Θέματα πανελληνίων εξετάσεων Γ’ Λυκείου (Αρχαία Ελληνικά)

2014, Ημερησίων

Διδαγμένο κείμενο

Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β1,1-4)

(1, 2) Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης,  (...)  τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Οὔτ’ ἄρα φύσει... τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι». Μονάδες 10

  Β1. Ποια είναι, κατά τον Αριστοτέλη, τα είδη της αρετής; (μονάδες 5). Με ποιον τρόπο κατακτάται καθεμία (μονάδες 5) και ποιος έχει την κύρια ευθύνη για τη μετάδοση ή την απόκτησή τους; (μονάδες 5) Μονάδες 15

Β2. «τὰς δ’ ἀρετάς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον»: Πώς οδηγείται ο Αριστοτέλης σε αυτή τη θέση (μονάδες 5) και πώς την τεκμηριώνει; (μονάδες 10). Μονάδες 15

Β3. Ποια είναι η τριμερής «διαίρεση» της ψυχής, κατά τον Αριστοτέλη, και πώς σχετίζεται αυτή με τις ανθρώπινες αρετές; Μονάδες 10

Β4. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό και ένα ομόρριζο επίθετο της νέας ελληνικής, απλό ή σύνθετο. οὔσης, ἔσχηκε, πεφυκότων, χρησάμενοι, μανθάνομεν. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ἰσοκράτους Ἀρχίδαμος, 103-105

Οἶμαι γὰρ ὑμᾶς οὐκ ἀγνοεῖν, ὅτι πολλαὶ πράξεις ἤδη τοιαῦται γεγόνασιν, ἃς ἐν ἀρχῇ μὲν ἅπαντες ὑπέλαβον εἶναι συμφοράς, καὶ τοῖς παθοῦσι συνηχθέσθησαν, ὕστερον δὲ τὰς αὐτὰς ταύτας ἔγνωσαν μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίας γεγενημένας. Καὶ τί δεῖ τὰ πόρρω λέγειν; Ἀλλὰ καὶ νῦν τὰς πόλεις τάς γε πρωτευούσας, λέγω δὲ τὴν Ἀθηναίων καὶ Θηβαίων, εὕροιμεν ἂν οὐκ ἐκ τῆς εἰρήνης μεγάλην ἐπίδοσιν λαβούσας, ἀλλ’ ἐξ ὧν ἐν τῷ πολέμῳ προδυστυχήσασαι πάλιν αὑτὰς ἀνέλαβον, ἐκ δὲ τούτων τὴν μὲν ἡγεμόνα τῶν Ἑλλήνων καταστᾶσαν, τὴν δ’ ἐν τῷ παρόντι τηλικαύτην γεγενημένην, ὅσην οὐδεὶς πώποτ’ ἔσεσθαι προσεδόκησεν· αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν. ( συνάχθομαι: συμπονώ, συμπάσχω)

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: ὑμᾶς: την αιτιατική ενικού αριθμού στο γ΄ πρόσωπο πόρρω : τον υπερθετικό βαθμό ἀγαθῶν : το επίρρημα στον θετικό βαθμό αὑτὰς : τη γενική πληθυντικού αριθμού στο β΄ πρόσωπο στο ίδιο γένος ἡγεμόνα : τη δοτική πληθυντικού αριθμού οἶμαι : το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού ὑπέλαβον : το απαρέμφατο του παρακειμένου στην παθητική φωνή τοῖς παθοῦσι : τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα ἔγνωσαν : το γ΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής στον ίδιο χρόνο καταστᾶσαν : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. Μονάδες 10

Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: ὑμᾶς, συμφοράς, τοῖς παθοῦσι, τί, λαβούσας, ἡγεμόνα. (μονάδες 6)

Γ3β. «αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν»: Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο, και με τους δύο τρόπους, με εξάρτηση από τη φράση: «Ὁ ῥήτωρ εἶπεν». (μονάδες 4) Μονάδες 10

2014, Επαναληπτικών

∆ιδαγμένο κείμενο

Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Θ2, 1-4)

(20) Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον περὶ παιδείας (...) τὸ σῶμα τῶν ἐλευθέρων ἢ τὴν διάνοιαν.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Οὐ γὰρ ταὐτὰ πάντες ... οὐκ ἄδηλον·». Μονάδες 10

Β1. Ποιες πρέπει να είναι, κατά τον Αριστοτέλη, οι προτεραιότητες της παιδείας; Μονάδες 10

Β2. Ποιο είναι το περιεχόμενο του όρου «ἐμποδὼν παιδεία» που χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης; Μονάδες 10

Β3. Με βάση το απόσπασμα «Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον περὶ παιδείας καὶ ταύτην κοινὴν ποιητέον, φανερόν·» και το παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο, να εξηγήσετε γιατί ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι η παιδεία πρέπει να έχει δημόσιο χαρακτήρα. Μονάδες 10

Μεταφρασμένο κείμενο

Πρέπει το πλήθος των πολιτών να ασκεί την πολιτική εξουσία; Για το πλήθος μπορεί κανείς να πει τούτο: το κάθε επιμέρους άτομο μπορεί να μην είναι τίποτε το αξιόλογο, ενωμένοι όμως όλοι μαζί είναι ενδεχόμενο να είναι, όχι σαν άτομα αλλά σαν σύνολο, καλύτεροι από εκείνους —όπως ακριβώς τα δείπνα που γίνονται με τη συνεισφορά πολλών είναι καλύτερα από εκείνα που γίνονται με έξοδα ενός μόνο ανθρώπου. Πολλοί καθώς είναι, ο καθένας διαθέτει ένα μόριο αρετής και φρόνησης, και έτσι, ενωμένοι οι πολλοί γίνονται, κατά κάποιο τρόπο, ένας άνθρωπος με πολλά πόδια, με πολλά χέρια και με πολλές αισθήσεις —και με ανάλογη, βέβαια, αρετή και εξυπνάδα.

Β4. Γιατί η ηθική φιλοσοφία του Αριστοτέλη είναι μέρος της πολιτικής του φιλοσοφίας; Μονάδες 10

Β5. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α με τις λέξεις της στήλης Β με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια, ώστε να σχηματίζονται ζεύγη (από τη στήλη Β περισσεύουν τρεις λέξεις): Μονάδες 10

Στήλη Α: παιδείας, λανθάνειν, ὑπολαμβάνουσι, ἀρετήν, ἦθος, ἐμποδών, τείνοντα, διαφέρονται, διῃρημένων, μετέχοντα

Στήλη Β : σχεδόν ,  διαφθορά ,  αφαίρεση ,  υπόλοιπο ,  παιχνίδι ,  λαθραίος ,  κατάσταση ,  αριστείο,  πεζός ,  διένεξη ,  εθισμός ,  υπόληψη ,  οξύτονος , 

Αδίδακτο κείμενο

∆ημοσθένους Πρὸς Ναυσίμαχον και Ξενοπείθην 19-20

Ἀκούω τοίνυν αὐτοὺς τὰ μὲν περὶ τῶν πραγμάτων αὐτῶν καὶ τῶν νόμων δίκαια φεύξεσθαι, παρεσκευάσθαι δὲ λέγειν, ὡς πολλὰ χρήματ’ αὐτοῖς κατελείφθη καὶ ταῦτ’ ἀπεστερήθησαν, καὶ τεκμηρίῳ χρήσεσθαι τούτου τῷ μεγέθει τῶν δικῶν ἃς ἐξ ἀρχῆς ἔλαχον, καὶ τὴν ὀρφανίαν ὀδυρεῖσθαι, καὶ τὸν τῆς ἐπιτροπῆς λόγον διεξιέναι· καὶ ταῦτ’ εἶναι καὶ τοιαῦθ’ οἷς πεπιστεύκασι καὶ δι’ ὧν ὑμᾶς ἐξαπατήσειν οἴονται. ἐγὼ δὲ τὸ μὲν τῶν δικῶν μέγεθος τῶν τότε ληχθεισῶν, μεῖζον ἡγοῦμαι τεκμήριον ἡμῖν εἶναι ὡς ἐσυκοφαντεῖθ’ ὁ πατήρ, ἢ τούτοις ὡς πόλλ’ἀπεστεροῦντο.

ἐπιτροπή: το έργο του επιτρόπου, επιτροπεία

τῶν δικῶν τῶν ληχθεισῶν: των υποθέσεων που εκδικάστηκαν

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: πολλά : το επίρρημα στον θετικό βαθμό τούτου : την κλητική ενικού στο αρσενικό γένος τῷ μεγέθει : την αιτιατική πληθυντικού μεῖζον : την αιτιατική ενικού στο αρσενικό γένος στον θετικό βαθμό πατήρ : τη δοτική πληθυντικού αριθμού φεύξεσθαι : το απαρέμφατο του αορίστου β΄ κατελείφθη : το γ ΄ ενικό της οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή χρήσεσθαι : το γ ΄ πληθυντικό της ευκτικής του ενεστώτα ἔλαχον : το β ΄ πληθυντικό της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή ἐξαπατήσειν : το β ΄ ενικό της οριστικής παρατατικού στην ίδια φωνή. Μονάδες 10

Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: λέγειν, χρήματ’, τούτου, τεκμηρίῳ, οἷς, ὑμᾶς, τῶν ληχθεισῶν, μεῖζον. (μονάδες 8) β. Στο απόσπασμα «τῶν δικῶν ἃς ἐξ ἀρχῆς ἔλαχον» να μετατρέψετε τη δευτερεύουσα πρόταση σε μετοχή. (μονάδες 2) Μονάδες 10

2014, Ομογενών

2013, Ημερησίων

Διδαγμένο κείμενο

Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12)

(11, 16) Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν, (..) ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ..... οὐκ ἔστι πολίτης.». Μονάδες 10

Β1. Ποια είναι η δομή του συλλογισμού, με τον οποίο ο Αριστοτέλης ορίζει την πόλη ως την τελειότερη μορφή κοινωνίας; Μονάδες 10

Β2. Γιατί ο Αριστοτέλης επιδιώκει να προσδιορίσει την έννοια του πολίτη και πώς ορίζει τη σχέση του πολίτη με την πόλη; Μονάδες 10

Β3. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται και το παρακάτω μεταφρασμένο απόσπασμα, να εξηγήσετε γιατί, κατά τον Αριστοτέλη, η πόλη είναι «κοινωνική οντότητα τέλεια» και γιατί υπάρχει «εκ φύσεως». Μονάδες 10

Μεταφρασμένο κείμενο

Ο άνθρωπος είναι ζῷον πολιτικόν

Η κοινωνική οντότητα που προήλθε από τη συνένωση περισσότερων χωριών (...) όταν ολοκληρωθεί η εξελικτική του πορεία; Αριστοτέλους Πολιτικά (Α2, 5)

Β4. Ποια είναι η σημασία της λέξης «πόλη» στα Πολιτικά του Αριστοτέλη και ποιοι είναι οι στόχοι της; Μονάδες 10

Β5. Να βρείτε στο παραπάνω πρωτότυπο διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: ενόραση, σύσταση, κατάσχεση, σύγκλητος, κειμήλιο, σκόπιμος, άρχοντας, άφαντος, ρητό, άφιξη. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Ζ 28

Μηνύεται οὖν ἀπὸ μετοίκων τέ τινων καὶ ἀκολούθων περὶ μὲν τῶν Ἑρμῶν οὐδέν, ἄλλων δὲ ἀγαλμάτων περικοπαί τινες πρότερον ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς καὶ οἴνου γεγενημέναι, καὶ τὰ μυστήρια ἅμα ὡς ποιεῖται ἐν οἰκίαις ἐφ’ ὕβρει· ὧν καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην ἐπῃτιῶντο. καὶ αὐτὰ ὑπολαμβάνοντες οἱ μάλιστα τῷ Ἀλκιβιάδῃ ἀχθόμενοι ἐμποδὼν ὄντι σφίσι μὴ αὐτοῖς τοῦ δήμου βεβαίως προεστάναι, καὶ νομίσαντες, εἰ αὐτὸν ἐξελάσειαν, πρῶτοι ἂν εἶναι, ἐμεγάλυνον καὶ ἐβόων ὡς ἐπὶ δήμου καταλύσει τὰ τε μυστικὰ καὶ ἡ τῶν Ἑρμῶν περικοπὴ γένοιτο καὶ οὐδὲν εἴη αὐτῶν ὅτι οὐ μετ’ ἐκείνου ἐπράχθη, ἐπιλέγοντες τεκμήρια τὴν ἄλλην αὐτοῦ ἐς τὰ ἐπιτηδεύματα οὐ δημοτικὴν παρανομίαν. ( μεγαλύνω: μεγαλοποιώ. Δημοτική: δημοκρατική)

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: τινων : την αιτιατική ενικού στο θηλυκό γένος ὕβρει : την αιτιατική ενικού ὄντι : τη δοτική πληθυντικού στον ίδιο τύπο μάλιστα : τον θετικό βαθμό του ιδίου τύπου ἐπῃτιῶντο : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή ὑπολαμβάνοντες : τη δοτική πληθυντικού της μετοχής του αορίστου της παθητικής φωνής στο ίδιο γένος ἐξελάσειαν : το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή ἐβόων : το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή εἴη : το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα ἐπράχθη : το γ΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή. Μονάδες 10

Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων και φράσεων: περὶ τῶν Ἑρμῶν, ὑπὸ νεωτέρων, τὰ μυστήρια, τὸν Ἀλκιβιάδην, δήμου (το δεύτερο στο κείμενο), αὐτοῦ (μονάδες 6). Γ3β. Να γράψετε τον υποθετικό λόγο του κειμένου (μονάδες 2) και να τον χαρακτηρίσετε ως προς το είδος του (μονάδες 2). Μονάδες 10

2013 (Επαναληπτικές)

Διδαγμένο κείμενο

Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια Β1, 5-8

(3, 4) Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν (...) μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἀνάλογον δὲ καὶ... αἱ ἕξεις γίνονται». Μονάδες 10

Β1. α. «καὶ τὸ μὲν βούλημα παντὸς νομοθέτου τοῦτ’ ἐστίν»: να σχολιάσετε το χωρίο ως προς το περιεχόμενο (μονάδες 5). β. «ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετὴ καὶ φθείρεται»: να εξηγήσετε ποια σχέση έχουν τα αντιθετικά μέλη του ζεύγους με την έννοια της ηθικής αρετής (μονάδες 10). Μονάδες 15

Β2. α. Ποιο είναι το περιεχόμενο της έννοιας «ἕξις» κατά τον Αριστοτέλη (μονάδες 5); β. Πώς η «ἕξις» συντελεί στην κατάκτηση της ηθικής αρετής; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με χωρία του κειμένου (μονάδες 10). Μονάδες 15

Β3. Ποιος είναι ο ορισμός της ευδαιμονίας, κατά τον Αριστοτέλη, και πώς μπορούν οι άνθρωποι να την εξασφαλίσουν; Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: γόνιμος, απόθεμα, συνήθεια, απουσία, υποδεέστερος, αδιάφθορος, μετόχι, παραφροσύνη, αντίδωρο, πλήθος. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Δημοσθένους [Φιλίππου] Ἐπιστολὴ 18-19

Πάντων δέ μοι δοκεῖ παραλογώτατον εἶναι, διότι πέμψαντος ἐμοῦ πρέσβεις ἀπὸ τῆς συμμαχίας πάσης, ἵν’ ὦσι μάρτυρες, καὶ βουλομένου ποιήσασθαι πρὸς ὑμᾶς δικαίας ὁμολογίας ὑπὲρ τῶν Ἑλλήνων, οὐδὲ τοὺς περὶ τούτων λόγους ἐδέξασθε παρὰ τῶν πρεσβευόντων, ἐξὸν ὑμῖν ἢ τῶν κινδύνων ἀπαλλάξαι τοὺς δυσχερές ὑποπτεύοντάς τι καθ’ ἡμῶν, ἢ φανερῶς ἐξελέγξαι με φαυλότατον ὄντα τῶν ἁπάντων. τῷ μὲν οὖν δήμῳ ταῦτα συνέφερεν, τοῖς δὲ λέγουσιν οὐκ ἐλυσιτέλει. φασὶ γὰρ οἱ τῆς πολιτείας τῆς παρ’ ὑμῖν ἔμπειροι τὴν μὲν εἰρήνην πόλεμον αὐτοῖς εἶναι, τὸν δὲ πόλεμον εἰρήνην.

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: πρέσβεις: την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό μάρτυρες: την κλητική ενικού ὑμᾶς: τη δοτική πληθυντικού στο γ΄ πρόσωπο δυσχερές: την αιτιατική ενικού στο αρσενικό γένος στον ίδιο βαθμό φανερῶς: την αιτιατική πληθυντικού στο θηλυκό γένος του συγκριτικού βαθμού πέμψαντος: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παθητικού αορίστου ἀπαλλάξαι: το β΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του υπερσυντελίκου στη μέση φωνή συνέφερεν: το γ΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή ἐλυσιτέλει: τη δοτική ενικού της μετοχής ενεστώτα στο αρσενικό γένος φασί: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα. Μονάδες 10

Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: πάντων, ὑμῖν, ἀπαλλάξαι, τῆς πολιτείας. (μονάδες 4) β. «ἵν’ ὦσι μάρτυρες»: να αντικαταστήσετε τη δευτερεύουσα πρόταση με την αντίστοιχη μετοχή (μονάδες 2) και στη φράση «με φαυλότατον ὄντα» να αναλύσετε τη μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση, κάνοντας τις αναγκαίες μετατροπές στους όρους της φράσης (μονάδες 4). Μονάδες 10

2013 (Ομογενών)

Διδαγμέ νο κείμενο από το πρωτότυπο

Πλάτωνος Πολιτεία (519D-520A)

(12, 13) Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, (...)Ἀληθῆ, ἔφη· ἐπελαθόμην γάρ.

Α1. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «Ἔπειτ’, ἔφη... ἐπελαθόμην γάρ.». Μονάδες 10

Β1. «βελτίστας φύσεις», «τὸ ἀγαθὸν», «ἀναβῆναι...τὴν ἀνάβασιν»: ποιο είναι το περιεχόμενο των παραπάνω όρων και πώς συνδέονται μεταξύ τους σύμφωνα με το κείμενο που σας δίνεται; Μονάδες 15

Β2. Ποιος είναι ο σκοπός του «νόμου» και με ποια μέσα επιδιώκεται η πραγματοποίησή του σύμφωνα με το κείμενο που σας δίνεται; Μονάδες 15

Β3. Στην πλατωνική πολιτεία ποια είναι η διαίρεση σε τάξεις και ο ρόλος της καθεμιάς; Μονάδες 10

Β4. άφιξη, προσαρμογή, πολιτισμός, τρόπος, επιμελητής: για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής να γράψετε μια ετυμολογικά συγγενή λέξη από το κείμενο. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Ισοκράτους Περί Αντιδόσεως 232-234

Μετὰ δὲ ταῦτα Κλεισθένης ἐκπεσὼν ἐκ τῆς πόλεως ὑπὸ τῶν τυράννων, λόγῳ πείσας τοὺς Ἀμφικτύονας δανεῖσαι τῶν τοῦ θεοῦ χρημάτων αὑτῷ, τόν τε δῆμον κατήγαγε καὶ τοὺς τυράννους ἐξέβαλε καὶ τὴν δημοκρατίαν ἐκείνην κατέστησε τὴν αἰτίαν τοῖς Ἕλλησι τῶν μεγίστων ἀγαθῶν γενομένην· ἐπὶ δὲ τούτῳ Θεμιστοκλῆς ἡγεμὼν ἐν τῷ πολέμῳ τῷ Περσικῷ γενόμενος, συμβουλεύσας τοῖς προγόνοις ἡμῶν ἐκλιπεῖν τὴν πόλιν, ὃ τίς ἂν οἷός τ’ ἐγένετο πεῖσαι μὴ πολὺ τῷ λόγῳ διενεγκών; εἰς τοῦτ’ αὐτῶν τὰ πράγματα προήγαγεν, ὥστ’ ὀλίγας ἡμέρας ἀνάστατοι γενόμενοι πολὺν χρόνον δεσπόται τῶν Ἑλλήνων κατέστησαν. (ἐκπίπτω: εξορίζομαι, κατάγω τὸν δῆμον: επαναφέρω τη δημοκρατία)

Γ1. Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ταῦτα: τη δοτική πληθυντικού στο αρσενικό γένος πόλεως: την κλητική στον ίδιο αριθμό πείσας: το απαρέμφατο του παρακειμένου στην ίδια φωνή κατήγαγε: το β΄ ενικό πρόσωπο στην προστακτική του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή Ἕλλησι: την ονομαστική του ενικού μεγίστων: τη γενική ενικού του θηλυκού γένους στον συγκριτικό βαθμό ἡγεμών: την αιτιατική πληθυντικού ἐκλιπεῖν: το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού στην ίδια φωνή ὀλίγας: το επίρρημα στον ίδιο βαθμό γενόμενοι: τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα. Μονάδες 10

Γ3. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του κειμένου: ἐκπεσών, τοὺς τυράννους, ἡγεμών, ἡμῶν, ἐκλιπεῖν. Μονάδες 10

2012 (Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β3, 1-2/Β6, 1-4)

(5, 6) Σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων τὴν ἐπιγινομένην ἡδονὴν (...) ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίς ἐστιν ἡ φύσις αὐτῆς.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Περὶ ἡδονὰς γὰρ ... τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει.» Μονάδες 10

Β1. Ποια είναι η σχέση ηθικής αρετής και ηδονής-λύπης και πώς την εξηγεί ο Αριστοτέλης στο κείμενο που σας δίνεται; Μονάδες 15

Β2. Ἕξις, ἀρετή, ἔργον: α) να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων (μονάδες 9) και β) να εξηγήσετε τη μεταξύ τους σχέση με βάση το κείμενο που σας δίνεται (μονάδες 6). Μονάδες 15

Β3. Ποια ήταν η σχέση του Αριστοτέλη με τους συναδέλφους του στην Ακαδημία και πώς αυτή εξηγείται; Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: σχεδόν, αχάριστος, ασήμαντος, ενδεής, πρόφαση, διαμονή, άρτιος, τελεσίδικος, δημαγωγός, καταδρομικό. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν VII, 61

Ἄνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυμμάχων, ὁ μὲν ἀγὼν ὁ μέλλων ὁμοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεμίοις· ἢν γὰρ κρατήσωμεν νῦν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν. ἀθυμεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων, οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλπίδα τοῦ φόβου ὁμοίαν ταῖς ξυμφοραῖς ἔχουσιν. ἀλλ' ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε, πολλῶν ἤδη πολέμων ἔμπειροι ὄντες, καὶ ὅσοι τῶν ξυμμάχων, ξυστρατευόμενοι αἰεί, μνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέμοις παραλόγων.

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἀγὼν: την αιτιατική πληθυντικού ναυσίν: την κλητική ενικού ὅπερ: τη δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος πρώτοις: τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό σφαλέντες: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος κρατήσωμεν: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή ἐπιδεῖν: το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή πάσχειν: το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα ἔχουσιν: το α΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή μνήσθητε: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου. Μονάδες 10

Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: στρατιῶται, τῳ, ἀθυμεῖν, τῶν ἀνθρώπων, ταῖς ξυμφοραῖς, τῶν παραλόγων (μονάδες 6). Γ3β. «ἢν κρατήσωμεν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν»: να μεταφέρετε το παραπάνω χωρίο στον πλάγιο λόγο (και με τους δύο τρόπους) εξαρτώντας το από τη φράση «(Ὁ) Νικίας εἶπεν» (μονάδες 4). Μονάδες 10

2012 (Εσπερινών)

Διδαγμένο κείμενο

Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β3, 1-2/Β6, 1-4)

(5, 6) Σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων τὴν ἐπιγινομένην (...) ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίς ἐστιν ἡ φύσις αὐτῆς.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Περὶ ἡδονὰς γὰρ ... τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει.» Μονάδες 10

Β1. Ποια είναι η σχέση ηθικής αρετής και ηδονής-λύπης και πώς την εξηγεί ο Αριστοτέλης στο κείμενο που σας δίνεται; Μονάδες 15

Β2. Ἕξις, ἀρετή, ἔργον: α) να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων (μονάδες 9) και β) να εξηγήσετε τη μεταξύ τους σχέση με βάση το κείμενο που σας δίνεται (μονάδες 6). Μονάδες 15

Β3. Ποια ήταν η σχέση του Αριστοτέλη με τους συναδέλφους του στην Ακαδημία και πώς αυτή εξηγείται; Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: σχεδόν, αχάριστος, ασήμαντος, ενδεής, πρόφαση, διαμονή, άρτιος, τελεσίδικος, δημαγωγός, καταδρομικό. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν VII, 61

Ἄνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυμμάχων, ὁ μὲν ἀγὼν ὁ μέλλων ὁμοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεμίοις· ἢν γὰρ κρατήσωμεν νῦν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν. ἀθυμεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων, οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλπίδα τοῦ φόβου ὁμοίαν ταῖς ξυμφοραῖς ἔχουσιν. ἀλλ' ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε, πολλῶν ἤδη πολέμων ἔμπειροι ὄντες, καὶ ὅσοι τῶν ξυμμάχων, ξυστρατευόμενοι αἰεί, μνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέμοις παραλόγων.

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἀγὼν : την αιτιατική πληθυντικού ναυσίν : την κλητική ενικού ὅπερ : τη δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος πρώτοις : τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό σφαλέντες : τη γενική πληθυντικού στο ίδιο γένος κρατήσωμεν : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή ἐπιδεῖν : το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή πάσχειν : το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα ἔχουσιν : το α΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή μνήσθητε : το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου. Μονάδες 10

Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: στρατιῶται, ἐπιδεῖν, τήν ὑπάρχουσαν, τῶν ἀνθρώπων, ἔμπειροι, αἰεί, τῶν παραλόγων (μονάδες 7). Γ3β. «ἢν γὰρ κρατήσωμεν νῦν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν»: να εντοπίσετε τα μέρη του υποθετικού λόγου και να τον χαρακτηρίσετε (μονάδες 3). Μονάδες 10

2012 (Επαναληπτικές Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πολιτεία 514A–515Α

(11) Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει τὴν ἡμετέραν φύσιν παιδείας τε πέρι καὶ ἀπαιδευσίας. (...) Ὁμοίους ἡμῖν, ἦν δ' ἐγώ.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Μετὰ ταῦτα δή... τὰ θαύματα δεικνύασιν». Μονάδες 10

Β1. Να ερμηνεύσετε, με βάση το κείμενο που σας δίνεται, τους συμβολισμούς: πρὸς τὸ φῶς, ἐν δεσμοῖς, ἀνδριάντας. Μονάδες 15

Β2. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους αισθητοποιείται η εικόνα του σπηλαίου και των δεσμωτών (μονάδες 8) και ποιος ο ρόλος του καθενός; (μονάδες 7) Μονάδες 15

Β3.Ποιες είναι, κατά τον Πλάτωνα, οι ενασχολήσεις των φυλάκων-αρχόντων (βασιλέων) μετά την ολοκλήρωση της αγωγής τους και ποια τα χαρακτηριστικά τους ως φιλοσόφων-βασιλέων; Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: γεωμετρία, σχήμα, ευφυής, υπόδημα, διένεξη, οπτασία, άξονας, διεργασία, πυρετός, δίφθογγος. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφῶντος Ἑλληνικὰ Στ΄ ΙV, 6-7

Ὁ μὲν δὴ Κλεόμβροτος ταῦτα ἀκούων παρωξύνετο πρὸς τὸ μάχην συνάπτειν. τῶν δ' αὖ Θηβαίων οἱ προεστῶτες ἐλογίζοντο ὡς εἰ μὴ μαχοῖντο, ἀποστήσοιντο μὲν αἱ περιοικίδες αὐτῶν πόλεις, αὐτοὶ δὲ πολιορκήσοιντο· εἰ δὲ μὴ ἕξοι ὁ δῆμος ὁ Θηβαίων τἀπιτήδεια, ὅτι κινδυνεύσοι καὶ ἡ πόλις αὐτοῖς ἐναντία γενέσθαι. ἅτε δὲ καὶ πεφευγότες πρόσθεν πολλοὶ αὐτῶν ἐλογίζοντο κρεῖττον εἶναι μαχομένους ἀποθνῄσκειν ἢ πάλιν φεύγειν. πρὸς δὲ τούτοις παρεθάρρυνε μέν τι αὐτοὺς καὶ ὁ χρησμὸς ὁ λεγόμενος ὡς δέοι ἐνταῦθα Λακεδαιμονίους ἡττηθῆναι ἔνθα τὸ τῶν παρθένων ἦν μνῆμα, αἳ λέγονται διὰ τὸ βιασθῆναι ὑπὸ Λακεδαιμονίων τινῶν ἀποκτεῖναι ἑαυτάς.

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: παρωξύνετο: το α΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή συνάπτειν: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου στην ίδια φωνή προεστῶτες: την ονομαστική ενικού στο θηλυκό γένος πεφευγότες: το απαρέμφατο του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή πολλοί: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό κρεῖττον: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος: και στον ίδιο βαθμό δέοι: το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού ἡττηθῆναι: το γ΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα μνῆμα: τη δοτική ενικού ἑαυτάς: τον ίδιο τύπο στο α΄ πρόσωπο. Μονάδες 10

Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ταῦτα, αὐτοῖς, αὐτῶν (το δεύτερο στο κείμενο), μαχομένους, ἀποθνῄσκειν, πρὸς τούτοις, Λακεδαιμονίους. (μονάδες 7)

Γ3.β. «τῶν δ' αὖ Θηβαίων ... αὐτῶν πόλεις»: να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. (μονάδες 3) Μονάδες 10

2012 (Επαναληπτικές Εσπερινών)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πολιτεία 514A–515Α

(11) Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει (...) Ὁμοίους ἡμῖν, ἦν δ' ἐγώ.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Μετὰ ταῦτα δή ... τὰ θαύματα δεικνύασιν». Μονάδες 10

Β1. Να ερμηνεύσετε με βάση το κείμενο που σας δίνεται τους συμβολισμούς: πρὸς τὸ φῶς, ἐν δεσμοῖς, ἀνδριάντας. Μονάδες 15

Β2. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους αισθητοποιείται η εικόνα του σπηλαίου και των δεσμωτών (μονάδες 8) και ποιος ο ρόλος του καθενός; (μονάδες 7) Μονάδες 15

Β3.Ποιες είναι, κατά τον Πλάτωνα, οι ενασχολήσεις των φυλάκων-αρχόντων (βασιλέων) μετά την ολοκλήρωση της αγωγής τους και ποια τα χαρακτηριστικά τους ως φιλοσόφων-βασιλέων; Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: γεωμετρία, σχήμα, ευφυής, υπόδημα, διένεξη, οπτασία, άξονας, διεργασία, πυρετός, δίφθογγος. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφῶντος Ἑλληνικὰ Στ΄ ΙV, 6-7

Ὁ μὲν δὴ Κλεόμβροτος ταῦτα ἀκούων παρωξύνετο πρὸς τὸ μάχην συνάπτειν. τῶν δ' αὖ Θηβαίων οἱ προεστῶτες ἐλογίζοντο ὡς εἰ μὴ μαχοῖντο, ἀποστήσοιντο μὲν αἱ περιοικίδες αὐτῶν πόλεις, αὐτοὶ δὲ πολιορκήσοιντο· εἰ δὲ μὴ ἕξοι ὁ δῆμος ὁ Θηβαίων τἀπιτήδεια, ὅτι κινδυνεύσοι καὶ ἡ πόλις αὐτοῖς ἐναντία γενέσθαι. ἅτε δὲ καὶ πεφευγότες πρόσθεν πολλοὶ αὐτῶν ἐλογίζοντο κρεῖττον εἶναι μαχομένους ἀποθνῄσκειν ἢ πάλιν φεύγειν. πρὸς δὲ τούτοις παρεθάρρυνε μέν τι αὐτοὺς καὶ ὁ χρησμὸς ὁ λεγόμενος ὡς δέοι ἐνταῦθα Λακεδαιμονίους ἡττηθῆναι ἔνθα τὸ τῶν παρθένων ἦν μνῆμα, αἳ λέγονται διὰ τὸ βιασθῆναι ὑπὸ Λακεδαιμονίων τινῶν ἀποκτεῖναι ἑαυτάς.

