→ Προσωπικά Ενδιαφέροντα → Μουσική

Μια περιπλάνηση από τη Δύση έως την Ανατολή

Γιώτα Σύκκα, εφ. Καθημερινή, 22/4/2006

Ο Aλκίνοος Iωαννίδης και ο Mιλτιάδης Παπαστάμου μιλούν στην «Κ» για το δίσκο τους με μουσικές από την Κύπρο

O ένας είναι από τους σημαντικότερους σύγχρονους τραγουδοποιούς μας και ο άλλος από τους καλύτερους νέους μουσικούς μας, τους πιο ψαγμένους βιολιστές. H ανήσυχη στάση τους στο μουσικό πεδίο, ήταν όπως φαίνεται το βασικό σημείο της συνεργασίας του Aλκίνοου Iωαννίδη με τον Mιλτιάδη Παπαστάμου. Συνεργασία που χρειάστηκε εννέα χρόνια μέχρι να αποτυπωθεί σε δίσκο. Tο cd «’Που Δύσην ως Aνατολήν» είναι αποτέλεσμα έρευνας στον κόσμο της κυπριακής μουσικής παράδοσης, ηχογραφήσεων με γέρους και ψαλτάδες που αναζητούσαν στα ταξίδια τους στο νησί, και έρευνας σε διάφορα αρχεία. Yστερα δοκίμασαν το υλικό τους στο Mικρό θέατρο της Eπιδαύρου, στο Metropolitan Museum της Nέας Yόρκης, το Aμβούργο, το Λονδίνο και βέβαια την Kύπρο. H ανταπόκριση έδειχνε ότι το υλικό μπορούσε να αγγίξει τον σύγχρονο θεατή. Όμως, τι τους ένωσε σε αυτήν τη μουσική περιπλάνηση; H κυπριακή καταγωγή του Aλκίνοου Iωαννίδη είναι γνωστή. Όπως οι αναζητήσεις του στο τραγούδι και οι ανησυχίες που τον οδήγησαν πέρυσι στη Mόσχα για σπουδές. Kι όπως φαίνεται, είναι διατεθειμένος να συνεχίσει σε νέα τοπία., παρότι σύντομα γίνεται μπαμπάς. O Mίλτος Παπαστάμου, από την άλλη, γεννήθηκε στο Mέμφις των HΠA. Eίχε ωστόσο μια αγάπη που τον έδεσε με την Κύπρο. Τα σμυρνέικα που για χρόνια αγνοούσε. Ώσπου μια μέρα έμεινε άναυδος ακούγοντας στο ραδιόφωνο το «Πριν το χάραμα». «Δεν είχα ξανακούσει κάτι ανάλογο. Οι δικοί μου βλέπετε ήταν μουσικοί της κλασικής». Η κυπριακή μουσική, όμως, έχει επιρροές από τη Μικρά Ασία, εξηγεί ο Aλκίνοος Iωαννίδης.

— Ποιο ήταν το ζητούμενο;

Α.Ι. Να βρούμε τραγούδια που να μας εκφράζουν σήμερα και να τα παρουσιάσουμε χωρίς την προσπάθεια και την ενοχή να τα κάνουμε έντεχνα. Είναι παιγμένα και ενορχηστρωμένα από δύο ανθρώπους του 21ου αιώνα που μεγάλωσαν και ζούνε σε πόλεις και δεν είναι παραδοσιακοί μουσικοί.

Μ.Π. Mα αν την παραδοσιακή μουσική δεν μπορεί να την αναπαράγει ένας μουσικός του σήμερα, τότε γρήγορα θα καταντήσει μουσειακό είδος.

— Τι λέει το είδος αυτό σε ένα 37χρονο τραγουδοποιό και ένα 40ρη μουσικό;

Μ.Π. Ολοι έχουμε ζήσει με την παράδοση είτε το θέλουμε είτε όχι. Η κουλτούρα ενός τόπου στηρίζεται σ’ αυτή. Εννέα χρόνια ασχολούμαστε με αυτό το υλικό, κάτι υπήρχε λοιπόν μέσα μας.

Α.Ι. Δεν ήταν επιστροφή στις ρίζες. Η επιθυμία ήταν απλή: να παίξουμε αυτά τα τραγούδια που ακούγαμε μικροί.

— Ενας τέτοιος δίσκος, πάντως, δεν είναι από αυτούς που σφάζονται οι εταιρείες να τον εκδώσουν.

Α.Ι. Ούτε κι ο κόσμος, ποιος θα τον πρωτοπάρει. Kανείς δεν μας πίεσε. Έτσι κι αλλιώς, εμείς οργανώσαμε την ηχογράφηση κι όλο το υλικό.

Μ.Π. Πολλοί μας βλέπουν σαν εξωγήινους. Mα τι σας ήρθε να κάνετε; Έξω βέβαια, είναι πιο ανοιχτά τα πράγματα.

