→ Προσωπικά Ενδιαφέροντα → Ζωγραφική
Προάγγελος των καλλιτεχνών της Αναγέννησης
Μαίρης Αδαμοπούλου, εφ. Τα Νέα, 29/10/2010
Μια πλάνη, µια διαθήκη και ένα θαύµα του Αγίου Φανουρίου συνθέτουν τον µύθο ενός από τους σηµαντικότερους ζωγράφους της Κρήτης του 15ου αι., προάγγελου των µεγάλων αναγεννησιακών καλλιτεχνών.
Πέπλο µυστηρίου κάλυπτε έως πρόσφατα τον ζωγράφο που τόλµησε να µετατρέψει το φίδι που σκοτώνει ο Αγιος Γεώργιος σε δράκο, όπως συνέβαινε στις βενετσιάνικες εικόνες, έβαλε τον Παντοκράτορα σε βενετσιάνικο θρόνο παίζοντας µε την αισθητική των θεατών του και πρώτος πήρε θέµατα από τα ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες όπως ο εναγκαλισµός Πέτρου και Παύλου και τις µετέφερε στις φορητές εικόνες.
Και αυτό διότι µια εικόνα της Παναγίας από τον Αγιο Γεώργιο του Καΐρου µε την υπογραφή Χειρ Κυρ Αγγέλου πιστευόταν πως ήταν δηµιουργία του 17ου αι. Κι ας έλεγαν οι ειδικοί πως αν δεν έφερε χρονολογία δίπλα στην υπογραφή θα τη θεωρούσαν µετά βεβαιότητος έργο του 15ου αι. Στο µεταξύ ανακαλύπτεται στα αρχεία της Βενετίας η διαθήκη του Αγγελου Ακοτάντου, που όµως δεν συνδέεται µε τον ζωγράφο της εικόνας του Καΐρου λόγω των αιώνων που χωρίζει τους δύο καλλιτέχνες.
Μέχρι τη στιγµή που αποκαλύφθηκε η πλάνη. Ο Αγγελος Ακοτάντος δεν υπέγραψε ποτέ ως Κυρ Αγγελος. Το χέρι του είχε βάλει ο Ιωάννης Κορνάρος, ο οποίος είχε κληθεί τον 18ο αι. στη Μονή Σινά για να επιζωγραφίζει παλαιές εικόνες. «Και εκείνος για να δώσει κύρος προσέθεσε το Κυρ. Μάλιστα, επειδή ήθελε να προβάλει και την πατρίδα του την Κρήτη προσέθεσε και την καταγωγή. Οσο για την ηµεροµηνία; Εβαλε µία κατά τύχη, που σε εκείνον φαινόταν παλιά. Με την ίδια ευκολία που άλλαζε υπογραφή, άλλαζε και τις ηµεροµηνίες», εξηγεί η καθηγήτρια Βυζαντινής Τέχνης στο Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας και επιµελήτρια της έκθεσης του Μουσείου Μπενάκη, Μαρία Βασιλάκη, η οποία επισηµαίνει πως ο Κορνάρος έχει επέµβει και σε έργα άλλων κρητικών ζωγράφων όπως ο Δαµασκηνός. «Ηταν ο ίδιος που επενέβη και στην εικόνα του Καΐρου, η οποία δυστυχώς καταστράφηκε σε πυρκαγιά».
Ο Αγγελος Ακοτάντος είναι επίσης ο ζωγράφος που έφερε στην Κρήτη και ζωγράφισε στην εποχή του τις περισσότερες εικόνες του Αγίου Φανουρίου. Ο λόγος; Τέσσερις νέοι πηγαίνουν στην Πελοπόννησο να χειροτονηθούν ιερείς καθώς οι Βενετοί ως καθολικοί είχαν καταργήσει στην Κρήτη τους επισκόπους, σύµφωνα µε τα αγιολογικά κείµενα. Στον δρόµο τους πέφτουν αιχµάλωτοι πειρατών. Κλαυθµός και οδυρµός στο νησί µέχρις ότου ο Ιωνας Παλαµάς, ηγούµενος της Μονής Βαρσαµονέρου, αποφασίζει να τους αναζητήσει. Ξεκινάει για τη Ρόδο, όπου και µαθαίνει πως πρόκειται να πωληθούν δούλοι στη Μικρά Ασία. Στο µεταξύ συναντά τον επίσκοπο Ρόδου, ο οποίος τον παροτρύνει να προσευχηθεί στον Αγιο Φανούριο άγνωστο άγιο στον ηγούµενο Παλαµά. Και πριν τελειώσει καλά καλά την προσευχή του ο κρητικός ηγούµενος µαθαίνει πως οι αιχµάλωτοι απελευθερώθηκαν! Οπως ήταν φυσικό, ο Αγιος Φανούριος έγινε σε µια νύχτα πολύ δηµοφιλής στην Κρήτη. Πώς να µη ζωγραφίσει τις περισσότερες εικόνες του ο Αγγελος Ακοτάντος, όταν από τη διαθήκη του προκύπτει ότι συνδεόταν µε στενή φιλία µε τον Ιωνα Παλαµά;
Αισθητικά παιχνίδια µε τον θεατή έστηνε ο Αγγελος Ακοτάντος καθώς έβαζε βενετσιάνικα στοιχεία στις βυζαντινές εικόνες. Χαρακτηριστικό παράδειγµα το ότι αντικατέστησε το φίδι που σκοτώνει ο Άγιος Γεώργιος µε δράκο
Η Παναγία Γλυκοφιλούσα µε το προσωνύµιο «Η Καρδιώτισσα», έργο του Αγγελου Ακοτάντου, του οποίου η υπογραφή ανέβαζε κατακόρυφα την αγοραστική αξία των έργων του