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: παρωξύνετο: το α΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή συνάπτειν: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου στην ίδια φωνή προεστῶτες: την ονομαστική ενικού στο θηλυκό γένος πεφευγότες: το απαρέμφατο του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή πολλοί: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό κρεῖττον: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος: και στον ίδιο βαθμό δέοι: το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού ἡττηθῆναι: το γ΄ ενικό πρόσωπο ευκτικής του ενεστώτα μνῆμα: τη δοτική ενικού ἑαυτάς: τον ίδιο τύπο στο α΄ πρόσωπο. Μονάδες 10

Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ταῦτα, αὐτῶν (το δεύτερο στο κείμενο), μαχομένους, ἀποθνῄσκειν, πρὸς τούτοις, Λακεδαιμονίους. (μονάδες 6)

Γ3.β. «ὡς ἀποστήσοιντο μὲν αἱ περιοικίδες αὐτῶν πόλεις»: να χαρακτηρίσετε την παραπάνω πρόταση, να δικαιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς της και να δηλώσετε τη συντακτική της λειτουργία. (μονάδες 4) Μονάδες 10

2012 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο

Πλάτωνος Πρωταγόρας (323Α-Ε)

(5) Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς, ὥσπερ σὺ λέγεις (...) πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς.

Α1. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις

ἀρεταῖς...ταῦτα λέγω». Μονάδες 10

Β1. Ποιο είναι το περιεχόμενο του όρου «φύσει»; (μονάδες 6) Να προσδιορίσετε τη σχέση της «φύσης» με την αρετή κατά την αντίληψη του Πρωταγόρα. (μονάδες 4) Μονάδες 10

Β2. «διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας...πειράσομαι ἀποδεῖξαι»: με ποιο επιχείρημα θα αποδείξει ο Πρωταγόρας αυτήν τη συγκεκριμένη θέση και πώς αξιολογείτε αυτό το επιχείρημα; Μονάδες 10

Β3. Λαμβάνοντας υπόψη τη φράση του κειμένου «ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθά ἀνθρώποις» και το παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο, να αναφέρετε τους τρόπους με τους οποίους η πόλη επιδιώκει να οδηγήσει τους πολίτες στην κατάκτηση της αρετής.

«Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι, και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιῶν νομοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία. Ενώ λοιπόν είναι τόσο μεγάλη η προσπάθεια που καταβάλλεται για την αρετή και στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο, εσύ Σωκράτη εκπλήττεσαι και απορείς αν η αρετή είναι διδακτή; Το εκπληκτικό όμως θα ήταν μάλλον το να μην μπορεί να διδαχθεί η αρετή.» Μονάδες 10

Β4. Ποιον τρόπο εισαγωγής επιλέγει ο Πλάτωνας στο έργο «Πρωταγόρας» (μονάδες 4) και πώς αξιολογείται αυτή η επιλογή του; (μονάδες 6) Μονάδες 10

Β5. αφασία, δυσπρόσιτος, ιστορία, σχεδόν, προγονικός: για κάθε μία από τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής να γράψετε μια ετυμολογικά συγγενή λέξη από το κείμενο. Μονάδες 10

2. Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφώντος Οικονομικός VΙ, 4-6

Οὐκοῦν, ἔφη ὁ Σωκράτης, ἐπιστήμης μέν τινος ἔδοξεν ἡμῖν ὄνομα εἶναι ἡ οἰκονομία, ἡ δὲ ἐπιστήμη αὕτη ἐφαίνετο, ᾗ οἴκους δύνανται αὔξειν ἄνθρωποι, οἶκος δ' ἡμῖν ἐφαίνετο ὅπερ κτῆσις ἡ σύμπασα, κτῆσιν δὲ τοῦτο ἔφαμεν εἶναι, ὅ,τι ἑκάστῳ εἴη ὠφέλιμον εἰς τὸν βίον, ὠφέλιμα δὲ ὄντα εὑρίσκετο πάντα, ὁπόσοις τις ἐπίσταιτο χρῆσθαι. πάσας μὲν οὖν τὰς ἐπιστήμας οὔτε μαθεῖν οἷόν τε ἡμῖν ἐδόκει συναποδοκιμάζειν τε ταῖς πόλεσι τὰς βαναυσικὰς καλουμένας τέχνας, ὅτι καὶ τὰ σώματα καταλυμαίνεσθαι δοκοῦσι καὶ τὰς ψυχὰς καταγνύουσι.

• βαναυσικὴ τέχνη: χειρωνακτική εργασία
• καταλυμαίνομαι: καταστρέφω, αφανίζω εντελώς
• κατάγνυμι: συντρίβω, κατακομματιάζω

Γ1. Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: τινος: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος σύμπασα: τη γενική πληθυντικού στο ίδιο γένος κτῆσιν: τη δοτική ενικού ἔφαμεν: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο στην οριστική του ενεστώτα εἴη: το γ΄ ενικό πρόσωπο στην προστακτική του ενεστώτα ὠφέλιμον: την αιτιατική ενικού του υπερθετικού βαθμού στο θηλυκό γένος εὑρίσκετο: το απαρέμφατο του παθητικού αορίστου χρῆσθαι: το γ΄ ενικό πρόσωπο στην ευκτική του ενεστώτα μαθεῖν: το β΄ πληθυντικό πρόσωπο στην υποτακτική του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή σώματα: τη δοτική πληθυντικού Μονάδες 10

Γ3. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του κειμένου: αὔξειν, ἑκάστῳ, ὠφέλιμον, ὄντα,

πάσας. Μονάδες 10

2011 (Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πολιτεία 519 Β – D

(12, 13) Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ (...) ὂν ἄμεινον;

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Τί δέ; ... ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.» Μονάδες 10

Β1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων – φράσεων του κειμένου: ἐν παιδείᾳ (μονάδες 6), ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν (μονάδες 9). Μονάδες 15

Β2. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται να προσδιορίσετε ποιοι δεν είναι κατάλληλοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες και γιατί. Μονάδες 15

Β3. Πώς εξηγεί ο Πλάτωνας τη μετάβαση από τη Δημοκρατία στην Τυραννίδα και ποια είναι, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών πολιτευμάτων; Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: απόρρητος, ντροπαλός, αντιβιοτικό, αποχή, δυσπραγία, μονοκατοικία, προφήτης, είδωλο, βάθρο, ανυπόμονος Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφῶντος Συμπόσιον Ι, 11-12

Ἐκεῖνοι μὲν οὖν σιωπῇ ἐδείπνουν, ὥσπερ τοῦτο ἐπιτεταγμένον αὐτοῖς ὑπὸ κρείττονός τινος. Φίλιππος δ’ ὁ γελωτοποιὸς κρούσας τὴν θύραν εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις τε εἴη καὶ δι’ ὅ τι κατάγεσθαι βούλοιτο, συνεσκευασμένος τε παρεῖναι ἔφη πάντα τὰ ἐπιτήδεια ὥστε δειπνεῖν τἀλλότρια, καὶ τὸν παῖδα δὲ ἔφη πάνυ πιέζεσθαι διά τε τὸ φέρειν μηδὲν καὶ διὰ τὸ ἀνάριστον εἶναι. ὁ οὖν Καλλίας ἀκούσας ταῦτα εἶπεν· Ἀλλὰ μέντοι, ὦ ἄνδρες, αἰσχρὸν στέγης γε φθονῆσαι· εἰσίτω οὖν. καὶ ἅμα ἀπέβλεψεν εἰς τὸν Αὐτόλυκον, δῆλον ὅτι ἐπισκοπῶν τί ἐκείνῳ δόξειε τὸ σκῶμμα εἶναι.

• ὁ ἀνάριστος = ο νηστικός

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: κρείττονος : την αιτιατική πληθυντικού του ίδιου βαθμού στο θηλυκό γένος ὅ τι : τη γενική ενικού του ίδιου γένους ἔφη : το τρίτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα πάντα : τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος φέρειν : το απαρέμφατο αορίστου β΄ στην ίδια φωνή ταῦτα : την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους ἄνδρες : την κλητική του ενικού αἰσχρόν : τη δοτική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος εἰσίτω : το δεύτερο ενικό πρόσωπο στην ίδια έγκλιση στον ίδιο χρόνο δόξειε : το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου Μονάδες 10

Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: αὐτοῖς, τῷ ὑπακούσαντι, διὰ τὸ φέρειν, ἀνάριστον, φθονῆσαι, ἐκείνῳ (μονάδες 6) β. «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Να ληφθεί υπόψη ότι ο πλάγιος λόγος εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι». (μονάδες 4) Μονάδες 10

2011 (Εσπερινών)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πολιτεία 519 Β – D

(12, 13) Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ (...) ὂν ἄμεινον;

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Τί δέ; ... ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.» Μονάδες 10

Β1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων – φράσεων του κειμένου: ἐν παιδείᾳ (μονάδες 6), ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν (μονάδες 9). Μονάδες 15

Β2. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται να προσδιορίσετε ποιοι δεν είναι κατάλληλοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες και γιατί. Μονάδες 15

Β3. Πώς εξηγεί ο Πλάτωνας τη μετάβαση από τη Δημοκρατία στην Τυραννίδα και ποια είναι, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών πολιτευμάτων; Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: απόρρητος, ντροπαλός, αντιβιοτικό, αποχή, δυσπραγία, μονοκατοικία, προφήτης, διορατικός, βάθρο, ανυπόμονος Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφῶντος Συμπόσιον Ι, 11-12

Ἐκεῖνοι μὲν οὖν σιωπῇ ἐδείπνουν, ὥσπερ τοῦτο ἐπιτεταγμένον αὐτοῖς ὑπὸ κρείττονός τινος. Φίλιππος δ’ ὁ γελωτοποιὸς κρούσας τὴν θύραν εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις τε εἴη καὶ δι’ ὅ τι κατάγεσθαι βούλοιτο, συνεσκευασμένος τε παρεῖναι ἔφη πάντα τὰ ἐπιτήδεια ὥστε δειπνεῖν τἀλλότρια, καὶ τὸν παῖδα δὲ ἔφη πάνυ πιέζεσθαι διά τε τὸ φέρειν μηδὲν καὶ διὰ τὸ ἀνάριστον εἶναι. ὁ οὖν Καλλίας ἀκούσας ταῦτα εἶπεν· Ἀλλὰ μέντοι, ὦ ἄνδρες, αἰσχρὸν στέγης γε φθονῆσαι· εἰσίτω οὖν. καὶ ἅμα ἀπέβλεψεν εἰς τὸν Αὐτόλυκον, δῆλον ὅτι ἐπισκοπῶν τί ἐκείνῳ δόξειε τὸ σκῶμμα εἶναι.

• κατάγεσθαι = να μπει στο σπίτι
• ὁ παῖς = ο δούλος
• ὁ ἀνάριστος = ο νηστικός
• φθονῶ = αρνούμαι
• τὸ σκῶμμα = το αστείο

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: κρείττονος : την αιτιατική πληθυντικού του ίδιου βαθμού στο θηλυκό γένος εἶπε : το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή ὅ τι : τη γενική ενικού του ίδιου γένους παρεῖναι : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού πάντα : τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος φέρειν : το απαρέμφατο αορίστου β΄ στην ίδια φωνή ἀκούσας : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου ταῦτα : την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους ἄνδρες : την κλητική του ενικού αἰσχρόν : τη δοτική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος Μονάδες 10

Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: αὐτοῖς, τῷ ὑπακούσαντι, διὰ τὸ φέρειν, ἀνάριστον, φθονῆσαι, ἐκείνῳ (μονάδες 6) β. «ὅστις τε εἴη», «ὥστε δειπνεῖν τἀλλότρια»: Οι παραπάνω προτάσεις να χαρακτηρισθούν ως προς το είδος τους. (μονάδες 4) Μονάδες 10

2011 (Επαναληπτικές Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας 324A–C

(6) Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται (...) ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας ... καὶ διδακτὸν ἀρετήν.» Μονάδες 10

Β1. Ποια άποψη εκφράζει ο Πρωταγόρας στο κείμενο που σας δίνεται για τον σκοπό της τιμωρίας (μονάδες 5) και πώς αξιοποιεί την άποψη αυτή για να τεκμηριώσει ότι η αρετή μπορεί να διδαχθεί; (μονάδες 5) Μονάδες 10

Β2. «ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται»: Να σχολιάσετε την παραπάνω φράση, δίνοντας έμφαση στη σημασία που έχει ο λόγος για τη συγκρότηση και για τη λειτουργία της κοινωνίας. Μονάδες 10

Β3. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται και το παρακάτω μεταφρασμένο απόσπασμα, να δείξετε ότι κατά τον Πρωταγόρα ο ρόλος της πόλης είναι και παιδαγωγικός. Μονάδες 10

Μεταφρασμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας 326C-E

«Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι, και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιῶν νομοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία.»

Β4. Πώς περιγράφει ο Πλάτωνας στο πρώτο μέρος του διαλόγου Πρωταγόρας τους σοφιστές Πρόδικο, Ιππία και Πρωταγόρα; Μονάδες 10

Β5. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μία λέξη του διδαγμένου πρωτότυπου κειμένου ετυμολογικά συγγενή: υποθήκη, βιαιοπραγία, ιδέα, εκτρέπομαι, μισαλλοδοξία, οίηση, επιεικής, υποδοχή, τμήμα, άφαντος. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Β 54

Τοιούτῳ μὲν πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο, ἀνθρώπων τ’ ἔνδον θνῃσκόντων καὶ γῆς ἔξω δῃουμένης. ἐν δὲ τῷ κακῷ οἷα εἰκὸς ἀνεμνήσθησαν καὶ τοῦδε τοῦ ἔπους, φάσκοντες οἱ πρεσβύτεροι πάλαι ᾄδεσθαι «ἥξει Δωριακὸς πόλεμος καὶ λοιμὸς ἅμ’ αὐτῷ». ἐγένετο μὲν οὖν ἔρις τοῖς ἀνθρώποις μὴ λοιμὸν ὠνομάσθαι ἐν τῷ ἔπει ὑπὸ τῶν παλαιῶν, ἀλλὰ λιμόν, ἐνίκησε δὲ ἐπὶ τοῦ παρόντος εἰκότως λοιμὸν εἰρῆσθαι· οἱ γὰρ ἄνθρωποι πρὸς ἅ ἔπασχον τὴν μνήμην ἐποιοῦντο. ἢν δέ γε οἶμαί ποτε ἄλλος πόλεμος καταλάβῃ Δωρικὸς τοῦδε ὕστερος καὶ ξυμβῇ γενέσθαι λιμόν, κατὰ τὸ εἰκὸς οὕτως ᾄσονται.

• δῃόω-δῃῶ = καταστρέφω
• τὸ ἔπος = ο στίχος

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: περιπεσόντες : τη δοτική πληθυντικού της μετοχής του παρακειμένου στο αρσενικό γένος δῃουμένης : το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα στην ενεργητική φωνή κακῷ : τη δοτική πληθυντικού του συγκριτικού βαθμού στο θηλυκό γένος ἀνεμνήσθησαν : το πρώτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής αορίστου στην παθητική φωνή τοῦδε : την ονομαστική πληθυντικού του αρσενικού γένους φάσκοντες : τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους πάλαι : τον υπερθετικό βαθμό ἔρις : την αιτιατική ενικού ἔπασχον : το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα ξυμβῇ : το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου Μονάδες 10

Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ἔνδον, θνῃσκόντων, τοῦ ἔπους, ὑπὸ τῶν παλαιῶν, τοῦδε (μετά τη λέξη Δωρικός), γενέσθαι (μονάδες 6)

Γ3.β. «Τοιούτῳ πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο»: Να μετατρέψετε τη φράση σε πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, εξαρτώντας την από το «οὗτος εἶπεν» (μονάδες 4) Μονάδες 10

2011 (Επαναληπτικές Εσπερινών)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας 324A–C

(6) Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται (...) ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας ... καὶ διδακτὸν ἀρετήν.» Μονάδες 10

Β1. Ποια άποψη εκφράζει ο Πρωταγόρας στο κείμενο που σας δίνεται για τον σκοπό της τιμωρίας (μονάδες 5) και πώς αξιοποιεί την άποψη αυτή για να τεκμηριώσει ότι η αρετή μπορεί να διδαχθεί; (μονάδες 5) Μονάδες 10

Β2. «ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται»: Να σχολιάσετε την παραπάνω φράση, δίνοντας έμφαση στη σημασία που έχει ο λόγος για τη συγκρότηση και για τη λειτουργία της κοινωνίας. Μονάδες 10

Β3. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται και το παρακάτω μεταφρασμένο απόσπασμα, να δείξετε ότι κατά τον Πρωταγόρα ο ρόλος της πόλης είναι και παιδαγωγικός. Μονάδες 10

Μεταφρασμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας 326C-E

«Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι, και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιῶν νομοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία.»

Β4. Πώς περιγράφει ο Πλάτωνας στο πρώτο μέρος του διαλόγου Πρωταγόρας τους σοφιστές Πρόδικο, Ιππία και Πρωταγόρα; Μονάδες 10

Β5. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μία λέξη του διδαγμένου πρωτότυπου κειμένου ετυμολογικά συγγενή: υποθήκη, βιαιοπραγία, ιδέα, εκτρέπομαι, μισαλλοδοξία, οίηση, επιεικής, υποδοχή, τμήμα, άφαντος. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Β 54

Τοιούτῳ μὲν πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο, ἀνθρώπων τ’ ἔνδον θνῃσκόντων καὶ γῆς ἔξω δῃουμένης. ἐν δὲ τῷ κακῷ οἷα εἰκὸς ἀνεμνήσθησαν καὶ τοῦδε τοῦ ἔπους, φάσκοντες οἱ πρεσβύτεροι πάλαι ᾄδεσθαι «ἥξει Δωριακὸς πόλεμος καὶ λοιμὸς ἅμ’ αὐτῷ». ἐγένετο μὲν οὖν ἔρις τοῖς ἀνθρώποις μὴ λοιμὸν ὠνομάσθαι ἐν τῷ ἔπει ὑπὸ τῶν παλαιῶν, ἀλλὰ λιμόν, ἐνίκησε δὲ ἐπὶ τοῦ παρόντος εἰκότως λοιμὸν εἰρῆσθαι· οἱ γὰρ ἄνθρωποι πρὸς ἅ ἔπασχον τὴν μνήμην ἐποιοῦντο. ἢν δέ γε οἶμαί ποτε ἄλλος πόλεμος καταλάβῃ Δωρικὸς τοῦδε ὕστερος καὶ ξυμβῇ γενέσθαι λιμόν, κατὰ τὸ εἰκὸς οὕτως ᾄσονται.

• δῃόω-δῃῶ = καταστρέφω
• τὸ ἔπος = ο στίχος
• ὁ λιμός = η πείνα

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: περιπεσόντες : τη δοτική πληθυντικού της μετοχής του παρακειμένου στο αρσενικό γένος δῃουμένης : το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα στην ενεργητική φωνή κακῷ : τη δοτική πληθυντικού του συγκριτικού βαθμού στο θηλυκό γένος ἀνεμνήσθησαν : το πρώτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής αορίστου στην παθητική φωνή τοῦδε : την ονομαστική πληθυντικού του αρσενικού γένους φάσκοντες : τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους πάλαι : τον υπερθετικό βαθμό ἔρις : την αιτιατική ενικού ἔπασχον : το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα ξυμβῇ : το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου Μονάδες 10

Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ἔνδον, θνῃσκόντων, τοῦ ἔπους, ὑπὸ τῶν παλαιῶν, τοῦδε (μετά τη λέξη Δωρικὸς), γενέσθαι (μονάδες 6) Γ3.β. Να βρείτε τον υποθετικό λόγο του κειμένου και να τον χαρακτηρίσετε. (μονάδες 4) Μονάδες 10

2011 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο

Ἀριστοτέλους Ἠθικά Νικομάχεια (Β 1, 5-8)

(3, 4) Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν (...) εὐθὺς ἐκ νέων ἐθίζεσθαι, ἀλλὰ πάμπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «Οὕτω δὴ ... μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν». Μονάδες 10

Β1. «οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καὶ τὸ μὲν βούλημα παντὸς νομοθέτου τοῦτ’ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης»: Ποιο είναι το αξιολογικό κριτήριο με βάση το οποίο ο Αριστοτέλης διακρίνει τα πολιτεύματα σε «ἀγαθὰ» και «φαῦλα»; Μονάδες 15

Β2. Αξιοποιώντας στοιχεία από το περιεχόμενο της δεύτερης παραγράφου του κειμένου, να σχολιάσετε τη φράση: «Οὐ μικρὸν οὖν διαφέρει τὸ οὕτως ἢ οὕτως εὐθὺς ἐκ νέων ἐθίζεσθαι, ἀλλὰ πάμπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν». Μονάδες 15

Β3. Πώς ορίζει ο Αριστοτέλης την ευδαιμονία στα Ηθικά Νικομάχεια και πώς πιστεύει ότι αυτή κατακτάται από τον άνθρωπο; Μονάδες 10

Β4. αποθήκη, προσποίηση, διαφθορά, απραξία, σχήμα: Για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής να γράψετε μια ετυμολογικά συγγενή λέξη από το κείμενο. Μονάδες 10

2. Αδίδακτο κείμενο

Πλάτωνος Ἀπολογία Σωκράτους 33b

Ἐγὼ δὲ διδάσκαλος μὲν οὐδενὸς πώποτ’ ἐγενόμην· εἰ δέ τίς μου λέγοντος καὶ τὰ ἐμαυτοῦ πράττοντος ἐπιθυμεῖ ἀκούειν, εἴτε νεώτερος εἴτε πρεσβύτερος, οὐδενὶ πώποτε ἐφθόνησα, οὐδὲ χρήματα μὲν λαμβάνων διαλέγομαι μὴ λαμβάνων δὲ οὔ, ἀλλ’ ὁμοίως καὶ πλουσίῳ καὶ πένητι παρέχω ἐμαυτὸν ἐρωτᾶν, καὶ ἐάν τις βούληται ἀποκρινόμενος ἀκούειν ὧν ἂν λέγω. Καὶ τούτων ἐγὼ εἴτε τις χρηστὸς γίγνεται εἴτε μή, οὐκ ἂν δικαίως τὴν αἰτίαν ὑπέχοιμι, ὧν μήτε ὑπεσχόμην μηδενὶ μηδὲν πώποτε μάθημα μήτε ἐδίδαξα· εἰ δέ τίς φησι παρ’ ἐμοῦ πώποτέ τι μαθεῖν ἢ ἀκοῦσαι ἰδίᾳ ὅτι μὴ καὶ οἱ ἄλλοι πάντες, εὖ ἴστε ὅτι οὐκ ἀληθῆ λέγει.

• φθονῶ: αρνούμαι
• ὑπέχω αἰτίαν τινὸς: θεωρούμαι υπεύθυνος για κάποιον ή για κάτι
• ὅτι μὴ: ὅ,τι μὴ

Γ1. Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω αδίδακτο κείμενο. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: μου: την ίδια πτώση του ιδίου προσώπου στον πληθυντικό αριθμό χρήματα: τη δοτική πληθυντικού πένητι: την ονομαστική ενικού δικαίως: το συγκριτικό βαθμό του επιρρήματος ἀληθῆ: τη δοτική ενικού στο ίδιο γένος ἐγενόμην: το απαρέμφατο του ιδίου χρόνου λέγοντος: τον ίδιο τύπο του Παρακειμένου στην ίδια φωνή πράττοντος: το β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής Αορίστου στην ίδια φωνή ἐπιθυμεῖ: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής Παρατατικού στην ίδια φωνή ἀποκρινόμενος: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής Μέλλοντα στην ίδια φωνή. Μονάδες 10

Γ3. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του κειμένου: οὐδενὸς, λέγοντος, χρηστὸς, ἀκοῦσαι, ἀληθῆ. Μονάδες 10

2010 (Ημερησίων)

∆ιδαγμένο κείμενο

Ἀριστοτέλους Ἠθικά Νικομάχεια Β 6, 12-16

(9, 10)Ἡ δ’ ἀρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεις ἐστίν (...) τῆς δ’ ἀρετῆς ἡ μεσότης·

ἐσθλοὶ μὲν γὰρ ἁπλῶς, παντοδαπῶς δὲ κακοί.

Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένῃ λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν. Μεσότης δὲ δύο κακιῶν, τῆς μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆς δὲ κατ’ ἔλλειψιν· καὶ ἔτι τῷ τὰς μὲν ἐλλείπειν τὰς δ’ ὑπερβάλλειν τοῦ δέοντος ἔν τε τοῖς πάθεσι καὶ ἐν ταῖς πράξεσι, τὴν δ’ ἀρετὴν τὸ μέσον καὶ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι.

Α1. Από το κείμενο που σας δίνεται να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἡ δ’ ἀρετὴ ... παντοδαπῶς δὲ κακοὶ.» Μονάδες 10

Β1. Να εξηγήσετε πώς ο Αριστοτέλης αξιοποιώντας την άποψη των Πυθαγορείων και τον άγνωστης προέλευσης στίχο, που βρίσκονται στο κείμενο που σας δίνεται, καταλήγει στο συμπέρασμα «καὶ διὰ ταῦτ’ οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ’ ἀρετῆς ἡ μεσότης·». Μονάδες 15

Β2. Να προσδιορίσετε και να σχολιάσετε νοηματικά τα χαρακτηριστικά της αρετής, όπως προκύπτουν από το απόσπασμα του κειμένου «Ἔστιν ἄρα ... ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν». Μονάδες 15

Β3. Ποιες απόψεις εξέφρασε ο Αριστοτέλης για την πόλη της Αθήνας και τους Αθηναίους, σύμφωνα με την παράδοση, λίγο πριν εγκαταλείψει την Αθήνα; Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο κείμενο που σας δίνεται μία ομόρριζη λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: σχέση, ανόρθωση, καθαίρεση, απάθεια, υπόλοιπο, διαβλητός, εικαστικός, ουσία, πρακτική, ραστώνη. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα Βιβλίο ∆, κεφ. VIII, § 8-9

Εἰ δὲ βιώσομαι πλείω χρόνον, ἴσως ἀναγκαῖον ἔσται τὰ τοῦ γήρως ἐπιτελεῖσθαι καὶ ὁρᾶν τε καὶ ἀκούειν ἧττον καὶ διανοεῖσθαι χεῖρον καὶ δυσμαθέστερον ἀποβαίνειν καὶ ἐπιλησμονέστερον, καὶ ὧν πρότερον βελτίων ἦν, τούτων χείρω γίγνεσθαι· ἀλλὰ μὴν ταῦτά γε μὴ αἰσθανομένῳ μὲν ἀβίωτος ἂν εἴη ὁ βίος, αἰσθανόμενον δὲ πῶς οὐκ ἀνάγκη χεῖρόν τε καὶ ἀηδέστερον ζῆν; Ἀλλὰ μὴν εἴ γε ἀδίκως ἀποθανοῦμαι, τοῖς μὲν ἀδίκως ἐμὲ ἀποκτείνασιν αἰσχρὸν ἂν εἴη τοῦτο· εἰ γὰρ τὸ ἀδικεῖν αἰσχρόν ἐστι, πῶς οὐκ αἰσχρὸν καὶ τὸ ἀδίκως ὁτιοῦν ποιεῖν;

• τὰ τοῦ γήρως ἐπιτελοῦμαι = υφίσταμαι τα βάρη του γήρατος

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: πλείω: τη δοτική του πληθυντικού του αρσενικού γένους στον θετικό βαθμό. γήρως: τη δοτική του ενικού. δυσμαθέστερον: την αιτιατική του ενικού του θηλυκού γένους στον θετικό βαθμό. ταῦτα: την αιτιατική του πληθυντικού στο αρσενικό γένος. ἐμὲ: τη γενική πληθυντικού δευτέρου προσώπου. ὁρᾶν: το τρίτο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή. ἀποβαίνειν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου δευτέρου στην ίδια φωνή. γίγνεσθαι: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου δευτέρου. αἰσθανόμενον: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή. ἀδικεῖν: το απαρέμφατο αορίστου στην ίδια φωνή. Μονάδες 10

Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: ἐπιτελεῖσθαι, πρότερον, τούτων, ἀβίωτος, ἐμὲ, ὁτιοῦν. (Μονάδες 6)

Γ3β. «ἀλλὰ μὴν ταῦτά γε μὴ αἰσθανομένῳ μὲν ἀβίωτος ἂν εἴη ὁ βίος»: να αναγνωρίσετε τον λανθάνοντα υποθετικό λόγο και να τον αναλύσετε. (Μονάδες 4) Μονάδες 10

2010 (Εσπερινών)

Δ Ι Δ Α ΓΜΕ Ν Ο Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ο

Π λ ά τ ω ν ο ς , Π ρ ω τ α γ ό ρ α ς 323a5 - 323c8

(5)Ἵνα δὲ μὴ οἴῃ ἀπατᾶσθαι (...) τοῦτό σοι μετὰ τοῦτο πειράσομαι ἀποδεῖξαι.

Α1. Από το κείμενο που σας δίνεται να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἵνα δὲ μὴ οἴῃ ἀπατᾶσθαι ... ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις». Μ ο ν ά δ ε ς 10

Β1. Ποιο είναι το «τεκμήριον» που επικαλείται ο Πρωταγόρας στην πρώτη παράγραφο του κειμένου και σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει; Μονάδες 10

Β2. Πώς αντιλαμβάνεται ο Πρωταγόρας το περιεχόμενο των όρων «φύσει» και «ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου» και με ποιο ζεύγος όρων τους αντιπαραθέτει; Μονάδες 10

Β3. Να εντοπίσετε στο μεταφρασμένο απόσπασμα που ακολουθεί τα μέσα τα οποία χρησιμοποιεί η αθηναϊκή πολιτεία, προκειμένου να επιτευχθεί η θέση που εκφράζει ο Πρωταγόρας με τη φράση «ὡς ἀναγκαῖον οὐδένα ὅντιν ’ οὐχὶ ἁμῶς γέ πως μετέχειν αὐτῆς (τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς), ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις». Μονάδες 10

Μ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ Μ Ε Ν Ο Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ο

Π λ ά τ ω ν ο ς , Πρωταγόρας 324e2 - 325b5

«Ε ά ν υ π ά ρ χ ε ι λ ο ι π ό ν α υ τ ό τ ο π ρ ά γ μ α σ τ ο ο π ο ί ο π ρ έ π ε ι ν α μ ε τ έ χ ο υ ν ό λ ο ι κ α ι σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ο π ο ί ο π ρ έ π ε ι ν α ε ν ε ρ γ ε ί κ ά θ ε ά ν δ ρ α ς ξ ε χ ω ρ ι σ τ ά σ ε π ε ρ ί π τ ω σ η π ο υ θ έ λ ε ι ν α μ ά θ ε ι ή ν α π ρ ά ξ ε ι κ ά τ ι , κ α ι σ ε κ α μ ι ά π ε ρ ί π τ ω σ η χ ω ρ ί ς α υ τ ό · κ α ι ε ά ν , σ ε π ε ρ ί π τ ω σ η π ο υ κ ά π ο ι ο ς δ ε ν μ ε τ έ χ ε ι σ ’ α υ τ ό , ε ί τ ε π α ι δ ί ε ί ν α ι , ε ί τ ε ά ν δ ρ α ς ε ί τ ε γ υ ν α ί κ α , π ρ έ π ε ι ν α τ ο ν δ ι δ ά σ κ ο υ μ ε κ α ι ν α τ ο ν τ ι μ ω ρ ο ύ μ ε μ έ χ ρ ι π ο υ , μ ε τ η ν τ ι μ ω ρ ί α , ν α β ε λ τ ι ω θ ε ί· κ α ι ε ά ν , σ ε δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ή π ε ρ ί π τ ω σ η , π ρ έ π ε ι ν α ε κ δ ι ώ κ ο υ μ ε α π ό τ η ν π ό λ η ή ν α σ κ ο τ ώ ν ο υ μ ε ω ς α ν ί α τ ο ό π ο ι ο ν δ ε ν υ π α κ ο ύ ε ι σ ε α υ τ ό τ ο π ρ ά γ μ α α κ ό μ α κ α ι μ ε τ ά τ η δ ι δ α σ κ α λ ί α , α κ ό μ α κ α ι μ ε τ ά τ η ν τ ι μ ω ρ ί α· ε ά ν λ ο ι π ό ν έ τ σ ι έ χ ο υ ν τ α π ρ ά γ μ α τ α , κ α ι ε ά ν , π α ρ ό λ ο π ο υ α υ τ ή ε ί ν α ι η φ ύ σ η τ ω ν π ρ α γ μ ά τ ω ν , ο ι α γ α θ ο ί ά ν δ ρ ε ς , ε ν ώ μ ο ρ φ ώ ν ο υ ν τ ο υ ς γ ι ο υ ς τ ο υ ς σ ε ό λ α τ α ά λ λ α, α υ τ ό δ ε ν τ ο υ ς τ ο δ ι δ ά σ κ ο υ ν , τ ό τ ε σ κ έ ψ ο υ τ ι π ε ρ ί ε ρ γ α π λ ά σ μ α τ α ε ί ν α ι α υ τ ο ί ο ι α γ α θ ο ί ά ν δ ρ ε ς ! Ό τ ι τ ο π ρ ά γ μ α α υ τ ό τ ο θ ε ω ρ ο ύ ν δ ι δ α κ τ ό κ α ι σ τ ο ι δ ι ω τ ι κ ό κ α ι σ τ ο δ η μ ό σ ι ο ε π ί π ε δ ο , τ ο α π ο δ ε ί ξ α μ ε ή δ η ».

