Οι πασχαλίτσες φρουρούν το χωράφι

Κώστας Κουκουμάκας, εφ. Τα Νέα, 1/4/2010

Ο πόλεμος των εντόμων βγάζει από το παιχνίδι φυτοφάρμακα και εντομοκτόνα

Μια στρατιά από πασχαλίτσες εφορμά στα κλαδιά ενός δένδρου που κατατρώγεται από μελίγκρα. Με κυκλικές κινήσεις και στρατηγική αξιοθαύμαστη, τα φτερωτά κόκκινα έντομα κατασπαράσσουν τους βλαβερούς φυτοφάγους οργανισμούς και θεραπεύουν το άρρωστο φυτό.

O άγνωστος πόλεμος των εντόμων μαίνεται στα κλαδιά και τις φυλλωσιές των βιολογικών καλλιεργειών. Αντί χημικών φαρμάκων, οι συμπαθείς πασχαλίτσες και μια ολόκληρη κατηγορία ωφέλιμων εντόμων, όπως ονομάζονται, μπορούν να γίνουν τα ισχυρότερα όπλα των καλλιεργητών απέναντι στους βλαβερούς φυτοφάγους οργανισμούς. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι παλαιότερα οι αγρότες χαίρονταν όταν έβλεπαν στο χωράφι τους πασχαλίτσες, καθώς γνώριζαν εμπειρικά ότι τα άρρωστα φυτά τους θα θεραπευτούν σύμφωνα με τους νόμους της φύσης.

Στρατηγείο του πολέμου των εντόμων είναι το εργαστήριο του εντομολόγου ερευνητή Παύλου Σκεντερίδη στα Νέα Σίλατα Χαλκιδικής. Ο κ. Σκεντερίδης και η επιστημονική ομάδα του μελετούν και αναπαράγουν συστηματικά δεκάδες είδη ωφέλιμων εντόμων και ακάρεων (αραχνίδων). Αυτά θα καταλήξουν στα χωράφια των αγροτών που στρέφονται σε βιολογικές μεθόδους φυτοπροστασίας, στα δημόσια πάρκα των πόλεων αλλά και σε κήπους ιδιωτών που γύρισαν την πλάτη στα φυτοφάρμακα.

«Η χρήση τοξικών και καρκινογόνων φυτοφαρμάκων στη γεωργία καταλήγει σε αδιέξοδο και αναθεωρείται. Οι αυστηροί περιορισμοί της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στα φυτοφάρμακα τα καθιστούν αναποτελεσματικά και επιπλέον πολλά βλαβερά έντομα έχουν αποκτήσει ανθεκτικότητα στα χημικά σκευάσματα. Από την άλλη, η ακίνδυνη για το περιβάλλον και τους ανθρώπους βιολογική μέθοδος καταπολέμησης των εντόμων είναι μονόδρομος σε αρκετές περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα στα δημόσια πάρκα όπου κυκλοφορεί πολύς κόσμος ή στο γρασίδι των κήπων όπου παίζουν παιδιά και ζουν κατοικίδια» επισημαίνει στα «ΝΕΑ» ο κ. Σκεντερίδης, ως επικεφαλής της ομάδας των γεωπόνων με εξειδίκευση στην εντομολογία.

Πολεμιστές και θηράματα

Στον μικρόκοσμο των εντόμων οι πολεμιστές, δηλαδή τα ωφέλιμα έντομα, διαθέτουν διάφορες τεχνικές για να εξουδετερώσουν τα έντομα-στόχους. Τα αρπακτικά ωφέλιμα έντομα είναι κυνηγοί, ακινητοποιούν τη λεία τους και την καταβροχθίζουν. Τα παρασιτοειδή επενδύουν σε έναν ιδιότυπο πόλεμο: Αφήνουν στο σώμα των φυτοφάγων ένα αυγό που εκκολάπτεται. Η προνύμφη τρέφεται από τη σάρκα του βλαβερού εντόμου μέχρι να το σκοτώσει και έπειτα ενηλικιώνεται και παρασιτεί σε άλλους οργανισμούς. Υπάρχουν ακόμη εντομοπαθογόνοι οργανισμοί όπως είναι οι νηματώδεις, που εισβάλλουν στο σώμα του εντόμου-στόχου, αναπαράγονται και το θανατώνουν, όπως και μικροοργανισμοί που είναι ικανοί να προκαλέσουν ακόμα και πανδημία γρίπης στον πράσινο μικρόκοσμο προκειμένου να εξολοθρεύσουν τα βλαβερά έντομα στα κλαδιά και τα φυλλώματα!

