7 εναλλακτικοί τρόποι για θέρμανση και φωτισμό

Σοφία Λοβέρδου, εφ. Καθημερινή, 8/11/2003

Δεν χωράνε σε βαρέλια. Δεν ξερνάνε ρύπους. Δεν συνοδεύονται από βόμβες ούτε προκαλούν (ενεργειακή) εξάρτηση. Eτσι μπορούμε να υποδεχθούμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας… στο σπίτι μας.

Πόσες φορές κάθε χειμώνα δεν παρακολουθούμε το δελτίο καιρού με αγωνία μήπως χρειαστεί να αγοράσουμε κι άλλο πετρέλαιο θέρμανσης; Το καλοκαίρι, πάλι, η πρόγνωση είναι λίγο-πολύ γνωστή: πρώτα ταμπουρωνόμαστε στο σπίτι αγκαλιά με το κλιματιστικό, μετά πληρώνουμε ένα τετράπαχο λογαριασμό ηλεκτρικού. Eνα λογαριασμό που -σημειωτέον- δεν περιλαμβάνει τη ζημιά που κάναμε στον πλανήτη και στην υγεία μας καίγοντας καύσιμα για να παράγουμε αυτό το ρεύμα.

Oλα αυτά μοιάζουν με κακόγουστο αστείο. Κι αυτό, γιατί παντού τριγύρω μας υπάρχει άφθονη ενέργεια σε καθαρές, ανανεώσιμες πηγές. Ο Hλιος λούζει τον πλανήτη μας με ενέργεια κι ο άνεμος χαρίζει απλόχερα το δικό του «καύσιμο». Κι αυτή η ενέργεια είναι δωρεάν, αρκεί να της δώσουμε σημασία ώστε να τη συλλέξουμε και να τη χρησιμοποιήσουμε.

Τι μπορεί να κάνει ο καθένας μας γι' αυτό; Πολλά, αν κρίνουμε απ' όσα μάθαμε κάνοντας μια βόλτα στο χώρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που μπορεί σήμερα κανείς να εγκαταστήσει σπίτι του.

--------------------------------------------------------------------------------

Θερμικοί ηλιακοί συλλέκτες

Oι ηλιακοί συλλέκτες χρησιμεύουν στη θέρμανση του νερού χρήσης, αλλά μπορούν να παίζουν ρόλο και στην κεντρική θέρμανση Δεσμεύουν την ηλιακή ακτινοβολία και τη μεταφέρουν σε ένα άλλο μέσον, π.χ. αέρα ή νερό, υπό μορφήν θερμότητας. Η ηλιόλουστη Ελλάδα είναι ιδανική για την αξιοποίηση αυτών των συστημάτων. Ως τώρα, περίπου το 40% των νοικοκυριών χρησιμοποιεί ηλιακούς θερμοσίφωνες. Τα 2,7 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα συλλεκτών που έχουν εγκατασταθεί στη χώρα μας προσφέρουν 1.400.000 μεγαβατώρες το χρόνο, δηλαδή ενέργεια για την οποία θα χρειαζόμαστε ένα ολόκληρο θερμοηλεκτρικό σταθμό (ισχύος 200MW)!

Μια επέκταση της ιδέας του ηλιακού θερμοσίφωνα αποτελούν τα κεντρικά συστήματα για τη θέρμανση νερού χρήσης. Στην περίπτωση αυτή, οι ηλιακοί συλλέκτες μπορούν να ενσωματωθούν κατά ένα καλαίσθητο τρόπο στο κτίριο, με το ζεστό νερό σε μια κοινή, και αποδοτικότερη, εγκατάσταση για όλη την πολυκατοικία.

Οι θερμικοί ηλιακοί συλλέκτες μπορούν να παίξουν ρόλο επίσης στην κεντρική θέρμανση. Eνα σχετικά απλό και πρακτικό σενάριο είναι αυτό όπου το ηλιακό σύστημα (που θα έχει βέβαια μεγαλύτερη επιφάνεια συλλεκτών) διοχετεύει θερμότητα όχι μόνο στο νερό χρήσης, αλλά και στο νερό που κυκλοφορεί για τη θέρμανση του χώρου. Στη συνέχεια, το όποιο κεντρικό σύστημα θέρμανσης θα καταναλώσει λιγότερη ενέργεια, αφού θα πρέπει να ανεβάσει τη θερμοκρασία ενός ήδη ζεστού νερού.

