Ο δεύτερος αυτός δίσκος του Λουδοβίκου είναι κάτι πολύ παραπάνω από έναν απλώς δεύτερο δίσκο ενός προικισμένου καλλιτέχνη. Ο Λουδοβίκος κατάφερε μαζί με τον Θανάση Μπίκο, άξιο συνεργάτη του, αυτή τη φορά να ζωγραφίσει ανεξίτηλα τον χώρο των Ανωγείων, τοποθετώντας ηχογραφήματα που ταιριάζουν στον χαρακτήρα και στο αίσθημα του φημισμένου αυτού ορεινού χωριού.
Μας λέει «πως ο έρωτας στην Κρήτη είναι μελαγχολικός». Αλλά ποιος είπε πως ο έρωτας είναι χαρούμενος; Μονάχα που στην Κρήτη έχουν συνείδηση της μελαγχολίας του, άσχετα από την οποιαδήποτε έκβαση της ιστορίας της ερωτικής.
Είτε στο θάνατο καταλήξει, είτε στο γάμο, ο Λουδοβίκος τραγουδάει πως «ο έρωτας είναι μελαγχολικός». Κι έτσι δίχως να καταλάβει, βρίσκεται στην ψυχή του έρωτα, εκεί που δεν χωράει παραδρομή ή παρεξήγηση. Μα τάχα είναι ο κρητικός που το’ μαθε εκ γενετής, για ο Ανωγειανός που τον έζησε τραυματικά ο ίδιος, ή τ’ αδέρφι του, ή ο πατέρας του, είτε η ίδια του η μάνα;
Όπως και να ‘χει, το τραγούδι του Λουδοβίκου μπερδεύεται στα πόδια του έρωτα και χάνει θαυμαστά, αν είναι τούτο δυνατό, την ισορροπία του. Κι από ‘κει, η φωνή στ’ Ανώγεια χάνεται απ’ τα ψηλά και κατεβαίνει στις πλαγιές για να περιφερθεί στις πεδιάδες και στα οροπέδια, μαζί με τ’ αεράκι της άνοιξης ή τον βοριά του χειμώνα.
Ποιος θα πρωτοπεί στους άλλους και ποιος θα το νοιώσει πιότερο απ’ τον Ανωγειανό;
Ο Έρωτας στ’ Ανώγεια είναι μελαγχολικός γιατί τον τραγουδούν μοναδικά. Στην Κρήτη, γιατί τον ερμηνεύουν βαθιά. Και στην Ελλάδα, γιατί τον αποδέχονται αναπάντεχα, πρωταρχικά, σχεδόν εθνικά.
Ο Έρωτας υπήρξε Ελληνικός!
Μάνος Χατζιδάκις
Ήλιε που βγαίνεις το πρωί
και βασιλεύγεις βράδυ,
σ' όλον τον κόσμο ανάτειλε
σ' όλον τον κόσμο λάμψε
στου Μπαρμπαρίγω την αυλή
ήλιε, μην ανατείλεις
κι αν ανατείλεις, ήλιε μου
να γοργοβασιλέψεις
να μη βραχούν οι αχτίνες σου
απ' των Ρωμιών τα δάκρυα.
Κόκκινα χείλη εφίλησα
κι έβαψε το δικό μου
και στο μαντήλι το σύρα
κι έβαψε το μαντήλι.
και στο ποτάμι το 'πλυνα
κι έβαψε το ποτάμι
κι έβαψε η άκρη του γιαλού
κι η μέση του πελάγου.
Κατέβη αετός να πιει νερό
και βάψαν τα φτερά του
κι έβαψ' ο ήλιος ο μισός
και το φεγγάρι ακέριο.
Για μιαν ορφανή κόρη που πέθανε στα τριάντα της, δύο Ανωγειανοί έγραψαν τις δύο μαντινάδες.
Φτωχό πουλί κι ανήμπορο
στου πρίνου το ξεράδι
εσένα πάλι ο κυνηγός
έβαλε στο σημάδι.
Ανάθεμά σε, κυνηγέ
που σκότωσες τ' αηδόνι
και μαυροντύθηκ' η αυγή
κι αργεί να ξημερώσει.
Πόνος δεν είναι να πονεί
πόνος να φαρμακώνει
σαν την αγάπη την κρυφή
που δεν ξεφανερώνει.
Για σένα κλαίω και πονώ
και κρυφαναστενάζω
μα τέτοιο πόνο με χαρές
χιλιάδες δεν αλλάζω!
Εσιγανέψαν οι καιροί
και πάψαν οι ανέμοι
πάψαν και μένα οι στράντες μου
κόρη απ' την αυλή σου.
Μπλιο μου τσ' αυγές
δεν προπατώ
τις νύχτες δε γυρίζω
παρ' όντεν είμαι μοναχός
και θυμηθώ τσ' αγάπης,
το πάπλωμα αγκαλιάζομαι.
Κάτασπρο περιστέρι μου
άμα συναντηθούμε
θαρρώ πως είναι Άνοιξη
και τα λουλούδια ανθούνε.
Έβαλες πάλι σήμερον
το άσπρο που σου πάει
και παραπονεθήκανε
τα λούλουδα του Μάη.
Φωνή και κλάμα άκουσα
στης Μεσσαριάς τον κάμπο.
-Γιε μου, μη σ' ήβρε ο Χάροντας
και μαχαιρόσφαξέ σε;
Αν σ' ήβρε μες στην εκκλησιά
να μη τη λειτουργήσουν,
κι αν σ' ήβρε μες στις γειτονιές
να μην τες χαιρετήσω,
κι αν σ' ήβρε στο περιβόλι μας
νερό να μην του δώσω.
-Μάνα, λειτούργα τσ' εκκλησιές
χαιρέτα τους γειτόνους
για μένα μ' ήβρε ο Χάροντας
σ' τσ' αγάπης μου την πόρτα.
Στης Γραμβούσας τ' ακρωτήρι
εγλεντούσα μια φορά
μ' έμα κρητικό ψαρά
ένα γέρο καπετάνιο
που 'χε βάρκα τη χαρά
στης Γραμβούσας τα νερά.
Πλανεύτρα θάλασσα
θάλασσα λεβεντοπνίχτρα
πουν' ο γέρο-μερακλής
κι ο παλιός τραγουδιστής.
Όλα τ' άρμενα αρμενίζουν
με πανιά και με κουπιά
μα του Τζέκα τ' αρμενάκι
δε ξαναγυρίζει πια.
Μαρμαρωμένο σε θωρώ πωλιό μου
αγρίμι τω Μαδάρω και δικό μου
περνάς δεν καταδέχεσαι να μείνεις
δεν τα ψηφάς τα δάκρυα εμέ κι εκείνης.
Που πας με τέτοιαν Άνοιξη , καλέ μου
που πας με τέτοιον ήλιο, ακριβέ μου
πριχού να μπεις στον βουλισμένο Άδη
άμε χαιρέτησέ τηνε τη μαύρη.
Κι αν βρεις τη σιδερόπορτα κλεισμένη
από πίσω στέκει εκείνη δακρυσμένη
και μελετά το δρόμο το μεγάλο
να ξεχωρίσει τον δικό σου ζάλο
Γιε μου, θλιφτή παραγγελιά
σου φέρνω από τα όρη
παραγγελιά μιας άμοιρης
που να 'ρθει δεν εμπόρει.
Ξανθά μαλλιά που ανάθρεψα
τώρα και τόσα χρόνια
να στρώσει προσκεφάλι σου
και ιδές πως επόδωσα.