Β4. Τι γνωρίζετε για τη μαιευτική μέθοδο του Σωκράτη; Μονάδες 10

Β5. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ετυμολογικά συγγενείς λέξεις της αρχαίας ή της νέας Ελληνικής, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἀπατᾶσθαι, πολιτικῆς , καταγελῶσιν , εἰδῶσιν , ἀναγκαῖον . Μονάδες 10

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἰσοκράτους, Αἰγινητικός 10

Ἐγὼ δὲ καὶ Θρασύλοχος τοσαύτην φιλίαν παρὰ τῶν πατέρων παραλαβόντες , ὅσην ὀλίγῳ πρότερον διηγησάμην, ἔτι μείζω τῆς ὑπαρχούσης αὐτὴν ἐποιήσαμεν . ἕως μὲν γὰρ παῖδες ἦμεν, περὶ πλείονος ἡμᾶς αὐτοὺς ἡγούμεθα ἢ τοὺς ἀδελφούς , καὶ οὔτε θυσίαν οὔτε θεωρίαν οὔτ’ ἄλλην ἑορτὴν οὐδεμίαν χωρὶς ἀλλήλων ἤγομεν· ἐπειδὴ δ’ ἄνδρες ἐγενόμεθα, οὐδὲν πώποτ’ ἐναντίον ἡμῖν αὐτοῖς ἐπράξαμεν , ἀλλὰ καὶ τῶν ἰδίων ἐκοινωνοῦμεν καὶ πρὸς τὰ τῆς πόλεως ὁμοίως διεκείμεθα καὶ φίλοις καὶ ξένοις τοῖς αὐτοῖς ἐχρώμεθα . καὶ τί δεῖ λέγειν τὰς οἴκοι χρήσεις;

• περὶ πλείονος ἡγοῦμαι = ενδιαφέρομαι περισσότερο, υπολογίζω πιο πολύ
• θεωρία = ιερή πρεσβεία
• αἱ οἴκοι χρήσεις = οι οικιακές υποθέσεις

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἐγὼ: τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού στο ίδιο πρόσωπο. τοσαύτην: την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού στο θηλυκό γένος. παραλαβόντες: το β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. μείζω: τη γενική πτώση του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους στον υπερθετικό βαθμό. παῖδες: τη γενική πτώση του πληθυντικού αριθμού. ἦμεν: το απαρέμφατο του ενεστώτα. ἡγούμεθα: το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού. ἄνδρες: τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού. ἐγενόμεθα: το γ΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου. ἐπράξαμεν: την ονομαστική πτώση του πληθυντικού αριθμού στο αρσενικό γένος της μετοχής του παθητικού αορίστου. Μονάδες 10

Γ3. α. Να χαρακτηρίσετε πλήρως τη συντακτική λειτουργία των παρακάτω όρων: παρὰ τῶν πατέρων, πρότερον, τῆς ὑπαρχούσης, ἄλλην, ἄνδρες, τῶν ἰδίων. (μονάδες 6)

Γ3. β. Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παρακάτω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους: διηγησάμην, ἦμεν. (μονάδες 4) Μονάδες 10

2010 (Επαναληπτικές Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος, Πρωταγόρας 320d–321b5

(2)Ἦν γάρ ποτε χρόνος (...) σωτηρίαν τῷ γένει πορίζων.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ταῦτα δὲ ἐμηχανᾶτο ... σωτηρίαν τῷ γένει πορίζων.» Μονάδες 10

Β1. «Ἦν γάρ ποτε χρόνος ... καὶ γῇ κεράννυται»: Ποιες κοσμολογικές αντιλήψεις φαίνεται ότι ακολουθεί ο Πρωταγόρας στο χωρίο αυτό; Μονάδες 15

Β2. Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε τα σημεία εκείνα του κειμένου, τα οποία φανερώνουν την ιδιαίτερη φροντίδα του Επιμηθέα για την ισορροπία του οικοσυστήματος. Μονάδες 15

Β3. Τι γνωρίζετε για τον μύθο ως μέθοδο έκθεσης των απόψεων του Πρωταγόρα και για τη στάση του Πλάτωνα απέναντι στη μέθοδο αυτή; Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο παραπάνω κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: απαίτηση, ανίσχυρος, εύπορος, διατύπωση, φυτό, κρασί, δεσμός, ανάληψη, διάρκεια, προσφυγιά. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Αἰσχίνου, Περὶ παραπρεσβείας 80

Χρὴ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοὺς μὲν πρέσβεις θεωρεῖν πρὸς τὸν καιρὸν καθ’ ὃν ἐπρέσβευον, τοὺς δὲ στρατηγοὺς πρὸς τὰς δυνάμεις ὧν ἡγοῦντο. καὶ γὰρ τὰς εἰκόνας ἵστατε, καὶ τὰς προεδρίας καὶ τοὺς στεφάνους καὶ τὰς ἐν πρυτανείῳ σιτήσεις δίδοτε, οὐ τοῖς τὴν εἰρήνην ἀπαγγείλασιν, ἀλλὰ τοῖς τὴν μάχην νικήσασιν. εἰ δ’ ἔσονται τῶν πολέμων αἱ μὲν εὔθυναι τῶν πρέσβεων, αἱ δὲ δωρεαὶ τῶν στρατηγῶν, ἀσπόνδους καὶ ἀκηρύκτους τοὺς πολέμους ποιήσετε˙ οὐδεὶς γὰρ ἐθελήσει πρεσβεύειν.

• αἱ εἰκόνες = τα αγάλματα
• αἱ προεδρίαι = οι τιμητικές θέσεις, η πρωτοκαθεδρία

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: τοὺς πρέσβεις: την αιτιατική ενικού. θεωρεῖν: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού στην ίδια φωνή. ὃν: τη δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος. ἐπρέσβευον: το απαρέμφατο παρακειμένου στην ίδια φωνή. τὰς δυνάμεις: την κλητική ενικού. ἵστατε: το τρίτο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στη μέση φωνή. ἀπαγγείλασιν: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή. νικήσασιν: τη γενική ενικού της μετοχής του ενεστώτα στο αρσενικό γένος. ἔσονται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού. δωρεαὶ: τη γενική πληθυντικού. Μονάδες 10

Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: Ἀθηναῖοι, θεωρεῖν, πρὸς τὸν καιρόν, τοῖς ἀπαγγείλασιν, τῶν πρέσβεων, ἀκηρύκτους. (μονάδες 6)

Γ3.β. «οὐδεὶς γὰρ ἐθελήσει πρεσβεύειν»: Να μετατρέψετε την πρόταση σε πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, με εξάρτηση από το «Οὗτος ἔλεγεν». (μονάδες 4) Μονάδες 10

2010 (Επαναληπτικές Εσπερινών)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτωνος, Πολιτεία 617c-e

(15)Ἄλλας δὲ καθημένας (...) θεὸς ἀναίτιος.»

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἄλλας δὲ καθημένας ... βῆμα ὑψηλὸν εἰπεῖν». Μονάδες 10

Β.1. Να σχολιάσετε τη σειρά των λέξεων στην πρώτη πρόταση του λόγου του προφήτη: «Ἀνάγκης θυγατρὸς κόρης Λαχέσεως λόγος». Μονάδες 15

Β.2. Ποια άποψη προβάλλει ο Πλάτωνας με την αντίθεση «Αἰτία ἑλομένου· θεὸς ἀναίτιος»; Μονάδες 15

Β.3. Τι γνωρίζετε για τη διαλεκτική μέθοδο του Σωκράτη; Μονάδες 10

Β.4. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μία λέξη του κειμένου ετυμολογικά συγγενή: επιγονατίδα, αποκληρώνω, δεισιδαιμονία, οικοδέσποινα, ατιμία. Μονάδες 10

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Λυσίου, Κατὰ Ἐργοκλέους ἐπίλογος 12-13

Οἶμαι δ’ Ἐργοκλέα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, περὶ μὲν Ἁλικαρνασσοῦ καὶ περὶ τῆς ἀρχῆς καὶ περὶ τῶν αὑτῷ πεπραγμένων οὐκ ἐπιχειρήσειν ἀπολογεῖσθαι, ἐρεῖν δὲ ὡς ἀπὸ Φυλῆς κατῆλθε καὶ ὡς δημοτικός ἐστι [...]. ἐγὼ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, <οὐ> τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχω περὶ τῶν τοιούτων, ἀλλ’ ὅσοι μὲν ἐλευθερίας καὶ τοῦ δικαίου ἐπιθυμοῦντες καὶ τοὺς νόμους ἰσχύειν βουλόμενοι καὶ τοὺς ἀδικοῦντας μισοῦντες τῶν ὑμετέρων κινδύνων μετέσχον, οὐ πονηροὺς εἶναι πολίτας, οὐδὲ ἀδίκως τούτοις φημὶ ἂν εἶναι ὑπόλογον τὴν ἐκείνων φυγήν· ὅσοι δὲ κατελθόντες ἐν δημοκρατίᾳ τὸ μὲν ὑμέτερον πλῆθος ἀδικοῦσι, τοὺς δὲ ἰδίους οἴκους ἐκ τῶν ὑμετέρων μεγάλους ποιοῦσι, πολὺ μᾶλλον αὐτοῖς προσήκει ὀργίζεσθαι ἢ τοῖς τριάκοντα.

• κατέρχομαι= ξαναγυρίζω στην πατρίδα
• δημοτικός= δημοκρατικός
• τὸ ὑμέτερον πλῆθος= εσάς τους δημοκρατικούς

Γ.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20

Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: τῶν πεπραγμένων: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους στη μετοχή του παθητικού αορίστου. κατῆλθε: την οριστική παρακειμένου στο ίδιο πρόσωπο. τοιούτων: την ονομαστική του ενικού αριθμού του θηλυκού γένους. μετέσχον: το γ΄ πρόσωπο του ενικού αριθμού προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. πολίτας: την κλητική του ενικού αριθμού. φημί: το β΄ πρόσωπο του ενικού αριθμού στον παρατατικό. πλῆθος: τη δοτική του ενικού αριθμού. μεγάλους: την κλητική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους στον συγκριτικό βαθμό. μᾶλλον: τον υπερθετικό βαθμό του επιρρήματος. ὀργίζεσθαι: το απαρέμφατο του παθητικού μέλλοντα. Μονάδες 10

Γ.3. α. Να χαρακτηρίσετε πλήρως τη συντακτική λειτουργία των παρακάτω όρων: αὑτῷ, περὶ τῶν τοιούτων, τοὺς νόμους, κινδύνων, πονηρούς, ὀργίζεσθαι. (μονάδες 6) β. «ὡς δημοτικός ἐστι»: Να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης και να προσδιορίσετε τον συντακτικό της ρόλο. (μονάδες 4) Μονάδες 10

2010 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο

Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Γ 1, 1-4/6/12)

(15)Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι (...) ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται, να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «Ὥστε τίνα χρὴ ... ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν». Μονάδες 10

Β1. «ἡ δὲ πολιτεία τῶν τὴν πόλιν οἰκούντων ἐστὶ τάξις τις»: να σχολιάσετε τη φράση του Αριστοτέλη με βάση το κείμενο που σας δόθηκε. Μονάδες 10

Β2. Πώς τεκμηριώνει ο Αριστοτέλης τη θέση «καὶ γὰρ ὁ πολίτης ἀμφισβητεῖται πολλάκις» στο κείμενο που σας δόθηκε; Μονάδες 10

Β3. Λαμβάνοντας υπόψη τη φράση του κειμένου «πρὸς αὐτάρκειαν ζωῆς» και το παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο, να παρουσιάσετε την αριστοτελική αντίληψη για την αυτάρκεια. Μονάδες 10

Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α 2, 5-6)

Η κοινωνική οντότητα που προήλθε από τη συνένωση περισσότερων χωριών είναι η πόλη, μια κοινωνική οντότητα τέλεια, που μπορούμε να πούμε ότι πέτυχε τελικά την ύψιστη αυτάρκεια· συγκροτήθηκε για να διασφαλίζει τη ζωή, στην πραγματικότητα όμως υπάρχει για να εξασφαλίζει την καλή ζωή. Η πόλη, επομένως, είναι κάτι που ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως, όπως ακριβώς και οι πρώτες κοινωνικές οντότητες, αφού αυτή είναι το τέλος εκείνων κι αφού αυτό που λέμε φύση ενός πράγματος δεν είναι παρά η μορφή που αυτό έχει κατά τη στιγμή της τελείωσης, της ολοκλήρωσής του: αυτό δεν λέμε, πράγματι, πως είναι τελικά η φύση του κάθε πράγματος, π.χ. του ανθρώπου, του αλόγου ή του σπιτιού, η μορφή δηλαδή που το κάθε πράγμα έχει όταν ολοκληρωθεί η εξελικτική του πορεία; Επίσης: Ο τελικός λόγος για τον οποίο υπάρχει ένα πράγμα είναι κάτι το έξοχο, και η αυτάρκεια είναι τελικός στόχος και, άρα, κάτι το έξοχο.

Β4. Πώς εξηγείται η στάση του Αριστοτέλη να ασκεί αυστηρή κριτική στις απόψεις των άλλων σχολών και των εκπροσώπων τους; Μονάδες 10

Β5. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ὁρῶμεν, μορίων, οἰκεῖν, μετέχειν, ἱκανόν. Μονάδες 10

2. Αδίδακτο κείμενο

Ἰσοκράτους Παναθηναϊκός 130-131 (να΄)

Περὶ δὲ τῶν παραλαβόντων τὴν τῆς πόλεως διοίκησιν, ἣν ἐκεῖνος [Θησεὺς] παρέδωκεν, οὐκ ἔχω, τίνας ἐπαίνους εἰπὼν ἀξίους ἂν εἴην εἰρηκὼς τῆς ἐκείνων διανοίας. Οἵτινες ἄπειροι πολιτειῶν ὄντες, οὐ διήμαρτον αἱρούμενοι τῆς ὑπὸ πάντων ἄν ὁμολογηθείσης οὐ μόνον εἶναι κοινοτάτης καὶ δικαιοτάτης ἀλλὰ καὶ συμφορωτάτης ἅπασι καὶ τοῖς χρωμένοις ἡδίστης. Κατεστήσαντο γὰρ δημοκρατίαν οὐ τὴν εἰκῇ πολιτευομένην καὶ νομίζουσαν τὴν μὲν ἀκολασίαν ἐλευθερίαν εἶναι, τὴν δ’ ἐξουσίαν ὅ,τι βούλεταί τις ποιεῖν εὐδαιμονίαν, ἀλλὰ τὴν τοῖς τοιούτοις μὲν ἐπιτιμῶσαν, ἀριστοκρατίᾳ δὲ χρωμένην.

• διαμαρτάνω: αποτυγχάνω
• εἰκῇ: χωρίς σχέδιο, άσκοπα
• ἀριστοκρατία: αξιοκρατία

Γ1. Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: παραλαβόντων: το β΄ ενικό πρόσωπο στην προστακτική του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. διοίκησιν: την κλητική του ενικού. ἥν: την αιτιατική του πληθυντικού στο ίδιο γένος. τίνας: την αιτιατική του ενικού στο ουδέτερο γένος. διανοίας: τη δοτική του πληθυντικού. διήμαρτον: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο στην οριστική του ενεστώτα στην ίδια φωνή. αἱρούμενοι: το β΄ ενικό πρόσωπο στην ευκτική του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή. ἅπασι: τη γενική πληθυντικού στο θηλυκό γένος. ἡδίστης: το επίρρημα στο θετικό βαθμό. ἐπιτιμῶσαν: το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. Μονάδες 10

Γ3. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων του κειμένου: τῆς πόλεως, ὄντες, ὑπὸ πάντων, ἐλευθερίαν, ἀριστοκρατίᾳ. Μονάδες 10

2009 (Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β 1, 1-4

(1, 2) Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης (...) τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης … τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους.» Μονάδες 10

Β1. Με βάση το ακόλουθο τμήμα του κειμένου «Οὔτ’ ἄρα φύσει ... τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους.», ποια είναι η άποψη του Αριστοτέλη για τη γένεση της ηθικής αρετής και σε τι διαφοροποιείται από την αριστοκρατική αντίληψη, όπως αυτή εκφράζεται και από τον Σοφοκλή στο εξής απόσπασμα από την Αντιγόνη, στίχοι 37-38 (η Αντιγόνη απευθύνεται στην αδελφή της Ισμήνη): «έτσι έχουν τα πράγματα για σένα τώρα, και γρήγορα θα αποδείξεις αν είσαι από τη φύση σου γενναία ή δειλή, παρόλο που κατάγεσαι από λαμπρή γενιά.» Μονάδες 15

Β2. Ποιο είναι το περιεχόμενο των εννοιών «δύναμις» και «ἐνέργεια» στην αριστοτελική φιλοσοφία και πώς ο Αριστοτέλης τις χρησιμοποιεί στα δύο εμπειρικά παραδείγματα της δεύτερης παραγράφου του κειμένου για τις αισθήσεις και τις τέχνες, προκειμένου να ορίσει τις ηθικές αρετές; Μονάδες 15

Β3. Πώς η παρουσία του Εύδοξου του Κνίδιου στην Ακαδημία επέδρασε στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Αριστοτέλη; Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: φέρεσθαι, δέξασθαι, τελειουμένοις, κομιζόμεθα, ἰδεῖν. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Θουκυδίδου Ιστοριών Ε 115

Καὶ Ἀργεῖοι κατὰ τὸν χρόνον τὸν αὐτὸν ἐσβαλόντες ἐς τὴν Φλειασίαν καὶ λοχισθέντες1 ὑπό τε Φλειασίων καὶ τῶν σφετέρων φυγάδων διεφθάρησαν ὡς ὀγδοήκοντα. καὶ οἱ ἐκ τῆς Πύλου Ἀθηναῖοι Λακεδαιμονίων πολλὴν λείαν ἔλαβον· καὶ Λακεδαιμόνιοι δι’ αὐτὸ τὰς μὲν σπονδὰς οὐδ’ ὣς2 ἀφέντες ἐπολέμουν αὐτοῖς, ἐκήρυξαν δὲ εἴ τις βούλεται παρὰ σφῶν Ἀθηναίους λῄζεσθαι3. καὶ Κορίνθιοι ἐπολέμησαν ἰδίων τινῶν διαφορῶν ἕνεκα τοῖς Ἀθηναίοις· οἱ δ’ ἄλλοι Πελοποννήσιοι ἡσύχαζον. εἷλον δὲ καὶ οἱ Μήλιοι τῶν Ἀθηναίων τοῦ περιτειχίσματος τὸ κατὰ τὴν ἀγορὰν προσβαλόντες νυκτός, καὶ ἄνδρας τε ἀπέκτειναν καὶ ἐσενεγκάμενοι σῖτόν τε καὶ ὅσα πλεῖστα ἐδύναντο χρήσιμα ἀναχωρήσαντες ἡσύχαζον.

1. λοχίζομαι = πέφτω σε ενέδρα

2. ὣς = με αυτόν τον τρόπο

3. λῄζομαι = λαφυραγωγώ, ληστεύω

Γ. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20

Γ1.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἔλαβον: το απαρέμφατο παρακειμένου στην ίδια φωνή. ἐπολέμουν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου στην ίδια φωνή. ἐκήρυξαν: το τρίτο ενικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. εἷλον: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα στη μέση φωνή. προσβαλόντες: το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου. Μονάδες 5

Γ1.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: φυγάδων: τη δοτική ενικού. πολλήν: το επίρρημα στον θετικό βαθμό. σπονδάς: την αιτιατική ενικού. τινῶν: την αιτιατική πληθυντικού στο ίδιο γένος. περιτειχίσματος: τη γενική πληθυντικού. Μονάδες 5

Γ2.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ὑπὸ Φλειασίων, δι’ αὐτό, αὐτοῖς, ἰδίων, νυκτός, ἀναχωρήσαντες. Μονάδες 6

Γ2.β. Να μετατρέψετε την περίοδο «καὶ οἱ ἐκ τῆς Πύλου ...ἔλαβον» σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας απαρεμφατική σύνταξη, με εξάρτηση από την πρόταση «οὗτοι ἔλεγον». Μονάδες 4

2009 (Εσπερινών)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β 1,5-8

(3, 4) Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον (...) ἀλλὰ πάμπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν.

Α. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν ... οἳ μὲν ἀνδρεῖοι οἳ δὲ δειλοὶ.». Μονάδες 10

Β.1. Ποιο κριτήριο διαφοροποιεί, σύμφωνα με το κείμενο που σας δίνεται, την «αγαθή» από τη «φαύλη πολιτεία»; Μονάδες 15

Β.2. Να αναφέρετε τρία παραδείγματα που περιγράφουν ενέργειες του πρακτικού και ηθικού βίου των πολιτών, από το κείμενο που σας δίνεται, με τα οποία ο Αριστοτέλης τεκμηριώνει, τη θέση του «ἐκ τῶν ὁμοίων ἐνεργειῶν αἱ ἕξεις γίνονται». Μονάδες 15

Β.3. Τι πραγματεύεται ο Αριστοτέλης στο Α΄ βιβλίο του έργου του «Ηθικά Νικομάχεια»; Για ποιο λόγο τού έδωσε αυτόν τον τίτλο; Μονάδες 10

Β.4. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ετυμολογικά συγγενείς λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: φθείρεται, τέχνη, οἰκοδόμοι, πράττοντες, ἀναστρέφεσθαι. Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ξενοφώντος Συμπόσιον IV, 34-36

Νομίζω, ὦ ἄνδρες, τοὺς ἀνθρώπους οὐκ ἐν τῷ οἴκῳ τὸν πλοῦτον καὶ τὴν πενίαν ἔχειν ἀλλ’ ἐν ταῖς ψυχαῖς. Ὁρῶ γὰρ πολλοὺς μὲν ἰδιώτας, οἳ πάνυ πολλὰ ἔχοντες χρήματα οὓτω πένεσθαι ἡγοῦνται ὥστε πάντα μὲν πόνον, πάντα δὲ κίνδυνον ὑποδύονται, ἐφ’ ᾧ πλείω κτήσονται, οἶδα δὲ καὶ ἀδελφούς, οἳ τὰ ἴσα λαχόντες ὁ μὲν αὐτῶν τἀρκοῦντα ἔχει καὶ περιττεύοντα τῆς δαπάνης, ὁ δὲ τοῦ παντὸς ἐνδεῖται· αἰσθάνομαι δὲ καὶ τυράννους τινάς, οἳ οὓτω πεινῶσι χρημάτων ὥστε ποιοῦσι πολὺ δεινότερα τῶν ἀπορωτάτων· δι’ ἔνδειαν γὰρ δήπου οἱ μὲν κλέπτουσιν, οἱ δὲ τοιχωρυχοῦσιν, οἱ δὲ ἀνδραποδίζονται.

• περιττεύοντα τῆς δαπάνης = περισσότερα από όσα ξοδεύει
• τοιχωρυχοῦσιν = ανοίγουν τρύπα σε τοίχο με σκοπό την κλοπή
• ἀνδραποδίζονται = πωλούνται ως δούλοι.

Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἄνδρες: τη δοτική στον ίδιο αριθμό. ἰδιώτας: τη γενική στον ίδιο αριθμό. πάντα: τη δοτική ενικού στο ουδέτερο γένος. ὑποδύονται: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου στη μέση φωνή. πλείω: την αιτιατική πληθυντικού του αρσενικού γένους στον υπερθετικό βαθμό. κτήσονται: το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου. οἳ: τη δοτική του θηλυκού γένους στον ίδιο αριθμό. λαχόντες: το α΄ πρόσωπο στον πληθυντικό της οριστικής στον ίδιο χρόνο. αἰσθάνομαι: το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού. ποιοῦσι: το γ΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. Μονάδες 10

Γ.3. α. Να χαρακτηρίσετε πλήρως τη συντακτική λειτουργία των παρακάτω όρων:

ἔχειν, πολλοὺς, αὐτῶν, τοῦ παντὸς, τῶν ἀπορωτάτων, δι’ ἔνδειαν. Μονάδες 6

β. Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παρακάτω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους: ἡγοῦνται, ποιοῦσι. Μονάδες 4

2009 (Επαναληπτικές Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας 322b6-323a3

(4) Ὅτ’ οὖν ἁθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλους (...) ὡς παντὶ προσῆκον ταύτης γε μετέχειν τῆς ἀρετῆς ἢ μὴ εἶναι πόλεις.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ὅτ’ οὖν ἁθροισθεῖεν . . . κτείνειν ὡς νόσον πόλεως.» Μονάδες 10

Β1. Ποιο είναι το περιεχόμενο των όρων «αἰδώς» και «δίκη» και ποιος ο ρόλος τους στη συγκρότηση των πολιτικών κοινωνιών; Μονάδες 10

Β2. Πώς δικαιολογείται η διά νόμου θανάτωση όσων δεν μετέχουν στην αιδώ και τη δίκη, παρόλο που όλοι τις έχουν δεχτεί ως δώρα από τον Δία; Μονάδες 10

Β3. «ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν ... ἢ μὴ εἶναι πόλεις». Με βάση το χωρίο του πρωτότυπου κειμένου και το μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί, να αναλύσετε τη θέση των δύο συνομιλητών, του Σωκράτη και του Πρωταγόρα, για το διδακτό ή το μη διδακτό της αρετής.

Πλάτωνος Πρωταγόρας 319c7-319d7

«Για τα θέματα λοιπόν που θεωρούν [οι Αθηναίοι] ότι εξαρτώνται από κάποια συγκεκριμένη τεχνογνωσία, έτσι ενεργούν. Όταν όμως πρέπει να αποφασιστεί κάποιο ζήτημα που αφορά τη διοίκηση της πόλεως, σηκώνεται και δίνει τις συμβουλές του γι’ αυτό εξίσου και ο οικοδόμος, και ο σιδεράς, και ο έμπορος ή ο ναυτικός, και ο πλούσιος, και ο φτωχός, και αυτός που είναι από μεγάλο γένος, και αυτός που δεν είναι από κάποια γενιά σπουδαία. Και κανένας δεν τους ψέγει γι’ αυτό, όπως τους προηγούμενους: γιατί εσύ, χωρίς να έχεις διδαχτεί από πουθενά αυτό το πράγμα και χωρίς να έχεις δάσκαλο σ’ αυτό το θέμα, θέλεις τώρα να δώσεις και συμβουλές. Άρα, είναι προφανές πως δεν θεωρούν ότι το πράγμα αυτό είναι κάτι που διδάσκεται.» Μονάδες 10

Β4. Να αναφερθείτε στην επαγωγική μέθοδο του Σωκράτη ως εργαλείο αναζήτησης των ηθικών εννοιών. Μονάδες 10

Β5. Να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό της νέας ελληνικής γλώσσας, απλό ή σύνθετο, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἁθροισθεῖεν, σκεδαννύμενοι, διεφθείροντο, ἀπόλοιτο, ἄγοντα, δοίη, νενέμηνται, θῶ, μετεχόντων, γένοιντο. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα IV, ii 25-27

Oὕτως ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη, ὁ μὴ εἰδὼς τὴν αὑτοῦ δύναμιν ἀγνοεῖν ἑαυτόν. Ἐκεῖνο δὲ οὐ φανερόν, ἔφη, ὅτι διὰ μὲν τὸ εἰδέναι ἑαυτοὺς πλεῖστα ἀγαθὰ πάσχουσιν ἄνθρωποι, διὰ δὲ τὸ ἐψεῦσθαι ἑαυτῶν πλεῖστα κακά; οἱ μὲν γὰρ εἰδότες ἑαυτοὺς τά τε ἐπιτήδεια ἑαυτοῖς ἴσασι καὶ διαγιγνώσκουσιν ἅ τε δύνανται καὶ ἃ μή· καὶ ἃ μὲν ἐπίστανται πράττοντες πορίζονταί τε ὧν δέονται καὶ εὖ πράττουσιν, ὧν δὲ μὴ ἐπίστανται ἀπεχόμενοι ἀναμάρτητοι γίγνονται καὶ διαφεύγουσι τὸ κακῶς πράττειν· διὰ τοῦτο δὲ καὶ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους δυνάμενοι δοκιμάζειν καὶ διὰ τῆς τῶν ἄλλων χρείας τά τε ἀγαθὰ πορίζονται καὶ τὰ κακὰ φυλάττονται.

Γ. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20

Γ1.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἔφη: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα. εἰδέναι: το τρίτο ενικό πρόσωπο ευκτικής του ίδιου χρόνου. πάσχουσιν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα. ἐψεῦσθαι: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής υπερσυντελίκου. διαγιγνώσκουσιν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή. Μονάδες 5

Γ1.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: τὴν δύναμιν: την κλητική ενικού. πλεῖστα: την αιτιατική ενικού του αρσενικού γένους στον θετικό βαθμό. οἱ εἰδότες: τη δοτική πληθυντικού. ἅ: τη δοτική ενικού στο ίδιο γένος. κακῶς: τον υπερθετικό βαθμό. Μονάδες 5

Γ2.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ἀγνοεῖν, διὰ τὸ ἐψεῦσθαι, ἑαυτοῖς, ὧν (το πρώτο κατά σειρά), ἀναμάρτητοι, τῶν ἄλλων. Μονάδες 6

Γ2.β. «ὅτι διὰ μὲν τὸ εἰδέναι … ἄνθρωποι», «καὶ ἃ μὲν ἐπίστανται»: να αναγνωρίσετε το είδος και τον συντακτικό ρόλο των προτάσεων. Μονάδες 4

2009 (Επαναληπτικές Εσπερινών)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτωνος Πρωταγόρας 323C-324Α

(5, 6) Ὅτι μὲν οὖν πάντ’ ἄνδρα εἰκότως (...) αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστὸν εἶναι ἀρετὴν.