Και επειδή όπου έχουμε ζεστό μπορεί να έχουμε και κρύο, ένα κατάλληλα σχεδιασμένο σύστημα μπορεί να χρησιμοποιεί την περίσσεια θερμότητας το καλοκαίρι για να προσφέρει και δροσιά!

Περισσότερα: Eνωση Βιομηχανιών Ηλιακής Ενέργειας (ΕΒΗΕ), Δημοσθένους 267, 176 74 Καλλιθέα, e-mail: [email protected]

--------------------------------------------------------------------------------

Βιοκλιματικός σχεδιασμός

Μπορούμε να χτίσουμε ένα σπίτι έτσι ώστε να κλιματίζεται κατά μεγάλο μέρος από μόνο του; Η απάντηση είναι ναι!

Τα βιοκλιματικά κτίρια παρουσιάζουν εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης του 30%. Η παραδοσιακή ελληνική αρχιτεκτονική, με τον σοφό προσανατολισμό του κτιρίου και τους χοντρούς τοίχους από πέτρα, είναι ουσιαστικά ένα παράδειγμα βιοκλιματικής.

Ο σχεδιασμός ενός βιοκλιματικού κτίριου αποτελεί ένα γοητευτικό συνδυασμό από διάφορα στοιχεία. Τα υλικά, η διάταξη των χώρων, η φύτευση γύρω από το σπίτι δημιουργούν ένα μικροκλίμα που εξασφαλίζει συνθήκες θερμικής και οπτικής άνεσης.

Βεράντες-θερμοκήπια συμπεριφέρονται σαν συστήματα θέρμανσης. Φυλλοβόλα δέντρα και αναρριχητικά φυτά προσφέρουν σκιά το καλοκαίρι. Στέγες, παράθυρα, τοίχοι, ζώνες που έρχονται σε επαφή με το έδαφος, λειτουργούν άλλοτε σαν συλλέκτες και άλλοτε σαν «αναμεταδότες» ζέστης, δροσιάς και φυσικού αερισμού.

Το κτίριο μπορεί έτσι να αξιοποιήσει την ηλιακή ενέργεια χωρίς τη μεσολάβηση κάποιας συσκευής, δηλαδή με «παθητικά ηλιακά συστήματα». Μπορούμε, βέβαια, να ενσωματώσουμε στο κτίριο και όποια άλλα ενεργειακά συστήματα ή τεχνολογικούς αυτοματισμούς επιθυμούμε.

Πόσο αποδοτικό μπορεί να είναι ενεργειακά ένα βιοκλιματικό κτίριο; Οι προσομοιώσεις του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, με βάση τα πραγματικά στοιχεία από βιοκλιματικά κτίρια που έχουν κατασκευαστεί ώς τώρα στην Ελλάδα, είναι εντυπωσιακές.

Συνολικά, τα βιοκλιματικά κτίρια παρουσιάζουν εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης του 30% σε σχέση με αντίστοιχα κτίρια που διαθέτουν θερμομόνωση. Συγκρίνοντας με τα παλαιότερα, αμόνωτα κτίρια (που αποτελούν και την πλειονότητα), η εξοικονόμηση ενέργειας φθάνει το 80%.

Περισσότερα: Σύλλογος Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ - Πανελλήνια Eνωση Αρχιτεκτόνων), στο τηλ.: 210-32.15.146 - 147. Κατάλογο Εκδόσεων για τη Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική θα βρείτε στην ιστοσελίδα του ΚΑΠΕ www.cres.gr (τηλ.: 210-66.03.300).

--------------------------------------------------------------------------------

Φωτοβολταϊκά

Τα φωτοβολταϊκά μετατρέπουν ένα μέρος της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρισμό. Κάθε τετραγωνικό μέτρο επιφάνειας της χώρας μας δέχεται κατά μέσον όρο 4,6 κιλοβατώρες την ημέρα σαν… δώρο από τον Hλιο. Αυτό που κάνουν τα φωτοβολταϊκά είναι να μετατρέπουν ένα μέρος απ' αυτήν την ενέργεια σε ηλεκτρισμό - μια μετατροπή που γίνεται αθόρυβα, αξιόπιστα και με μηδενική ρύπανση!

