Την εποχή του Νώε

INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE, εφ. Καθημερινή, 5/1/2008

Πριν από μερικές εβδομάδες δημοσιεύτηκε στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης» μια είδηση από την Κίνα: η τελευταία στον κόσμο (απ’ όσο γνωρίζουμε) γιγαντιαία νεροχελώνα Γιανγκτσέ θηλυκού γένους ζει σε έναν κινεζικό ζωολογικό κήπο, ενώ η μόνη αρσενική χελώνα του ίδιου είδους που γνωρίζουμε ότι έχει απομείνει στον πλανήτη φιλοξενείται σε έναν άλλο ζωολογικό κήπο. Και αυτό το ηλικιωμένο ζευγάρι αποτελεί τη μόνη ελπίδα για να σωθεί το είδος, η μεγαλύτερη χελώνα γλυκού νερού στον κόσμο.

Σκέφτηκα καθώς διάβαζα αυτήν την είδηση ότι η γενιά μας πέρασε σε μια φάση που καμιά προηγούμενη γενιά δεν έχει βιώσει: τη φάση του Νώε. Καθώς όλο και περισσότερα είδη απειλούνται με εξαφάνιση από τον σημερινό Κατακλυσμό, την παγκόσμια οικονομική-οικολογική λαίλαπα, πιθανόν να είμαστε η πρώτη γενιά στην ανθρώπινη ιστορία που κυριολεκτικά θα πρέπει να δράσει όπως ο Νώε – για να σώσει τα τελευταία ζευγάρια μιας μεγάλης γκάμας ειδών.

Σε αντίθεση με τον Νώε, βέβαια, εμείς προκαλούμε οι ίδιοι τον Κατακλυσμό, καθώς όλο και περισσότερα δάση, θάλασσες, ποτάμια, γόνιμα εδάφη καταστρέφονται για χάρη της οικονομικής «ανάπτυξης». «Η απώλεια της παγκόσμιας βιοποικιλότητας προχωρά με άνευ προηγουμένου ταχύτητα», είπε πρόσφατα στο BBC ο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, ο Γερμανός υπουργός περιβάλλοντος. «Μέχρι και 150 είδη εξαφανίζονται κάθε μέρα. Ο ιστός της ζωής που στηρίζει την παγκόσμια κοινωνία γίνεται όλο και ασθενέστερος».

Σωστά ο κόσμος έχει εστιάσει στην κλιματική αλλαγή. Αν όμως δεν υπάρξει μια σωστή στρατηγική για τη μείωση παγκοσμίως των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, μπορεί να καταλήξουμε σε μια τρελή πορεία για παραγωγή βιοκαυσίμων, χωρίς επαρκή προσοχή στην επίδρασή τους στον φυσικό κόσμο. «Αν δεν κάνουμε καλό σχεδιασμό, μπορεί να καταλήξουμε με υγιές κλίμα σε έναν νεκρό πλανήτη», είπε ο Γκλεν Πρίκετ, αντιπρόεδρος της Conservation International.

Γνώρισα έναν από τους Νώε της γενιάς μας στην Ινδονησία. Είναι ο βιολόγος δρ Τζάτνα Σουπριάτνα, ο οποίος διευθύνει τα προγράμματα της Conservation International στην Ινδονησία. Ενα από τα κύρια προγράμματα εκεί είναι η διάσωση του γίββωνα της Ιάβας. Το πανέμορφο αυτό πρωτεύον βρίσκεται πολύ κοντά στην εξαφάνιση λόγω της αποψίλωσης των δασών. Υπολογίζεται ότι μόνο 400 ζώα έχουν απομείνει στα τροπικά δάση της δυτικής Ιάβας.

Ο δρ Σουπριάτνα διευθύνει τη λειτουργία ενός κέντρου που φροντίζει για την αναπαραγωγή των ζώων σε ασφαλείς συνθήκες: σε περιφραγμένους χώρους, κοντά σε δάσος, αρσενικοί και θηλυκοί γίββωνες (γνωστοί για την προτίμησή τους στο μακροχρόνιο φλερτ) παραμένουν μέχρι να «γνωριστούν», να ζευγαρώσουν και, αν όλα πάνε καλά, να αποκτήσουν παιδιά. Η διαδικασία όμως είναι πολύ δύσκολη και χρονοβόρα, και υπάρχει κίνδυνος να μην ισοφαρίσει τη ραγδαία μείωση του πληθυσμού αυτών των σπάνιων ζώων.

Ο μόνος τρόπος για να ανασχεθεί η απώλεια ζωικών ειδών στην Ινδονησία, μια από τις χώρες με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στον κόσμο, είναι η συνεργασία. Μεγάλο μέρος της δουλειάς του δρος Σουπριάτνα συνίσταται στο να προσπαθεί να οικοδομήσει συμμαχίες με επιχειρήσεις που έχουν συμφέρον στη διατήρηση του δάσους, με τοπικές κυβερνήσεις που θέλουν να παρεμποδίσουν την παράνομη υλοτομία, με χωρικούς που έχουν ανάγκη τα δάση γιατί εμποδίζουν τη διάβρωση και διατηρούν τα αποθέματα νερού.

Πρέπει συνεχώς να παλεύει με διεφθαρμένους αξιωματούχους και με χωρικούς που δεν ξέρουν πόσο σημαντικά είναι τα δάση για τη ζωή τους. Πρόσφατα, ο Σουπριάτνα έφερε με σωλήνες νερό από το δάσος σε ένα κοντινό χωριό, έτσι ώστε οι άνθρωποι να καταλάβουν τη σχέση. Αργότερα, εξήγησε το σχέδιο στους ιμάμηδες του τοπικού ισλαμικού σχολείου. Οπως λέει, «αν επηρεάσεις τους ιμάμηδες, αυτοί θα επηρεάσουν όλα τα παιδιά».

Για πολλά χρόνια, οι Ινδονήσιοι, όπως σχεδόν όλοι μας, έχουν διδαχθεί ότι στη ζωή υπάρχει ένα δίλημμα: υγιείς άνθρωποι με πολλές δουλειές ή υγιή δάση με πολλούς γίββωνες - δεν μπορείς να τα έχεις και τα δύο. Η αλήθεια όμως είναι ότι πρέπει να τα έχεις και τα δύο. Αν όχι, θα καταλήξεις να μην έχεις κανένα, και τότε μπορεί να είναι πολύ αργά ακόμα και για τον Νώε.