Α. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους ... τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς.» Μονάδες 10

Β.1. Πώς αντιμετωπίζονται, σύμφωνα με τον Πρωταγόρα, οι άνθρωποι που έχουν ελαττώματα «φύσει ή τύχῃ»; Μονάδες 10

Β.2. Γιατί η επιβολή της τιμωρίας αποδεικνύει, σύμφωνα με τον Πρωταγόρα, ότι η αρετή είναι διδακτή; Μονάδες 10

Β.3. «ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας ... νουθετήσεις.»

Συνδυάζοντας το παραπάνω απόσπασμα με το μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί, να εντοπίσετε τον σκοπό της αγωγής και να αναφέρετε τα μέσα με τα οποία αυτός επιδιώκεται.

«Στην πραγματικότητα, αρχίζουν από την παιδική ηλικία να διδάσκουν και να νουθετούν, συνεχίζοντας για όλη τη ζωή. Αμέσως μόλις αρχίσει να καταλαβαίνει ένα παιδί τι του λένε, και η παραμάνα του και η μητέρα του και ο παιδαγωγός του και ο ίδιος ο πατέρας του αγωνίζονται γι’ αυτό το πράγμα, για το πώς δηλαδή θα βελτιωθεί το αγόρι, διδάσκοντάς το για κάθε του πράξη και για κάθε του λόγο και εξηγώντας του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο, και ότι αυτό είναι καλό και το άλλο αισχρό, και αυτό όσιο και εκείνο ανόσιο, και ότι αυτά πρέπει να τα κάνεις και αυτά να μην τα κάνεις. Κι όταν ακούει με τη θέλησή του, πάει καλά. Εάν όμως δεν υπακούει, τότε, με τις απειλές και τα χτυπήματα το “ισιώνουν”, σαν δέντρο που λυγίζει και γέρνει. Κι ύστερα, όταν το στέλνουν στους δασκάλους, δίνουν εντολή να επιμεληθεί ο δάσκαλος περισσότερο την εὐκοσμία των παιδιών, παρά τα γράμματα και τη μουσική. Και οι δάσκαλοι άλλωστε γι’ αυτό φροντίζουν κυρίως. Και μόλις τα αγόρια μάθουν τα γράμματα και είναι σε θέση στο εξής να καταλάβουν ένα γραπτό κείμενο, όπως μέχρι τώρα καταλάβαιναν τον προφορικό λόγο, τα βάζουν, καθισμένα στα θρανία τους, να διαβάζουν δυνατά τα ποιήματα των μεγάλων ποιητών και τα αναγκάζουν να μάθουν απέξω αυτά τα έργα, στα οποία υπάρχουν πολλές συμβουλές, αλλά και αναλύσεις για τα πράγματα, και ἔπαινοι και ἐγκώμια για τους αρχαίους ήρωες, προκειμένου το αγόρι να θελήσει να τους μιμηθεί και να έχει διάθεση να γίνει παρόμοιος.» Μονάδες 10

Β.4. Τι γνωρίζετε για την ίδρυση της Ακαδημίας του Πλάτωνα; Μονάδες 10

Β.5. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ετυμολογικά συγγενείς λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἡγοῦνται, ποιεῖν, ἀσκήσεως, κτητῆς, διδάξει. Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ξενοφώντος Απομνημονεύματα Α, Ι 10-12

Ἀλλὰ μὴν ἐκεῖνός γε ἀεὶ μὲν ἦν ἐν τῷ φανερῷ· πρῴ τε γὰρ εἰς τοὺς περιπάτους καὶ τὰ γυμνάσια ᾔει καὶ πληθούσης ἀγορᾶς ἐκεῖ φανερὸς ἦν, καὶ τὸ λοιπὸν ἀεὶ τῆς ἡμέρας ἦν ὅπου πλείστοις μέλλοι συνέσεσθαι· καὶ ἔλεγε μὲν ὡς τὸ πολύ, τοῖς δὲ βουλομένοις ἐξῆν ἀκούειν. Οὐδεὶς δὲ πώποτε Σωκράτους οὐδὲν ἀσεβὲς οὐδὲ ἀνόσιον οὔτε πράττοντος εἶδεν οὔτε λέγοντος ἤκουσεν. Οὐδὲ γὰρ περὶ τῆς τῶν πάντων φύσεως, ᾗπερ τῶν ἄλλων οἱ πλεῖστοι, διελέγετο σκοπῶν ὅπως ὁ καλούμενος ὑπὸ τῶν σοφιστῶν κόσμος ἔχει καὶ τίσιν ἀνάγκαις ἕκαστα γίγνεται τῶν οὐρανίων, ἀλλὰ καὶ τοὺς φροντίζοντας τὰ τοιαῦτα μωραίνοντας ἀπεδείκνυε.

• πρῴ = πρωί, νωρίς
• συνέσεσθαι = να συναναστραφεί
• τίσιν ἀνάγκαις = σύμφωνα με ποιους φυσικούς νόμους.

Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἔλεγε: το γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή. πλείστοις: τη δοτική πληθυντικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος. ἀκούειν: το β΄ ενικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου στην ίδια φωνή. ἀσεβὲς: την ονομαστική ενικού του θηλυκού γένους. εἶδεν: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα στην ίδια φωνή. φύσεως: τη δοτική ενικού. σκοπῶν: το απαρέμφατο ενεστώτα στη μέση φωνή. ἔχει: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή. τίσιν: την αιτιατική ενικού στο ίδιο γένος. τοιαῦτα: τη γενική ενικού στο αρσενικό γένος. Μονάδες 10

Γ.3. α. Να χαρακτηρίσετε πλήρως τη συντακτική λειτουργία των παρακάτω όρων:

ἀεὶ, φανερὸς, λέγοντος, τῶν ἄλλων, ὑπὸ τῶν σοφιστῶν, ἕκαστα. Μονάδες 6

β. Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παρακάτω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους: εἶδεν, ἔχει. Μονάδες 4

2009 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο

Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια Β 6, 4-10

(7, 8) Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ (...) ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καί ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.

Α) Από το κείμενο, που σας δίνεται, να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «Ἐν παντί ... καὶ πάλης». Μονάδες 10

Β1) Ο Αριστοτέλης για να προσδιορίσει την έννοια της μεσότητας στο κείμενο που σας δίνεται χρησιμοποιεί παραδείγματα. Να τα εντοπίσετε και να τα σχολιάσετε. Μονάδες 15

Β2) Να σχολιάσετε ερμηνευτικά το απόσπασμα: «Λέγω δὲ τὴν ἠθικὴν ... τὸ μέσον». Μονάδες 15

Β3) Ποια ήταν η διδακτική δραστηριότητα του Αριστοτέλη στην αυλή του Φιλίππου της Μακεδονίας; Μονάδες 10

Β4) Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐλλείπει, λαμβάνουσι, προστάξει, φθειρούσης, ἐργάζονται. Μονάδες 10

2. Αδίδακτο κείμενο

Λυσία Ἐπιτάφιος, 40-42

Ἦ πολὺ πλεῖστον ἐκεῖνοι κατὰ τὴν ἀρετὴν ἁπάντων ἀνθρώπων διήνεγκαν καὶ ἐν τοῖς βουλεύμασι καὶ ἐν τοῖς τοῦ πολέμου κινδύνοις, ἐκλιπόντες μὲν τὴν πόλιν, εἰς τὰς ναῦς δ’ ἐμβάντες, τὰς δ’ αὑτῶν ψυχὰς ὀλίγας οὔσας ἀντιτάξαντες τῷ πλήθει τῷ τῆς Ἀσίας. Ἐπέδειξαν δὲ πᾶσιν ἀνθρώποις, νικήσαντες τῇ ναυμαχίᾳ, ὅτι κρεῖττον μετ’ ὀλίγων ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας κινδυνεύειν ἤ μετὰ πολλῶν βασιλευομένων ὑπὲρ τῆς αὑτῶν δουλείας. Πλεῖστα δὲ καὶ κάλλιστα ἐκεῖνοι ὑπὲρ τῆς τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίας συνεβάλοντο, στρατηγὸν μὲν Θεμιστοκλέα, ἱκανώτατον εἰπεῖν καὶ γνῶναι καὶ πρᾶξαι, ναῦς δὲ πλείους τῶν ἄλλων συμμάχων, ἄνδρας δ’ ἐμπειροτάτους.

1 ἦ: πράγματι

2 συνεβάλοντο (συμβάλλομαι): συνεισέφεραν

Γ1) Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ2α) Να γράψετε την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἐκεῖνοι, πόλιν, νικήσαντες, ναυμαχίᾳ, ἐμπειροτάτους. Μονάδες 5

Γ2β) Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθένα από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου: οὔσας: το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου. νικήσαντες: το α΄ ενικό πρόσωπο του Παρατατικού στην ίδια φωνή. κινδυνεύειν: το απαρέμφατο του Αορίστου στην ίδια φωνή. συνεβάλοντο: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο Ενεστώτα στην Οριστική στην ίδια φωνή. εἰπεῖν: το β΄ ενικό πρόσωπο Προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. Μονάδες 5

Γ3) Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων του κειμένου: πόλιν, ὀλίγας, πᾶσιν, ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας, συμμάχων. Μονάδες 10

2008 (Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Ἀριστοτέλους, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β6, 4-10

(7, 8)Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ (...) ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων… ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον». Μονάδες 10

Β1. Πώς προσδιορίζεται στο κείμενο που σας δόθηκε η έννοια της μεσότητας για τα πράγματα και για τον άνθρωπο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας και με αναφορές σε συγκεκριμένα χωρία. Μονάδες 15

Β2. Πώς συσχετίζονται από τον Αριστοτέλη οι έννοιες: ἐπιστήμη (τέχνη)-ἀρετή-φύσις; Μονάδες 15

Β3. Σε ποια μέρη διέκρινε ο Αριστοτέλης την ψυχή; Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἀναλογία, ληπτέον, αἱρεῖται, ἄγουσα, προσθεῖναι. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Λυσίου, Κατὰ Ἀλκιβιάδου Α 144, 46-47

Ἐγὼ μὲν οὖν ὡς ἐδυνάμην ἄριστα κατηγόρηκα, ἐπίσταμαι δ’ ὅτι οἱ μὲν ἄλλοι τῶν ἀκροωμένων θαυμάζουσιν, ὅπως ποθ’ οὕτως ἀκριβῶς ἐδυνήθην ἐξευρεῖν τὰ τούτων ἁμαρτήματα, οὗτος δέ μου καταγελᾷ, ὅτι οὐδὲ πολλοστὸν μέρος εἴρηκα τῶν τούτοις ὑπαρχόντων κακῶν. Ὑμεῖς οὖν καὶ τὰ εἰρημένα καὶ τὰ παραλελειμμένα ἀναλογισάμενοι πολὺ μᾶλλον αὐτοῦ καταψηφίσασθε, ἐνθυμηθέντες ὅτι ἔνοχος μέν ἐστι τῇ γραφῇ, μεγάλη δ’ εὐτυχία τὸ τοιούτων πολιτῶν ἀπαλλαγῆναι τῇ πόλει. Ἀνάγνωθι δ’ αὐτοῖς τοὺς νόμους καὶ τοὺς ὅρκους καὶ τὴν γραφήν.

• οὐδὲ πολλοστόν: ούτε το ελάχιστο

Γ. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20

Γ1.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: καταγελᾷ: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. εἴρηκα: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή. ἐξευρεῖν: το απαρέμφατο ενεστώτα στην ίδια φωνή. καταψηφίσασθε: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. παραλελειμμένα: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. Μονάδες 5

Γ1.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: τούτων: τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους. ἁμαρτήματα: τη δοτική πληθυντικού. μᾶλλον: τον θετικό βαθμό. μεγάλη: την αιτιατική πληθυντικού του υπερθετικού βαθμού στο ίδιο γένος. πόλει: την κλητική ενικού. Μονάδες 5

Γ2.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: τῶν ἀκροωμένων, ἐξευρεῖν, τούτων, αὐτοῦ, ἐνθυμηθέντες, τοιούτων.Μονάδες 6

Γ2.β. ἐδυνήθην, εἴρηκα: Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε πλήρως συντακτικά (είδος, εισαγωγή, εκφορά, λειτουργία). Μονάδες 4

2008 (Εσπερινών)

Α' Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος, Πρωταγόρας 322a3-322d5 (Ενότητα 4)

(4)Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας (...) κτείνειν ὡς νόσον πόλεως.”

Α. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «ὅτ’ οὖν ἁθροισθεῖεν ... ὡς νόσον πόλεως». Μονάδες 10

Β.1. Σύμφωνα με τον μύθο του Πρωταγόρα ποιο στοιχείο έδωσε αρχικά στον άνθρωπο τη δυνατότητα να δημιουργήσει πολιτισμό και ποια είναι τα πρώτα στάδια της εξέλιξής του; Μονάδες 10

Β.2. «καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν, πρὸς δὲ τὸν τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεής»: να προσδιορίσετε το περιεχόμενο της «δημιουργικῆς τέχνης» και να εξηγήσετε γιατί χαρακτηρίζεται «ἐνδεής» (για την απάντησή σας να λάβετε υπόψη το κείμενο μέχρι τη λέξη «διεφθείροντο»). Μονάδες 10

Β.3. Αφού μελετήσετε το παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο σε σχέση με το απόσπασμα από το πρωτότυπο «καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ἢ ἐπὶ πάντας νείμω;” “Ἐπὶ πάντας,” ἔφη ὁ Ζεύς, “καὶ πάντες μετεχόντων· οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν», να καταγράψετε τις απόψεις του Πρωταγόρα σχετικά με τις προϋποθέσεις για την ύπαρξη πόλεως. Μονάδες 10

Μεταφρασμένο κείμενο

Σκέψου λοιπόν, τι από τα δύο συμβαίνει: υπάρχει ένα πράγμα στο οποίο είναι αναγκαίο να μετέχουν όλοι οι πολίτες, προκειμένου να είναι δυνατή η ύπαρξη πόλεως, ή δεν υπάρχει; Έτσι μόνο μπορεί να λυθεί η απορία που έχεις. Διότι, εάν μεν υπάρχει αυτό το ένα πράγμα και εάν αυτό το πράγμα δεν είναι ούτε η οικοδομική ούτε η μεταλλουργία ούτε η κεραμική, αλλά η δικαιοσύνη και η σωφροσύνη και το όσιον (και αυτά τα ονομάζω όλα μαζί ἀνδρὸς ἀρετήν)· εάν υπάρχει λοιπόν αυτό το πράγμα στο οποίο πρέπει να μετέχουν όλοι και σύμφωνα με το οποίο πρέπει να ενεργεί κάθε άνδρας ξεχωριστά σε περίπτωση που θέλει να μάθει ή να πράξει κάτι, και σε καμιά περίπτωση χωρίς αυτό· και εάν, σε περίπτωση που κάποιος δεν μετέχει σ’ αυτό, είτε παιδί είναι, είτε άνδρας είτε γυναίκα, πρέπει να τον διδάσκουμε και να τον τιμωρούμε, μέχρι που, με την τιμωρία, να βελτιωθεί· και εάν, σε διαφορετική περίπτωση, πρέπει να εκδιώκουμε από την πόλη ή να σκοτώνουμε ως ανίατο όποιον δεν υπακούει σε αυτό το πράγμα ακόμα και μετά τη διδασκαλία, ακόμα και μετά την τιμωρία· εάν λοιπόν έτσι έχουν τα πράγματα, και εάν, παρόλο που αυτή είναι η φύση των πραγμάτων, οι αγαθοί άνδρες, ενώ μορφώνουν τους γιους τους σε όλα τα άλλα, αυτό δεν τους το διδάσκουν, τότε σκέψου τι περίεργα πλάσματα είναι αυτοί οι αγαθοί άνδρες!

Πλάτωνος, Πρωταγόρας 324d7-325b4

Β.4. Ποια είναι τα θέματα του πλατωνικού διαλόγου Πρωταγόρας και ποια τα σημεία αντιπαράθεσης των δύο βασικών συνομιλητών μέσα στο έργο; Μονάδες 10

Β.5. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ετυμολογικά συγγενείς λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: μετέσχε, διηρθρώσατο, ᾤκουν, γένει, κόσμοι. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ἰσοκράτους, Φίλιππος 111-112

Ἐκεῖνος γὰρ [δηλ. ο Ηρακλής] ὁρῶν τὴν Ἑλλάδα πολέμων καὶ στάσεων καὶ πολλῶν ἄλλων κακῶν μεστὴν οὖσαν, παύσας ταῦτα καὶ διαλλάξας τὰς πόλεις πρὸς ἀλλήλας ὑπέδειξε τοῖς ἐπιγιγνομένοις, μεθ’ ὧν χρὴ καὶ πρὸς οὓς δεῖ τοὺς πολέμους ἐκφέρειν. Ποιησάμενος γὰρ στρατείαν ἐπὶ Τροίαν, ἥπερ εἶχε τότε μεγίστην δύναμιν τῶν περὶ τὴν Ἀσίαν, τοσοῦτον διήνεγκε τῇ στρατηγίᾳ τῶν πρὸς τὴν αὐτὴν ταύτην ὕστερον πολεμησάντων, ὅσον οἱ μὲν μετὰ τῆς τῶν Ἑλλήνων δυνάμεως ἐν ἔτεσι δέκα μόλις αὐτὴν ἐξεπολιόρκησαν, ὁ δ’ ἐν ἡμέραις ἐλάττοσιν [...] ῥᾳδίως αὐτὴν κατὰ κράτος εἷλεν.

• διαλλάττω = συμφιλιώνω
• οἱ ἐπιγιγνόμενοι = οι μεταγενέστεροι

Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ὁρῶν: το α΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή. στάσεων: τη δοτική πληθυντικού. πολλῶν: τη γενική πληθυντικού στον συγκριτικό βαθμό του ίδιου γένους. οὖσαν: τη δοτική ενικού του αρσενικού γένους. ταῦτα: τη γενική πληθυντικού του ίδιου γένους. ὑπέδειξε: το γ΄ πρόσωπο πληθυντικού αριθμού οριστικής ενεστώτα στην ίδια φωνή. ὧν: την αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους. μεγίστην: τη γενική ενικού στον θετικό βαθμό του ίδιου γένους. διήνεγκε: το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή. ἔτεσι: τη δοτική του ενικού αριθμού. Μονάδες 10

Γ.3. α. Να χαρακτηρίσετε πλήρως τη συντακτική λειτουργία των παρακάτω όρων: πολέμων, οὖσαν, τοῖς ἐπιγιγνομένοις, ἐκφέρειν, ἐπὶ Τροίαν, τῇ στρατηγίᾳ. Μονάδες 6 β. Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παρακάτω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους: δεῖ, εἶχε. Μονάδες 4

2008 (Επαναληπτικές Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πολιτεία 514Α-515Α (Ενότητα 11)

(11) Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον (...) Ὁμοίους ἡμῖν, ἦν δ’ ἐγώ.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Μετὰ ταῦτα δὴ … Ὁρῶ, ἔφη.» Μονάδες 10

Β1. Να εντοπίσετε με αναφορές στο κείμενο και να σχολιάσετε τα στοιχεία του σπηλαίου, τα οποία δηλώνουν τον εγκλεισμό των δεσμωτών. Μονάδες 15

Β2. θαυματοποιοῖς, ἀνδριάντας, δεσμώτας ἀτόπους: να σχολιάσετε το περιεχόμενο των παραπάνω όρων. Μονάδες 15

Β3. Ποιος είναι ο τόπος, ποιο το θέμα του διαλόγου «Πολιτεία ἢ περὶ δικαίου» και ποια τα διαλεγόμενα πρόσωπα; Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἀπείκασον, πάθει, ἐχούσῃ, ὁρᾶν, φέροντας. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Δημοσθένους Κατ’ Ἀριστοκράτους 209-210

Νῦν δ’ οἱ μὲν τὰ κοινὰ διοικοῦντες ἐκ πτωχῶν εὔποροι καὶ πολλοῦ χρόνου τροφὴν ἄφθονόν εἰσιν ἡτοιμασμένοι· ὑμῖν δ’ οὐδὲ μιᾶς ἡμέρας ἐφόδι’ ἐστὶν ἐν τῷ κοινῷ, ἀλλ’ ἅμα δεῖ τι ποιεῖν, καὶ πόθεν οὐκ ἔχετε. Τότε μὲν γὰρ ὁ δῆμος ἦν δεσπότης τῶν πολιτευομένων, νῦν δ’ ὑπηρέτης. Αἴτιοι δ’ οἱ τὰ τοιαῦτα γράφοντες, καὶ συνεθίζοντες ὑμᾶς ὑμῶν μὲν αὐτῶν καταφρονεῖν, ἕνα δ’ ἢ δύο θαυμάζειν ἀνθρώπους. Εἶθ’ οὗτοι κληρονομοῦσι τῆς ὑμετέρας δόξης καὶ τῶν ἀγαθῶν, ὑμεῖς δ’ οὐδ’ ὁτιοῦν ἀπολαύετε, ἀλλὰ μάρτυρές ἐστε τῶν ἑτέρων ἀγαθῶν, οὐδενὸς ἄλλου μετέχοντες ἢ τοῦ ἐξαπατᾶσθαι.

Γ. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20

Γ1.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: διοικοῦντες: το πρώτο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή. ἡτοιμασμένοι: το τρίτο ενικό πρόσωπο υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή. γράφοντες: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής παθητικού αορίστου β΄. συνεθίζοντες: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. μετέχοντες: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή. Μονάδες 5

Γ1.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: δεσπότης: την κλητική ενικού. ἄφθονον: την αιτιατική πληθυντικού στο θηλυκό γένος. ἀγαθῶν: το επίρρημα στον θετικό βαθμό. τι: τη δοτική πληθυντικού του ιδίου γένους. τοιαῦτα: τη γενική πληθυντικού του θηλυκού γένους. Μονάδες 5

Γ2.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: εὔποροι, ὑμῖν, ἡμέρας, καταφρονεῖν, ὁτιοῦν. Μονάδες 5

Γ2.β. Τότε μὲν γὰρ … νῦν δ’ ὑπηρέτης: να μετατρέψετε την περίοδο σε πλάγιο λόγο χρησιμοποιώντας απαρεμφατική σύνταξη με εξάρτηση από την πρόταση «Οὗτοι εἶπον». Μονάδες 5

2008 (Επαναληπτικές Εσπερινών)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτων, Πολιτεία 615C-616Α (Ενότητα 14)

Αρδιαίος ο τύραννος

(14) Ἔφη γὰρ δὴ παραγενέσθαι (...) εἰς τὸν Τάρταρον ἐμπεσούμενοι ἄγοιντο.»

Α. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Ἐθεασάμεθα γὰρ οὖν ... ἐμπεσούμενοι ἄγοιντο.» Μονάδες 10

Β.1. Πώς δικαιολογείται η βαρύτατη ποινή που επιβλήθηκε στον Αρδιαίο και σε τι αποσκοπεί αυτή; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο. Μονάδες 15

Β.2. «Ἔφη γὰρ δὴ ... ἐπιχειροῖ ἀνιέναι»: Να επισημάνετε τα εκφραστικά μέσα στα οποία στηρίζεται η αφήγηση στο συγκεκριμένο χωρίο. Μονάδες 15

Β.3. Ποια είναι τα στάδια αγωγής των φυλάκων σύμφωνα με τον Πλάτωνα; Μονάδες 10

Β.4. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ετυμολογικά συγγενείς λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐγεγόνει, εἰπεῖν, ἐθεασάμεθα, πεπονθότες, ἀναβήσεσθαι. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ισοκράτης, Νικοκλῆς §§ 5-7

Τοῖς μὲν γὰρ ἄλλοις οἷς ἔχομεν οὐδὲν τῶν ζῴων διαφέρομεν, ἀλλὰ πολλῶν καὶ τῷ τάχει καὶ τῇ ῥώμῃ καὶ ταῖς ἄλλαις εὐπορίαις καταδεέστεροι τυγχάνομεν ὄντες· ἐγγενομένου δ’ ἡμῖν τοῦ πείθειν ἀλλήλους καὶ δηλοῦν πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς, περὶ ὧν ἂν βουληθῶμεν, οὐ μόνον τοῦ θηριωδῶς ζῆν ἀπηλλάγημεν ἀλλὰ καὶ συνελθόντες πόλεις ᾠκίσαμεν καὶ νόμους ἐθέμεθα καὶ τέχνας εὕρομεν, καὶ σχεδὸν ἅπαντα τὰ δι’ ἡμῶν μεμηχανημένα λόγος ἡμῖν ἐστὶν ὁ συγκατασκευάσας. οὗτος γὰρ περὶ τῶν δικαίων καὶ τῶν ἀδίκων καὶ τῶν καλῶν καὶ τῶν αἰσχρῶν ἐνομοθέτησεν.

• εὐπορία = ικανότητα
• μηχανῶμαι = επινοώ

Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: οἷς: την ονομαστική πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους. εὐπορίαις: τη γενική πληθυντικού αριθμού. ὄντες: τη δοτική ενικού αριθμού του ίδιου γένους. ἡμῖν: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού του β΄ προσώπου. πείθειν: το γ΄ πρόσωπο ενικού αριθμού ευκτικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. βουληθῶμεν: το απαρέμφατο ενεστώτα. συνελθόντες: το β΄ πρόσωπο ενικού αριθμού προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. ἅπαντα: τη γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους. οὗτος: τη δοτική πληθυντικού αριθμού του ίδιου γένους. αἰσχρῶν: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους στον υπερθετικό βαθμό. Μονάδες 10

Γ.3. α. Να χαρακτηρίσετε πλήρως τη συντακτική λειτουργία των παρακάτω όρων: τῶν ζῴων, τῇ ῥώμῃ, ταῖς ἄλλαις, καταδεέστεροι, ὄντες, θηριωδῶς. Μονάδες 6

β. Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παρακάτω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους: ἔχομεν, διαφέρομεν. Μονάδες 4

2008 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο.

Πλάτωνος Πρωταγόρας, (324 Α-C) (Ενότητα 6)

(6) Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται (...) ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται.

Α) Από το κείμενο, που σας δίνεται, να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «Οὐδεὶς γὰρ κολάζει ... καὶ διδακτὸν ἀρετήν». Μονάδες 10

Β1) Ποιος είναι ο σκοπός της τιμωρίας σύμφωνα με το κείμενο. Μονάδες 10

Β2) Να αναφέρετε πώς συνδέεται η επιβολή της τιμωρίας με τη θέση του Πρωταγόρα για το «διδακτόν» της αρετής. Μονάδες 10

Β3) Λαμβάνοντας υπόψη αφενός τη φράση του πρωτοτύπου κειμένου «ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζει» και αφετέρου το μεταφρασμένο απόσπασμα «Στην πραγματικότητα… να γίνει παρόμοιος.» που ακολουθεί, να αναφέρετε τις παιδαγωγικές μεθόδους αγωγής των νέων. Μονάδες 10

Πλάτωνος Πρωταγόρας (324C – 326A)

Στην πραγματικότητα, αρχίζουν από την παιδική ηλικία να διδάσκουν και να νουθετούν, συνεχίζοντας για όλη τη ζωή. Αμέσως μόλις αρχίσει να καταλαβαίνει ένα παιδί τι του λένε, και η παραμάνα του και η μητέρα του και ο παιδαγωγός του και ο ίδιος ο πατέρας του αγωνίζονται γι’ αυτό το πράγμα, για το πώς δηλαδή θα βελτιωθεί το αγόρι, διδάσκοντάς το για κάθε του πράξη και για κάθε του λόγο και εξηγώντας του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο, και ότι αυτό είναι καλό και το άλλο αισχρό, και αυτό όσιο και εκείνο ανόσιο, και ότι αυτά πρέπει να τα κάνεις και αυτά να μην τα κάνεις. Κι όταν ακούει με τη θέλησή του, πάει καλά. Εάν όμως δεν υπακούει, τότε, με τις απειλές και τα χτυπήματα το «ισιώνουν», σαν δέντρο που λυγίζει και γέρνει. Κι ύστερα, όταν το στέλνουν στους δασκάλους, δίνουν εντολή να επιμεληθεί ο δάσκαλος περισσότερο την εὐκοσμία των παιδιών, παρά τα γράμματα και τη μουσική. Και οι δάσκαλοι άλλωστε γι’ αυτό φροντίζουν κυρίως. Και μόλις τα αγόρια μάθουν τα γράμματα και είναι σε θέση στο εξής να καταλάβουν ένα γραπτό κείμενο, όπως μέχρι τώρα καταλάβαιναν τον προφορικό λόγο, τα βάζουν, καθισμένα στα θρανία τους, να διαβάζουν δυνατά τα ποιήματα των μεγάλων ποιητών και τα αναγκάζουν να μάθουν απέξω αυτά τα έργα, στα οποία υπάρχουν πολλές συμβουλές, αλλά και αναλύσεις για τα πράγματα, και ἔπαινοι και ἐγκώμια για τους αρχαίους ήρωες, προκειμένου το αγόρι να θελήσει να τους μιμηθεί και να έχει διάθεση να γίνει παρόμοιος. […]

Β4) Τι γνωρίζετε για την ίδρυση της Ακαδημίας από τον Πλάτωνα. Μονάδες 10

Β5) Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: κτητῆς, ἀγένητον, διανοεῖται, ἔχουσιν, φαίνεται. Μονάδες 10

2. Αδίδακτο κείμενο.

Ξενοφῶντος, Κύρου Παιδεία, Ι, ΙΙΙ, 1 - 2

Κῦρος γὰρ μέχρι μὲν δώδεκα ἐτῶν ἢ ὀλίγῳ πλέον ταύτῃ τῇ παιδείᾳ ἐπαιδεύθη, καὶ πάντων τῶν ἡλίκων1 διαφέρων ἐφαίνετο καὶ εἰς τὸ ταχύ μανθάνειν ἃ δέοι καὶ εἰς τὸ καλῶς καὶ ἀνδρείως ἕκαστα ποιεῖν. Ἐκ δὲ τούτου τοῦ χρόνου μετεπέμψατο2 Ἀστυάγης τὴν ἑαυτοῦ θυγατέρα καὶ τὸν παῖδα αὐτῆς· ἰδεῖν γὰρ ἐπεθύμει, ὅτι ἤκουεν αὐτὸν καλὸν καὶ ἀγαθὸν εἶναι. Ἔρχεται δὲ αὐτή τε ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα καὶ τὸν Κῦρον τὸν υἱὸν ἔχουσα. Ὡς δὲ ἀφίκετο τάχιστα καὶ ἔγνω ὁ Κῦρος τὸν Ἀστυάγην τῆς μητρὸς πατέρα ὄντα, εὐθὺς οἷα δὴ παῖς φύσει φιλόστοργος ὢν ἠσπάζετό τε αὐτὸν.

• ἡλίκος-η-ον: συνομήλικος
• μεταπέμπομαι: στέλνω και προσκαλώ

Γ1) Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ2α) Να γράψετε τη δοτική ενικού των παρακάτω λέξεων: πάντων, τούτου, θυγατέρα, παῖδα, ὄντα. Μονάδες 5

Γ2β) Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για κάθε έναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου: ἐπαιδεύθη: το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. ποιεῖν: το γ΄ ενικό πρόσωπο του Παρατατικού στην ίδια φωνή. ἰδεῖν: το β΄ ενικό πρόσωπο Προστακτικής του ίδιου χρόνου και στην ίδια φωνή. ἔχουσα: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο Ευκτικής του ίδιου χρόνου και στην ίδια φωνή. ὤν: το α΄ πληθυντικό πρόσωπο Οριστικής του ίδιου χρόνου. Μονάδες 5

Γ3) Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του κειμένου: τῇ παιδείᾳ, διαφέρων, ἀνδρείως, αὐτῆς, ἰδεῖν. Μονάδες 10

2007 (Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πολιτεία 615 C – 616 A

Αρδιαίος ο τύραννος

(14)Ἔφη γὰρ δὴ παραγενέσθαι (...) εἰς τὸν Τάρταρον ἐμπεσούμενοι ἄγοιντο.»