Eνα χαρακτηριστικό των φωτοβολταϊκών είναι ότι εξακολουθούν να αποδίδουν και με το διάχυτο φως μιας συννεφιασμένης μέρας (σε ένα ποσοστό της μέγιστης ισχύος). Επίσης, μπορούν να αποτελέσουν δομικά και διακοσμητικά στοιχεία ενός κτιρίου.

Για λόγους ενεργειακής απόδοσης και οικονομίας, τα φωτοβολταϊκά συνιστώνται κυρίως για φωτισμό και χρήση ηλεκτρονικών συσκευών και όχι για τροφοδότηση θερμικών ηλεκτρικών συσκευών (κουζίνες, θερμοσίφωνες κ.λπ.).

Μέχρι πριν από δύο περίπου χρόνια, οι περισσότερες εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών στην Ελλάδα αφορούσαν ανεξάρτητα συστήματα, σε περιοχές εκτός δικτύου ΔΕΗ.

Τον τελευταίο καιρό, έχουμε μια σημαντική στροφή προς «συνδεδεμένα» συστήματα. Στην περίπτωση αυτή δεν χρειάζονται συσσωρευτές (μπαταρίες) για ενδιάμεση αποθήκευση ενέργειας κι έτσι το σύστημα κοστίζει λιγότερο.

Με τα συνδεδεμένα συστήματα, έχουμε επίσης τη δυνατότητα να εγκαταστήσουμε αμφίδρομη σύνδεση με τη ΔΕΗ. Eτσι, όταν δεν καταναλώνουμε ρεύμα από το φωτοβολταϊκό μας σύστημα (π.χ. κατά την απουσία μας), η παραγόμενη ενέργεια πηγαίνει στη ΔΕΗ και συμψηφίζεται με το ρεύμα που θα χρειαστεί κάποια στιγμή να πάρουμε εμείς από το δίκτυο.

Περισσότερα: Στο «Σύνδεσμο Εταιρειών Φωτοβολταϊκών», www.helapco.gr (7 μεγάλες εταιρείες του χώρου). Για τη σύνδεση και τον συμψηφισμό του ρεύματος που μπορείτε να παρέχετε στο δίκτυο: Διεύθυνση Ανάπτυξης και Διαχείρισης Δικτύων της ΔΕΗ, Πατησίων 27, 104 32 Αθήνα, τηλ.: 210-52.92.412, fax: 210-52.32.284.

--------------------------------------------------------------------------------

Ανεμογεννήτριες

Μια ανεμογεννήτρια λίγων κιλοβάτ, όπως αυτές που προτείνονται για τις ιδιωτικές κατοικίες, μοιάζει περισσότερο με… παιχνίδι.

Eνας ιστός ύψους λίγων μέτρων μπορεί να φιλοξενήσει μια μικρή ανεμογεννήτρια, η οποία, συνήθως, εγκαθίσταται μαζί με φωτοβολταϊκά σε ανεξάρτητα συστήματα, έτσι ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες σε περιόδους χωρίς ηλιοφάνεια. Για την ηλεκτροδότηση μιας κατοικίας μόνο από αιολική ενέργεια, θα χρειαστούμε φυσικά και τον ανάλογο εξοπλισμό για ενδιάμεση αποθήκευση αυτής της ενέργειας.

Μια ανεμογεννήτρια έως 20 κιλοβάτ, μπορεί να εγκατασταθεί χωρίς τις πολύπλοκες διαδικασίες αδειοδότησης που απαιτούνται για τις μεγαλύτερες αδελφές της.

Στην περίπτωση συνδεδεμένων συστημάτων, ισχύουν και εδώ όσα είπαμε για τα φωτοβολταϊκά: δεν απαιτείται ενδιάμεση αποθήκευση ενέργειας και το παραγόμενο ρεύμα μπορεί να διοχετεύεται στο δίκτυο και να συμψηφίζεται με το ρεύμα της ΔΕΗ.

Περισσότερα: Μερικές, αλλά όχι όλες τις εταιρείες που εγκαθιστούν φωτοβολταϊκά. Χρυσός Οδηγός, στην ένδειξη «Ανεμογεννήτριες» και «Ηλεκτρογεννήτριες» (λίγες εταιρείες).

