Πράσινες βιολογικές ντομάτες...

Τάκης Καμπύλης, εφ. Τα Νέα, 13/8/2005

Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΥΛΟΥΡΟΥΔΗΣ στα τέλη της δεκαετίας του '80 διέτρεξε έναν μεγάλο «κίνδυνο»: Να χαρακτηριστεί γραφικός, κινούμενος μάλιστα σ' έναν χώρο όπου τα σχετικά επίθετα βρίσκονταν σε ημερήσια διάταξη - από φίλους και εχθρούς. Από τους πρωτεργάτες στα ελληνικά οικολογικά πράγματα, αυτός είχε διαλέξει το λιγότερο αστραφτερό και το πιο δύσκολο γιατί η επιβεβαίωση απαιτούσε χρόνο. Όταν όλη η Αθήνα έψαχνε για νέα οικόπεδα, ο Μιχάλης τα καλλιεργούσε! Στη μνήμη πολλών - και του υπογράφοντος - έχουν μείνει αυγουστιάτικα βράδια σ' ένα οικόπεδο στην Πεύκη όπου ο Μιχάλης (και ο Ιάκωβος Μπουλταδάκης) καλλιεργούσε ντομάτες και άλλα σαλατικά και περίμενε με αγωνία - εκείνα τα βράδια - τα επιφωνήματα θαυμασμού από τους καλεσμένους του για τις γεύσεις των πρώτων βιολογικών προϊόντων στην Ελλάδα. Λίγα χρόνια μετά, το (νοικιασμένο) οικόπεδο χτίστηκε, άλλα ο Μιχάλης (Χιώτης στην καταγωγή και στο πείσμα) βρήκε άλλη λύση: αγορά έκτασης στη Νεμέα. Οι περισσότεροι τον ρωτούσαν πότε θα χτίσει το εξοχικό και ο Μιχάλης απάντησε με το πρώτο στην Ελλάδα βιολογικό κρασί. Ένα ρουμπινένιο αγιωργίτικο. Όχι αμέσως. Έπρεπε πρώτα το χωράφι να απαλλαγεί από τα χημικά υπολείμματα φυτοφαρμάκων που του κληροδότησαν οι προηγούμενες καλλιέργειες. Στις αρχές της δεκαετίας του '90 ο Μιχάλης με τον Ιάκωβο, τον Σπύρο Σγούρο (γεωπόνος αυτός, άλλος αιθεροβάμων) και άλλους ίδρυσαν τη ΔΗΩ, την πρώτη στην Ελλάδα - από τις τρεις σήμερα - εταιρεία πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων. Παράλληλα, ο Μιχάλης, ψάχνοντας να βρει χώρο στην αγορά για τα βιολογικά προϊόντα, άνοιξε κι ένα μικρό κατάστημα στην Ανδρέου Μεταξά στο κέντρο της Αθήνας. «Ωραία τα κηπευτικά, αλλά ακριβά», λέγαμε τότε μεταξύ μας αρκετοί πελάτες του. Σήμερα είναι ένας από τους ιδιοκτήτες του «Γιάντες» στα Εξάρχεια, στέκι όσων εκτιμούν (και) σαλάτα χωρίς φυτοφάρμακα. Κι όλα αυτά ξεκίνησαν από μερικές ντοματιές στην Πεύκη. (Θα ήταν ατόπημα να μην αναφερθεί και το πείραμα του Φίλιππα Φουντή στο Πήλιο).

Το άλμα της βιολογικής γεωργίας...

... καταγράφεται και στην Ελλάδα. Περισσότεροι από 10.000 αγρότες (τελευταία και κτηνοτρόφοι) έχουν υιοθετήσει μια παραγωγική διαδικασία με φανατικούς φίλους αλλά και πολέμιους. Δεν είναι τυχαίο ότι το 1996, όταν άρχισαν και στην Ελλάδα οι επιδοτήσεις βιολογικών προϊόντων, υπήρξε παρέμβαση στο υπουργείο Γεωργίας από τον Σύλλογο Εταιρειών Φυτοπροστασίας (χημικές βιομηχανίες και αντιπρόσωποι). Σήμερα περίπου το 2% της ελληνικής αγροτικής παραγωγής προέρχεται από μεθόδους οικολογικής γεωργίας (διπλασιασμός μέσα σε μόλις τρία χρόνια) και ο χάρτης έχει αλλάξει. Ενώ παραδοσιακά η Πελοπόννησος και η Κρήτη είχαν την πρωτοπορία στις βιοκαλλιέργειες, τα τελευταία χρόνια η Θεσσαλία και η Μακεδονία διεκδικούν τα πρατεία. Στη Θεσσαλία η στροφή είναι αξιοσημείωτη και εκτιμάται πως έχει σχέση με το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η συμβατική γεωργία στην περιοχή. Ήδη φέτος έχει εξασφαλιστεί η επιδότηση σε μια σειρά από βιολογικά προϊόντα (όχι διότι το υπουργείο Γεωργίας άλλαξε πολιτική αλλά διότι με έκπληξη ανακάλυψαν έναν Κωδικό με χρήματα που δεν είχαν διατεθεί στη βιολογική γεωργία). Οι εξελίξεις είναι γοργές και στην αγορά, με χαρακτηριστικότερη την... αγκαλιά που άνοιξαν μεγάλες παραδοσιακές εταιρείες είτε στο λιανεμπόριο (AB Βασιλόπουλος) είτε στην παραγωγή (ΔΕΛΤΑ). Αλλά το πράγμα φαίνεται κάπου να σκαλώνει. Χαρακτηριστικό είναι ότι από το υπουργείο Γεωργίας διέρρευσε πριν από τρεις μήνες ότι «πολλά βιολογικά προϊόντα είναι επικίνδυνα για τον καταναλωτή». Πολλοί βιοκαλλιεργητες θεωρούν πως πίσω από αυτή τη διαρροή - που διαψεύστηκε την επομένη από την ίδια πηγή! - βρίσκεται το χημικό λόμπι. Αποδείξεις δεν υπάρχουν. Όπως δεν υπάρχει και πολιτική στήριξης της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα. Έτσι εισάγουμε βιολογικά προϊόντα από την Αγγλία, την Ιταλία και από σκανδιναβικές χώρες αλλά και από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν, για παράδειγμα, κάποιος Έλληνας αγρότης θελήσει να ασχοληθεί με βιοκαλλιέργεια δεν θα βρει βοήθεια ή ενημέρωση παρά μόνο στο Internet. Οι δέκα σύμβουλοι που υπάρχουν πανελλαδικά δεν επαρκούν. Ούτε βέβαια οι γεωπόνοι. Μόνο στα TEI Κεφαλονιάς γίνεται εδώ και λίγα χρόνια ένας κύκλος σπουδών για τη βιολογική καλλιέργεια.

