ΟΓΔΟΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΚΥΠΡΟΥ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΣΩ. Αλλά ως εξής σκέψου. Αν, ενώ εμείς πρόκειται ή να αποδράσουμε από εδώ ή (δεν ξέρω) πώς πρέπει να το ονομάσουμε αυτό, έλθουν οι νόμοι και οι αρχές της πόλεως και, αφούν σταθούν μπροστά μας, μάς ρωτήσουν· «Πες μας, Σωκράτη, τί έχεις στο νου σου να κάνεις; Κάτι άλλο ή με αυτό το εγχείρημα σκέπτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις και ολόκληρη την πόλη, όσον εξαρτάται από σένα; Ή νομίζεις πως είναι δυνατόν να υπάρχει ακόμη εκείνη η πόλη και να μην έχει ανατραπεί, στην οποίαν οι αποφάσεις των δικαστηρίων δεν έχουν καμία ισχύ, αλλά από τους απλούς πολίτες ακυρώνονται και καταργούνται;» Τι θα απαντήσουμε, Κρίτωνα, σ' αυτά και σ' άλλα παρόμοια ερωτήματα; Γιατί πολλά μπορεί κανείς να πει, και μάλιστα ένας ρήτορας, προς υπεράσπιση αυτού του νόμου που κινδυνεύει να καταργηθεί, ο οποίος προστάζει οι αποφάσεις των δικαστηρίων να έχουν κύρος. Ή θα πούμε σ' αυτούς ότι « Μας αδίκησε η πόλη και δεν έβγαλε σωστή δικαστική απόφαση;» Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο;

ΚΡ. Αυτά μα τον Δία, Σωκράτη.

2α. πολλά γάρ αν τινες έχοιεν, άλλως τε και ρήτορες, ειπείν υπέρ τούτων των νόμων άπολλυμένων οϊ τάς δίκας τάς δικασθείσας προστάττουσι κυρίας είναι.

2β. ὀνομάσαι: τελικό απρφ., υποκείμενο του απροσώπου ρ. δει. τφ έργω: δοτική οργανική στο απρφ. ἀπολέσαι.

αἱ γενόμεναι: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο δίκαια. ὑπὸ ἰδιωτῶν: εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στην περίφραση άκυροι γίγνωνται και στο ρ. διαφθείρονται. κυρίας: κατηγορούμενο στο δίκας τάς δικασθείσας από το συνδετικό απρφ. είναι.

2γ. σκέψη, περίσκεψη, απερίσκεπτος, σκοπιά, σκοπός, κατασκοπεία. απώλεια, ολετήρ, όλεθρος, ολέθριος, πανωλεθρία, πανώλης. επιχείρημα, επιχείρησις, επιχειρηματίας, επιχειρηματικός. διανόηση, διανόημα, διανοητικός, αδιανόητος, επίνοια. τάξη, ταγός, τάγμα, προσταγή, πρόσταγμα, επιταγή, διαταγή.

Β. ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

1α. Ο διάλογος «Κρίτων» ανήκει στο φιλοσοφικό είδος και είναι έργο της πρώτης περιόδου της φιλοσοφικής εξελίξεως του Πλάτωνος, της λεγομένης Σωκρατικής.

1β. Ο Κρίτων επισκέπτεται βαθιά χαράματα τον Σωκράτη στο δεσμωτήριο και τον θαυμάζει για τον ήρεμο ύπνο του. Ο Σωκράτης ξυπνά και αφηγείται στον φίλο του ένα παράξενο όνειρο, δηλωτικό της ημέρας του θανάτου του. Ο Κρίτων τού ανακοινώνει ότι έχει κανονίσει την απόδρασή του και προσπαθεί να τον πείσει να φύγουν το ταχύτερο. Τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί είναι: α) ο αβάσταχτος πόνος του ιδίου και των φίλων του από τον θάνατό του · β) η κατηγορία των πολλών ότι προτίμησαν τα χρήματα από την σωτηρία του δασκάλου τους· γ) η εγκατάλειψη των παιδιών του στην τύχη τους και δ) η όλη διεξαγωγή της δίκης. Ο Σωκράτης θεωρεί ότι η προθυμία του Κρίτωνα είναι παράλογη και αντιτείνει: α) πρέπει να ακούμε όχι τις γνώμες των πολλών αλλά των επαϊόντων β) δεν πρέπει να ανταποδίδουμε την αδικία. Η δραπέτευση είναι αδικία κατά των νόμων, άρα κατά της δικαιοσύνης και της πατρίδος· γ) υπεράνω πάντων η πατρίς· δ) η στάση του Σωκράτη απέναντι στους νόμους πρέπει να συμφωνεί με την μέχρι τώρα ζωή του· ε) οι οδυνηρές συνέπειες του Σωκράτη και των φίλων του από την δραπέτευση του · στ) η υποδοχή του Σωκράτη μετά θάνατον στον άλλο κόσμο θα είναι ανάλογη της εδώ συμπεριφοράς του.