Ζητούμενο στη χρήση ωφέλιμων οργανισμών στις καλλιέργειες, εξηγούν οι εντομολόγοι, είναι να επικρατήσουν στο χωράφι ή στο θερμοκήπιο έναντι των βλαβερών εντόμων και όχι να τα εξαφανίσουν. «Πάρτε για παράδειγμα τις ακρίδες. Όταν αυξάνεται ο πληθυσμός τους εμφανίζονται τα χελιδόνια και αποκαθιστούν την οικολογική ισορροπία. Στόχος είναι η μείωση των φυτοφάγων εντόμων σε επίπεδο που δεν θα προκαλούν οικονομική ζημιά στον καλλιεργητή», λέει ο κ. Σκεντερίδης.

Η αναπαραγωγή

Στο εντομοτροφείο στα Νέα Σίλατα Χαλκιδικής η επιστημονική ομάδα αναπαράγει μεγάλους πληθυσμούς ωφέλιμων εντόμων. «Τα περισσότερα από αυτά συλλέγονται από την ιδιαίτερα πλούσια ελληνική εντομοπανίδα. Στην ελληνική ύπαιθρο ζουν σημαντικά είδη εντόμων, τα οποία ζηλεύουν επιστήμονες από χώρες της Κεντρικής Ευρώπης με μακρά παράδοση στις οικολογικές εφαρμογές στη γεωργία», συμπληρώνει.

Στο εξειδικευμένο περιβάλλον του εντομοτροφείου (ελέγχονται θερμοκρασία, υγρασία, φωτοπερίοδος κ.ά.) η αναπαραγωγή των εντόμων γίνεται σε διάφορα στάδια. Αρχικώς, σπέρνονται για παράδειγμα κουκιά τα οποία προσβάλλονται τεχνητά με ψείρα. Στο θερμοκήπιο απελευθερώνονται πασχαλίτσες που συλλέγονται από την ύπαιθρο και αφήνουν τα χιλιάδες αυγά τους επάνω στα προσβεβλημένα φύλλα. Τα αυγά εκκολάπτονται και οι νεαρές προνύμφες τρέφονται μέχρις ότου γίνουν νέοι πολεμιστές, έτοιμοι για πακετάρισμα σε οικολογικές συσκευασίες.

ΩΦΕΛΙΜΑ ΕΝΤΟΜΑ

Στη βιολογική καλλιέργεια τα ωφέλιμα έντομα είναι ο καλύτερος σύμμαχος του παραγωγού

Πακέτα με... 50.000 «στρατιώτες»

ΑΝΑΛΟΓΑ με το είδος των ωφέλιμων εντόμων υπάρχουν συσκευασίες των 50-500 ατόμων, ακόμη και των 50 χιλιάδων εφόσον πρόκειται για ακάρεα (μικρά αραχνοειδή). Μεγάλη παράδοση στα προϊόντα βιολογικής καταπολέμησης έχουν η Ολλανδία και η Αγγλία, οι οποίες τροφοδοτούν την παγκόσμια αγορά με ωφέλιμα έντομα. Οι Έλληνες παραγωγοί εντόμων πέρασαν στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια και προχωρούν δειλά δειλά σε εξαγωγές, ενώ στα εργαστήριά τους αναπαράγονται μοναδικά είδη ωφέλιμων παγκοσμίως, τα οποία χρησιμοποιούνται σε αμπέλια, εσπεριδοειδή, καλλωπιστικά φυτά κ.λπ.

Επιστροφή στο μέλλον

Η βιολογική καταπολέμηση εντόμων είναι ευρέως γνωστή στο εξωτερικό ήδη από τη δεκαετία του ΄80. Στη χώρα μας, αν και ήταν γνωστή εμπειρικά στους παλαιότερους καλλιεργητές, οι πρώτοι που την εφάρμοσαν αναγκαστικά ήταν οι παραγωγοί βιολογικών προϊόντων. Με το πέρασμα των χρόνων, κερδίζει συνεχώς έδαφος και χρησιμοποιείται από την πλειονότητα των παραγωγών που κάνουν ολοκληρωμένη διαχείριση προϊόντων, συνδυάζουν δηλαδή τα ωφέλιμα έντομα με ήπια χημικά.