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «ἐπειδὴ ἐγγύς … ἄγοιντο». Μονάδες 10

Β1. Με βάση συγκεκριμένα δεδομένα του χωρίου αυτού, να δείξετε ότι κατά τον Πλάτωνα οι ποινές στον Κάτω Κόσμο για τα εξαιρετικώς βαριά εγκλήματα είναι μεγάλης διάρκειας, κάποτε ίσως και αιώνιες. Μονάδες 15

Β2. Από ποια συγκεκριμένη διατύπωση του χωρίου αυτού προκύπτει ότι ο Πλάτων ανακαλύπτει τους μεγάλους αμαρτωλούς κυρίως στις τάξεις των «τυράννων»; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 15

Β3. Ποιες οι θεμελιώδεις αρετές της ιδεώδους πολιτείας κατά τον Πλάτωνα και πώς συσχετίζονται με τη διάρθρωση των κοινωνικών τάξεων της πολιτείας του; Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἔτος, κατείδομεν, πλείστους, ἐδέχετο, ἐμπεσούμενοι. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Πλάτων, Ἀλκιβιάδης Α΄ 133 Β−C

ΣΩΚΡ. Ὀφθαλμὸς ἄρ’ εἰ μέλλει ἰδεῖν αὑτόν, εἰς ὀφθαλμὸν αὐτῷ βλεπτέον, καὶ τοῦ ὄμματος εἰς ἐκεῖνον τὸν τόπον ἐν ᾧ τυγχάνει ἡ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ ἐγγιγνομένη· ἔστι δὲ τοῦτό που ὄψις; − ΑΛΚ. Οὕτως. ΣΩΚΡ. Ἆρ’ οὖν, ὦ φίλε Ἀλκιβιάδη, καὶ ψυχὴ εἰ μέλλει γνώσεσθαι αὑτήν, εἰς ψυχὴν αὐτῇ βλεπτέον, καὶ μάλιστ’ εἰς τοῦτον αὐτῆς τὸν τόπον ἐν ᾧ ἐγγίγνεται ἡ ψυχῆς ἀρετή, σοφία, καὶ εἰς ἄλλο ᾧ τοῦτο τυγχάνει ὅμοιον ὄν; − ΑΛΚ. Ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατες. ΣΩΚΡ. Ἔχομεν οὖν εἰπεῖν ὅτι ἐστὶ τῆς ψυχῆς θειότερον ἢ τοῦτο, περὶ ὃ τὸ εἰδέναι τε καὶ φρονεῖν ἐστιν; − ΑΛΚ. Οὐκ ἔχομεν. ΣΩΚΡ. Τῷ θεῷ ἄρα τοῦτ’ ἔοικεν αὐτῆς, καί τις εἰς τοῦτο βλέπων καὶ πᾶν τὸ θεῖον γνούς, θεόν τε καὶ φρόνησιν, οὕτω καὶ ἑαυτὸν ἂν γνοίη μάλιστα.

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20

Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἰδεῖν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου της ίδιας φωνής. τυγχάνει: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού. γνώσεσθαι: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄. εἰδέναι: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα. ἔχομεν: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ίδιας φωνής. Μονάδες 5

Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ὄμματος: τη δοτική του ενικού αριθμού. τοῡτον: την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους. ὅμοιον: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού του ουδέτερου γένους. πᾱν: τη γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους. φρόνησιν: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού. Μονάδες 5

Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: ἰδεῑν, ἐγγιγνομένη, αὑτήν, ὅμοιον, τὸ εἰδέναι. Μονάδες 5

Γ3.β. «Τῷ θεῷ ... μάλιστα»: Να αναγνωρίσετε τον λανθάνοντα υποθετικό λόγο και να τον αναλύσετε. Μονάδες 5

2007 (Επαναληπτικές)

Διδαγμένο κείμενο

Αριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια B1, 5-8

(3, 4)Mαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον (...) Διὸ δεῖ τὰς ἐνεργείας ποιὰς ἀποδιδόναι· κατὰ γὰρ τὰς τούτων διαφορὰς ἀκολουθοῦσιν αἱ ἕξεις. Οὐ μικρὸν οὖν διαφέρει τὸ οὕτως ἢ οὕτως εὐθὺς ἐκ νέων ἐθίζεσθαι, ἀλλὰ πάμπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Ἀνάλογον δὲ … αἱ ἕξεις γίνονται». Μονάδες 10

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1. Με βάση τα δεδομένα του κειμένου: «Mαρτυρεῖ … ἀγαθοὶ ἢ κακοί», ποιος είναι ο ρόλος του δασκάλου στην απόκτηση της ηθικής αρετής; Μονάδες 15

Β2. Σύμφωνα με το απόσπασμα: «Οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν ἔχει … μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν», να εκθέσετε τη σχέση μεταξύ «ενεργειών» και «έξεων» στην κατάκτηση της ηθικής αρετής. Μονάδες 15

Β3. Ποιες διδασκαλίες του Αριστοτέλη παρουσιάζονται στις διδαχθείσες ενότητες των Πολιτικών; Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: μαρτυρεῖ, ἁμαρτάνουσιν, φθείρεται, ἀνα-στρέφεσθαι, ἀποδιδόναι. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Δημοσθένους Πρὸς Σπουδίαν 23-24

Ἀλλὰ μήν, ὦ ἄνδρες δικασταί, τοῦτό γε δεινὸν δήπου, εἰ πρὸς τὰ συγκεχωρημέν’ ὑπ’ αὐτῶν τούτων ἐξέσται νῦν ἀντιλέγειν, καὶ μηδὲν σημεῖον ὑμῖν ἔσται, διότι πάντες ἄνθρωποι πρὸς τὰ μήτ’ ἀληθῆ μήτε δίκαια τῶν ἐγκλημάτων οὐ κατασιωπᾶν, ἀλλὰ παραχρῆμ’ ἀμφισβητεῖν εἰώθαμεν, μὴ ποιήσαντες δὲ ταῦτα, ἂν ὕστερον ἀντιδικῶσιν, πονηροὶ καὶ συκοφάνται δοκοῦσιν εἶναι. ταῦτα μὲν τοίνυν Σπουδίας οὐδὲν ἧττον ἐμοῦ γιγνώσκων, ἀλλ’ οἶμαι μὲν καὶ ἀκριβέστερον, ὅσῳ καὶ πυκνότερον ἐνταυθοῖ παρέρχεται, πᾶσιν ἐναντία τοῖς πεπραγμένοις αὑτῷ λέγων οὐκ αἰσχύνεται. καίτοι πολλάκις ὑμεῖς ἓν μόνον σκευώρημα συνιδόντες, τούτῳ κατὰ τῶν ἄλλων τῶν ἐγκαλουμένων ἐχρήσασθε τεκμηρίῳ.

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20

Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐξέσται: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού. κατασιωπᾶν: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής. ἀμφισβητεῖν: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου της ίδιας φωνής. αἰσχύνεται: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής παθητικού αορίστου. ἐχρήσασθε: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα. Μονάδες 5

Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἄνδρες: την κλητική ενικού αριθμού. μηδέν: τη δοτική πληθυντικού αριθμού, στο αρσενικό γένος. τὰ ἀληθῆ: την αιτιατική ενικού αρσενικού γένους. ἧττον: την ονομαστική πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους στον ίδιο βαθμό. ἐμοῦ: τη γενική πληθυντικού αριθμού του ιδίου προσώπου. Μονάδες 5

Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: δικασταί, ἀντιλέγειν, σημεῖον, τοῖς πεπραγμένοις, αὑτῷ, τεκμηρίῳ. Μονάδες 6

Γ3.β. ἐξέσται, ἀντιδικῶσιν: να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους. Μονάδες 4

2007 (Εσπερινού)

Διδαγμένο κείμενο

Ἀριστοτέλους, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β6, 9-13

(8, 9)Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη (...) στοχαστική γεοὖσα τοῦ μέσου.

Α. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη ... καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ». Μονάδες 10

Β.1. «Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν»: Γιατί ο Αριστοτέλης εξειδικεύει τη σχέση αρετής και μέσου μόνο στην ηθική αρετή; Μονάδες 15

Β.2. «καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον»: Να συσχετίσετε την παραπάνω φράση με τη θεωρία της μεσότητος του Αριστοτέλη. Μονάδες 15

Β.3. Τι αποτέλεσε την αφορμή για τη δεύτερη φυγή του Αριστοτέλη από την Αθήνα; Μονάδες 10

Β.4. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μία λέξη του κειμένου ετυμολογικά συγγενή: αφαίρεση, κατάλοιπο, φθαρτός, ηδονή , ψεγάδι. Μονάδες 10

Γ. Α∆Ι∆ΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλουτάρχου Ἀλκιβιάδης 2

Τὸ δ’ ἦθος αὐτοῦ πολλὰς μὲν ὕστερον, ὡς εἰκὸς ἐν πράγμασι μεγάλοις καὶ τύχαις πολυτρόποις, ἀνομοιότητας πρὸς αὐτὸ καὶ μεταβολὰς ἐπεδείξατο. Φύσει δὲ πολλῶν ὄντων καὶ μεγάλων παθῶν ἐν αὐτῷ τὸ φιλόνεικον ἰσχυρότατον ἦν καὶ τὸ φιλόπρωτον, ὡς δῆλόν ἐστι τοῖς παιδικοῖς ἀπομνημονεύμασιν. Ἐν μὲν γὰρ τῷ παλαίειν πιεζούμενος ὑπὲρ τοῦ μὴ πεσεῖν ἀναγαγὼν πρὸς τὸ στόμα τὰ ἅμματα τοῦ πιεζοῦντος οἷος ἦν διαφαγεῖν τὰς χεῖρας. Ἀφέντος δὲ τὴν λαβὴν ἐκείνου καὶ εἰπόντος· «∆άκνεις, ὦ Ἀλκιβιάδη, καθάπερ αἱ γυναῖκες·» «Οὐκ ἔγωγε» εἶπεν «ἀλλ’ ὡς οἱ λέοντες».

• πιεζέω = πιέζω
• τὰ ἅμματα τοῦ πιεζοῦντος = τα δάχτυλα του αντιπάλου

Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἦθος: τη δοτική πληθυντικού. μεγάλοις: την αιτιατική ενικού στο συγκριτικό βαθμό του ίδιου γένους. ἐπεδείξατο: το β΄ ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. ἰσχυρότατον: την ονομαστική ενικού του θηλυκού γένους στο θετικό βαθμό. πεσεῖν: το απαρέμφατο παρακειμένου της ίδιας φωνής. ἀναγαγὼν: τη γενική πληθυντικού αρσενικού γένους στον ενεστώτα της ίδιας φωνής. οἷος: τη δοτική ενικού στο ίδιο γένος. ἦν: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα. εἰπόντος: το β΄ πληθυντικό πρόσωπο υπερσυντελίκου της ίδιας φωνής. γυναῖκες: την κλητική ενικού. Μονάδες 10

Γ.3. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τα παρακάτω: ἦθος, πολλὰς, ὄντων, παθῶν, τὸ φιλόνεικον, ἰσχυρότατον, ὑπὲρ τοῦ μὴ πεσεῖν, ἀναγαγὼν, τὰς χεῖρας, ἐκείνου. Μονάδες 10

2007 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο.

Πλάτωνος Πρωταγόρας, (321 Β6-322Α) (Ενότητα 3)

Η κλοπή της φωτιάς

(3)Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς (...) κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.

Α) Από το κείμενο, που σας δίνεται, να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «Ἅτε δὴ οὖν οὐ πὰνυ τι σοφὸς ... καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ». Μονάδες 10

Β1) Να σχολιάσετε ερμηνευτικά τη φράση: «τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί». Μονάδες 10

Β2) «κλοπῆς δίκη μετῆλθεν»: να αναφέρετε μέσα από το κείμενο τους τρεις λόγους για τους οποίους καταδικάστηκε ο Προμηθέας. Μονάδες 10

Β3) Λαμβάνοντας υπόψη αφενός το απόσπασμα του πρωτοτύπου κειμένου «Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί.» και αφετέρου το μεταφρασμένο απόσπασμα «Και βλέπω ότι, όποτε συγκεντρωνόμαστε … από κάποια συγκεκριμένη τεχνογνωσία, έτσι ενεργούν.» που ακολουθεί, να παρουσιάσετε την άποψη του Σωκράτη για θέματα που αφορούν την τεχνογνωσία στην καθημερινή ζωή των Αθηναίων.

Πλάτωνος Πρωταγόρας 319 Β-C

ΣΩΚΡ. …«Και βλέπω ότι, όποτε συγκεντρωνόμαστε στην εκκλησία του δήμου, όταν η πόλη πρόκειται να εκτελέσει κάποιο έργο οικοδομικό, καλούμε τους οικοδόμους ως συμβούλους στην οικοδομία, κι όταν πάλι πρόκειται για ναυπηγικό έργο, καλούμε τους ναυπηγούς, και με τον ίδιο τρόπο πράττουμε όταν πρόκειται για όλα τα αντίστοιχα έργα, για όσα δηλαδή θεωρείται πως είναι διδακτά και μπορεί κάποιος να τα μάθει με κατάλληλα μαθήματα. Εάν επιχειρήσει δε κάποιος άλλος να δώσει τη συμβουλή του στον δήμο, κάποιος που οι άνθρωποι δεν τον θεωρούν τεχνίτη σχετικό, η συνέλευση δεν τον αποδέχεται, ακόμα κι αν είναι και ωραίος και πλούσιος και από μεγάλη οικογένεια. Αντίθετα, τον κοροϊδεύουν και του φωνάζουν, μέχρι αυτός που τόλμησε να μιλήσει να φύγει μόνος του τρομοκρατημένος ή μέχρι να τον σύρουν οι τοξότες και να τον βγάλουν σηκωτό, με διαταγή των πρυτάνεων. Για τα θέματα λοιπόν που θεωρούν [οι Αθηναίοι] ότι εξαρτώνται από κάποια συγκεκριμένη τεχνογνωσία, έτσι ενεργούν». Μονάδες 10

Β4) Να ορίσετε την έννοια του μύθου και τον τρόπο με τον οποίο ο Πλάτων χρησιμοποιεί τον μύθο στο έργο του. Μονάδες 10

Β5) Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: καταναλώσας, ὁρᾷ, ἀμήχανον, βίον, φυλακαί. Μονάδες 10

2. Αδίδακτο κείμενο.

Πλουτάρχου, Λυκούργος 11

Ὁ δὲ Λυκοῦργος ἐκείνους μὲν ἐπαινέσας ἀφῆκε, τὸν δὲ Ἄλκανδρον εἰσαγαγὼν οἴκαδε κακὸν μὲν οὐδὲν οὔτ’ ἐποίησεν οὔτ’ εἶπεν, ἀπαλλάξας δὲ τοὺς συνήθεις ὑπηρέτας καὶ θεραπευτῆρας ἐκεῖνον ἐκέλευσεν ὑπηρετεῖν. Ὁ δὲ οὐκ ὤν ἀγεννής ἐποίει τὸ προσταττόμενον σιωπῇ, καὶ παραμένων ἅμα τῷ Λυκούργῳ καὶ συνδιαιτώμενος ἐν τῷ κατανοεῖν τὴν πρᾳότητα καὶ τὸ ἀπαθὲς αὐτοῦ τῆς ψυχῆς καὶ τὸ περὶ τὴν δίαιταν αὐστηρὸν καὶ τὸ πρὸς τοὺς πόνους ἄκαμπτον, αὐτός τε δεινῶς διετέθη περὶ τὸν ἄνδρα καὶ πρὸς τοὺς συνήθεις καὶ φίλους ἔλεγεν, ὡς οὐ σκληρὸς οὐδ’ αὐθάδης ὁ Λυκοῦργος, ἀλλὰ μόνος ἥμερος καὶ πρᾷός ἐστι τοῖς ἄλλοις.

Γ1) Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ2α) Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: οὐδέν: τη γενική στον ίδιο αριθμό και στο ίδιο γένος. ἐκείνους: τη δοτική στον ίδιο αριθμό και στο ίδιο γένος. συνήθεις: τη δοτική στον ίδιο αριθμό και στο ίδιο γένος. τὴν δίαιταν: τη γενική στον ίδιο αριθμό. τὸν ἄνδρα: την κλητική στον ίδιο αριθμό. Μονάδες 5

Γ2β) Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για κάθε έναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου: ἐπαινέσας: τη μετοχή του Ενεστώτα στο ίδιο γένος, στον ίδιο αριθμό, στην ίδια πτώση και στην ίδια φωνή. ἐποίησεν: το γ΄ ενικό πρόσωπο του Παρατατικού στην ίδια φωνή. εἶπεν: το ίδιο πρόσωπο στην οριστική του Παρακειμένου στον ίδιο αριθμό και στην ίδια φωνή. ἀπαλλάξας: τη μετοχή του Ενεστώτα στο ίδιο γένος, στον ίδιο αριθμό, στην ίδια πτώση και στην ίδια φωνή. παραμένων: το β΄ πρόσωπο του πληθυντικού αριθμού στην οριστική του Μέλλοντα. Μονάδες 5

Γ3) Να γίνει συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του κειμένου: οἴκαδε, ὑπηρετεῖν, ἀγεννής, τὴν πρᾳότητα, μόνος. Μονάδες 10

2006 (Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Αριστοτέλους Πολιτικά Θ' 2.1-4

(20) Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον περὶ παιδείας (...) τὸ σῶμα τῶν ἐλευθέρων ἢ τὴν διάνοιαν.

Ερωτήσεις

Α.Από το κείμενο που σας δίνεται, να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «ὅτι μέν οὖν νομοθετητέον... ἄσκησιν αὐτῆς».[Μονάδες 10]

Β.Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1.«τίς δ' ἔσται... ἄσκησιν αὐτῆς»: Ποια ερωτήματα θέτει ο Αριστοτέλης ως προς τους στόχους της παιδείας, και πώς ανταποκρίνεται σε αυτά η «ἐμποδών παιδεία» σύμφωνα με τα δεδομένα του κειμένου;[Μονάδες 10]

Β2. Ποια παιδεία θεωρείται κατά τον Αριστοτέλη αντάξια του ελεύθερου πολίτη, σύμφωνα με τα δεδομένα του κειμένου;[Μονάδες 10]

Β3. «Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον... ἄσκησιν αὐτῆς»: Με βάση το απόσπασμα του πρωτότυπου κειμένου και το μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί να εξηγήσετε γιατί ο Αριστοτέλης θεωρεί επιτακτική την ανάγκη να ρυθμίσει ο νομοθέτης τα της παιδείας της πόλεως.

Αριστοτέλους Πολιτικά Α2, 16

[...] Ο άνθρωπος, από την άλλη, γεννιέται εφοδιασμένος από τη φύση με όπλα για να υπηρετήσει τη φρόνηση και την αρετή, που όμως μπορεί να τα χρησιμοποιήσει εξ ολοκλήρου και για αντίθετους σκοπούς. Γι' αυτό ο δίχως αρετή άνθρωπος είναι από όλα τα όντα το πιο ανόσιο και το πιο άγριο, το χειρότερο από όλα στις ερωτικές απολαύσεις και στις απολαύσεις του φαγητού. Η δικαιοσύνη είναι στοιχείο συστατικό της πόλης· είναι αυτό που συγκρατεί την τάξη στην πολιτική κοινωνία.[Μονάδες 10]

Β4.Ο Αριστοτέλης στο Λύκειο: Ποιες οι συνθήκες υπό τις οποίες εργάστηκε εκεί και ποιο το έργο που παρήγαγε την περίοδο αυτή;[Μονάδες 10]

Β5.Να γράψετε δυο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: λανθάνειν, μανθάνειν, εἴληφε, διαφέρονται, νομίζειν.[Μονάδες 10]

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφώντος Συμπόσιον 2.10

Καὶ ὁ Ἀντισθένης, Πῶς οὖν, ἔφη, ὦ Σώκρατες, οὕτω γιγνώσκων οὐ καὶ σὺ παιδεύεις Ξανθίππην, ἀλλὰ χρῇ γυναικὶ τῶν οὐσῶν, οἶμαι δὲ καὶ τῶν γεγενημένων καὶ τῶν ἐσομένων, χαλεπωτάτῃ; Ὅτι, ἔφη, ὁρῶ καὶ τοὺς ἱππικοὺς* βουλομένους γενέσθαι οὐ τοὺς εὐπειθεστάτους ἀλλὰ τοὺς θυμοειδεῖς ἵππους κτωμένους. νομίζουσι γάρ, ἢν τοὺς τοιούτους δύνωνται κατέχειν, ῥᾳδίως τοῖς γε ἄλλοις ἵπποις χρήσεσθαι. κἀγὼ δὴ βουλόμενος ἀνθρώποις χρῆσθαι καὶ ὁμιλεῖν ταύτην κέκτημαι, εὖ εἰδὼς ὅτι εἰ ταύτην ὑποίσω, ῥᾳδίως τοῖς γε ἄλλοις ἅπασιν ἀνθρώποις συνέσομαι.

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο.[Μονάδες 20]

Γ2.α.Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἔφη: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα. γιγνώσκων: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή. ὁρῶ: το δεύτερο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή. νομίζουσι: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. κατέχειν: το τρίτο ενικό πρόσωπο υποτακτικής αορίστου β' στην ίδια φωνή.[Μονάδες 5]

Γ2.β.Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: σὺ: τη δοτική πληθυντικού αριθμού του ίδιου προσώπου. γυναικὶ: την κλητική ενικού αριθμού. θυμοειδεῖς: την ονομαστική ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους. ἵππους: τη δοτική ενικού αριθμού. ἅπασιν: τη γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους.[Μονάδες 5]

Γ3.α.Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: γυναικί, τῶν οὐσῶν, κτωμένους, χρῆσθαι, εὖ, ἅπασιν.[Μονάδες 6]

Γ3.β.«Ὅτι, ἔφη, ὁρῶ... συνέσομαι»: Να βρεθούν οι υποθετικοί λόγοι του αποσπάσματος και να αναγνωριστεί το είδος τους.[Μονάδες 4]

2006 (Επαναληπτικές)

Διδαγμένο κείμενο

Αριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια Β 3, 1-2. Β 6, 1-4

(5, 6)Σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων (...) ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίς ἐστιν ἡ φύσις αὐτῆς.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται, να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Περὶ ἡδονὰς γὰρ ... πολεμίους». Μονάδες 10

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1. «Περὶ ἡδονὰς ... ἐστίν»: Ποια θεωρείται, κατά τον Αριστοτέλη, «ορθή παιδεία», σύμφωνα με τα δεδομένα του αποσπάσματος; Μονάδες 15

Β2. «Ῥητέον ... ἀποδώσει»: Με βάση το απόσπασμα να προσδιορίσετε τα κύρια στοιχεία της έννοιας «αρετή». Μονάδες 15

Β3. Ποιος είναι ο ορισμός της ευδαιμονίας κατά τον Αριστοτέλη και πώς μπορούν να την εξασφαλίσουν οι άνθρωποι; Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἀχθόμενος, ἀπεχόμεθα, χαίρειν, ἀποδίδωσιν, θεωρήσωμεν. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφώντος Ἀπομνημονεύματα Β ΙΙ 6-7

Καὶ οὐκ ἀρκεῖ θρέψαι μόνον, ἀλλὰ καί, ἐπειδὰν δόξωσιν ἱκανοὶ εἶναι οἱ παῖδες μανθάνειν τι, ἃ μὲν ἂν αὐτοὶ ἔχωσιν οἱ γονεῖς ἀγαθὰ πρὸς τὸν βίον, διδάσκουσιν, ἃ δ' ἂν οἴωνται ἄλλον ἱκανώτερον εἶναι διδάξαι, πέμπουσι πρὸς τοῦτον δαπανῶντες, καὶ ἐπιμελοῦνται πάντα ποιοῦντες ὅπως οἱ παῖδες αὐτοῖς γένωνται ὡς δυνατὸν βέλτιστοι. πρὸς ταῦτα ὁ νεανίσκος εἶπεν· Ἀλλά τοι εἰ καὶ πάντα ταῦτα πεποίηκε καὶ ἄλλα τούτων πολλαπλάσια, οὐδεὶς ἂν δύναιτο αὐτῆς ἀνασχέσθαι τὴν χαλεπότητα. καὶ ὁ Σωκράτης, Πότερα δέ, ἔφη, οἴει θηρίου ἀγριότητα δυσφορωτέραν εἶναι ἢ μητρός;

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20

Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: θρέψαι: το απαρέμφατο παρακειμένου της ενεργητικής φωνής. μανθάνειν: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β' της ίδιας φωνής. δαπανῶντες: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής. δύναιτο: το τρίτο ενικό πρόσωπο υποτακτικής στον ίδιο χρόνο. ἀνασχέσθαι: το δεύτερο ενικό πρόσωπο παρατατικού της ίδιας φωνής. Μονάδες 5

Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: παῖδες: την κλητική ενικού αριθμού. γονεῖς: τη δοτική πληθυντικού αριθμού. βέλτιστοι: τη γενική ενικού στο συγκριτικό βαθμό. οὐδείς: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού. μητρός: τη γενική πληθυντικού αριθμού. Μονάδες 5

Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: θρέψαι, διδάξαι, δαπανῶντες, βέλτιστοι, τούτων, θηρίου. Μονάδες 6

Γ3.β. ἐπειδάν ... διδάσκουσιν: να γράψετε την υπόθεση και την απόδοση των υποθετικών λόγων που λανθάνουν στο απόσπασμα και να τους χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τους. Μονάδες 4

2006 (Εσπερινών)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Αριστοτέλους Πολιτικά (Γ1, 1-2, 3-4/6/12)

(15, 16)Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι (...) ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν.

Α.Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Καὶ γὰρ ὁ πολίτης ἀμφισβητεῖται... ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν».[Μονάδες 10]

Β.Να απαντήσετε στα παρακάτω:

Β1.«Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι... οὐκ ἔστι πολίτης»: Σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο, στην παραπάνω ενότητα «η διερεύνηση του θέματος γίνεται με την αναλυτική μέθοδο». Ποια είναι η επιχειρηματολογία του Αριστοτέλη, η οποία δικαιολογεί την παραπάνω άποψη;[Μονάδες 10]

Β2. Με βάση το κείμενο που σας δόθηκε, να αναφέρετε και να σχολιάσετε τα κριτήρια με τα οποία ο Αριστοτέλης ορίζει την έννοια του πολίτη.[Μονάδες 10]

Β3.Αφού μελετήσετε το παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο, να αιτιολογήσετε τη θέση του Αριστοτέλη: «ἡ γὰρ πόλις πολιτῶν τι πλῆθός ἐστιν».

Μεταφρασμένο κείμενο

Ο άνθρωπος που δεν μπορεί να ζει μαζί με άλλους σε κοινότητα, ο άνθρωπος που λόγω αυτάρκειας αισθάνεται πως δεν του λείπει τίποτε, αυτός ο άνθρωπος δεν αποτελεί με κανέναν τρόπο μέρος της πόλης - ένας τέτοιος όμως άνθρωπος είναι, τότε, ή ζώο ή θεός. (Αριστοτέλους Πολιτικά Α2, 13)[Μονάδες 10]

Β4.Γιατί κατά τον Αριστοτέλη η ηθική φιλοσοφία είναι μέρος της πολιτικής φιλοσοφίας; [Μονάδες 10]

Β5. πεπραχέναι, συνεστώτων, καλεῖν, σκεπτέον, μετέχοντες: Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο σύνθετα ομόρριζα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής, για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.[Μονάδες 10]

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ισοκράτους Εὐαγόρας §6

Νῦν δὲ τίς οὐκ ἂν ἀθυμήσειεν, ὅταν ὁρᾷ τοὺς μὲν περὶ τὰ Τρωϊκὰ καὶ τοὺς ἐπέκεινα γενομένους ὑμνουμένους καὶ τραγῳδουμένους, αὑτὸν δὲ προειδῇ, μηδ' ἂν ὑπερβάλλῃ τὰς ἐκείνων ἀρετάς, μηδέποτε τοιούτων ἐπαίνων ἀξιωθησόμενον; Τούτων δ' αἴτιος ὁ φθόνος, ᾧ τοῦτο μόνον ἀγαθὸν πρόσεστιν, ὅτι μέγιστον κακὸν τοῖς ἔχουσίν ἐστιν. Οὕτω γάρ τινες δυσκόλως πεφύκασιν, ὥσθ' ἥδιον ἂν εὐλογουμένων ἀκούοιεν, οὓς οὐκ ἴσασιν εἰ γεγόνασιν, ἢ τούτων, ὑφ' ὧν εὖ πεπονθότες αὐτοὶ τυγχάνουσιν.

αὑτὸν δὲ προειδῇ = ενώ ο ίδιος εκ των προτέρων γνωρίζει.

Γ1.Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο.[Μονάδες 20]

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: τίς: τη γενική πληθυντικού. ὁρᾷ: το γ' ενικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου β' της ίδιας φωνής. ὑπερβάλλῃ: το β' ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β' της ίδιας φωνής. ἀξιωθησόμενον: τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους. ᾧ: την αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους. μέγιστον: τη δοτική πληθυντικού στο συγκριτικό βαθμό. ἀκούοιεν: το β' πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ίδιας φωνής. γεγόνασι: το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής. πεπονθότες: το απαρέμφατο ενεστώτα. τυγχάνουσιν: το γ' ενικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα.[Μονάδες 10]

Γ3. α.ὁρᾷ: Να γράψετε την πρόταση στην οποία ανήκει το παραπάνω ρήμα, να την αναγνωρίσετε ως προς το είδος της και να δικαιολογήσετε την έγκλιση εκφοράς της. [Μονάδες 3]

Γ3. β. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τα παρακάτω: ὑμνουμένους, ἐπαίνων, κακὸν, τινες, ἥδιον, οὓς, ὑφ' ὧν.[Μονάδες 7]

2006 (Επαναληπτικές Εσπερινού)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτωνος Πολιτεία (519Β - 520Α) (Ενότητα 12, 13)

(12, 13)Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ' ἐγώ (...) ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως.

Α. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το τμήμα: «Τί δέ; ... ὃ νῦν ἐπιτρέπεται». Μονάδες 10

Β. Να απαντήσετε στα παρακάτω:

Β1. Με βάση το κείμενο που σας δόθηκε, ποιοι δεν μπορούν να κυβερνήσουν ικανοποιητικά την πόλιν και γιατί; Μονάδες 15

Β2. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων του κειμένου: «ἐν παιδείᾳ», «βελτίστας φύσεις». Μονάδες 15

Β3. Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να διακρίνουν τους φιλοσόφους-βασιλείς κατά τον Πλάτωνα; Μονάδες 10

Β4. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μία λέξη του κειμένου ετυμολογικά συγγενή: λήθη, άστοχος, βήμα, φορείο, ατραπός. Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Δημοσθένους Κατὰ Ἀνδροτίωνος § 51-52

Εἰ γὰρ θέλετ' ἐξετάσαι τίνος εἵνεκα μᾶλλον ἄν τις ἕλοιτ' ἐν δημοκρατίᾳ ζῆν ἢ ἐν ὀλιγαρχίᾳ, τοῦτ' ἂν εὕροιτε προχειρότατον, ὅτι πάντα πραότερ' ἐστὶν ἐν δημοκρατίᾳ. Ὅτι μὲν τοίνυν τῆς ὅπου βούλεσθ' ὀλιγαρχίας οὗτος ἀσελγέστερος γέγονεν, παραλείψω. Ἀλλὰ παρ' ἡμῖν πότε πώποτε δεινότατ' ἐν τῇ πόλει γέγονεν; Ἐπὶ τῶν τριάκοντα, πάντες ἂν εἴποιτε. Τότε τοίνυν, ὡς ἔστιν ἀκούειν, οὐδεὶς ἔστιν ὅστις ἀπεστερεῖτο τοῦ σωθῆναι, ὅστις ἑαυτὸν οἴκοι κρύψειεν, ἀλλὰ τοῦτο κατηγοροῦμεν τῶν τριάκοντα, ὅτι τοὺς ἐκ τῆς ἀγορᾶς ἀδίκως ἀπῆγον. Οὗτος τοίνυν τοσαύτην ὑπερβολὴν ἐποιήσατ' ἐκείνων τῆς αὑτοῦ βδελυρίας ὥστ' ἐν δημοκρατίᾳ πολιτευόμενος τὴν ἰδίαν οἰκίαν ἑκάστῳ δεσμωτήριον καθίστη, τοὺς ἕνδεκ' ἄγων ἐπὶ τὰς οἰκίας.

