Από τα Μετέωρα στην Ίδη

Δ. Χουλιαράκης, εφ. Το Βήμα, 6/1/2002

Μια περιήγηση στην ιστορία, στη λαογραφία, στην τέχνη και στα γράμματα της Θεσσαλίας και της Κρήτης

Στον υλικό και πνευματικό πολιτισμό της Θεσσαλίας και της Κρήτης είναι αφιερωμένοι οι δύο τόμοι του περιοδικού «Ηώς», τα κείμενα και οι φωτογραφίες των οποίων συνθέτουν ένα εξαιρετικά περιεκτικό και αντιπροσωπευτικό πορτρέτο αυτών των τόσο διαφορετικών μεταξύ τους περιοχών της Ελλάδας. Στον θεσσαλικό τόμο, που υπογράφει μια πληθώρα πνευματικών ανθρώπων (Ανθιμος Γαζής, Γ. Δροσίνης, Ι. Γρυπάρης, Σ. Σκίπης, Γ. Σακελλίων, Μ. Καραγάτσης, Δ. Λουκάτος, Κ. Στεργιόπουλος κ.ά.), ξεχωρίζει η μελέτη του καθηγητή Ν. Μητσόπουλου για τα «Θεσσαλικά Αμπελάκια» - 95 ολόκληρες σελίδες με περισσότερες από 50 φωτογραφίες, χαλκογραφίες και σχέδια-κατόψεις από τα περίφημα αρχοντικά των Γ. Σβαρτς, Ευθυμιάδη, Κρασούλη, Σαμαρά και Κισιρλή. Επίσης ο αναγνώστης θα συναντήσει μοναδικές περιγραφές και σπάνιες φωτογραφίες όπως, παραδείγματος χάριν, από την επίσκεψη, το 1881, του αθηναίου δημοσιογράφου του «Νεολόγου» Κωνσταντινουπόλεως Σπ. Κ. Παγανέλη στα Μετέωρα ή από την επίσκεψη, το 1670, στη Λάρισα του γάλλου πρεσβευτή στην Υψηλή Πύλη για να συναντήσει τον σουλτάνο, ο οποίος τότε βρισκόταν για κυνήγι στον θεσσαλικό κάμπο. Τον τόμο κοσμούν ακόμη φωτογραφίες από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, το 1881, σχέδια του θεσσαλού εθνομάρτυρα Ρήγα Βελεστινλή, κείμενα για το Πήλιο και τα χωριά του, τον Όλυμπο και τα Τέμπη κτλ.

Στον τόμο για την Κρήτη κυριαρχούν κορυφαίες μορφές που ανέδειξε η Μεγαλόνησος, όπως ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος κ.ά. Για την αρχαιολογία, τη μουσική, το θέατρο, τη μινωική, μεσαιωνική και σύγχρονη ιστορία - ξεχωρίζει το αφιέρωμα για τη Μάχη της Κρήτης - αλλά και για τη γεωργία, την κτηνοτροφία, τη γεωλογία, ακόμη και τη σπηλαιογραφία ή την υδρογραφία του νησιού υπογράφουν κείμενα περισσότεροι από 150 πνευματικοί άνθρωποι: από τον Λορέντζο Μαβίλη ως τον Σπύρο Μαρινάτο και από την Πηνελόπη Δέλτα μέχρι τον Κώστα Τσιρόπουλο. Ο αναγνώστης θα ξεχωρίσει τα κείμενα τα αφιερωμένα στα Ριζίτικα Τραγούδια, στον ποιητή Γεώργιο Χορτάτση, στον Δημήτριο Λαμπράκη και στην εποχή των μεγάλων εξορμήσεων του έθνους. Επίσης το εξαιρετικό - σε έκταση και ποιότητα - αφιέρωμα στη ζωή και στην εθνική δράση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Κλείνοντας τον τόμο κρατήσαμε την εικόνα του νησιού που δίνει ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος στο κείμενό του: «Όταν συλλογιέμαι την Κρήτη, ανεβαίνει στα μάτια μου η ζεστή θάλασσα της Λιβύης, και το κεφάλι του Γιούχτα, και τα σφακιανά φαράγγια, κ' η μινωική μοναξιά. Τ' αυτιά μου γεμίζουν από τ' αηδόνια τα μεθυστικά του Αλικιανού. Τα ρουθούνια μου οσφραίνονται τις εαρινές πορτοκαλιές...».