφικών οικισμών δεν διατηρεί στοιχεία γραφικότητας, έχοντας αντικαταστήσει προ πολλού την πέτρα με το σκυρόδεμα. Θα άξιζε, λοιπόν, κανείς να προσπαθήσει να πραγματοποιήσει τη διαδρομή; Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που θα τον κάνουν να νιώσει διαφορετικά; Η απάντηση είναι απλή. Ανάμεσα στις όμορφες εικόνες που αναζητούμε, υπάρχουν κάποιες που είναι αληθινές και διόλου ωραιοποιημένες. Όσο σκληρή και αν είναι αυτή η «αλήθεια» πάντα έχει κάτι το ξεχωριστό να πει. Και σ' αυτή την περιοχή, παρά το γεγονός ότι φαίνεται να ψάχνουμε «ψύλλους στ' άχυρα», ανακαλύπτουμε κρυμμένους θησαυρούς που περισσότερο γοητεύουν την ψυχή παρά το μάτι.

Μια κυρία που λειτουργεί μια αυθεντική, παραδοσιακή ­ πέστε την όπως θέλετε ­ ντριστέλα και περιμένει τους ανθρώπους να πλύνουν τις κουβέρτες, τις φλοκάτες, τα ρούχα τους, είναι ένας αληθινός σημερινός άνθρωπος που προσφέρει τη ζεστασιά και το φιλόξενο χαμόγελο αφιλοκερδώς. Ξέρει πως όλοι έχουν πλυντήρια στο σπίτι τους, ξέρει πόσο καλύτερο είναι να πλένονται τα ρούχα στα καθάρια νερά μιας ντριστέλας και επειδή ακριβώς το ξέρει, περιμένει εκεί υπομονετικά.

Ένας βοσκός που ζητάει μεταφορικό μέσο μέχρι την κοντινότερη πηγή, σου ανοίγει την καρδιά του και μιλάει για τον μύθο του Τρύπιου Λιθαριού του Κόζιακα σαν να συνέβη μόλις χθες. Ξέρει πως λέει ένα παλιό παραμύθι και πως βρίσκεται εκεί για να το πει σε όποιον το χρειάζεται... αντίδωρο για μια μικρή μεταφορά μέχρι την πηγή νερού! Τέτοιες «ομορφιές» θα συναντήσετε πολλές σε αυτήν τη διαδρομή, αρκεί να ξέρετε να τις εκτιμήσετε.

Ξεκίνησα από την Πύλη, τη μεγάλη κωμόπολη δίπλα στον Πορταϊκό ποταμό και περνώντας το στενό τσιμέντινο γεφύρι βρέθηκα πρώτη στη βυζαντινή εκκλησία στην Πόρτα-Παναγιά. Η περιποιημένη στις ημέρες μας τρίκλιτη βασιλική είναι ό,τι απέμεινε από το μοναστήρι της Παναγίας των Μεγάλων Πυλών. Χτίστηκε στα 1283, πιθανότατα επάνω στα ερείπια αρχαίου ναού, όπως δείχνουν οι κίονες, τα κιονόκρανα, αλλά και πολλά άλλα αρχαία κομμάτια τα οποία ενσωματώθηκαν σαν δομικά στοιχεία του ναού.

Από την Πόρτα-Παναγιά μέχρι το φημισμένο μοναστήρι του Δούσικου, που έχτισε ο Άγιος Βησσαρίωνας, η απόσταση είναι μόλις 5 χιλιόμετρα και ο χωματόδρομος είναι βατός και εύκολος για οποιοδήποτε αυτοκίνητο. Σαν μικρό φρούριο ετούτο το ανακαινισμένο πλέον μοναστήρι κρατάει την αγιορείτικη παράδοση μη επιτρέποντας την είσοδο σε γυναίκες. Η μικρή σημερινή μοναστική κοινότητα δεν συγκρίνεται με εκείνη των 210 μοναχών του παρελθόντος. Άλλωστε, τα δεκάδες κελιά κατανεμημένα σε τρεις ορόφους γύρω από το καθολικό της μονής μιλούν από μόνα τους για το παρελθόν. Με τον Κόζιακα να δεσπόζει πάνω από το μικρό πλάτωμα της μονής και τη θέα στον κάμπο να ξεκουράζει το μάτι, ο Άγιος Βησσαρίωνας έχτισε τη μονή στα 1530 και δεν έφτιαξε παράθυρα, ούτε κανονική είσοδο. Μια αρθρωτή ξύλινη σκάλα κατέβαινε από το μοναδικό τότε μπαλκόνι και όσοι δεν μπορούσαν να τη χρησιμοποιήσουν έμπαιναν μέσα στο δίχτυ. Μόλις στα 1940 άνοιξαν τα πρώτα παράθυρα στο μοναστήρι και στα 1962 φτιάχτηκε η κανονική είσοδος στο πλάι. Τώρα έξω από τον χώρο της μονής θα φτιαχτεί και μια μικρή εκκλησία... για τις γυναίκες που φτάνουν μέχρι εκεί για να προσκυνήσουν.