Εν αρχή ην ο μύθος...

... ότι οι βιοκαλλιεργητές επιστρέφουν σε «μεθόδους του παππού» της δεκαετίας του '30 και του '40. Απλοϊκά επιχειρήθηκε η ταύτιση του βιοκαλλιεργητή με τον αναχωρητή και δήθεν η αντικατάσταση του τρακτέρ από την τσάπα. Τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι. Το αντιθετο: H βιολογική γεωργία ήρθε σαν απάντηση στη χρεοκοπία της λεγόμενης «πράσινης επανάστασης» τις δεκαετίες του '60 και του '70. Ήταν τότε που ο Νόρμαν Μπόρλαγκ και η παρέα του υποστήριζαν ότι με τη χρήση υβριδίων και φυτοφαρμάκων σε μεγάλες εκτάσεις και για μεγάλα χρονικά διαστήματα θα καλύπτονταν οι ανάγκες του Τρίτου Κόσμου σε πρωτεΐνες. Το πείραμα απέφερε στον Μπόρλαγκ ένα βραβείο Νόμπελ αλλά στον Τρίτο Κόσμο περισσότερη πείνα. Σήμερα έχει αποδειχθεί ότι αν οι Ινδοί διεκδικήσουν δικαίωμα στα λιπάσματα αντίστοιχο των Ολλανδών αγροτών τότε δεν θα επαρκέσει η παγκόσμια παραγωγή της χημικής βιομηχανίας. Και ο ίδιος ο Μπόρλαγκ δήλωνε χρόνια μετά ότι η «πράσινη επανάσταση απλώς θα καθυστερούσε την πείνα μέχρι να βρεθεί μια άλλη λύση».

H αλήθεια είναι ότι η βιολογική γεωργία πληρώνει τη μυθολογία της «φυσικής ισορροπίας» και της «ειδωλολατρίας της φύσης» που κληροδοτήθηκε στα σύγχρονα οικολογικά κινήματα. Αντίθετα πρόκειται για μια πολύ προσεκτική συνδυαστική μέθοδο με ειδικά σκευάσματα που θεωρούνται φιλικά στο περιβάλλον και στον καταναλωτή.

Για παράδειγμα, γιατί τα προϊόντα της συμβατικής γεωργίας έχουν πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις και πιο «γκλάμορους» όψη από τα αντίστοιχα της βιολογικής; H απάντηση είναι και το κλειδί της διαφοράς: Τα συμβατικά περιέχουν πολύ περισσότερο νερό από τα βιολογικά (κυρίως αυτή είναι η αιτία της διαφοράς όγκου) και λιγότερες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία λόγω της αδυναμίας απορρόφησης από το έδαφος εξαιτίας της άμεσης απορρόφησης των ευδιάλυτων ανόργανων χημικών λιπασμάτων. Και το σημαντικότερο: Το θερμιδικό ισοζύγιο είναι υπέρ της βιολογικής γεωργίας. Δηλαδή για την παραγωγή προϊόντων X θερμιδικής αξίας απαιτείται περίπου αντίστοιχη ποσότητα θερμίδων (σε ορυκτά καύσιμα) στη συμβατική γεωργία έναντι περίπου της μισής στη βιολογική γεωργία. Ωστόσο υπάρχει και ένα θέμα τιμών. Με μέσο όρο τιμής στα 30%-35% πιο πάνω από τα συμβατικά αγροτικά προϊόντα, η βιολογική γεωργία φαίνεται να αφορά τις οικονομικές ελίτ. Τουλάχιστον όσο η παραγωγή παραμένει στα σημερινά επίπεδα. Και τα κέρδη της χημικής βιομηχανίας επίσης...

Info

* Αλέξανδρου Παπαγεωργόπουλου, «Γη - ένας μικρός εύθραυστος πλανήτης» Αθήνα 2004, Gutenberg

* Ανδρέα Τρούμπη, «Λογία οικολογία» Αθήνα 1999, Τυπωθήτω - Γ. Δαρδανός

* Janet Biehl - Petere Staudenmair «Οικοφασισμός» Ιωάννινα 2004 Ισνάφι