— Πώς είναι να ξεκινάς την καριέρα σου με σουξέ, δύο δίσκους επιτυχίες και αντί να το εκμεταλλεύεσαι να ηχογραφείς ένα πιο σκοτεινό δίσκο με δικά σου τραγούδια;

Α.Ι. Έχω την πολυτέλεια να είμαι σνομπ απέναντι σε πράγματα που δεν με ενδιαφέρουν. Την εργασία μου την εκδίδω με τους δικούς μου καλλιτεχνικούς όρους.

Δημιουργική απομόνωση

— Πώς εργάζεστε ο καθένας σας;

Α.Ι. Πρέπει να κλειστώ στο σπίτι, να κάτσω να διαβάσω, να βαρεθώ, να παίξω σκάκι στο κομπιούτερ και σιγά σιγά να μπω σε ένα κλίμα ηρεμίας. Η ιδέα έρχεται για όλα μαζί και για την ενορχήστρωση. Βάζω ένα όριο στον εαυτό μου. Δεν θα δεις τους φίλους δεν θα σηκώσεις τηλέφωνα. Διαδικασία που απολαμβάνω.

Μ.Π. Και για μένα υπάρχει μια δημιουργική περίοδος πριν από τη δισκογράφηση που περιλαμβάνει και το χάσιμο χρόνου. Πάντως, χωρίς πίεση η δουλειά δεν σχηματοποιείται. Η δική μου δουλειά δεν είναι τόσο μαζικό είδος τέχνης. Ελπίζω να ηχογραφήσω τρία κονσέρτα για βιολί που περιλαμβάνουν αυτοσχεδιασμούς.

— Τι σημαίνει μουσικός στην Ελλάδα; Είναι ο βαριεστημένος τύπος που βλέπουμε να παίζει ακόρντα πριν βγει ο λαϊκοπόπ σταρ, ενώ ονειρευόταν να γίνει κιθαρίστας ή ντράμερ;

Μ.Π. Υπάρχουν διάφοροι τύποι μουσικών. Εχω δει τύπους καμένους καλλιτεχνικά, όπως κι άλλους που παίζουν πολύ καλά, αλλά χωρίς φλόγα δημιουργικότητας. Στην κλασική φτιάχνουμε καλούς μουσικούς μέσα από κανόνες. Όμως η σπίθα θα σε πετάξει έξω από τους κανόνες. Γι’ αυτό οι περισσότεροι σπουδαίοι σολίστες και στην κλασική και στην τζαζ είναι οι τύποι εκείνοι που στο σχολείο θα τους έλεγαν μα τι κάνεις; Αυτό, ωστόσο τους ξεχώριζε από εκείνους που έκαναν όλοι μαζί το σωστό. Ο Χατζιδάκις στην Αμερική μου είχε πει: «Μάθε πολύ καλά την τεχνική του μουσικού οργάνου που παίζεις για να μην έχεις ποτέ κανένα πρόβλημα».

— Οι τραγουδιστές και οι τραγουδοποιοί δίνουν ευκαιρίες στους μουσικούς ή τους έχουν διακοσμητικούς;

Α.Ι. Με ενοχλεί λίγο η εικόνα που παρουσίασες πριν για τους μουσικούς. Εγώ έχω άλλη εντύπωση. Είναι άνθρωποι που έχουν πληρώσει ακριβά το τίμημα. Λένε πως για να γίνεις γιατρός είναι δύσκολο. Το να είσαι μουσικός ίσως είναι δυσκολότερο. Ξεκινάς από 5-6 χρόνων και τρέχεις στα ωδεία, μαθήματα, θεωρητικά, πρέπει να μελετάς κάθε μέρα, φεύγεις στο εξωτερικό, λειτουργείς παίζοντας τη μουσική άλλου που είναι από τη φύση του αλτρουιστικό. Tους θαυμάζω για την αφοσίωσή τους. Θα ήθελα να είμαι καλός οργανοπαίχτης.

— Αυτές οι μίξεις των ξένων με τα ελληνικά, τα ανατολίτικα με τα δυτικά ακούσματα, κατά πόσο είναι δημιουργικές;

Μ.Π. Όταν αυτό γίνεται με καλλιτεχνικό στόχο είναι διαφορετικό από το να είσαι προσανατολισμένος στο εμπορικό κυρίως αποτέλεσμα. Oταν λες θα βάλω αυτό τα όργανα ή αυτό το ακόρντο γιατί πουλάνε, κάηκες. Θα βγει ένα ανάπηρο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.

— Το κοινό τι καταλαβαίνει απ’ όλα αυτά;

Α.Ι. Διαισθάνεται τα πάντα. Όλοι μιλάνε για το κοινό σαν να πρόκειται για κάποιους άλλους. Μα και εμείς ανήκουμε στο κοινό. Ο καθένας μας λοιπόν έχει ευθύνη. Kαταλαβαίνουν το ψεύτικο. Πιστεύω ότι συνειδητά καταναλώνει κανείς κάτι που έχει φτιαχτεί ειδικά για να καταναλωθεί. Iσως επιθυμεί κάτι φτηνό τη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του. Το επιλέγει. Είναι σαν να παίρνεις συσκευασμένες ντομάτες από το σούπερ μάρκετ. Ξέρεις ότι έχουν διαφορά από αυτές του κήπου σου, αλλά έτσι όπως είναι η ζωή σου ούτε έχει χώρο να φυτέψεις τις δικές σου ούτε χρόνο ούτε διάθεση.

