→ Προσωπικά Ενδιαφέροντα → Μουσική

Η «εκδίκηση» της λαϊκής κιθάρας

Χάρη Ποντίδα, εφ. Τα Νέα, 16/11/2011

Αν και είναι στο DNA μας, στο λαϊκό τραγούδι δεν είναι αναγνωρισμένη. Μισός αιώνας κιθάρας μέσα από το ρεμπέτικο, με «ξεναγούς» τον Δημήτρη Μυστακίδη και τον Γιώργο Νταλάρα, φιλοδοξεί να μας πείσει ότι αξίζει την προσοχή μας 

O Μανώλης Χιώτης είχε επηρεαστεί από το παίξιμο του τσιγγάνου κιθαρίστα της τζαζ Τζάνγκο Ράινχαρντ και το gipsy swing. Ο Γιώργος Κατσαρός (έζησε στην Αμερική και ήταν διάσημος στους έλληνες μετανάστες) ήταν εκπρόσωπος της λεγόμενης «τσιμπητής» κιθάρας που είχε κάτι από τον τρόπο που παίζονταν τα μπλουζ αλλά και από τις μουσικές παραδόσεις της Ανατολής, ενώ η ομάδα των μικρασιατών μουσικών που μετά το '22 επηρέασαν τη διαμόρφωση του ρεμπέτικου, είχε βαθύτερη γνώση των κλιμάκων και φυσικά έφερε έναν ήχο που κουβαλούσε μέσα του κουλτούρα ανατολική.

Η λαϊκή κιθάρα και τα είδη της. Μπορεί ο όρος αυτός να μην έχει αναγνωριστεί ακόμα και σήμερα από την επίσημη Πολιτεία (στα ωδεία διδάσκεται κλασική κιθάρα), όμως στο αστικό λαϊκό τραγούδι η κιθάρα έχει εμφανιστεί από τα τέλη του 19ου αιώνα κι έχει επηρεάσει (και επηρεαστεί) από τις τάσεις και τις μόδες που «έτρεχαν» στη μουσική τις διάφορες εποχές.

Η εκδήλωση «Η τέχνη της κιθάρας στα χρόνια του ρεμπέτικου» που διοργανώνει ο κιθαρίστας και καθηγητής λαϊκής και παραδοσιακής μουσικής Δημήτρης Μυστακίδης στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (μαζί με τους Γιώργο Νταλάρα, Μάρθα Φριντζήλα και Χρήστο Μαστέλο) έχει σαν στόχο να παρουσιάσει όλους τους τρόπους που η λαϊκή κιθάρα υπήρξε μέσα στην τέχνη του τραγουδιού από τις αρχές του αιώνα μέχρι το 1955.

Γιατί, όπως μας εξηγεί ο ίδιος, «έτσι όπως γνωρίζουμε από τη δισκογραφία, η κιθάρα εμφανίζεται σε όλες τις μορφές της λαϊκής ορχήστρας (σμυρναίικη με σαντούρια και βιολιά, πειραιώτικη με μπουζούκια και μπαγλαμάδες, μεταπολεμικό πάλκο με μεγάλη ορχήστρα, έντεχνη - λαϊκή, ελαφρολαϊκή - ηλεκτρική κ.λπ.), ενώ διείσδυσε και στη δημώδη - δημοτική ορχήστρα».

Κάθε εποχή με τις δικές της... κιθάρες. Πριν από τον πόλεμο ήταν πολύ συνηθισμένα τα κιθαριστικά συγκροτήματα αλλά και τα συγκροτήματα με χαβάγιες. Μετά τον πόλεμο, διάσημα έγιναν τα κιθαριστικά τρίο (Τρίο Κιτάρα, Τρίο Ατενέ, Τρίο Καντσόνε κ.λπ.).

Ανθολογώντας ρεπερτόριο μισού αιώνα, ο κιθαρίστας και μουσικοπαιδαγωγός Δημήτρης Μυστακίδης και ο Γιώργος Νταλάρας θα ερμηνεύσουν μαζί 32 τραγούδια (ο δεύτερος συμπράττει και φωνητικά) συνθετών του ρεμπέτικου που το έργο τους επέδρασε καθοριστικά στην πορεία της λαϊκής κιθάρας μέσα στον χρόνο. Τραγούδια των Σπύρου Περιστέρη, Παναγιώτη Τούντα, Κώστα Σκαρβέλη, Γιώργου Καρρά, Κώστα Καρίπη, Μάρκου Βαμβακάρη, Γιώργου Κατσαρού, Μανώλη Χιώτη, Γιώργου Μητσάκη, Κώστα Ρούκουνα κ.ά.

«Είναι στο DNA του Ελληνα τα είδη της λαϊκής κιθάρας, γι' αυτό σ' αυτήν τη συναυλία ο ακροατής δεν πρόκειται να ακούσει κάτι καινούργιο ή περίεργο - πέρα του ότι η ορχήστρα είναι φτιαγμένη αποκλειστικά από κιθάρες», διευκρινίζει ο Δημήτρης Μυστακίδης.

Αρκετά απ' τα τραγούδια που θα ακουστούν δεν ανήκουν στη λίστα των πιο δημοφιλών ρεμπέτικων. Για τους γνώστες του είδους, βέβαια, θα είναι μια εποικοδομητική βραδιά, γιατί θα δουν σε έναν συμπυκνωμένο χρόνο τις διαφορές στα είδη παιξίματος της λαϊκής κιθάρας. «Ουδεμία σχέση με την κλασική», λέει ο Δημήτρης Μυστακίδης. «Αν γινόταν να την παρομοιάσουμε με έναν άλλο ήχο, θα τη φέρναμε πιο κοντά στον ήχο της κιθάρας του gipsy swing».

«Το θέμα είναι», συνεχίζει, «ότι οι μεγάλοι παίκτες στην ιστορία του ελληνικού πάλκου που ενεπλάκησαν από νωρίς στην υπόθεση του αστικού λαϊκού τραγουδιού ήταν εξαιρετικοί κιθαρίστες συνοδείας και όχι μόνο (Σκαρβέλης, Παπάζογλου, Περιστέρης κ.ά.), ενώ και σπουδαίοι μπουζουξήδες της μεταπολεμικής περιόδου ήταν εξίσου σημαντικοί κιθαρίστες (Χιώτης, Μπέμπης, Σταματίου κ.ά.). Ολοι οι παραπάνω είχαν το δικό τους ηχόχρωμα και τον δικό τους τρόπο παιξίματος, διαφορετικό ο καθένας, και μια τεχνική που έστειλε το όργανο σε απίστευτα ύψη».

Η εύλογη ερώτηση (από την πλευρά μας) είναι γιατί η λαϊκή κιθάρα δεν έχει αναγνωριστεί σαν είδος από την ελληνική Πολιτεία. «Δεν υπάρχει απάντηση σ' αυτό», λέει. «Απλώς δεν έχει αναγνωριστεί».