Ο Κρίτων πείθεται με την επιχειρηματολογία του δασκάλου του.

2. Η κρίση των πολιτικών ηθικών και κοινωνικών αξιών στην Αθήνα της εποχής αυτής ως αποτέλεσμα α) της μεγάλης διάρκειας του Πελοποννησιακού πολέμου και β) της ήττας της Αθήνας, που οδήγησε στην κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος και στην εγκαθίδρυση της τυραννίας των Τριάκοντα.

Η επιθυμία των Αθηναίων, μετά την παλινόρθωση της δημοκρατίας, να αποκαταστήσουν το κύρος του πατρίου πολιτεύματος και η αντίδρασή τους εναντίον της ολιγαρχίας, φιλικά διακείμενης προς τους Τριάκοντα, τους οδήγησε, εσφαλμένα, να στραφούν εναντίον του Σωκράτη, ο οποίος ήλεγχε τα τρωτά τής αθηναϊκής δημοκρατίας και κατέκρινε τα σφάλματα των ηγετών της. Σκοπός, βέβαια, του Σωκράτη δεν ήταν η κατάργηση του δημοκρατικού πολιτεύματος και των θεσμών του αλλά η εξύψωσή τους.

Το κριτικό πνεύμα του Σωκράτη ενοχλούσε την παρηκμασμένη αθηναϊκή κοινωνία. Ακόμη και ο μέγιστος κωμωδιογράφος Αριστοφάνης σατίριζε τον Σωκράτη στα έργα του, δημιουργώντας αρνητική γι' αυτόν εικόνα στην αθηναϊκή κοινωνία, η οποία, φύσει συντηρητική, έβλεπε με σκεπτικισμό και ειρωνευόταν κάθε προοδευτική τάση και εξέλιξη, που εξέφραζαν οι σοφιστές, στην τάξη των οποίων ενέτασσαν και τον Σωκράτη.

Ο Σωκράτης θεωρήθηκε υπεύθυνος για την απαράδεκτη διαγωγή μερικών κακών μαθητών του, όπως του Κριτία, Θηραμένη, Χαρμίδη, Αλκιβιάδη και άλλων.

3. Ο Σωκράτης σεβόμενος έμπρακτα τους νόμους σεβάστηκε και την Πολιτεία που τους θέσπισε. Η τήρηση των νόμων αποτελούσε γι' αυτόν πράξη δικαιοσύνης και συνέπειας λόγων και έργων. Με την στάση του αυτή έδωσε διαχρονικά το μέγιστο μάθημα δημοκρατίας. Στην εποχή μας, όπου δοκιμάζονται οι αξίες και οι θεσμοί και όπου η δημοκρατία ισχύει στα λόγια και ελάχιστα στην πράξη, διότι το ατομικό συμφέρον προτάσσεται του κοινωνικού με αποτέλεσμα τα σημερινά αδιέξοδα, η στάση του Σωκράτη μπορεί να χαρακτηρισθεί παραλογισμός. Αυτή όμως δείχνει τον δρόμο προς την αληθινή δημοκρατία, η τραγική διάσταση της οποίας έγκειται στο ότι απευθύνεται στους πολλούς (αρχή της πλειοψηφίας), αλλά δυστυχώς εφαρμόζεται μόνον από τους λίγους, αυτούς που έχουν πραγματική παιδεία.