Νους υγιής εν σώματι υγιεί τώρα και με ντοκουμέντα!

Εφ. Τα Νέα, 1/9/2007

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος όχι μόνον είναι ικανός να αυτοανανεώνεται, αλλά η διαδικασία επιταχύνεται με την άσκηση

Η σωματική άσκηση μπορεί να βελτιώσει τις επιδόσεις του εγκεφάλου

Εδώ και δεκαετίες οι επιστήμονες είχαν υποπτευθεί ότι η άσκηση, και κυρίως η συνηθισμένη αεροβική γυμναστική, μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο. Αλλά με ποιον τρόπο γινόταν αυτό, μπορούσαν μόνο να το υποθέσουν.

Σήμερα όμως, μια σειρά από μελέτες που έχουν γίνει, έρχονται να αποδείξουν ότι η σωματική άσκηση μπορεί να βελτιώσει τις επιδόσεις του εγκεφάλου μας, αυξάνοντας τους ρυθμούς λειτουργίας της μνήμης και της συνειδητότητας. Με άλλα λόγια η άσκηση κάνει το μυαλό μας δυνατότερο και γρηγορότερο.

Η διαπίστωση αυτή προέκυψε ύστερα που μελέτες που διενεργήθηκαν σε ποντίκια, στο αμερικανικό ερευνητικό ινστιτούτο Salk. Ο νευροεπιστήμονας Φρεντ Γκέιτζ και οι συνάδελφοί του εξέτασαν δείγματα του εγκεφάλου ποντικιών.

Η πεποίθηση μεταξύ των επιστημόνων υπαγόρευε την αντίληψη ότι ο εφοδιασμός του εγκεφάλου μας με νευρώνες- δηλαδή τα κύτταρα εκείνα που μας επιτρέπουν να σκεφτόμαστε- ολοκληρωνόταν λίγο μετά τη γέννηση του ανθρώπου. Και καθώς όλο και περισσότερα κύτταρα πεθαίνουν καθώς αυξάνει η ηλικία, η νοητική κατάσταση του ανθρώπου χειροτερεύει. Πρόκειται δηλαδή για ζημιά που δεν μπορεί να επιδιορθωθεί.

Νέοι νευρώνες. Όμως τα ποντίκια στο ερευνητικό ινστιτούτο Salk έριξαν φως σε μια άλλη σκοτεινή μέχρι τώρα παράμετρο της εγκεφαλικής λειτουργίας. Ο Γκέιτζ διοχέτευσε στα ποντίκια με τη χρήση μιας ένεσης μια χημική ουσία η οποία μπορούσε να απομονώνει τα ενεργά κύτταρα του εγκεφάλου και να τα κάνει ορατά στους επιστήμονες μέσω μιας ειδικής χρωστικής ουσίας. Αυτό λοιπόν που διαπίστωσε η ομάδα των Αμερικανών ειδικών ήταν ότι ο εγκέφαλος των ποντικιών, μέχρι τη στιγμή που πέθαναν από ευθανασία, δημιουργούσε καινούργιους νευρώνες. Με άλλα λόγια, οι εγκέφαλοι των ζώων αναδημιουργούνταν από μόνοι τους.

Πείραμα με ανθρώπους. Η διαδικασία αυτή λέγεται νευρογένεση. Και όταν οι επιστήμονες κοίταξαν και στον εγκέφαλο ποντικιών που... αθλούνταν συνεχώς, τότε διαπίστωσαν πολύ περισσότερα πράγματα. Τα ποντίκια αυτής της κατηγορίας, που έτρεχαν μέσα σε περιφερόμενους τροχούς, παρήγαν στον εγκέφαλό τους δύο έως τρεις φορές περισσότερους νευρώνες από τα ποντίκια που δεν ασχολούνταν με την επίπονη αυτή άσκηση. Το θέμα τώρα ήταν να αποδειχτεί αν και ο ανθρώπινος εγκέφαλος παρουσίαζε αυτή την ιδιότητα της νευρογένεσης.