Κατέβηκα πάλι στο χωριό Άγιος Βησσαρίωνας (Δούσικο λεγόταν από τη σλάβικη λέξη Ντούσκο που σημαίνει βελανιδιά), ακολούθησα τον δρόμο για Φιλύρα και βγήκα στην Πιάλεια. Στη θέση του σημερινού χωριού υπήρχε μια αρχαία πόλη με το ίδιο ακριβώς όνομα. Ερείπια από την ακρόπολή της σώζονται ακόμα και σήμερα, επάνω σε ένα ύψωμα πάνω από το τον οικισμό Παλιοχώρι. Σύμφωνα με μία άποψη, η Πιάλεια ήταν η πατρίδα του Ασκληπιού. Εδώ είχε το αρχαίο εργαστήριό του (φαρμακοτριβείο) και επεξεργαζόταν τα βότανα που μάζευε από τον Κόζιακα. Από την Πιάλεια περνάει και ένας παραπόταμος του Πηνειού με όνομα Μπιντένι και τις δύο όχθες του γεφυρώνει ένα παλιό πέτρινο τοξωτό γεφύρι που μοιάζει ξεχασμένο στον χρόνο.

Από την Πιάλεια ακολούθησα τον χωματόδρομο για Ξυλοπάροικο και σχεδόν μπαίνοντας στο χωριό πήρα το ανηφορικό κομμάτι που οδηγεί σε έναν θαυμάσιο ορεινό οικισμό. Η γιαγιά που μου έδειξε δρόμο για την Κόρη, με ρώτησε: «Βλάχος είσαι παλικάρι μου;» και όταν της είπα όχι συμπλήρωσε: «Πολυκατοικίες χτίσαν εκεί... πολυκατοικίες». Στα 870 μέτρα ύψος η Κόρη είναι μια δεύτερη πατρίδα για τους Βλάχους του πιο ψηλού χωριού της Ελλάδας, της Σαμαρίνας. Στον τόπο αυτόν έφτασαν στα 1900 περίπου και από τότε μέχρι σήμερα ο οικισμός της Κόρης παραμένει ζωντανός χάρη στους κτηνοτρόφους. Βέβαια στις μέρες μας όλο και περισσότερα σπίτια-επαύλεις χτίζονται με τούβλα, τσιμεντόλιθους και κόκκινες στέγες από τσίγκο. Ο οικισμός μεγαλώνει και κάθε Σαββατοκύριακο συγκεντρώνει πλήθος κόσμου και όχι μονάχα Βλάχους.

Κατηφορίζοντας από την Κόρη προς Γοργογύρι, ο τόπος βουίζει από τα πολλά νερά του Κεφαλοπόταμου που χύνονται ορμητικά προς την πεδιάδα. Αυτήν τη ροή του νερού εκμεταλλεύτηκαν στο Γοργογύρι για να φτιάξουν νερόμυλους και νεροτριβές (ντριστέλες). Δύο ντριστέλες λειτουργούν κανονικά ακόμα και σήμερα. Όσοι δεν γνωρίζουν τη φρεσκάδα και τη λαμπερή καθαριότητα που προσφέρει στα ρούχα το νερό που στροβιλίζεται στον ξύλινο κάδο... απλά χάνουν. Σκεφθείτε μονάχα ότι στα πλυντήρια που χρησιμοποιούμε το νερό αλλάζει 2-3 φορές, εκεί έχει συνεχή ροή!