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἐστὶν: το α' ενικό πρόσωπο στην ευκτική του ίδιου χρόνου. ἀσελγέστερος: το επίρρημα στο θετικό βαθμό. γέγονεν: το β' ενικό πρόσωπο στην οριστική του παρατατικού. παραλείψω: το απαρέμφατο του αορίστου β' στην ίδια φωνή. ἡμῖν: την ονομαστική πληθυντικού του β' προσώπου. πάντες: τη γενική ενικού στο θηλυκό γένος. εἴποιτε: το γ' πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή. σωθῆναι: τη μετοχή του αρσενικού γένους στην ονομαστική ενικού του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. οὗτος: τη γενική πληθυντικού στο ίδιο γένος. οἰκίαν: τη δοτική πληθυντικού. Μονάδες 10

Γ3. α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω: ἐξετάσαι, τις, πραότερ', ἐν τῇ πόλει, τῶν τριάκοντα, ἀδίκως, ἰδίαν. Μονάδες 7

β. Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παρακάτω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους: θέλετ', ἐστὶν, καθίστη. Μονάδες 3

2006 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο.

Πλάτωνος Πρωταγόρας, 322Α-323Α. (Ενότητα 4)

(4)Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας(...)κτείνειν ὡς νόσον πόλεως».

Α) Από το κείμενο, που σας δίνεται, να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «Οὕτω δὴ... ἀνθρώποις».[Μονάδες 10]

Β1) Να σχολιάσετε ερμηνευτικά την πλατωνική φράση «ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας».[Μονάδες 10]

Β2) Να εξηγήσετε γιατί κατά τον μύθο του Πρωταγόρα η αἰδώς και η δίκη λειτουργούν ως «πόλεων κόσμοι καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί».[Μονάδες 10]

Β3) Λαμβάνοντας υπόψη αφενός το απόσπασμα του πρωτοτύπου κειμένου «Οὕτω δὴ... διεφθείροντο» και αφετέρου το μεταφρασμένο απόσπασμα «Το μάθημα... ισχυρίζομαι πως διδάσκω», που ακολουθεί, να αναφέρετε πώς παρουσιάζεται η πολιτική τέχνη. [Μονάδες 10]

Πλάτωνος Πρωταγόρας 318 Ε

«Το μάθημα [το οποίο διδάσκω] είναι η εὐβουλία, η σωστή σκέψη και λήψη αποφάσεων τόσο για τα θέματα που αφορούν τα οἰκεῖα, την ιδιωτική ζωή, πώς δηλαδή να διευθετεί κανείς με τον καλύτερο τρόπο τα ζητήματα του οἴκου του, όσο και για τα θέματα που αφορούν την πόλη, ώστε να είναι κανείς όσο γίνεται πιο ικανός να πράξει και να μιλήσει για τα πολιτικά θέματα».

«Άραγε», είπα εγώ [δηλ. ο Σωκράτης, που αφηγείται τη συζήτησή του με τον Πρωταγόρα σε τρίτο φίλο του], «παρακολουθώ σωστά τα λεγόμενά σου; Γιατί απ' ό,τι καταλαβαίνω, μιλάς για την πολιτική τέχνη και εννοείς πως αναλαμβάνεις να κάνεις τους άνδρες ἀγαθοὺς πολίτες».

«Αυτό ακριβώς, Σωκράτη», είπε, «είναι το μάθημα που ισχυρίζομαι πως διδάσκω».

Β4) Τι γνωρίζετε για τη Σωκρατική αμφισβήτηση;[Μονάδες 10]

Β5)Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: μετέσχε, διηρθρώσατο, οἰκήσεις, νενέμηνται, συναγωγοί.[Μονάδες 10]

2. Αδίδακτο κείμενο.

Λυσίου, [Δήμου καταλύσεως] ἀπολογία 25-26

Ἄξιον δὲ μνησθῆναι καὶ τῶν μετὰ τοὺς τετρακοσίους πραγμάτων· εὖ γὰρ εἴσεσθε ὅτι, ἃ μὲν οὗτοι συμβουλεύουσιν, οὐδεπώποτε ὑμῖν ἐλυσιτέλησεν, ἃ δ' ἐγὼ παραινῶ, ἀμφοτέραις ἀεὶ ταῖς πολιτείαις συμφέρει. Ἴστε γὰρ Ἐπιγένη καὶ Δημοφάνη καὶ Κλεισθένη ἰδίᾳ μὲν καρπωσαμένους τὰς τῆς πόλεως συμφοράς, δημοσίᾳ δὲ ὄντας μεγίστων κακῶν αἰτίους. Ἐνίων μὲν γὰρ ἔπεισαν ὑμᾶς ἀκρίτων θάνατον καταψηφίσασθαι, πολλῶν δὲ ἀδίκως δημεῦσαι τὰς οὐσίας, τοὺς δ' ἐξελάσαι καὶ ἀτιμῶσαι τῶν πολιτῶν· τοιοῦτοι γὰρ ἦσαν ὥστε τοὺς μὲν ἡμαρτηκότας ἀργύριον λαμβάνοντες ἀφιέναι, τοὺς δὲ μηδὲν ἠδικηκότας εἰς ὑμᾶς εἰσιόντες ἀπολλύναι.

Να απαντήσετε στα παρακάτω:

Γ1) Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο.[Μονάδες 20]

Γ2α) Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις στη δοτική πτώση του ιδίου αριθμού και γένους:

πραγμάτων, τῆς πόλεως, ὄντας, ἐνίων, μεγίστων.[Μονάδες 5]

Γ2β) Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:[Μονάδες 5]

μνησθῆναι: το β' ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή.

συμβουλεύουσιν: το γ' ενικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου στην ίδια φωνή.

συμφέρει: το β' πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή.

ὄντας: τη μετοχή του μέλλοντα στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση.

ἔπεισαν: το γ' πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου στη μέση φωνή.

Γ3) Να γίνει συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του κειμένου: μνησθῆναι, οὗτοι, τὰς τῆς πόλεως, δημεῦσαι, τῶν πολιτῶν.[Μονάδες 10]

2005 (Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40)

Φιλοκαλοῦμέν τε γὰρ μετ' εὐτελείας καὶ φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας· πλούτῳ τε ἔργου μᾶλλον καιρῷ ἢ λόγου κόμπῳ χρώμεθα, καὶ τὸ πένεσθαι οὐχ ὁμολογεῖν τινι αἰσχρόν, ἀλλὰ μὴ διαφεύγειν ἔργῳ αἴσχιον. ἔνι τε τοῖς αὐτοῖς οἰκείων ἅμα καὶ πολιτικῶν ἐπιμέλεια, καὶ ἑτέροις ἕτερα πρὸς ἔργα τετραμμένοις τὰ πολιτικὰ μὴ ἐνδεῶς γνῶναι· μόνοι γὰρ τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ' ἀχρεῖον νομίζομεν, καὶ οἱ αὐτοὶ ἤτοι κρίνομέν γε ἢ ἐνθυμούμεθα ὀρθῶς τὰ πράγματα, οὐ τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις βλάβην ἡγούμενοι, ἀλλὰ μὴ προδιδαχθῆναι μᾶλλον λόγῳ πρότερον ἢ ἐπὶ ἃ δεῖ ἔργῳ ἐλθεῖν. διαφερόντως γὰρ δὴ καὶ τόδε ἔχομεν ὥστε τολμᾶν τε οἱ αὐτοὶ μάλιστα καὶ περὶ ὧν ἐπιχειρήσομεν ἐκλογίζεσθαι· ὃ τοῖς ἄλλοις ἀμαθία μὲν θράσος, λογισμὸς δὲ ὄκνον φέρει. κράτιστοι δ' ἂν τὴν ψυχὴν δικαίως κριθεῖεν οἱ τά τε δεινὰ καὶ ἡδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες καὶ διὰ ταῦτα μὴ ἀποτρεπόμενοι ἐκ τῶν κινδύνων. καὶ τὰ ἐς ἀρετὴν ἐνηντιώμεθα τοῖς πολλοῖς· οὐ γὰρ πάσχοντες εὖ, ἀλλὰ δρῶντες κτώμεθα τοὺς φίλους. βεβαιότερος δὲ ὁ δράσας τὴν χάριν ὥστε ὀφειλομένην δι' εὐνοίας ᾧ δέδωκε σῴζειν· ὁ δὲ ἀντοφείλων ἀμβλύτερος, εἰδὼς οὐκ ἐς χάριν, ἀλλ' ἐς ὀφείλημα τὴν ἀρετὴν ἀποδώσων.

Α.Από το κείμενο που σας δίνεται, να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «διαφερόντως γὰρ ... ἀρετὴν ἀποδώσων».[Μονάδες 10]

Β.Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1.Ο «πρακτικός άνθρωπος» στην αρχαιότητα, όπως και σήμερα, συνήθως υπερτιμούσε τη δράση σε σχέση με τον λόγον («τα λόγια», «τη λογική ανάλυση», «τη γνώση»). Με σύντομη ανάλυση των δεδομένων του κειμένου «Φιλοκαλοῦμέν τε ... ἔργῳ ἐλθεῖν», να εξηγήσετε με ποιο τρόπο συνειδητά διορθώνει ο Περικλής την εκτίμηση αυτή, τόσο στην ιδιωτική σφαίρα, όσο και στη σφαίρα της πολιτικής.[Μονάδες 15]

Β2.«διαφερόντως γὰρ δὴ ... ἐκ τῶν κινδύνων»: Με βάση τα δεδομένα του ανωτέρω τμήματος του κειμένου, να δείξετε με συντομία πώς ο ρήτορας, σε αντίθεση με την κοινή άποψη των άλλων Ελλήνων, ορίζει την έννοια της ανδρείας.[Μονάδες 15]

Β3.Ποια είναι η βασική απόκλιση του Επιταφίου του Περικλή από τη συνηθισμένη δομή των επιτάφιων λόγων.[Μονάδες 10]

Β4.Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή νέας ελληνικής, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: διαφεύγειν, μετέχοντα, διαφερόντως, χάριν, εὐνοίας.[Μονάδες 10]

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Λυκούργου Κατά Λεωκράτους 20 83-84

Τοῦτο γὰρ ἔχει μέγιστον ἡ πόλις ὑμῶν ἀγαθόν, ὅτι τῶν καλῶν ἔργων παράδειγμα τοῖς Ἕλλησι γέγονεν· ὅσον γὰρ τῷ χρόνῳ πασῶν ἐστιν ἀρχαιοτάτη, τοσοῦτον οἱ πρόγονοι ἡμῶν τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ἀρετῇ διενηνόχασιν. Ἐπὶ Κόδρου γὰρ βασιλεύοντος Πελοποννησίοις γενομένης ἀφορίας κατὰ τὴν χώραν αὐτῶν ἔδοξε στρατεύειν ἐπὶ τὴν πόλιν ἡμῶν, καὶ ἡμῶν τοὺς προγόνους ἐξαναστήσαντας κατανείμασθαι τὴν χώραν. καὶ πρῶτον μὲν εἰς Δελφοὺς ἀποστείλαντες τὸν θεὸν ἐπηρώτων εἰ λήψονται τὰς Ἀθήνας· ἀνελόντος δ' αὐτοῖς τοῦ θεοῦ, ὅτι τὴν πόλιν αἱρήσουσιν ἐὰν μὴ τὸν βασιλέα τὸν Ἀθηναίων {Κόδρον} ἀποκτείνωσιν, ἐστράτευον ἐπὶ τὰς Ἀθήνας.

Γ1.Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο.[Μονάδες 20]

Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:[Μονάδες 5] διενηνόχασιν: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της ίδιας φωνής. ἀποστείλαντες: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της ίδιας φωνής. ἐπηρώτων: το τρίτο ενικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής. λήψονται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ίδιας φωνής. ἀνελόντος: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β' της ίδιας φωνής.

Γ2.β.Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:[Μονάδες 5] τοῦτο: την ονομαστική πληθυντικού του αρσενικού γένους. μέγιστον: τη δοτική πληθυντικού του αρσενικού γένους στο συγκριτικό βαθμό. πασῶν: τη δοτική ενικού του αρσενικού γένους. γενομένης: την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους. τὸν βασιλέα: την κλητική του ενικού αριθμού.

Γ3.α.Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: τῶν καλῶν, παράδειγμα, ἀρετῇ, ἐπὶ τὴν πόλιν, πρῶτον, αὐτοῖς.[Μονάδες 6]

Γ3.β.Να βρεθεί ο υποθετικός λόγος του κειμένου· να αναγνωρισθεί το είδος του και να μετατραπεί σε υποθετικό λόγο που να δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον.[Μονάδες 4]

2005 (Επαναληπτικές)

Διδαγμένο κείμενο

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (37)

"Χρώμεθα γὰρ πολιτείᾳ οὐ ζηλούσῃ (...) αἰσχύνην ὁμολογουμένην φέρουσιν".

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται, να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «ἐλευθέρως δὲ ... αἰσχύνην ὁμολογουμένην φέρουσιν». Μονάδες 10

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1. «μέτεστι δὲ ... ἀχθηδόνας προστιθέμενοι»: να αναλύσετε τα στοιχεία του αποσπάσματος που αναφέρονται στις βασικές αρχές της αθηναϊκής δημοκρατίας, οι οποίες, σύμφωνα με τον ρήτορα, καθορίζουν τη δημόσια ζωή των Αθηναίων πολιτών. Μονάδες 10

Β2. «ἀνεπαχθῶς δὲ ... φέρουσιν»: Με βάση τα στοιχεία του αποσπάσματος να σχολιάσετε τη σχέση του Αθηναίου πολίτη με τους γραπτούς και άγραφους νόμους. Μονάδες 10

Β3. Να συσχετίσετε το περιεχόμενο της έννοιας της αρετής των γυναικών, όπως προσδιορίζεται από τον ρήτορα στο μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί, με το περιεχόμενο το οποίο έχει η έννοια της αρετής του Αθηναίου πολίτη στο διδαγμένο κείμενο.

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (45)

[...] Κι αν είμαι υποχρεωμένος ν' αναφέρω κάτι για την αρετή που ταιριάζει στη φύση της γυναίκας, θα δηλώσω, για όσες τώρα θα μείνουν χήρες, με μια σύντομη παραίνεση όλη μου τη σκέψη: δηλαδή, μεγάλη η δόξα σας, αν δεν φανείτε κατώτερες απ' τη γυναίκεια φύση, όπως κι η δόξα εκείνης, που τ' όνομά της θ' ακουστεί λιγότερο, επαινετικά ή περιγελαστικά, ανάμεσα στους άντρες. Μονάδες 10

Β4. Ποιο ήταν το σημαντικότερο σε έκταση μέρος των αττικών επιταφίων και για ποιους λόγους; Μονάδες 10

Β5. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή νέας ελληνικής, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: κέκληται, δρᾶσαι, κοινόν, πολιτεύομεν, ὀργῆς. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ἀντιφῶντος Περὶ τοῦ χορευτοῦ 25

Ἐπίστασθε δέ, ὦ ἄνδρες, ὅτι αἱ ἀνάγκαι αὗται ἰσχυρόταται καὶ μέγισταί εἰσι τῶν ἐν ἀνθρώποις, καὶ ἔλεγχοι ἐκ τούτων σαφέστατοι καὶ πιστότατοι περὶ τοῦ δικαίου, ὅπου εἶεν μὲν ἐλεύθεροι πολλοὶ οἱ συνειδότες, εἶεν δὲ δοῦλοι, καὶ ἐξείη μὲν τοὺς ἐλευθέρους ὅρκοις καὶ πίστεσιν ἀναγκάζειν, ἃ τοῖς ἐλευθέροις μέγιστα καὶ περὶ πλείστου ἐστίν, ἐξείη δὲ τοὺς δούλους ἑτέραις ἀνάγκαις, ὑφ' ὧν καί ἢν μέλλωσιν ἀποθανεῖσθαι κατειπόντες, ὅμως ἀναγκάζονται τἀληθῆ λέγειν. ἡ γὰρ παροῦσα ἀνάγκη ἑκάστῳ ἰσχυροτέρα ἐστὶ τῆς μελλούσης ἔσεσθαι.

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20

Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐπίστασθε: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της ευκτικής ενεστώτα. συνειδότες: το απαρέμφατο ενεστώτα. ἐξείη: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα. ἀποθανεῖσθαι: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β'. κατειπόντες: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β' της ενεργητικής φωνής. Μονάδες 5

Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: πολλοί: τη γενική πληθυντικού του αρσενικού γένους στο συγκριτικό βαθμό. πίστεσιν: τη δοτική του ενικού αριθμού. ἅ: τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους. σαφέστατοι: τη γενική ενικού του αρσενικού γένους στο θετικό βαθμό. παροῦσα: την ονομαστική πληθυντικού του ουδετέρου γένους. Μονάδες 5

Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: περὶ τοῦ δικαίου, ὅρκοις, ἀναγκάζειν, μέγιστα, τἀληθῆ, τῆς μελλούσης. Μονάδες 6

Γ3.β. εἰσι, μέλλωσιν: να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους. Μονάδες 4

2005 (Εσπερινών)

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος (ΙΙ, 41)

«Ξυνελών τε λέγω τήν τε πᾶσαν πόλιν (...) τῇ ἡμετέρᾳ τόλμῃ καταναγκάσαντες γενέσθαι, πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες».

Α. Από το κείμενο που σας δόθηκε να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το τμήμα: «Ξυνελών ... ἄρχεται».[Μονάδες 10]

Β. Να απαντήσετε στα παρακάτω:

Β1. Σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο, στο κεφάλαιο 41 «έχουμε τον απόλυτο ύμνο της Αθήνας». Να επισημάνετε εκείνα τα στοιχεία από το κείμενο τα οποία δικαιολογούν την παραπάνω άποψη.[Μονάδες 10]

Β2. «πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες»: Γιατί ο Περικλής, ενώ φιλοτεχνεί μια εξιδανικευμένη εικόνα της Αθήνας, αναφέρεται όχι μόνο στις νίκες της αλλά και στις αποτυχίες της;[Μονάδες 10]

Β3. Αφού μελετήσετε το παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο, να αιτιολογήσετε τον ισχυρισμό του Περικλή: «καὶ οὐδὲν προσδεόμενοι οὔτε Ὁμήρου ἐπαινέτου οὔτε ὅστις ἔπεσι μὲν τὸ αὐτίκα τέρψει, τῶν δ' ἔργων τὴν ὑπόνοιαν ἡ ἀλήθεια βλάψει».

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος (ΙΙ, 43,1-10)

Αυτοί εδώ λοιπόν, σαν γνήσια παιδιά της πόλης, αυτό το φρόνημα έδειξαν. Όσοι όμως μένετε, έχετε καθήκον να εύχεστε το φρόνημά σας απέναντι στους εχθρούς να σας βάλει σε μικρότερο κίνδυνο, αλλά να μη καταδεχτείτε να είναι λιγότερο τολμηρό, λογαριάζοντας όχι μόνο με τα λόγια τις ωφέλειες − κάτι που θα μπορούσε ν' αναπτύξει κάποιος διεξοδικότερα σε σας, που κι από μόνοι σας τις ξέρετε εξίσου καλά, απαριθμώντας πόσα καλά εξασφαλίζει η αντίσταση στον εχθρό −, καλύτερα όμως προσηλώνοντας καθημερινά το βλέμμα σας στα έργα, που δείχνουν τη δύναμη της πόλης μας, κι έτσι να την αγαπήσετε με πάθος. [Μονάδες 10]

Β4. Ποια είναι η λειτουργία των δημηγοριών μέσα στο έργο του Θουκυδίδη; Μονάδες 10

Β5. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μια λέξη του πρωτότυπου κειμένου ετυμολογικά συγγενή: παροχή, απόκτηση, σημασία, μομφή, αρχηγός.[Μονάδες 10]

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Λουκιανού, Ἐνύπνιον 10

Ἢν δ' ἐμοὶ πείθῃ, πρῶτον μέν σοι πολλὰ ἐπιδείξω παλαιῶν ἀνδρῶν ἔργα καὶ πράξεις θαυμαστάς, καὶ λόγους αὐτῶν ἀπαγγέλλουσα καὶ πάντων ὡς εἰπεῖν ἔμπειρον ἀποφαίνουσα, καὶ τὴν ψυχήν, ὅπερ σου κυριώτατόν ἐστι, κατακοσμήσω πολλοῖς καὶ ἀγαθοῖς κοσμήμασι, σωφροσύνῃ, δικαιοσύνῃ, εὐσεβείᾳ, πρᾳότητι, ἐπιεικείᾳ, συνέσει, καρτερίᾳ, τῷ τῶν καλῶν ἔρωτι, τῇ πρὸς τὰ σεμνότατα ὁρμῇ· ταῦτα γάρ ἐστιν ὁ τῆς ψυχῆς ἀκήρατος ὡς ἀληθῶς κόσμος. Λήσει δέ σε οὔτε παλαιὸν οὐδὲν οὔτε νῦν γενέσθαι δέον, ἀλλὰ καὶ τὰ μέλλοντα προόψει μετ' ἐμοῦ, καὶ ὅλως ἅπαντα, ὁπόσα ἐστί, τά τε θεῖα τά τ' ἀνθρώπινα, οὐκ εἰς μακράν σε διδάξομαι.

• ἀκήρατος = γνήσιος
• λήσει σε οὐδὲν = δεν θα σου μείνει τίποτα άγνωστο

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο.[Μονάδες 20]

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἐμοὶ: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο πρόσωπο. πείθῃ: το β' ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β' της ίδιας φωνής. ἀπαγγέλλουσα: τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους. ἀποφαίνουσα: το α′ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της μέσης φωνής. πολλοῖς: την αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους στον υπερθετικό βαθμό. ἔρωτι: τη γενική πληθυντικού. γενέσθαι: το β' ενικό πρόσωπο ευκτικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής. προόψει: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής. ἅπαντα: τη γενική ενικού του θηλυκού γένους. διδάξομαι: το απαρέμφατο αορίστου παθητικής φωνής. [Μονάδες 10]

Γ3. α. «Ἢν δ' ἐμοὶ . . . θαυμαστάς». Να χαρακτηρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου και να γράψετε με ποιον τρόπο εκφέρεται.[Μονάδες 4]

Γ3. β. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τα παρακάτω: σοι, πάντων, ὅπερ, κοσμήμασι, ὁ τῆς ψυχῆς, τὰ μέλλοντα.[Μονάδες 6]

2005 (Επαναληπτικές Εσπερινού)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἀριστοτέλους, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β, 1, 1-4

(1, 2)Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης(...) τὰ δ' ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.

Α. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το τμήμα: "Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς ... διὰ τοῦ ἔθους". Μονάδες 10

Β. Να απαντήσετε στα παρακάτω:

Β.1. "Ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται": Με βάση το παραπάνω χωρίο, ποια είναι η θέση του Αριστοτέλη απέναντι στην αριστοκρατική αντίληψη περί αρετής; Μονάδες 15

Β.2. Με βάση το κείμενο που σας δόθηκε, να αναφέρετε και να σχολιάσετε τρία παραδείγματα από την καθημερινή εμπειρία, με τα οποία ο Αριστοτέλης τεκμηριώνει την άποψη ότι η ηθική αρετή κατακτάται με την άσκηση. Μονάδες 15

Β.3. Ποια είναι η άποψη του Δημοκρίτου για την εὐδαιμονία; Μονάδες 10

Β.4. φύσει, δέξασθαι, δυνάμεις, ἐλάβομεν, μαθόντας: Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο σύνθετα ομόρριζα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής, για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἀνδοκίδου, Περὶ τῶν μυστηρίων § 142 - 143

Ἐπειδὴ γάρ, ὦ ἄνδρες, αἱ νῆες διεφθάρησαν, πολλῶν βουλομένων τὴν πόλιν ἀνηκέστοις συμφοραῖς περιβαλεῖν, Λακεδαιμόνιοι ἔγνωσαν ὅμως τότε ἐχθροὶ ὄντες σῴζειν τὴν πόλιν διὰ τὰς ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν ἀρετάς, οἳ ὑπῆρξαν τῆς ἐλευθερίας ἁπάσῃ τῇ Ἑλλάδι. ἐπειδὴ τοίνυν καὶ ἡ πόλις ἐσώθη δημοσίᾳ διὰ τὰς τῶν προγόνων τῶν ὑμετέρων ἀρετάς, ἀξιῶ κἀμοὶ διὰ τὰς τῶν προγόνων τῶν ἐμῶν ἀρετὰς σωτηρίαν γενέσθαι. καὶ γὰρ αὐτῶν τῶν ἔργων, δι' ἅπερ ἡ πόλις ἐσώθη, οὐκ ἐλάχιστον μέρος οἱ ἐμοὶ πρόγονοι συνεβάλοντο.

• ὑπάρχω + γενική = κάνω αρχή

Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: νῆες: τη δοτική πληθυντικού. διεφθάρησαν: το β' πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. περιβαλεῖν: το απαρέμφατο παρακειμένου της μέσης φωνής. πόλιν: τη δοτική πληθυντικού. ἔγνωσαν: το β' ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. ἁπάσῃ: την ονομαστική πληθυντικού του ίδιου γένους. ὑμετέρων: την ίδια πτώση στο γ' πρόσωπο. γενέσθαι: το β' ενικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου. ἅπερ: τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους. ἐλάχιστον: τη γενική πληθυντικού στο θετικό βαθμό του ίδιου γένους. Μονάδες 10

Γ.3.α. ὑπῆρξαν, συνεβάλοντο: Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους. Μονάδες 4

Γ.3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τα παρακάτω: ἀνηκέστοις, ἐχθροὶ, τῇ Ἑλλάδι, σωτηρίαν, τῶν ἔργων, οἱ ἐμοὶ. Μονάδες 6

2005 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο.

Πλάτωνος Πολιτεία, 519 Β - 520 Α.

(12, 13)Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός(...)ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως.

α) Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα «Τί δέ; ... ὃ νῦν ἐπιτρέπεται».[Μονάδες 10]

β1)Να σχολιάσετε ερμηνευτικά τη φράση «ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν». [Μονάδες 15]

β2) Ποια είναι η ηθική υποχρέωση των φιλοσόφων κατά τον Πλάτωνα, όπως διαφαίνεται από το κείμενο; [Μονάδες 15]

β3)Ποια είναι η αγωγή των φυλάκων κατά τον Πλάτωνα;[Μονάδες 10]

β4)Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: διατρίβειν, μετέχειν, μηχανᾶται, ἐπελάθου, διαφερόντως.[Μονάδες 10]

2. Αδίδακτο κείμενο.

Ξενοφώντος Ελληνικά Στ, IV, 5 - 6.

Ἔνθα δὴ τῷ Κλεομβρότῳ οἱ μὲν φίλοι προσιόντες ἔλεγον. Ὦ Κλεόμβροτε, εἰ ἀφήσεις τοὺς Θηβαίους ἄνευ μάχης, κινδυνεύσεις ὑπὸ τῆς πόλεως τὰ ἔσχατα παθεῖν. ἀναμνησθήσονται γάρ σου καὶ ὅτε εἰς Κυνὸς κεφαλὰς ἀφικόμενος οὐδὲν τῆς χώρας τῶν Θηβαίων ἐδῄωσας, καὶ ὅτε ὕστερον στρατεύων ἀπεκρούσθης τῆς ἐμβολῆς, Ἀγησιλάου ἀεὶ ἐμβάλλοντος διὰ τοῦ Κιθαιρῶνος. εἴπερ οὖν ἢ σαυτοῦ κήδει ἢ τῆς πατρίδος ἐπιθυμεῖς, ἀκτέον ἐπὶ τοὺς ἄνδρας. οἱ μὲν φίλοι τοιαῦτα ἔλεγον. οἱ δ' ἐναντίοι· Νῦν δή, ἔφασαν, δηλώσει ὁ ἀνὴρ εἰ τῷ ὄντι κήδεται τῶν Θηβαίων, ὥσπερ λέγεται. ὁ μὲν δὴ Κλεόμβροτος ταῦτα ἀκούων παρωξύνετο πρὸς τὸ μάχην συνάπτειν.

α) Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. [Μονάδες 20]

β1) Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις στη δοτική του πληθυντικού αριθμού: πόλεως, κεφαλὰς, ἐμβάλλοντος, ἄνδρας, τοιαῦτα.[Μονάδες 5]

β2) Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἀφήσεις: το γ' ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή. παθεῖν: το απαρέμφατο του μέλλοντα. ἔλεγον: το β' ενικό πρόσωπο της προστακτικής αορίστου β' στην ίδια φωνή. ἀφικόμενος: τη μετοχή του ενεστώτα στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση. δηλώσει: το γ' ενικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου στην ίδια φωνή. [Μονάδες 5]

γ) Να γίνει συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του κειμένου: ἔσχατα, σου, τῶν Θηβαίων, Ἀγησιλάου, μάχην.[Μονάδες 10]

2004 (Ημερησίων)

∆ιδαγμένο κείμενο

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (42)

«∆ι' ὃ δὴ καὶ ἐμήκυνα τὰ περὶ τῆς πόλεως, (...) ἀξιοῦντες πεποιθέναι».

Α.Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «∆ι' ὃ δὴ καὶ ἐμήκυνα... καταστροφή».[Μονάδες 10]

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1.«καὶ εἴρηται αὐτῆς τὰ μέγιστα·»: Σε τι ακριβώς συνίσταται η απόκλιση του Επιταφίου λόγου του Περικλή από έναν τυπικό επιτάφιο της εποχής του; [Μονάδες 10]

Β2. «Λόγοι-έργα»: Να σχολιάσετε τη σχέση «λόγων-έργων», την οποία διατυπώνει στο κείμενο ο Περικλής. [Μονάδες 10]

Β3.«Πλοῦτος-πενία». Πώς συλλαμβάνει ο Περικλής τη σχέση ανθρώπων και πλούτου, στην περίπτωση των πεσόντων, στο απόσπασμα «τῶνδε δὲ... ἐποιήσατο», και με ποια στοιχεία τη συμπληρώνει στο από μετάφραση απόσπασμα του κεφαλαίου 43 (που παρατίθεται παρακάτω), για την περίπτωση των ζωντανών; Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος (43) [...] Εσείς λοιπόν να έχετε αυτούς εδώ πρότυπα και να θεωρήσετε θεμέλιο της ευτυχίας την ελευθερία και θεμέλιο της ελευθερίας τη δυνατή ψυχή· κι έτσι μη δειλιάζετε μπροστά στους κινδύνους της μάχης. Γιατί δεν έχουν σοβαρότερο λόγο ν' αψηφούν το θάνατο οι απόκληροι της ζωής, που δεν έχουν να ελπίζουν καλύτερες μέρες, αλλά εκείνοι που, στη ζωή που τους απομένει, υπάρχει φόβος να μεταβληθεί ριζικά η καλή τύχη τους· αυτοί, αν κάπου σκοντάψουν, έχουν να χάσουν περισσότερα από κάθε άλλον. Γιατί, για έναν άντρα με υψηλό φρόνημα, είναι πιο πικρή η εξαθλίωση που φέρνει η δειλία παρά ο θάνατος που έρχεται χωρίς να τον νιώσει, σε στιγμή έξαρσης της δύναμής του και της κοινής ελπίδας. [Μονάδες 10]

Β4. Ποιες οι διαφορές ανάμεσα στον Επιτάφιο του Περικλή και στις υπόλοιπες δημηγορίες του Θουκυδίδη; [Μονάδες 10]

Β5.Να γράψετε στο τετράδιό σας ποιες από τις λέξεις του πρωτοτύπου κειμένου είναι ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω λέξεις: αδίδακτος, ρήτορας, ευκοσμία, εμπρόθετος, φασματικός, ατελεύτητος, λεξιπενία, φυγόδικος, λήμμα, νόμισμα. [Μονάδες 10]

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφώντος Απομνημονεύματα Α,6,14

(14) Ἐγὼ δ' οὖν καὶ αὐτός, ὦ Ἀντιφῶν, ὥσπερ ἄλλος τις ἢ ἵππῳ ἀγαθῷ ἢ κυνὶ ἢ ὄρνιθι ἥδεται, οὕτω καὶ ἔτι μᾶλλον ἥδομαι φίλοις ἀγαθοῖς, καὶ ἐάν τι ἔχω ἀγαθόν, διδάσκω, καὶ ἄλλοις συνίστημι παρ' ὧν ἂν ἡγῶμαι ὠφελήσεσθαί τι αὐτοὺς εἰς ἀρετήν· καὶ τοὺς θησαυροὺς τῶν πάλαι σοφῶν ἀνδρῶν, οὓς ἐκεῖνοι κατέλιπον ἐν βιβλίοις γράψαντες, ἀνελίττων κοινῇ σὺν τοῖς φίλοις διέρχομαι, καὶ ἄν τι ὁρῶμεν ἀγαθόν, ἐκλεγόμεθα· καὶ μέγα νομίζομεν κέρδος, ἐὰν ἀλλήλοις φίλοι γιγνώμεθα. Ἐμοὶ μὲν δὴ ταῦτα ἀκούοντι ἐδόκει αὐτός τε μακάριος εἶναι καὶ τοὺς ἀκούοντας ἐπὶ καλοκἀγαθίαν ἄγειν.

