→ Προσωπικά Ενδιαφέροντα → Μουσική

«Εκκωφαντικοί ήχοι δύο θαυμάσιων κωφών»

Βίκυ Χαρισοπούλου, εφ. Τα Νέα, 30/9/2011

Δύο «τιτάνες της τέχνης» που έζησαν παράλληλα, ο Φρανσίσκο Γκόγια και ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, συναντιούνται για πρώτη φορά σε μια έκθεση στη Θεσσαλονίκη που θέτει επί τάπητος και το κοινό τους πρόβλημα: την κώφωση

Γεννήθηκαν με διαφορά 23 ετών. Εζησαν σε απόσταση 1.181 χιλιομέτρων (η απόσταση μεταξύ της Σαραγόσα της Ισπανίας και της Βόννης της Γερμανίας). Ηταν και οι δύο κωφοί. Ηταν και οι δύο «πιστοί» των βασιλέων τους. Χαρακτηρίστηκαν και οι δύο «τιτάνες» - ο καθένας στην τέχνη του. Πέθαναν με διαφορά ενός χρόνου αλλά δεν συναντήθηκαν ποτέ ο Φρανσίσκο Γκόγια (1746-1828) και ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770-1827).

Κι αφού οι δύο «κωφοί τιτάνες» δεν συναντήθηκαν ποτέ, το συναπάντημά τους ανέλαβε, κοντά δύο αιώνες μετά, το Τελλόγλειο Ιδρυμα Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Θα διαρκέσει εκατό μέρες και έχει εικαστικές, μουσειολογικές, θεατρικές, μουσικές, αλλά και ιατρικές-επιστημονικές πτυχές. Ως «εκκωφαντικούς ήχους δύο θαυμάσιων κωφών» χαρακτήρισε την πρώτη στην ιστορία - έστω εκθεσιακή - συνύπαρξη των δύο καλλιτεχνών η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα (στην Πινακοθήκη ανήκουν 211 χαρακτικά έργα του Γκόγια, δάνειο στη μεγάλη έκθεση).

Μετά τον Πάμπλο Πικάσο, τον Χουάν Μιρό, τον Τουλούζ Λοτρέκ, το Τελλόγλειο αποφάσισε (τυχαία;) εφέτος να εντρυφήσει στα σκοτεινά έργα, κυρίως χαρακτικά, του Γκόγια και στις αντίστοιχες «σκοτεινές» παρτιτούρες του Μπετόβεν.

Κεντρικό έργο της έκθεσης είναι η ελαιογραφία «Μπούστο γυναίκας», που εξασφαλίστηκε από το Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπιλμπάο (ευτυχώς, στους δύσκολους καιρούς που διάγει η χώρα το Τελλόγλειο «πλήρωσε» μόνο τα μεταφορικά). Μαζί του θα εκτίθενται πέντε ζωγραφικά έργα ισπανών συγχρόνων του Γκόγια (Το πορτρέτο της βασίλισσας της Ισπανίας, η Απογείωση ενός αερόστατου, αλλά και τα πορτρέτα σημαντικών προσωπικοτήτων στην Ισπανία της εποχής) ώστε ο θεατής να δει τον τρόπο με τον οποίο άλλοι ζωγράφοι, όπως οι Vicente Lopez Portaρa - διάσημος κυρίως για το πορτρέτο του ηλικιωμένου Γκόγια - και ο Carnicero Mancio Antonio αντιμετώπισαν τα αγαπημένα θέματα του μετρ. Μαζί θα παρουσιαστούν τέσσερις πλήρεις σειρές 211 συνολικά χαρακτικών του Γκόγια: τα Καπρίτσια, η Δεινά του Πολέμου, οι Παροιμίες, οι Ταυρομαχίες.Από δε το Αρχείο Σπητέρη, ένα πολύτιμο υλικό από εφημερίδες και περιοδικά του γαλλικού κυρίως τύπου στον 20ό αιώνα θα σκιαγραφεί την εποχή και το υπόβαθρο για το περιεχόμενο της έκθεσης. «Ο Γκόγια στο Τελλόγλειο έχει κεντρικό θέμα το έργο του ώριμου καλλιτέχνη, του «πρώτου μοντέρνου ζωγράφου της εποχής μας», ο οποίος μετά την τομή που δημιούργησε στο έργο του η κώφωση αποτυπώνει με ξεχωριστό τρόπο την ανθρώπινη τραγωδία. Πρόκειται, για τον Γκόγια των μαύρων ζωγραφιών στο σπίτι του στο Manzanares, τον Γκόγια που γνώρισε γενική αναγνώριση για τον τρόπο που με ανελέητο βλέμμα αποτύπωσε την εποχή του, την απάτη, τη διαφθορά, την αδικία, τη μικρότητα, τη βλακεία, τον πόλεμο, τον θάνατο, έναν Γκόγια που γίνεται τραγικά επίκαιρος στις μέρες μας» όπως τονίζει η γενική γραμματέας του ΔΣ του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών Αλεξάνδρα Γιουλάκη-Βουτυρά.

Από την άλλη πλευρά, ο γεννημένος στη Βόννη Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, που είχε διοριστεί οργανίστας της Αυλικής Ορχήστρας σε ηλικία μόλις 14 ετών, εμφάνισε τα πρώτα προβλήματα ακοής στα 25 για να φτάσει στα 38 να πάσχει πλέον από προχωρημένη βαρηκοΐα.

Στο Τελλόγλειο θα εκτεθούν αυτόγραφα, έγγραφα, μικροαντικείμενα και ενθύμια του Μπετόβεν, που εξασφαλίσθηκαν από το Beethovenhaus της Βόννης. Σ' αυτά και κυρίως στις χειρόγραφες παρτιτούρες, ο Ναπολέων, ο Ουέλινγκτον, η ταραγμένη Ευρώπη, ο αγώνας για ελευθερία αποτελούν, αντίστοιχα όπως και στον Γκόγια, αφορμές, πηγές δημιουργικής έμπνευσης (π.χ. 3η Συμφωνία, Eroica) που γέννησαν έργα-σταθμούς.Πολλοί φορείς της Θεσσαλονίκης συνεργάστηκαν για την πραγματοποίηση της συνδυαστικής έκθεσης (ΚΘΒΕ, Μέγαρο Μουσικής, Σχολή Καλών Τεχνών, Μουσείο Κινηματογράφου κ.ά.) ενώ δεκάδες είναι οι προγραμματισμένες παράλληλες εκδηλώσεις: από συναυλία με τις πρωτότυπες παρτιτούρες του Μπετόβεν από τον πιανίστα Γιώργο Εμμανουήλ-Λαζαρίδη μέχρι ιατρικό συνέδριο με θέμα την κώφωση και τη μουσική.