Επόμενο χωριό της διαδρομής ο Πρόδρομος με τις ονομαστές ψησταριές-ταβέρνες. Αν και πολλά πέτρινα σπίτια στέκονται ακόμα όρθια στο χωριό, το τσιμέντο εξαπλώνεται σαν ιός! Ακόμα και η μεγάλη βρύση του χωριού δέχθηκε επεμβάσεις κακής αισθητικής. Πολλοί είναι οι κάτοικοι από τον Πρόδρομο, αλλά και τα γύρω χωριά που μετανάστευσαν στη Γερμανία οπότε η μικρή κτηνοτροφική κοινότητα έγινε ακόμα μικρότερη. Όλοι βέβαια έχουν μέσα στη καρδιά τους την Μπαλντίτσα, έναν εξαίσιο ορεινό βοσκότοπο με πολλά πλατάνια, στον Κόζιακα πάνω από το χωριό.

Ασφάλτινος δρόμος ενώνει τον Πρόδρομο με τον Πρίνο μια πεδινή χούφτα σπιτιών με καλή ρυμοτόμηση. Κάμποση ώρα προσπαθούσα να πείσω τον κύριο Σωκράτη να με αφήσει να φωτογραφίσω το παλιό καμίνι που λειτουργεί μονάχος του. Μιλάμε για κανονικό σιδηρουργείο με φωτιά και φυσερό που γυρίζει πίσω τους αιώνες. Είχε τις κακές του φαίνεται και δεν μ' άφησε... το είδα όμως από σπασμένο παράθυρο της καλύβας!

Ακολούθησα τη μικρή παράκαμψη για Γενέσιο και στα δεξιά μου αντίκρυσα τον βράχο της Νεράιδας να ορθώνεται μονάχος στο τοπίο. Λένε πως πάνω του υπάρχει αρχαία επιγραφή αφιερωμένη στον Πάνα, ενώ οι ντόπιοι μιλούν για νεράιδες που βγαίνουν και ξελογιάζουν!

Από τον Πρίνο πήρα τον ασφάλτινο δρόμο για Μεγάρχη και στο κεφαλοχώρι αυτό βρήκα κανονική σηματοδότηση για την Ι. Μονή Βυτουμά. Για να φθάσεις στο γυναικείο μοναστήρι ακολουθείς ένα βατό χωματόδρομο αρχικά και στη συνέχεια άσφαλτο μέχρι τη σιδερένια πόρτα. Πολλή περιποίηση... πολλή ανακαίνιση σε σημείο που να ξενίζει το μνημείο του 12ου αιώνα. Κοιτώντας τις παλιές φωτογραφίες μού φάνηκε σαν άλλο πράγμα αυτό που έβλεπαν τα μάτια μου... μπορεί να με ενοχλούσε και ο θόρυβος από το σύστημα αυτόματου ποτισμού του γκαζόν! Ως γνωστόν, αρχαίοι ναοί και μοναστήρια είναι χτισμένοι στα ομορφότερα σημεία κάθε τόπου... και η Μονή Βυτουμά δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Εκείνο που μου έκανε πάντως τη μεγαλύτερη εντύπωση στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (εκτός από την αγιογράφηση) ήταν το πολύχρωμο ξύλινο ταβάνι. Φυσικά αποτελεί μεταγενέστερη επέμβαση γιατί εκτός των άλλων καλύπτει μέρος από τις τοιχογραφίες ψηλά. Πάντως, νομίζεις ότι μπαίνεις σε μακεδονίτικο σπίτι με ιερό διάκοσμο.

Χωρίς να επισκεφθώ τη σπηλιά κάτω από το καμπαναριό, διότι δεν ήταν επιτρεπτό εκείνη τη στιγμή, ευχαρίστησα τις φιλόξενες καλόγριες και πήρα τον δρόμο για Καλαμπάκα. Από μακριά ο Πηνειός φαινόταν και ήταν στεγνός αυτή την εποχή. Το περίφημο γεφύρι της Σαρακίνας ήταν εκεί δίπλα στον χαρακτηριστικό βράχο «Πέτρα», που μοιάζει να αποκόπηκε από τα Μετέωρα. Ετούτο το πέτρινο δημιούργημα του 14ου αιώνα εξυπηρετούσε την επικοινωνία των χωριών της Πίνδου με αυτών του Ασπροποτάμου και αποτέλεσε πεδίο μαχών ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους έως τα 1878.