ἀνελίττων=ξετυλίγοντας (το βιβλίο που είχε μορφή κυλίνδρου).

Γ1.Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο.[Μονάδες 20]

Γ2.α.Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ὁρῶμεν: το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου β′ / γιγνώμεθα: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β′ / ὠφελήσεσθαι: το απαρέμφατο παρακειμένου ενεργητικής φωνής / συνίστημι: το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου της ίδιας φωνής και τη γενική ενικού αρσενικού γένους της μετοχής ενεστώτα της ίδιας φωνής. [Μονάδες 5]

Γ2.β.Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ὄρνιθι: την αιτιατική ενικού / τι: τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους / σοφῶν: την αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους / μέγα: τα παραθετικά επιθέτου στο γένος, τον αριθμό και την πτώση που βρίσκεται / ταῦτα: τη γενική πληθυντικού θηλυκού γένους. [Μονάδες 5]

Γ3.α. «ἄν τι ὁρῶμεν ἀγαθόν, ἐκλεγόμεθα». Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο και να τον μετατρέψετε σε υποθετικό λόγο του μη πραγματικού. [Μονάδες 4]

Γ3.β.Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω: φίλοις, εἰς ἀρετήν, ἀλλήλοις, φίλοι, ἀκούοντι, εἶναι. [Μονάδες 6]

2004 (επαναληπτικές)

∆ιδαγμένο κείμενο

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (36)

«Ἄρξομαι δὲ ἀπὸ τῶν προγόνων (...) εἶναι ἐπακοῦσαι αὐτῶν».

Α.Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «ὧν ἐγὼ τὰ μὲν κατὰ πολέμους ἔργα... ἐπακοῦσαι αὐτῶν». [Μονάδες 10]

Β.Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1.Με ποιο επιχείρημα στο παραπάνω απόσπασμα διαφοροποιείται ο λόγος του Περικλή από τους άλλους Επιταφίους και σε ποιες διαπιστώσεις καταλήγετε για τις ηγετικές του ικανότητες; [Μονάδες 10]

Β2.Αφού εντοπίσετε τις σχετικές φράσεις του κειμένου με τις οποίες ο Περικλής δηλώνει τις τρεις γενιές, να σχολιάσετε την αξιολογική διαβάθμιση των γενεών αυτών από το ρήτορα. [Μονάδες 10]

Β3.Με βάση το χωρίο του κεφ. 36: «ἀπὸ δὲ οἵας τε ἐπιτηδεύσεως... μεγάλα ἐγένετο» να τεκμηριώσετε με επιχειρήματα ότι το ήθος των πολεμιστών, όπως αυτό προβάλλεται στο μεταφρασμένο απόσπασμα του κεφ. 43 (που παρατίθεται παρακάτω), είναι αποτέλεσμα των παραγόντων που συνέβαλαν στο αθηναϊκό μεγαλείο.

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (43)

[...] Κι όταν αντιληφτείτε το μεγαλείο της, βάλτε στο νου σας ότι τη δύναμη αυτή την απέκτησαν άντρες τολμηροί που είχαν συνείδηση του καθήκοντος και με φιλότιμο την ώρα του αγώνα· και που, κάθε φορά που αποτύχαιναν σε κάποιο εγχείρημά τους, δεν επέτρεπαν βέβαια στον εαυτό τους να στερήσει την πόλη απ' τη δική τους ανδρεία, αλλά πρόσφεραν σ' αυτή την πιο ωραία συνεισφορά... [Μονάδες 10]

Β4.Τι γνωρίζετε για το έργο του Περικλή; [Μονάδες 10]

Β5. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐδέξαντο, πόλιν, ἔργα, τρόπων, ἐπακοῦσαι. [Μονάδες 10]

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Λουκιανοῦ «Περὶ τοῦ ἐνυπνίου» (10)

(10) Ἢν δ' ἐμοὶ πείθῃ, πρῶτον μέν σοι πολλὰ ἐπιδείξω παλαιῶν ἀνδρῶν ἔργα καὶ πράξεις θαυμαστάς, καὶ λόγους αὐτῶν ἀπαγγέλλουσα καὶ πάντων ὡς εἰπεῖν ἔμπειρον ἀποφαίνουσα, καὶ τὴν ψυχήν, ὅπερ σου κυριώτατόν ἐστι, κατακοσμήσω πολλοῖς καὶ ἀγαθοῖς κοσμήμασι, σωφροσύνῃ, δικαιοσύνῃ, εὐσεβείᾳ, πραότητι, ἐπιεικείᾳ, συνέσει, καρτερίᾳ, τῷ τῶν καλῶν ἔρωτι, τῇ πρὸς τὰ σεμνότατα ὁρμῇ· ταῦτα γάρ ἐστιν ὁ τῆς ψυχῆς ἀκήρατος ὡς ἀληθῶς κόσμος. Λήσει δέ σε οὔτε παλαιὸν οὐδὲν οὔτε νῦν γενέσθαι δέον, ἀλλὰ καὶ τὰ μέλλοντα προόψει μετ' ἐμοῦ, καὶ ὅλως ἅπαντα, ὁπόσα ἐστί, τά τε θεῖα τά τ' ἀνθρώπινα, οὐκ εἰς μακράν σε διδάξομαι.

• ἀκήρατος = αμιγής, αμόλυντος, καθαρός.

Γ1.Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο.[Μονάδες 20]

Γ2. α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: πείθῃ: το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου β′ / ἀπαγγέλλουσα: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα της ίδιας φωνής / λήσει: το ίδιο πρόσωπο στην προστακτική του ενεργητικού αορίστου β′ / προόψει: το απαρέμφατο στον ενεστώτα της ενεργητικής φωνής / ἐστί: το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού.[Μονάδες 5]

Γ2.β.Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: πράξεις: τη γενική ενικού / πραότητι: την ονομαστική ενικού / ἀκήρατος: την αιτιατική ενικού του θηλυκού γένους / ἀληθῶς: το συγκριτικό βαθμό του ίδιου τύπου / οὐδὲν: τη δοτική ενικού του θηλυκού γένους.[Μονάδες 5]

Γ3.α. «Ἢν δ' ἐμοὶ πείθῃ, [...] ἐπιδείξαω καὶ [...] κατακοσμήσω [...]». Να μετατρέψετε τον υποθετικό λόγο έτσι, ώστε να δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος και την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον.[Μονάδες 4]

Γ3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω: ἀνδρῶν, ἔμπειρον, σου, συνέσει, ταῦτα, τὰ μέλλοντα.[Μονάδες 6]

2004 (Εσπερινού)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτωνος, Πολιτεία (519Β-519D)

(12)Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός (...) δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον;

Α. Από το κείμενο που σας δόθηκε να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το τμήμα: «Ἡμέτερον δὴ ἔργον ... ἄμεινον ;». Μονάδες 10

Β.1. «ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους»: Σε ποιους αναφέρεται ο Πλάτων στο απόσπασμα αυτό και γιατί τους επικρίνει; Μονάδες 15

Β.2. ἀναβῆναι, καταβαίνειν, τοὺς δεσμώτας: Ποια είναι η αλληγορική ερμηνεία των παραπάνω όρων; Για την απάντησή σας να λάβετε υπόψη το παράθεμα του σχολικού βιβλίου: «Η αλληγορία είναι ένας εκφραστικός τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας άλλα λέγει και άλλα εννοεί. Πρόκειται συνεπώς για συνεχή μεταφορά ή παρομοίωση». Μονάδες 15

Β.3. Ποια είναι η τριμερής διάκριση της ψυχής σύμφωνα με τον Πλάτωνα και πώς συνδέεται αυτή με την αρετή της δικαιοσύνης; Μονάδες 10

Β.4. ἀνάγκη, παιδείᾳ, βίῳ, πράττειν, τιμῶν: Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο σύνθετα ομόρριζα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής, για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Αἰσχίνου, Περὶ Παραπρεσβείας (§ 145)

Εὖ δ' ἴστε, ὦ Ἀθηναῖοι, ὅτι πλεῖστον διαφέρει φήμη καὶ συκοφαντία. Φήμη μὲν γὰρ οὐ κοινωνεῖ διαβολῇ, διαβολὴ δὲ ἀδελφόν ἐστι καὶ συκοφαντία. Διοριῶ δ' αὐτῶν ἑκάτερον σαφῶς. Φήμη μέν ἐστιν, ὅταν τὸ πλῆθος τῶν πολιτῶν αὐτόματον ἐκ μηδεμιᾶς προφάσεως λέγῃ τινὰ ὡς γεγενημένην πρᾶξιν· συκοφαντία δ' ἐστίν, ὅταν πρὸς τοὺς πολλοὺς εἷς ἀνὴρ αἰτίαν ἐμβαλὼν ἔν τε ταῖς ἐκκλησίαις ἁπάσαις πρός τε τὴν βουλὴν διαβάλλῃ τινά. Καὶ τῇ μὲν φήμῃ δημοσίᾳ θύομεν ὡς θεῷ, τῶν δὲ συκοφαντῶν ὡς κακούργων δημοσίᾳ προβολὰς ποιούμεθα. Μὴ οὖν σύναγε εἰς ταὐτὸν τὰ κάλλιστα τοῖς αἰσχίστοις.

• διοριῶ = θα καθορίσω
• προβολὰς ποιούμεθα = καταγγέλλουμε

Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: διαφέρει: γ′ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής διαβολῇ: δοτική πληθυντικού προφάσεως: αιτιατική ενικού γεγενημένην: γ′ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής υπερσυντελίκου της ίδιας φωνής πρᾶξιν: δοτική πληθυντικού εἷς: δοτική ενικού του ίδιου γένους ἐμβαλών: β′ ενικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής ἁπάσαις: γενική πληθυντικού του ίδιου γένους ποιούμεθα: β′ πληθυντικό πρόσωπο παρατατικού της ίδιας φωνής σύναγε: β′ ενικό πρόσωπο υποτακτικής αορίστου β′ της ίδιας φωνής. Μονάδες 10

Γ.3.α. Να εντοπίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις του αδίδακτου κειμένου και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους. Μονάδες 6

Γ.3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τα παρακάτω: εὖ, διαβολῇ, ἀδελφόν, ἁπάσαις. Μονάδες 4

2004 (Εσπερινού, επαναληπτικές)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτωνος Πρωταγόρας (322Α - 322D)

(4) Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, (...) δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως."

Α.Από το κείμενο που σας δόθηκε να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το τμήμα: "Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος ... σκεδαννύμενοι διεφθείροντο ".[Μονάδες 10]

Β.1.Με βάση το κείμενο πώς διαρθρώνονται τα στάδια εξέλιξης του πολιτισμού; [Μονάδες 15]

Β.2."Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας": Πώς σχετίζεται η παραπάνω φράση του Πρωταγόρα με το δώρο της φωτιάς του Προμηθέα; [Μονάδες 15]

Β.3. Πώς χρησιμοποιεί το μύθο ως φιλοσοφική μέθοδο ο Πρωταγόρας και πώς ο Πλάτωνας; [Μονάδες 10]

Β.4.Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μία λέξη του κειμένου ετυμολογικά συγγενή: σχέση, κατοικία, διασκέδαση, εκπομπή, δεισιδαιμονία. [Μονάδες 10]

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλουτάρχου Ἀλκιβιάδης (35)

Αὐτὸς μὲν οὖν ἐκεῖνος ἣν εἶχε διάνοιαν περὶ τῆς τυραννίδος ἄδηλόν ἐστιν· οἱ δὲ δυνατώτατοι τῶν πολιτῶν φοβηθέντες ἐσπούδασαν αὐτὸν ἐκπλεῦσαι τὴν ταχίστην, τά τ' ἄλλα ψηφισάμενοι καὶ συνάρχοντας οὓς ἐκεῖνος ἠθέλησεν. Ἐκπλεύσας δὲ ταῖς ἑκατὸν ναυσὶ καὶ προσβαλὼν Ἄνδρῳ, μάχῃ μὲν ἐκράτησεν αὐτῶν καὶ Λακεδαιμονίων ὅσοι παρῆσαν, οὐχ εἷλε δὲ τὴν πόλιν, ἀλλὰ τοῦτο τῶν κοινῶν ἐγκλημάτων πρῶτον ὑπῆρξε κατ' αὐτοῦ τοῖς ἐχθροῖς. Ἔοικε δ', εἴ τις ἄλλος, ὑπὸ τῆς αὑτοῦ δόξης καταλυθῆναι καὶ Ἀλκιβιάδης.

• σπουδάζω = επιδιώκω με ζήλο

Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο.[Μονάδες 20]

Γ.2.Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: εἶχε: γ′ ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β′ της ίδιας φωνής. ἐστίν: μετοχή μέλλοντα αρσενικού γένους στην ονομαστική ενικού. τῶν πολιτῶν: γενική ενικού. φοβηθέντες: δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους. ἐκπλεῦσαι: α′ ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού της ίδιας φωνής. ταχίστην: ονομαστική ενικού στο θετικό βαθμό του αρσενικού γένους. οὕς: αιτιατική πληθυντικού στο θηλυκό γένος. τοῦτο: γενική ενικού στο θηλυκό γένος. ἐγκλημάτων: δοτική πληθυντικού. καταλυθῆναι: απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής.[Μονάδες 10]

Γ.3.α. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τα παρακάτω: τῶν πολιτῶν, ἐκπλεῦσαι, προσβαλών, Λακεδαιμονίων, πρῶτον, κατ' αὐτοῦ, Ἀλκιβιάδης.[Μονάδες 7] Γ.3.β. ἠθέλησεν, παρῆσαν, εἷλε: Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους.[Μονάδες 3]

2004 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο.

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β6, 10-16.

(9, 10)Οἷον καὶ φοβηθῆναι (...) εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι.

α. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα «Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν. . . καὶ αἱρεῖσθαι» Μονάδες 10

β1. Να σχολιάσετε την αριστοτελική αντίληψη περί αρετής που σχετίζεται με τα «πάθη» και τις «πράξεις». Μονάδες 15

β2. Να διευκρινίσετε τις εκφράσεις του κειμένου «ἕξις προαιρετική» και «ὡρισμένῃ λόγῳ» που καθορίζουν την έννοια της αρετής κατά τον Αριστοτέλη. Μονάδες 15

β3. Πώς αντιλαμβάνεται ο Αριστοτέλης την έννοια της ευδαιμονίας; Μονάδες 10

β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἡσθῆναι, ἔλλειψις, εἴκαζον, ἀποτυχεῖν, αἱρεῖσθαι. Μονάδες 10

2. Αδίδακτο κείμενο .

Ξενοφώντος Ελληνικά Δ, VIII, 1-2.

Πρῶτον μὲν τοίνυν Φαρνάβαζος καὶ Κόνων, ἐπεὶ ἐνίκησαν τοὺς Λακεδαιμονίους τῇ ναυμαχίᾳ, περιπλέοντες καὶ τὰς νήσους καὶ πρὸς τὰς ἐπιθαλαττιδίας πόλεις τούς τε Λακωνικοὺς ἁρμοστὰς ἐξήλαυνον καὶ παρεμυθοῦντο τὰς πόλεις ὡς οὔτε ἀκροπόλεις ἐντειχίσοιεν ἐάσοιέν τε αὐτονόμους. οἱ δ' ἀκούοντες ταῦτα ἥδοντό τε καὶ ἐπῄνουν καὶ ξένια προθύμως ἔπεμπον τῷ Φαρναβάζῳ. καὶ γὰρ ὁ Κόνων τὸν Φαρνάβαζον ἐδίδασκεν ὡς οὕτω μὲν ποιοῦντι πᾶσαι αὐτῷ αἱ πόλεις φίλιαι ἔσοιντο, εἰ δὲ δουλοῦσθαι βουλόμενος φανερὸς ἔσοιτο, ἔλεγεν ὡς μία ἑκάστη πολλὰ πράγματα ἱκανὴ εἴη παρέχειν καὶ κίνδυνος εἴη μὴ καὶ οἱ Ἕλληνες, εἰ ταῦτα αἴσθοιντο, συσταῖεν.

• ξένια= δώρα φιλοξενίας
• ἁρμοστής = κυβερνήτης
• παραμυθοῦμαι = καθησυχάζω

α. Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

β1. Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις στη δοτική πτώση του αριθμού στον οποίο βρίσκεται καθεμιά (το γένος της αντωνυμίας και της μετοχής να παραμείνει αμετάβλητο): πόλεις, ἁρμοστὰς, ἀκούοντες, ταῦτα, πράγματα. Μονάδες 5

β2. Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐνίκησαν: το α' πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή. ἐξήλαυνον: το γ' πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου στην ίδια φωνή. ἔσοιτο: το γ' ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα. ἔλεγεν: το β' ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β' στην ίδια φωνή. παρέχειν: το απαρέμφατο του αορίστου β' στην ίδια φωνή. Μονάδες 5

γ. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του κειμένου: τοὺς ἁρμοστάς, αὐτονόμους, προθύμως, αἱ πόλεις, δουλοῦσθαι. Μονάδες 10

2003 (Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (41)

«Ξυνελών τε λέγω τήν τε πᾶσαν πόλιν (...) εἰκὸς ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν».

Α.Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «μετὰ μεγάλων δὲ σημείων... ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν».[Μονάδες 10]

Β.Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1.Να περιγράψετε τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Αθηναίου με βάση τα στοιχεία του διδαγμένου κειμένου.[Μονάδες 10]

Β2.«Πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες»: Γιατί ο Περικλής αναφέρεται εδώ όχι μόνο στις επιτυχίες αλλά και στις αποτυχίες της Αθήνας; [Μονάδες 10]

Β3. Να αναλύσετε τη βασική επιφύλαξη που διατυπώνει ο Περικλής -στο μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί- σχετικά με τη δυνατότητα του λόγου να πείσει τους ακροατές και να εκθέσετε το επιχείρημα, με το οποίο παρακάμπτει την επιφύλαξη αυτή στο παρακάτω απόσπασμα: «ὡς οὐ λόγων ἐν τῷ παρόντι κόμπος τάδε μᾶλλον ἢ ἔργων ἐστὶν ἀλήθεια, αὐτὴ ἡ δύναμις τῆς πόλεως, ἣν ἀπὸ τῶνδε τῶν τρόπων ἐκτησάμεθα, σημαίνει». (κεφ. 41)

Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος, (35)

[...] Γιατί είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς μ' επιτυχία, εκεί που με κόπο εξασφαλίζεται η εντύπωση ότι λέει την αλήθεια. Κι αυτό, γιατί ο ακροατής που ξέρει καλά τα γεγονότα και τ' ακούει μ' ευνοϊκή διάθεση, ίσως θα σχημάτιζε τη γνώμη ότι τα λεγόμενα είναι κάπως κατώτερα, σε σύγκριση μ' αυτά που και θέλει ν' ακούει και τα ξέρει καλά· όμως, αυτός που δεν τα γνώρισε, θα σχημάτιζε τη γνώμη πως πρόκειται για υπερβολές, επειδή νιώθει φθόνο, αν τυχόν ακούσει κάτι που ξεπερνά τη δική του δύναμη. Γιατί μόνο ως εκείνο το σημείο ανέχεται ο άνθρωπος ν' ακούει επαίνους που λέγονται για άλλους, ως εκεί που κι ο καθείς πιστεύει ότι είναι ικανός να κατορθώσει κάτι απ' όσα άκουσε· όμως, για καθετί που ξεπερνά τη δύναμή του, κυριεύεται απ' την πρώτη στιγμή από φθόνο, κι έτσι δεν δίνει πίστη.[Μονάδες 10]

Β4.Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Περικλή; [Μονάδες 10]

Β5. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: παίδευσιν, εὐτραπέλως, κατάμεμψιν, ἐσβατόν, λειπομένων.[Μονάδες 10]

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφώντος Απομνημονεύματα Δ. ΙV.16.

Ἀλλὰ μὴν καὶ ὁμόνοιά γε μέγιστόν τε ἀγαθὸν δοκεῖ ταῖς πόλεσιν εἶναι καὶ πλειστάκις ἐν αὐταῖς αἵ τε γερουσίαι καὶ οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν, καὶ πανταχοῦ ἐν τῇ Ἑλλάδι νόμος κεῖται τοὺς πολίτας ὀμνύναι ὁμονοήσειν, καὶ πανταχοῦ ὀμνύουσι τὸν ὅρκον τοῦτον· οἶμαι δ' ἐγὼ ταῦτα γίγνεσθαι οὐχ ὅπως τοὺς αὐτοὺς χοροὺς κρίνωσιν οἱ πολῖται, οὐδ' ὅπως τοὺς αὐτοὺς αὐλητὰς ἐπαινῶσιν, οὐδ' ὅπως τοὺς αὐτοὺς ποιητὰς αἱρῶνται, οὐδ' ἵνα τοῖς αὐτοῖς ἥδωνται, ἀλλ' ἵνα τοῖς νόμοις πείθωνται. τούτοις γὰρ τῶν πολιτῶν ἐμμενόντων, αἱ πόλεις ἰσχυρόταταί τε καὶ εὐδαιμονέσταται γίγνονται· ἄνευ δὲ ὁμονοίας οὔτ' ἂν πόλις εὖ πολιτευθείη οὔτ' οἶκος καλῶς οἰκηθείη.

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. [[Μονάδες 20]

Γ2. α.Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συμπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Η αντωνυμία να γραφεί στο γένος και στον αριθμό που βρίσκεται ο τύπος του κειμένου, που δίνεται). [Μονάδες 5]

Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: [Μονάδες 5] αἱρῶνται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της ευκτικής και της προστακτικής του αορίστου β´ στη φωνή που βρίσκεται. πείθωνται: τον ίδιο τύπο στον παθητικό αόριστο.ἐμμενόντων: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα και του αορίστου στη φωνή που βρίσκεται.

Γ3.α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἀγαθόν, εἶναι, ταῦτα, τούτοις, τῶν πολιτῶν. [Μονάδες 5]

Γ3.β.«οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν»: Να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ [Μονάδες 2] και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας [Μονάδες 3].

2003 (Επαναληπτικές Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο

Πλάτωνος Πρωταγόρας, (322Α -322D)

(4)Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας (...) κτείνειν ὡς νόσον πόλεως."

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Ζεὺς οὖν δείσας ... ὡς νόσον πόλεως». Μονάδες 10

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1. «... ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας»: Τι θεωρήθηκε για τον άνθρωπο «θεία μοῖρα» και για ποιους λόγους; Μονάδες 10

Β2. «...τὸν μὴ δυνάμενον...κτείνειν»: Για ποια κατηγορία ανθρώπων και με ποιο σκεπτικό προτείνεται εδώ η θέσπιση της θανατικής ποινής; Μονάδες 10

Β3. Με βάση το πρωτότυπο και το μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί, να καταγράψετε τα παιδαγωγικά μέσα με τα οποία, κατά τον Πρωταγόρα, διδάσκεται η πολιτική αρετή και να εξηγήσετε γιατί η διδασκαλία της θεωρείται αναγκαία, παρόλο που η αρετή αυτή με εντολή του Δία μοιράστηκε από τον Ερμή σε όλους τους ανθρώπους. Μονάδες 10

Πλάτωνος Πρωταγόρας, (325D - 325Ε)

Στην πραγματικότητα, αρχίζουν από την παιδική ηλικία να διδάσκουν και να νουθετούν, συνεχίζοντας για όλη τη ζωή. Αμέσως μόλις αρχίσει να καταλαβαίνει ένα παδί τι του λένε, και η παραμάνα του και η μητέρα του και ο παιδαγωγός του και ο ίδιος ο πατέρας του αγωνίζονται γι'αυτό το πράγμα, για το πώς δηλαδή θα βελτιωθεί το αγόρι, διδάσκοντάς το για κάθε του πράξη και για κάθε του λόγο και εξηγώντας του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο, και ότι αυτό είναι καλό και το άλλο αισχρό, και αυτό όσιο και εκείνο ανόσιο, και ότι αυτά πρέπει να τα κάνεις και αυτά να μην τα κάνεις. Κι όταν ακούει με τη θέλησή του, πάει καλά. Εάν όμως δεν υπακούει, τότε, με τις απειλές και τα χτυπήματα το "ισιώνουν", σαν δέντρο που λυγίζει και γέρνει. Κι ύστερα, όταν το στέλνουν στους δασκάλους, δίνουν εντολή να επιμεληθεί ο δάσκαλος περισσότερο την ευκοσμία των παιδιών, παρά τα γράμματα και τη μουσική. Και οι δάσκαλοι άλλωστε γι' αυτό φροντίζουν κυρίως.

Β4. Πώς αξιοποίησαν ο Πρωταγόρας και γενικά οι σοφιστές τη μέθοδο του σχολιασμού ποιητικών κειμένων για την αναζήτηση της αλήθειας και ποια ήταν η βασική αντίρρηση του Σωκράτη για τη μέθοδο αυτή; Μονάδες 10

Β5. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐνόμισεν, ᾤκουν, διεφθείροντο, πέμπει, δοίη. Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Δίων Χρυσόστομος, Λόγος VIII: Διογένης ἢ περὶ ἀρετῆς, 28.*

Περὶ δὲ τοῦ Πέλοπος ἔλεγον ὅτι καὶ τὸν ὦμον ἐλεφάντινον ἔχοι, ὥσπερ τι ὄφελος ἀνθρώπου χρυσῆν χεῖρα ἢ ἐλεφαντίνην ἔχοντος ἢ ὀφθαλμοὺς ἀδάμαντος ἢ σμαράγδου· τὴν δὲ ψυχὴν οὐκ ἐγίγνωσκον αὐτοῦ ὁποίαν τινὰ εἶχεν. τὸν δὲ Ἡρακλέα πονοῦντα μὲν καὶ ἀγωνιζόμενον ἠλέουν, καὶ ἔφασαν αὐτὸν ἀνθρώπων ἀθλιώτατον· καὶ διὰ τοῦτο ἄθλους ἐκάλουν τοὺς πόνους αὐτοῦ καὶ τὰ ἔργα, ὡς τὸν ἐπίπονον βίον ἄθλιον ὄντα· ἀποθανόντα δὲ πάντων μάλιστα τιμῶσι καὶ θεὸν νομίζουσι καί φασιν Ἥβῃ συνοικεῖν, καὶ τούτῳ πάντες εὔχονται, ὅπως αὐτοὶ μὴ ἔσονται ἄθλιοι, τῷ πλεῖστα ἀθλήσαντι.

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20

Γ2.α. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συμπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Η αντωνυμία να γραφεί στον πληθυντικό αριθμό και στο ίδιο γένος). Μονάδες 5

Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἔλεγον: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β´ στη φωνή που βρίσκεται. ἀγωνιζόμενον: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του παθητικού αορίστου. ἐκάλουν: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής ενεστώτα της μέσης φωνής. νομίζουσι: το ίδιο πρόσωπο της υποτακτικής αορίστου της ίδιας φωνής. ἔσονται: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου. Μονάδες 5

Γ3.α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειμένου: περὶ Πέλοπος, διὰ τοῦτο, ἄθλους, ὄντα, συνοικεῖν.Μονάδες 5

Γ3.β. «Περὶ δὲ τοῦ Πέλοπος ἔλεγον ὅτι καὶ τὸν ὦμον ἐλεφάντινον ἔχοι»: Να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς της δευτερεύουσας πρότασης του χωρίου αυτού (Μονάδες 2) και να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. (Μονάδες 3) Μονάδες 5

2003 (Εσπερινού)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (ΙΙ, 37)

Χρώμεθα γὰρ πολιτείᾳ (...) ὁμολογουμένην φέρουσιν.

Α. Από το κείμενο που σας δόθηκε να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το τμήμα: "Χρώμεθα γὰρ πολιτείᾳ ... ἀξιώματος ἀφανείᾳ κεκώλυται". Μονάδες 10

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β.1. Πώς ορίζεται η δημοκρατία στο κείμενο που σας δόθηκε; Μονάδες 10

Β.2. "διὰ δέος μάλιστα οὐ παρανομοῦμεν...": Σε ποια στάση ζωής των πολιτών αναφέρεται ο Περικλής με τη φράση αυτή; Μονάδες 10

Β.3. Ποιο ήταν το ήθος των Αθηναίων πολεμιστών που περιγράφεται στο παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο και ποια ήταν τα γνωρίσματα της αθηναϊκής δημοκρατίας που διαμόρφωσαν το ήθος αυτό, σύμφωνα με το πρωτότυπο απόσπασμα "μέτεστι δὲ κατὰ μὲν τοὺς νόμους ... ἀξιώματος ἀφανείᾳ κεκώλυται"; Μονάδες 10

Μεταφρασμένο κείμενο

Κι όταν αντιληφτείτε το μεγαλείο της, βάλτε στο νου σας ότι τη δύναμη αυτή την απέκτησαν άντρες τολμηροί που είχαν συνείδηση του καθήκοντος και με φιλότιμο την ώρα του αγώνα· και που, κάθε φορά που αποτύχαιναν σε κάποιο εγχείρημά τους, δεν επέτρεπαν βέβαια στον εαυτό τους να στερήσει την πόλη απ' τη δική τους ανδρεία, αλλά πρόσφεραν σ' αυτή την πιο ωραία συνεισφορά· γιατί, δίνοντας όλοι μαζί τη ζωή τους, έπαιρναν ο καθείς τους ξεχωριστά τον αγέραστο έπαινο και τον πιο περίλαμπρο τάφο.

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (ΙΙ,43,8-16).

Β.4. Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στον Επιτάφιο του Περικλή και τις υπόλοιπες δημηγορίες του Θουκυδίδη; Μονάδες 10

Β.5. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας (απλές ή σύνθετες) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πολιτείᾳ, κέκληται, κοινὸν, δρᾷ, ἀρχῇ. Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ξενοφῶντος Κύρου Ἀνάβασις (ΙΙΙ, i, 42-43)

'Επίστασθε ὅτι οὔτε πλῆθός ἐστιν οὔτε ἰσχὺς ἡ ἐν τῷ πολέμῳ τὰς νίκας ποιοῦσα, ἀλλ' ὁπότεροι ἂν σὺν τοῖς θεοῖς ταῖς ψυχαῖς ἐρρωμενέστεροι ἴωσιν ἐπὶ τοὺς πολεμίους, τούτους ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ οἱ ἀντίοι οὐ δέχονται. ἐντεθύμημαι δ' ἔγωγε, ὦ ἄνδρες, καὶ τοῦτο, ὅτι ὁπόσοι μὲν μαστεύουσι ζῆν ἐκ παντὸς τρόπου ἐν τοῖς πολεμικοῖς, οὗτοι μὲν κακῶς τε καὶ αἰσχρῶς ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἀποθνῄσκουσιν, ὁπόσοι δὲ τὸν μὲν θάνατον ἐγνώκασι πᾶσι κοινὸν εἶναι καὶ ἀναγκαῖον ἀνθρώποις, περὶ δὲ τοῦ καλῶς ἀποθνῄσκειν ἀγωνίζονται, τούτους ὁρῶ μᾶλλόν πως εἰς τὸ γῆρας ἀφικνουμένους καί, ἕως ἂν ζῶσιν, εὐδαιμονέστερον διάγοντας.