Υπάρχει νευρογένεση. Την ώρα που οι άνθρωποι αυτοί ήταν ακόμη ζωντανοί, οι ειδικοί διοχέτευσαν την ίδια χημική ουσία στους εγκεφάλους τους- η οποία ενσωματωνόταν στα ενεργά κύτταρα και φανέρωνε την ύπαρξή τους - και στη συνέχεια εξέτασαν δείγματα από τους εγκεφαλικούς ιστούς τους. Διαπίστωσαν τότε ότι γεννιούνταν καινούργιοι νευρώνες και πως η διαδικασία της νευρογένεσης επαναλαμβανόταν. Η ανακάλυψη των Αμερικανών ειδικών ταρακούνησε τα λιμνάζοντα επιστημονικά ύδατα και άνοιξε τον δρόμο σε άλλους ειδικούς να κατανοήσουν με περαιτέρω έρευνες ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι μόνο ικανός να αυτοανανεώνεται αλλά και πως αυτή η διαδικασία επιταχύνεται με την άσκηση. «Πάντα γνωρίζαμε ότι ο εγκέφαλος ελέγχει τη συμπεριφορά μας», λέει ο Γκέιτζ. «Δεν γνωρίζαμε όμως ότι η συμπεριφορά μας μπορεί να ελέγξει και να αλλάξει τη δομή του εγκεφάλου μας».

Τονώνοντας τον ιππόκαμπο

 Η γυμναστική κρατάει τον εγκέφαλο σε φόρμα καθώς τον βοηθά να ανανεώνει τα κύτταρά του

Η γυμναστική κρατάει τον εγκέφαλο σε φόρμα καθώς τον βοηθά να ανανεώνει τα κύτταρά του

ΤΗΝ ΠΕΡΑΣΜΕΝΗ ΑΝΟΙΞΗ, νευροεπιστήμονες του πανεπιστημίου Columbia στη Νέα Υόρκη δημοσίευσαν μια μελέτη κατά την οποία μια ομάδα ανδρών και γυναικών, ηλικίας από 21 έως 45 χρόνων, άρχισε να γυμνάζεται επί μία ώρα τέσσερις φορές την εβδομάδα. Ύστερα από 12 εβδομάδες, οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονταν σε πολύ καλή φόρμα. Η ποσότητα του οξυγόνου που λάμβαναν στη διάρκεια της άσκησης είχε αυξηθεί. Όμως η εντατική γυμναστική είχε επιφέρει και κάποια άλλα αποτελέσματα στον εγκέφαλο των ανθρώπων αυτών. Παρατηρήθηκε πως το αίμα έρρεε με πιο γρήγορο ρυθμό σε ένα μέρος του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τη νευρογένεση. Ο μαγνητικός τομογράφος που χρησιμοποιήθηκε για την εξέτασή τους έδειξε ότι ο ιππόκαμπος του εγκεφάλου τους λάμβανε έως και δύο φορές περισσότερο αίμα απ΄ ό,τι πριν αρχίσουν να ασκούνται. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι το αίμα που εισέρχεται σε αυτό το σημείο του εγκεφάλου βοηθά στη δημιουργία καινούργιων νευρώνων. Ο ιππόκαμπος παίζει σπουδαίο ρόλο στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι δημιουργούν και εξελίσσουν τη μνήμη τους. Παίζει επίσης ρόλο στην επίγνωση. Αν ο ιππόκαμπος ενός ανθρώπου υποστεί ζημιά, τότε θα παρουσιαστούν δυσκολίες στην απομνημόνευση περιστατικών και στη δημιουργία νέων αναμνήσεων. Η ηλικία έχει και αυτή τη σημασία της. Όσο ο άνθρωπος μεγαλώνει, ο εγκέφαλος μικραίνει. Ένα από τα τμήματά του που είναι επιρρεπή σε αυτή τη συρρίκνωση είναι και ο ιππόκαμπος. Πολλοί νευρολόγοι πιστεύουν ότι η απώλεια νευρώνων στον ιππόκαμπο ίσως να αποτελεί πρωταρχική αιτία της συνειδησιακής φθοράς που σχετίζεται με την ηλικία. Μια σειρά από μελέτες έχουν δείξει ότι άνθρωποι με Αλτσχάιμερ και άλλα είδη άνοιας τείνουν να έχουν μικρότερους ιππόκαμπους από τον φυσιολογικό.