--------------------------------------------------------------------------------

Λέβητες ξύλου

Ιδίως όσοι μένουν σε αγροτικές περιοχές μπορούν να προτιμήσουν για την κεντρική τους θέρμανση λέβητες που δεν καίνε πετρέλαιο αλλά βιομάζα, πιο συγκεκριμένα ξύλο ή πυρηνόξυλο (δηλαδή ό,τι απομένει από την επεξεργασία των πυρήνων της ελιάς ή άλλων καρπών).

Η βιομάζα εντάσσεται διεθνώς στις ανανεώσιμες πηγές, αφού βγάζει στην ατμόσφαιρα το διοξείδιο του άνθρακα που το φυτό ή το δέντρο κατανάλωσε πρόσφατα. Σε αντίθεση, τα ορυκτά καύσιμα επαναφέρουν στην κυκλοφορία διοξείδιο που η Φύση κατά κάποιον τρόπο «απέσυρε» πριν από εκατομμύρια χρόνια.

Eνα θετικό χαρακτηριστικό των βιοκαυσίμων είναι ότι, αντίθετα με τα ορυκτά καύσιμα, δεν περιέχουν διοξείδιο του θείου. Κι ακόμα, βοηθούν στην ενεργειακή αυτονομία και στην ορθολογική διαχείριση των προϊόντων της περιοχής. Σημειώστε, πάντως, ότι η χρήση λεβήτων ξύλου δεν επιτρέπεται σε όλες τις περιοχές της χώρας μας.

Περισσότερα: Κατάλογο εταιρειών με αντικείμενο τα συστήματα βιομάζας, μπορείτε να ζητήσετε και από το Τεχνικό Περιοδικό «Υδραυλικός», τηλ.: 210-98.14.570 και 210-98.47.086, fax: 210-98.11.636

--------------------------------------------------------------------------------

Γήινη ενέργεια

Τα συστήματα που παράγουν θέρμανση και ψύξη από γήινη ενέργεια ξεκινούν από τον λεγόμενο εναλλάκτη θερμότητας, δηλαδή σωλήνες που τοποθετούνται στο έδαφος (ή απλώς σε ένα πηγάδι ή και στη θάλασσα!). Επειδή η θερμοκρασία του εδάφους είναι σε κάποιο βάθος σταθερή, αυτό που πετυχαίνουμε με τους σωλήνες αυτούς είναι να έχουμε αέρα ή νερό σε συγκεκριμένη θερμοκρασία.

Το δεύτερο βήμα γίνεται περνώντας το ρευστό αυτό από μια «αντλία θερμότητας». Η αντλία θερμότητας λειτουργεί με ηλεκτρισμό και μεταβάλλει τη θερμοκρασία του ρευστού τόσο πολύ, ώστε αυτό να είναι έτοιμο να κυκλοφορήσει και να αποδώσει ζέστη ή δροσιά μέσα στο σπίτι.

Oσον αφορά τους σωλήνες, μπορούν να εγκατασταθούν με μια απλή γεώτρηση ή, αν υπάρχει χώρος, να απλωθούν σε βάθος 1,5 - 2 μέτρων αλλά σε πολύ μεγαλύτερη έκταση. Στη γεώτρηση, οι σωλήνες μπορεί να είναι σχήματος U, οπότε δεν αντλούν νερό ή μπορεί να αντλούν και παράλληλα να «επιστρέφουν» νερό στο έδαφος.

Περισσότερα: ΚΑΠΕ (τμήμα γεωθερμίας), τηλ.: 210-66.03.375.

--------------------------------------------------------------------------------

…και γήινη ενέργεια light

Eνα παράδειγμα βιοκλιματικής προσέγγισης είναι το υπεδάφιο σύστημα εναλλάκτη εδάφους αέρα. Αποτελείται από ένα σύστημα αεραγωγών που τοποθετούνται σε βάθος 1,5 - 2 μέτρων. Μέσα απ' αυτούς τους υπεδάφιους σωλήνες, ο φρέσκος αέρας του περιβάλλοντος διοχετεύεται στο χώρο που θέλουμε να κλιματίσουμε. Επειδή σε αυτό το βάθος η θερμοκρασία του εδάφους είναι ψηλότερη από του περιβάλλοντος το χειμώνα και χαμηλότερη το καλοκαίρι, το σύστημα μπορεί να λειτουργήσει σαν στοιχείο δροσισμού του χώρου το καλοκαίρι και προθέρμανσης το χειμώνα. Μια ενδιαφέρουσα εφαρμογή και μέτρηση της απόδοσης ενός τέτοιου συστήματος έγινε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.