→ Προσωπικά Ενδιαφέροντα → Καλαμπάκα, Μετέωρα & πέριξ

Νέα στοιχεία στο φως για την ιστορία των χριστιανικών μνημείων του Δήμου Μετεώρων

Εφημερίδα Τα Μετέωρα, 14/6/2019

Η Καλαμπακιώτισσα Αρχαιολόγος - ερευνήτρια δρ. Φανή Λυτάρη συμμετείχε στις εργασίες του 39ου Διεθνούς Συμποσίου Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης με ανακοίνωση που αφορούσε στο ασκητήριο του Αγίου Θεοδοσίου Γάβρου

Σημαντικό έργο για την Ιστορία των χριστιανικών ναών του Δήμου Μετεώρων και όχι μόνο, συνεχίζει να επιτελεί η αρχαιολόγος - ερευνήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων δρ. Φανή Λυτάρη, της οποίας πεδίο έρευνας αποτελεί η περίοδος της βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχαιολογίας στη Θεσσαλία.

Οι νέες πληροφορίες που μας δίνει αυτή τη φορά είναι για το μικρό ασκητήριο του Αγίου Θεοδοσίου στον Γάβρο των Χασίων. Η Καλαμπακιώτισσα επιστήμων - ερευνήτρια συμμετείχε, μετά από πρόσκληση, με ανακοίνωση στις εργασίες του 39ου Διεθνούς Συμποσίου Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα από 30 Μαΐου έως 1 Ιουνίου 2019.

Το ετήσιο Συμπόσιο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (Συμπόσιο ΧΑΕ) διεξάγεται ανελλιπώς από το 1981 την άνοιξη κάθε έτους με στόχο την προώθηση της έρευνας στον τομέα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης. Πρόκειται για ένα από τα πιο έγκριτα επιστημονικά όργανα, που παρέχει τη δυνατότητα σε επιστήμονες και ερευνητές να παρουσιάσουν τα πορίσματα των ερευνών τους σε θέματα που άπτονται της παλαιοχριστιανικής, βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης, και αποτελεί πόλο έλξης για τους σημαντικότερους ερευνητές όχι μόνο Έλληνες αλλά και ξένους.

Η δρ. Λυτάρη τόνισε πως το συγκεκριμένο μονύδριο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και μελέτης. Η πρώτη ιστορική αναφορά του χωριού Γάβρος, όπου βρίσκεται το ασκητήριο, γίνεται σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1454-1455 του σαντζακίου των Τρικάλων. Αναφέρεται ως Gabrova και ανήκει στα τιμάρια τρικαλινών σπαχήδων. Το μνημείο δεν είναι τελείως άγνωστο στην επιστήμη. Σύντομες μνείες σε αυτό κάνουν οι Παπαζήσης, Νημάς και Μαντζανά, οι οποίοι όμως παρατήρησαν μόνο τον τοιχογραφικό διάκοσμο του 18ου και 19ου αιώνα.

Η δρ. Λυτάρη επισκέφτηκε το μνημείο τον Φεβρουάριο του 2019 και μετά από λεπτομερή παρατήρηση κατάλαβε πως το απέριττο αυτό μνημείο, άξίζε μια ιδιαίτερη πραγμάτευση, πριν οι προϊούσες μετασκευές εξαφανίσουν σημαντικά στοιχεία του τοιχογραφικού του διακόσμου.

Η ερευνήτρια έφερε στο φως άγνωστα μέχρι πρότινος στοιχεία, τα οποία ανάγουν την τοιχογράφηση του μνημείου σε παλαιότερη περίοδο. Πιο συγκεκριμένα, η δρ. Φανή Λυτάρη εντόπισε σε τμήμα του ναού, το οποίο έχει καλυφθεί από μεταγενέστερη κατασκευή, τη μορφή ενός προφήτη (Αββακούμ). Ο προφήτης απεικονίζεται από τη μέση και επάνω στραμμένος προς τα δεξιά. Εξετάζοντας τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά, τον τρόπο της χρωματικής αποτύπωσης της μορφής, αλλά και το συμπίλημα (ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΑΒΒΑΚΟΥΜ) δίπλα στη μορφή, προτείνει πλέον νέα χρονολόγηση για το ασκητήριο αυτή του δεύτερου μισού του 14ου αιώνα. Σημαντικό επίσης για την έρευνα είναι πως τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά του προφήτη θυμίζουν συγκεκριμένες λεπτομέρειες από τις τοιχογραφίες στο ασκηταριό του Τιμίου Σταυρού στο Πύθιο Ελασσόνος, του οποίου οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται με επιγραφή στα 1339.

Η ερευνήτρια καταλήγει προτείνοντας αποτοίχιση των επιζωγραφήσεων του 18ου αιώνα, οι οποίες ίσως και να αποκαλύψουν το παλαιολόγειο στρώμα ζωγραφικής, αυτό του 14ου αιώνα. Η δρ. Φανή Λυτάρη προσθέτει λοιπόν ένα ακόμη σημαντικό μνημείο της περιοχής μας στο σύνολο των ελάχιστων του 14ου αιώνα που έχουν εναπομείνει στον χώρο των Μετεώρων και τονίζει τη σημαντική συμβολή αυτού του μικρού ασκητηρίου στην τοπική ιστορία μας.