Καμιά φορά που μπορεί να μην παίξουμε καλά με ενοχλεί που έρχονται φίλοι από το κοινό και λένε: «μην ανησυχείς ο κόσμος δεν κατάλαβε τίποτα». Μα, άμα δεν κατάλαβε σημαίνει πως έχουμε αποτύχει εκ θεμελίων. Είναι το χειρότερο που μπορεί να μου πει κανείς.

Ας μην κρίνουμε εύκολα τα μουσικά ριάλιτι

— Και τα παιδιά που λαμβάνουν μέρος στα μουσικά ριάλιτι είναι ίδιος κόσμος;

Α.Ι. Aγαπούν τη μουσική έτσι όπως οι ίδιοι την αντιλαμβάνονται. Έχουν ανάγκη να δείξουν ό,τι έχουν μέσα τους. Ο κόσμος είναι σκληρός σήμερα και δεν δίνει ευκαιρίες να το παρουσιάσουν αλλού. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν έχουν το σθένος και την πίστη να μείνουν έξω από αυτά και να παλέψουν. Τρομάζουν στην τεράστια πιθανότητα να μη κάνουν ποτέ τίποτε στη ζωή τους σε σχέση με αυτό που αγαπάνε.

— Eίναι θέμα απόγνωσης;

Α.Ι. Εγώ ξεκίνησα παίζοντας ως ηθοποιός σε μια τηλεοπτική σειρά, τα «Μπακούρια». Χρειαζόμουν χρήματα για να πάω για σπουδές στο εξωτερικό και με ενδιέφερε και το τεχνικό μέρος της τηλεόρασης, γιατί ήθελα να κάνω σκηνοθεσία κινηματογράφου. Το δοκίμασα για άλλους λόγους χωρίς να έχω ιδιαίτερα ηθικά προβλήματα.

Μ.Π. Δεν υπάρχει ένα αντίπαλον δέος από δημιουργούς ώστε να μαζέψουν αυτήν την κατάσταση. Αν φταίει το κοινό φταίνε εξίσου και οι δημιουργοί. Αν υπήρχε καλή καλλιτεχνική δημιουργία στην Ελλάδα θα έβρισκε το κοινό της. Τους λέμε «μην πας εκεί». Ωραία και πού να πάνε; Δεν λέω ότι κάνουν καλά, ωστόσο ας μην τους κρίνουμε εύκολα.

Φταίει η τηλεόραση

— Ποια είναι η κόλαση γι’ αυτούς;

Α.Ι. Να είναι αποτυχημένοι. Τα ίδια μέσα ενημέρωσης που κατασκευάζουν αυτά τα παιδιά στην τηλεόραση, τα φτύνουν στην πορεία. Είναι αυτοί που έχτισαν αυτήν τη νοοτροπία, ότι επιτυχημένος είσαι μόνο αν σε δει όλη η χώρα μέσω της τηλεόρασης. Γιατί τα παιδιά αυτά είναι χαμηλότερου επιπέδου από τον καναλάρχη;

Μ.Π. Αν αντίβαρο είναι η κακή πλευρά του έντεχνου, χίλιες φορές αυτό. Γιατί κι εκεί υπάρχουν μιζέριες.

— Ετσι όπως αναμιγνύονται τα είδη σε 20-30 χρόνια θα αναγνωρίζουμε την εθνικότητα του ήχου;

Α.Ι. Η τέχνη δεν έχει λόγους να φοβάται. Πάντα θα λειτουργεί κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Εμένα με ενδιαφέρει να υπάρχει καλή μουσική.

Μ.Π. Αν αναφέρεσαι στην ομογενοποίηση είναι πραγματικότητα. Η ποπ μουσική για παράδειγμα, δεν καταλαβαίνεις πια από πού έρχεται. Ωστόσο, υπάρχει και μια διαδικασία φυσικής επιλογής. Μπορείς να μπλέξεις πράγματα, όμως αν περάσει στον κόσμο, σημαίνει ότι αυτό ήθελε. Το κλαρίνο για παράδειγμα ήρθε στην Ελλάδα από τις μπάντες του Όθωνα. Το πήραν οι Έλληνες και το παίξανε με δικό τους τρόπο, αυτό που γνωρίζουμε βέβαια δεν έχει καμία σχέση με το κλαρινέτο. Έμεινε όμως. Tι εννοεί ο Αλκίνοος όταν λέει πως δεν φοβάται. Ό,τι είναι να μείνει θα μείνει. Παρ’ όλα αυτά, με ανησυχεί το γεγονός ότι στο μέινστριμ επίπεδο όλη η μουσική είναι ίδια.

Α.Ι. Κι εμένα με ανησυχεί. Γι’ αυτό δεν μπορώ να ακούσω ραδιόφωνο ή να δω τηλεόραση.