Τελευταίος σταθμός μου το χωριό Αγία Παρασκευή. Απέναντι ακριβώς από την Καλαμπάκα χαίρεται αφ' υψηλού τη συγκλονιστική θέα στο ποτάμι, την πεδιάδα και τους βράχους των Μετεώρων. Οι καταρράκτες της Αγίας Παρασκευής περιμένουν τις πρώτες βροχές για να προσφέρουν ηχηρό θέαμα και εκεί δίπλα σώζονται τα ερείπια αρχαίου κάστρου που δεν μπόρεσα να βρω. Οι οδηγίες που μου έδωσε ο τσοπάνος πάνω από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου δεν με βοήθησαν ιδιαίτερα. Ταλαιπωρήθηκα, γρατζουνίστηκα, ακολούθησα τα γιδόστρατα, αλλά τους σωρούς από πελεκημένες πέτρες δεν τους βρήκα...άρχισε να νυχτώνει, τα μάζεψα και έφυγα. Δεν πειράζει, την επόμενη φορά ίσως τα καταφέρω καλύτερα.

ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Τη διαδρομή αυτή μπορείτε να την πραγματοποιήσετε, είτε ξεκινώντας από την Πύλη (18 χλμ. από Τρίκαλα) είτε από την Καλαμπάκα (22 χλμ. από Τρίκαλα) στα πλάισια της επίσκεψής σας στους ιερούς βράχους των Μετεώρων. Γενικά οι αποστάσεις είναι μικρές (π.χ. Πιάλεια-Τρίκαλα 23 χλμ.) και οι παρακάμψεις για τα δύο μεγάλα μοναστήρια είναι της τάξεως των 5 χλμ. Οι χωματόδρομοι ανάμεσα στην Πιάλεια, το Ξυλοπάροικο και την Κόρη, καθώς και εκείνοι που οδηγούν στα μοναστήρια είναι όλοι τους βατοί και εύκολοι (με λίγη προσοχή) για οποιοδήποτε αυτοκίνητο. Είναι σίγουρο πάντως πως για να βρείτε όλα τα στοιχεία που περιγράφονται στη διαδρομή αυτή θα χρειαστεί να ψάξετε αρκετά. Ακόμα και ανάμεσα στους οικισμούς η σήμανση είναι απούσα. Όσοι θα ήθελαν να απολαύσουν μια απίστευτη πανοραμική απογευματινή εικόνα στους βράχους των Μετεώρων αλλά και στην Καλαμπάκα θα πρέπει να πάνε στο χωριό Αγία Παρασκευή, να ακολουθήσουν τον χωματόδρομο προς Άγιο Νικόλαο και από εκεί με τα πόδια προς το σημείο θέας ακολουθώντας το δεξί κομμάτι στη διχάλα του κακοτράχαλου χωματόδρομου (πριν από τη στάνη).

ΔΙΑΜΟΝΗ

Ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια θα βρείτε στην αρχή και το τέλος της διαδρομής σας. Άλλωστε, η Καλαμπάκα με την εξαιρετική υποδομή της για τουρίστες είναι πολύ κοντά και πρόβλημα για να βρείτε δωμάτιο δεν θα έχετε.

Κοντά πάντως στο χωριό Βυρουμάς αλλά και στο μοναστήρι υπάρχει ένας ξενώνας που μου έκανε εντύπωση για την τοποθεσία που είναι χτισμένος. Μπορείτε να δοκιμάσετε τη φιλοξενία εκεί «Οι Κυνηγοί» 0432-86661-71881.

Στην Πύλη υπάρχουν δύο ξενοδοχεία: «Πύλη» 0434-23510 και «Μπαμπαναρα» 0434-22325

ΦΑΓΗΤΟ

Αν και η περιοχή δεν δέχεται τουρίστες υπάρχουν αρκετά καλά σημεία επάνω στη διαδρομή σας για φαγητό. Τα χωριά με τις περισσότερες ταβέρνες που εντόπισα είναι η Πιάλεια και φυσικά ο Πρόδρομος με σωρό ψησταριές και ντόπια κρεατικά. Στην Κόρη εάν πάτε καθημερινή είναι πιθανόν ότι θα βρείτε τα πάντα κλειστά, κάθε Σαββατοκύριακο όμως ταβέρνες και καφενεία έχουν αρκετή κίνηση και καλό φαγητό (μην περιμένετε μαγειρευτά φυσικά!). Εάν θέλετε να φάτε πέστροφα και μάλιστα νόστιμη δεν έχετε παρά να πάτε στο χωριό Διάβα, σε μικρή απόσταση από την Καλαμπάκα.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ

Αστυνομία Πύλης 0434-22201

Κ. Υγείας Πύλης 0434-22870

Ιατρείο Προδρόμου 0431-53220

Αστυνομία Καλαμπάκας 0432-76100

Κ. Υγείας Καλαμπάκας 0432-22222

Κέντρο Τουριστικών Υπηρεσιών 0432-25370/75306