• ὁπότεροι ἄν = όσοι τυχόν
• ἐρρωμενέστεροι = πιο δυνατοί
• ἀντίοι = αντίπαλοι
• μαστεύουσι = επιχειρούν /επιζητούν
• πως = κατά κάποιο τρόπο

Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: α. ἰσχύς: τη δοτική και την αιτιατική ενικού. πολέμῳ: την ονομαστική και την αιτιατική πληθυντικού. ἄνδρες: τη γενική και τη δοτική πληθυντικού. οὗτοι: την ονομαστική και τη γενική πληθυντικού στο ουδέτερο γένος. πᾶσι: τη γενική και τη δοτική ενικού στο αρσενικό γένος. Μονάδες 5 β. ἐστίν: τη μετοχή του ίδιου χρόνου και στα τρία γένη, στην ονομαστική ενικού. ὁρῶ: το β′ πρόσωπο ενικού της οριστικής και της προστακτικής του αορίστου β′ στην ίδια φωνή. Μονάδες 5

Γ.3. "ὁπόσοι δὲ τὸν μὲν θάνατον ἐγνώκασι πᾶσι κοινὸν εἶναι καὶ ἀναγκαῖον ἀνθρώποις": Να αναγνωρίσετε συντακτικά όλους τους όρους της πρότασης. Μονάδες 10

2003 (Επαναληπτικές Εσπερινού)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτωνος Πολιτεία (514Α - 515Α)

(11)Μετὰ ταῦτα δὴ (...) Ὁμοίους ἡμῖν, ἦν δ' ἐγώ.

Α. Από το κείμενο που σας δόθηκε να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το τμήμα: "Μετὰ ταῦτα δὴ ... δεικνύασιν". Μονάδες 10

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

1. Με ποια φράση του κειμένου δηλώνεται το θέμα της ενότητας, ποια μέθοδο ανάπτυξης ακολουθεί ο Πλάτωνας και τι επιτυγχάνει με τη μέθοδο αυτή; Μονάδες 15

2. "... ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν...": Με βάση το παραπάνω απόσπασμα, να παραβάλετε τις συνθήκες ζωής των δεσμωτών του σπηλαίου με συνήθειες της καθημερινής ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Μονάδες 15

3. Ποιο είναι το θέμα του πλατωνικού διαλόγου "Πολιτεία"; Μονάδες 10

4. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας (απλές ή σύνθετες) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: παιδείας, οἰκήσει, ὁρᾶν, πυρὸς, δεικνύασιν. Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἀριστοτέλους Ἀθηναίων Πολιτεία (16, 1-4)

Ἡ μὲν οὖν Πεισιστράτου τυραννὶς ἐξ ἀρχῆς τε κατέστη τοῦτον τὸν τρόπον καὶ μεταβολὰς ἔσχεν τοσαύτας. διῴκει δ' ὁ Πεισίστρατος, ὥσπερ εἴρηται, τὰ περὶ τὴν πόλιν μετρίως καὶ μᾶλλον πολιτικῶς ἢ τυραννικῶς· ἔν τε γὰρ τοῖς ἄλλοις φιλάνθρωπος ἦν καὶ πρᾷος καὶ τοῖς ἁμαρτάνουσι συγγνωμονικός, καὶ δὴ καὶ τοῖς ἀπόροις προεδάνειζε χρήματα πρὸς τὰς ἐργασίας, ὥστε διατρέφεσθαι γεωργοῦντας. τοῦτο δ' ἐποίει δυοῖν χάριν, ἵνα μήτε ἐν τῷ ἄστει διατρίβωσιν ἀλλὰ διεσπαρμένοι κατὰ τὴν χώραν, καὶ ὅπως... μήτ' ἐπιθυμῶσι μήτε σχολάζωσιν ἐπιμελεῖσθαι τῶν κοινῶν.

• διῴκει = παρατατικός του ρήματος διοικέω-ῶ
• δυοῖν χάριν = για δύο λόγους
• διατρίβω = περνώ τον καιρό μου, χάνω την ώρα μου
• σχολάζω = ευκαιρώ, έχω χρόνο

1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: τυραννὶς: την αιτιατική του ενικού αριθμού. ἔσχεν: το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου. τὴν πόλιν: την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού. ἦν: το γ′ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα. φιλάνθρωπος: τη γενική του πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος. προεδάνειζε: το ίδιο πρόσωπο στον ίδιο αριθμό της οριστικής του ενεστώτα της ίδιας φωνής. τοῦτο: την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος. ἐποίει: το ίδιο πρόσωπο στον ίδιο αριθμό της οριστικής του παρακειμένου της ίδιας φωνής. ἄστει: τη γενική του ενικού αριθμού. ἐπιθυμῶσι: το α′ πρόσωπο του ενικού αριθμού της οριστικής του παρατατικού της ίδιας φωνής. Μονάδες 10

3. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας την παρακάτω άσκηση συμπληρώνοντας τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική λειτουργία των εξής λέξεων του κειμένου: τυραννὶς: είναι ............... στο ............... / τοῦτον: είναι ............... στο ............... / φιλάνθρωπος: είναι ............... στο ............... / ἐπιμελεῖσθαι: είναι ............... στο ............... / τῶν κοινῶν: είναι ............... στο ............... Μονάδες 10

2003 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο

Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια Β1, 1-4.

(1, 2)Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης (...) τὰ δ' ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.

Να απαντήσετε στα παρακάτω:

α) Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα "Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης... διὰ τοῦ ἔθους". Μονάδες 10

β) Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

i. "Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης... διὰ τοῦ ἔθους": Ποια είναι η βασική θέση του Αριστοτέλη για την ηθική αρετή και με ποια στοιχεία τεκμηριώνει τη θέση αυτή στο παραπάνω απόσπασμα; Μονάδες 15

ii. "τὰς δυνάμεις κομιζόμεθα, τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν": Ποιο είναι, κατά τον Αριστοτέλη, το περιεχόμενο των εννοιών "δύναμις" και "ἐνέργεια" και ποια είναι η σχέση τους με την ηθική αρετή; Μονάδες 15

iii. Πώς οδηγήθηκε ο Αριστοτέλης στην τριμερή διαίρεση της ψυχής; Μονάδες 10

iv. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: διανοητικῆς, ἐμπειρίας, τελειουμένοις, ποιοῦντες, δίκαια. Μονάδες 10

2. Αδίδακτο κείμενο

Πλάτων, Πολιτικός 274 C-D.

Ὅθεν δὴ τὰ πάλαι λεχθέντα παρὰ θεῶν δῶρα ἡμῖν δεδώρηται μετ' ἀναγκαίας διδαχῆς καὶ παιδεύσεως, πῦρ μὲν παρὰ Προμηθέως, τέχναι δὲ παρ' Ἡφαίστου καὶ τῆς συντέχνου, σπέρματα δὲ αὖ καὶ φυτὰ παρ' ἄλλων· καὶ πάνθ' ὁπόσα τὸν ἀνθρώπινον βίον συγκατεσκεύακεν ἐκ τούτων γέγονεν, ἐπειδὴ τὸ μὲν ἐκ θεῶν, ὅπερ ἐρρήθη νῦν δή, τῆς ἐπιμελείας ἐπέλιπεν ἀνθρώπους, δι' ἑαυτῶν δὲ ἔδει τήν τε διαγωγὴν καὶ τὴν ἐπιμέλειαν αὐτοὺς αὑτῶν ἔχειν καθάπερ ὅλος ὁ κόσμος, ᾧ ξυμμιμούμενοι καὶ ξυνεπόμενοι τὸν ἀεὶ χρόνον νῦν μὲν οὕτως, τότε δὲ ἐκείνως ζῶμέν τε καὶ φυόμεθα.

Να απαντήσετε στα παρακάτω:

α) Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

β.1) Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις στη γενική πτώση του αριθμού στον οποίο βρίσκεται καθεμιά (το γένος των αντωνυμιών να παραμείνει αμετάβλητο): πῦρ, σπέρματα, πάνθ', ὁπόσα, ὅπερ. Μονάδες 5

β.2) Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: συγκατεσκεύακεν: το β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου στην ίδια φωνή. ἐρρήθη: το ίδιο πρόσωπο της ευκτικής στον ίδιο χρόνο και την ίδια φωνή. ἐπέλιπεν: το β΄ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής στον ίδιο χρόνο και την ίδια φωνή. ἔχειν: το απαρέμφατο του παρακειμένου στην ίδια φωνή. ζῶμεν: το ίδιο πρόσωπο στον παρατατικό της ίδιας φωνής. Μονάδες 5

γ) Να γίνει συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: δῶρα, ἐπιμελείας, ἀνθρώπους, ἔχειν, ὅλος. Μονάδες 10

2002 (Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας (323 Α - Ε)

(5)Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς(...)πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: "Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς... ταῦτα λέγω".[Μονάδες 10]

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1."Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς... ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις": Να εκθέσετε το επιχείρημα που χρησιμοποιεί στην παράγραφο αυτή ο Πρωταγόρας, για να αποδείξει το "διδακτόν" της αρετής, και να το αξιολογήσετε.[Μονάδες 10]

Β2."Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακά... τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς": Σύμφωνα με τον Πρωταγόρα, οι άνθρωποι έχουν ελαττώματα που προέρχονται από τη φύση ή τυχαίους παράγοντες. Έχουν όμως και ελαττώματα που οφείλονται στην έλλειψη αγωγής. Πώς αντιμετωπίζεται στην εποχή του σοφιστή καθεμιά από τις κατηγορίες αυτές των ανθρωπίνων ελαττωμάτων στο πλαίσιο της κοινωνικής συμβίωσης και γιατί;Μονάδες 10

Β3. "... ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις": Κατά τον Πρωταγόρα, οι τιμωρίες (κολάσεις) επιβάλλονται στους ανθρώπους, όταν δε διαθέτουν την πολιτική αρετή. Σε ποιους και για ποιο λόγο επιβάλλονται κυρώσεις από την πόλη, σύμφωνα με τα στοιχεία του μεταφρασμένου κειμένου που ακολουθεί;

Πλάτωνος Πρωταγόρας (326 D-E)

Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι, και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιῶν νομοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία. Ενώ λοιπόν είναι τόσο μεγάλη η προσπάθεια που καταβάλλεται για την αρετή και στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο, εσύ Σωκράτη εκπλήττεσαι και απορείς αν η αρετή είναι διδακτή; Το εκπληκτικό όμως θα ήταν μάλλον το να μην μπορεί να διδαχθεί η αρετή.[Μονάδες 10]

Β4.Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο και τη λειτουργία του μύθου ως μεθόδου ανάπτυξης απόψεων του Πρωταγόρα και του Πλάτωνα.[Μονάδες 10]

Β5. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: καταγελῶσιν, εἰδῶσιν, μετέχειν, προσποιούμενον, ἀποδεῖξαι.[Μονάδες 10]

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Δημοσθένης κατά Μειδίου (169 - 170)

Ἐγὼ γὰρ οἶδ' ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ' ὑμᾶς εἰσιν εἰργασμένοι, οὐ κατὰ τὰς Μειδίου λῃτουργίας, οἱ μὲν ναυμαχίας νενικηκότες, οἱ δὲ πόλεις εἰληφότες, οἱ δὲ πολλὰ καὶ καλὰ τῇ πόλει στήσαντες τρόπαια· ἀλλ' ὅμως οὐδενὶ πώποτε τούτων δεδώκατε τὴν δωρειὰν ταύτην οὐδ' ἂν δοίητε, ἐξεῖναι τοὺς ἰδίους ἐχθροὺς ὑβρίζειν αὐτῶν ἑκάστῳ, ὁπότ' ἂν βούληται καὶ ὃν ἂν δύνηται τρόπον. οὐδὲ γὰρ Ἁρμοδίῳ καὶ Ἀριστογείτονι· τούτοις γὰρ δὴ μέγισται δέδονται δωρειαὶ παρ' ὑμῶν καὶ ὑπὲρ μεγίστων. οὐδ' ἂν ἠνέσχεσθ' , εἰ προσέγραψέ τις ἐν τῇ στήλῃ "ἐξεῖναι δὲ καὶ ὑβρίζειν αὐτοῖς ὃν ἂν βούλωνται".

δωρειά: δωρεά, προνόμιο.

Γ1.Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο.[Μονάδες 20]

Γ2.α. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συμπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Το επίθετο να γραφεί στην πτώση, στο γένος και στον αριθμό που βρίσκεται ο τύπος που δίνεται).[Μονάδες 5]

Γ2.β.Να γράψετε τους ζητουμένους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:[Μονάδες 5] οἶδ(α): το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής και προστακτικής του ίδιου χρόνου. δεδώκατε: το ίδιο πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού και του αορίστου β´ της ίδιας φωνής. δύνηται: το ίδιο πρόσωπο της ευκτικής στο χρόνο που βρίσκεται.

Γ3.α. "Ἐγὼ γὰρ οἶδ' ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ' ὑμᾶς εἰσιν εἰργασμένοι": Να γράψετε τη δευτερεύουσα πρόταση του χωρίου αυτού, να δηλώσετε το είδος της και να προσδιορίσετε το συντακτικό της ρόλο [Μονάδες 3]. Να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ [Μονάδες 2].[Μονάδες 5]

Γ3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειμένου: κατὰ τὰς λῃτουργίας, τῇ πόλει, οὐδενί, ὑβρίζειν, ὑπὲρ μεγίστων.[Μονάδες 5]

2002 (Εσπερινού)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἀριστοτέλους, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β, 1, 4-7

(2, 3)Ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν(...) ἂν ἐγίνοντο ἀγαθοὶ ἢ κακοί.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το τμήμα: "τὰς δ' ἀρετὰς λαμβάνομεν.... κακοὶ γίνονται κιθαρισταί". Μονάδες 10

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

1. "Τὰς δυνάμεις κομιζόμεθα...τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν": Ποιο είναι το περιεχόμενο των εννοιών δύναμις-ἐνέργεια, κατά τον Αριστοτέλη, και ποια από τις δύο έννοιες θεωρεί ο φιλόσοφος πιο αξιόλογη; Μονάδες 15

2. "Μαρτυρεῖ δὲ... ἂν ἐγίνοντο ἀγαθοὶ ἢ κακοί": Να αναπτύξετε ποια είναι η επιδίωξη κάθε νομοθέτη και πώς αυτή υλοποιείται. Μονάδες 15

3. Τι γνωρίζετε για την τριμερή "διαίρεση" της ψυχής του ανθρώπου, κατά τον Αριστοτέλη, και ποια η σχέση του κάθε μέρους με τις αρετές; Μονάδες 10

4. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: κομιζόμεθα, χρησάμενοι, λαμβάνομεν, τεχνῶν, ἀνάλογον. Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἰσοκράτους, Τραπεζιτικός (γ´)

Ἐξ ἀρχῆς οὖν ὑμῖν, ὅπως ἂν δύνωμαι, διηγήσομαι τὰ πεπραγμένα. ἐμοὶ γάρ, ὦ ἄνδρες δικασταί, πατὴρ μέν ἐστι Σωπαῖος, ὃν οἱ πλέοντες εἰς τὸν Πόντον ἅπαντες ἴσασιν οὕτως οἰκείως πρὸς Σάτυρον διακείμενον, ὥστε πολλῆς μὲν χώρας ἄρχειν, ἁπάσης δὲ τῆς δυνάμεως ἐπιμελεῖσθαι τῆς ἐκείνου. πυνθανόμενος δὲ καὶ περὶ τῆσδε τῆς πόλεως καὶ περὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος ἐπεθύμησ' ἀποδημῆσαι. γεμίσας οὖν ὁ πατήρ μου δύο ναῦς σίτου καὶ χρήματα δοὺς ἐξέπεμψεν ἅμα κατ' ἐμπορίαν καὶ κατὰ θεωρίαν.

• κατὰ θεωρίαν = για να δω και να μάθω

1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους τύπους που ζητούνται για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις: ὅν: την αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους. οἰκείως: τον υπερθετικό βαθμό του επιρρήματος. ἁπάσης: την ονομαστική πληθυντικού του ίδιου γένους. δυνάμεως: τη δοτική του ενικού. χρήματα: τη δοτική του πληθυντικού. πεπραγμένα: τον ίδιο τύπο στο μέλλοντα. ἐστι: το απαρέμφατο του ενεστώτα. ἴσασιν: το γ´ ενικό πρόσωπο στο χρόνο και την έγκλιση που βρίσκεται. πυνθανόμενος: τον ίδιο τύπο στον αόριστο. ἐξέπεμψεν: το ίδιο πρόσωπο στο μέλλοντα της Οριστικής της ίδιας φωνής. Μονάδες 10

3.α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά την πρόταση: "ὃν οἱ πλέοντες εἰς τὸν Πόντον ἅπαντες ἴσασιν οὕτως οἰκείως πρὸς Σάτυρον διακείμενον". Μονάδες 1 β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά όλους τους όρους της παραπάνω πρότασης. Μονάδες 9

2002 (Ομογενών)

1. Διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Β΄ 36

"Ἄρξομαι δὲ ἀπὸ τῶν προγόνων (...) ἐπακοῦσαι αὐτῶν".

α) Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα "τὴν γὰρ χώραν οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες . . . αὐταρκεστάτην." Μονάδες 10

β) Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

i. "τὴν γὰρ χώραν οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες": Σε τί στηρίζουν οι Αθηναίοι την εθνική τους υπερηφάνεια; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 10

ii. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων: ἐπιτήδευσις, πολιτεία, τρόποι. Μονάδες 10

iii.Ποιο κοινό φρόνημα έχουν οι παλαιότεροι και οι σύγχρονοι με τον ομιλητή Αθηναίοι, ώστε να παραδίδουν την πόλη "ἐς πόλεμον καὶ ἐς εἰρήνην αὐταρκεστάτην" και να εξασφαλίζεται ο "αγέραστος έπαινος", όπως αναφέρεται στο μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί;

Διδαγμένο κείμενο από μετάφραση

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Β΄ 43

Αυτοί εδώ λοιπόν, σαν γνήσια παιδιά της πόλης, αυτό το φρόνημα έδειξαν. Όσοι όμως μένετε, έχετε καθήκον να εύχεστε το φρόνημά σας απέναντι στους εχθρούς να σας βάλει σε μικρότερο κίνδυνο, αλλά να μη καταδεχτείτε να είναι λιγότερο τολμηρό, λογαριάζοντας όχι μόνο με τα λόγια τις ωφέλειες - κάτι που θα μπορούσε ν' αναπτύξει κάποιος διεξοδικότερα σε σας, που κι από μόνοι σας τις ξέρετε εξίσου καλά, απαριθμώντας πόσα καλά εξασφαλίζει η αντίσταση στον εχθρό-,καλύτερα όμως προσηλώνοντας καθημερινά το βλέμμα σας στα έργα, που δείχνουν τη δύναμη της πόλης μας, κι έτσι να την αγαπήσετε με πάθος. Κι όταν αντιληφτείτε το μεγαλείο της, βάλτε στο νου σας ότι τη δύναμη αυτή την απέκτησαν άντρες τολμηροί που είχαν συνείδηση του καθήκοντος και με φιλότιμο την ώρα του αγώνα· και που, κάθε φορά που αποτύχαιναν σε κάποιο εγχείρημά τους, δεν επέτρεπαν βέβαια στον εαυτό τους να στερήσει την πόλη απ' τη δική τους ανδρεία, αλλά πρόσφεραν σ' αυτή την πιο ωραία συνεισφορά· γιατί, δίνοντας όλοι μαζί τη ζωή τους, έπαιρναν ο καθείς τους ξεχωριστά τον αγέραστο έπαινο και τον πιο περίλαμπρο τάφο: όχι τόσο τον τάφο, στον οποίο κείτονται, αλλά εκείνον όπου η δόξα τους επιζεί, για να μνημονεύεται αιώνια σε κάθε ευκαιρία που παρουσιάζεται, είτε για λόγο είτε για δράση. Μονάδες 10

iv. Να αναφέρετε τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου του Περικλή. Μονάδες 10

v. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: παρέδοσαν, ἄξιοι, πατέρες, ἐδέξαντο, παρεσκευάσαμεν. Μονάδες 10

2. Αδίδακτο κείμενο

Ἰσοκράτους Ἑλένη, 64-65

Ἐνεδείξατο δὲ (Ἑλένη) καὶ Στησιχόρῳ τῷ ποιητῇ τὴν αὑτῆς δύναμιν· ὅτε μὲν γὰρ ἀρχόμενος τῆς ᾠδῆς ἐβλασφήμησέ τι περὶ αὐτῆς, ἀνέστη τῶν ὀφθαλμῶν ἐστερημένος, ἐπειδὴ δὲ γνοὺς τὴν αἰτίαν τῆς συμφορᾶς τὴν καλουμένην παλινῳδίαν ἐποίησε, πάλιν αὐτὸν εἰς τὴν αὐτὴν φύσιν κατέστησεν. Λέγουσι δέ τινες καὶ τῶν Ὁμηριδῶν, ὡς ἐπιστᾶσα τῆς νυκτὸς Ὁμήρῳ προσέταξε ποιεῖν περὶ τῶν στρατευσαμένων ἐπὶ Τροίαν, βουλομένην τὸν ἐκείνων θάνατον ζηλωτότερον ἢ τὸν βίον τὸν τῶν ἄλλων καταστῆσαι· καὶ μέρος μέν τι καὶ διὰ τὴν Ὁμήρου τέχνην, μάλιστα δὲ διὰ ταύτην οὕτως ἐπαφρόδιτον καὶ παρὰ πᾶσιν ὀνομαστὴν αὐτοῦ γενέσθαι τὴν ποίησιν.

• ἐπαφρόδιτος: θελκτικός

α) Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20

β.1) Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις στη δοτική πτώση του ενικού αριθμού (το γένος των αντωνυμιών να παραμείνει αμετάβλητο): ᾠδῆς, νυκτός, ἐκείνων, βίον, ταύτην. Μονάδες 5 β.2) ἐνεδείξατο: να γραφεί το ίδιο πρόσωπο της ευκτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. ἐστερημένος: να γραφεί η μετοχή του παθητικού αορίστου στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση. καλουμένην: να γραφεί το τρίτο ενικό πρόσωπο στην προστακτική του ενεστώτα στην ίδια φωνή. προσέταξε: να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στην υποτακτική ενεστώτα στην ίδια φωνή. γενέσθαι: να γραφεί το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο στην οριστική του ιδίου χρόνου. Μονάδες 5

γ) Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: τὴν δύναμιν, τῆς ᾠδῆς, τῆς νυκτός, ζηλωτότερον, τὴν ποίησιν. Μονάδες 10

2001 (Ημερησίων)

Διδαγμένο κείμενο

Ἀριστοτέλους Ἠθικά Νικομάχεια (Β6, 4-10)

(7, 8)Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ (...) καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.

Α.Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων... καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον». [Μονάδες 15]

Β1.»Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ...οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς»: Με ποια κριτήρια είναι δυνατός, κατά το χωρίο αυτό, ο καθορισμός του «μέσου» και ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μεσότητας, ανάλογα με το κριτήριο καθορισμού της; [Μονάδες 15]

Β2.Τέχνη - ἀρετή - φύσις: Ποιο κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα διακρίνει ο Αριστοτέλης στις τρεις αυτές έννοιες, σε ποια από τις τρεις δίνει το προβάδισμα και γιατί, κατά τη γνώμη σας, της δίνει το προβάδισμα αυτό; [Μονάδες 15]

Β3.Ποια φιλοσοφική και συγγραφική δραστηριότητα ανέπτυξε ο Αριστοτέλης κατά την περίοδο στην οποία ανήκουν τα «Ηθικά Νικομάχεια»; [Μονάδες 10]

Β4.Να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ελληνικής για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους, χρησιμοποιώντας την παραγωγική κατάληξη που σας δίνεται: λαβεῖν: -μα, ἄγουσα: -ή, εἰώθασιν: -ος, ἔχουσιν: -σις, φθειρούσης: -ά. [Μονάδες 10]

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφῶντος Ἑλληνικά Α´ (γ´) 8 - 10

Ἐκ τούτου δὲ Ἀλκιβιάδης μὲν ᾤχετο εἰς τὸν Ἑλλήσποντον καὶ εἰς Χερρόνησον χρήματα πράξων· οἱ δὲ λοιποὶ στρατηγοὶ συνεχώρησαν πρὸς Φαρνάβαζον ὑπὲρ Καλχηδόνος εἴκοσι τάλαντα δοῦναι Ἀθηναίοις Φαρνάβαζον καὶ ὡς βασιλέα πρέσβεις Ἀθηναίων ἀναγαγεῖν, καὶ ὅρκους ἔδοσαν καὶ ἔλαβον παρὰ Φαρναβάζου ὑποτελεῖν τὸν φόρον Καλχηδονίους Ἀθηναίοις ὅσονπερ εἰώθεσαν καὶ τὰ ὀφειλόμενα χρήματα ἀποδοῦναι, Ἀθηναίους δὲ μὴ πολεμεῖν Καλχηδονίοις, ἕως ἂν οἱ παρὰ βασιλέως πρέσβεις ἔλθωσιν. Ἀλκιβιάδης δὲ τοῖς ὅρκοις οὐκ ἐτύγχανε παρών, ἀλλὰ περὶ Σηλυμβρίαν ἦν.

Γ1.Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. [Μονάδες 20]

Γ2.α) συνεχώρησαν, ἀποδοῦναι: Να κλίνετε την προστακτική των ρηματικών αυτών τύπων στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκονται. [Μονάδες 5]

Γ2.β) ἔλαβον: Να κλίνετε στον ενικό αριθμό το αρσενικό γένος της μετοχής του ενεργητικού παρακειμένου. [Μονάδες 5]

Γ3. α)Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις μετοχές: πράξων, παρών. [Μονάδες 5]

Γ3. β) Να γράψετε την υπόθεση και την απόδοση του υποθετικού λόγου που λανθάνει στο κείμενο και να τον χαρακτηρίσετε. [[Μονάδες 5]

2001 (Εσπερινού)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτωνος Πρωταγόρας 323c8- 324b.

(5, 6)Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται (...) ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται, να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το τμήμα: "Εἰ γὰρ ἐθέλεις.... δημοσίᾳ." Μονάδες 10

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

1. Υπάρχουν ελαττώματα, τα οποία έχει ο άνθρωπος "φύσει" ή "τύχῃ", και άλλα, τα οποία οφείλονται στην έλλειψη αγωγής. Πώς αντιμετωπίζονται από τον Πλάτωνα οι δύο αυτές κατηγορίες ελαττωμάτων; Μονάδες 10

2. Ποιος ο σκοπός της ποινής σύμφωνα με τον Πρωταγόρα; Μονάδες 10

3. Να εντοπίσετε στο μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί τα σημεία, τα οποία αναπτύσσουν και επεξηγούν την άποψη που εκφράζει ο Πρωταγόρας στη φράση: "... ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεις."Μονάδες 10

"Στην πραγματικότητα αρχίζουν από την παιδική ηλικία να διδάσκουν και να νουθετούν, συνεχίζοντας για όλη τη ζωή. Αμέσως μόλις αρχίσει να καταλαβαίνει ένα παιδί τι του λένε, και η παραμάνα του και η μητέρα του και ο παιδαγωγός του και ο ίδιος ο πατέρας του αγωνίζονται γι' αυτό το πράγμα, για το πώς δηλαδή θα βελτιωθεί το αγόρι, διδάσκοντάς το για κάθε του πράξη και για κάθε του λόγο και εξηγώντας του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο, και ότι αυτό είναι καλό και το άλλο αισχρό, και αυτό όσιο και εκείνο ανόσιο, και ότι αυτά πρέπει να τα κάνεις και αυτά να μην τα κάνεις. Κι όταν ακούει με τη θέλησή του, πάει καλά. Εάν όμως δεν υπακούει, τότε, με τις απειλές και τα χτυπήματα το "ισιώνουν", σαν δέντρο που λυγίζει και γέρνει. Κι ύστερα, όταν το στέλνουν στους δασκάλους, δίνουν εντολή να επιμεληθεί ο δάσκαλος περισσότερο την εὐκοσμία των παιδιών, παρά τα γράμματα και τη μουσική. Και οι δάσκαλοι άλλωστε γι' αυτό φροντίζουν κυρίως. Και μόλις τα αγόρια μάθουν τα γράμματα και είναι σε θέση στο εξής να καταλάβουν ένα γραπτό κείμενο, όπως μέχρι τώρα καταλάβαιναν τον προφορικό λόγο, τα βάζουν, καθισμένα στα θρανία τους, να διαβάζουν δυνατά τα ποιήματα των μεγάλων ποιητών και τα αναγκάζουν να μάθουν απέξω αυτά τα έργα, στα οποία υπάρχουν πολλές συμβουλές, αλλά και αναλύσεις για τα πράγματα, και ἔπαινοι και ἐγκώμια για τους αρχαίους ήρωες, προκειμένου το αγόρι να θελήσει να τους μιμηθεί και να έχει διάθεση να γίνει παρόμοιος.[...] Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...].Έτσι, και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιῶν νομοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία. Ενώ λοιπόν είναι τόσο μεγάλη η προσπάθεια που καταβάλλεται για την αρετή και στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο, εσύ Σωκράτη εκπλήττεσαι και απορείς αν η αρετή είναι διδακτή; Το εκπληκτικό όμως θα ήταν μάλλον το να μην μπορεί να διδαχθεί η αρετή. (Πλάτωνος Πρωταγόρας 325c5 - 326e5).

4. Έχει παρατηρηθεί πως η συζήτηση στους πλατωνικούς διαλόγους διεξάγεται ως "παιδιά" (παιχνίδι). Γιατί ο Πλάτωνας επιλέγει αυτόν τον τρόπο διερεύνησης των φιλοσοφικών ζητημάτων; Μονάδες 10

5. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ομόρριζες λέξεις απλές ή σύνθετες για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἡγοῦνται, ἐλεοῦσιν, συλλήβδην, ἰδών, ἀποτροπῆς. Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Λυσία, Κατά Διογείτονος 9-10

Καλέσας αὐτοὺς εἶπε Διογείτων, ὅτι καταλίποι αὐτοῖς ὁ πατὴρ εἴκοσι μνᾶς ἀργυρίου καὶ τριάκοντα στατῆρας. "ἐγώ οὖν πολλὰ τῶν ἐμαυτοῦ δεδαπάνηκα εἰς τὴν ὑμετέραν τροφήν. καὶ ἕως μὲν εἶχον, οὐδέν μοι διέφερεν· νυνὶ δὲ καὶ αὐτὸς ἀπόρως διάκειμαι. σὺ οὖν, ἐπειδὴ δεδοκίμασαι καὶ ἀνὴρ γεγένησαι, σκόπει αὐτὸς ἤδη πόθεν ἕξεις τὰ ἐπιτήδεια″. ταῦτ' ἀκούσαντες ἐκπεπληγμένοι καὶ δακρύοντες ᾤχοντο πρὸς τὴν μητέρα, καὶ παραλαβόντες ἐκείνην ἧκον πρὸς ἐμέ.

• αὐτός = ο ίδιος
• ᾤχοντο = έφυγαν και πήγαν.

1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20

2. Χωρίς να αντιγράψετε τους επόμενους πίνακες, να γράψετε στο τετράδιό σας τους τύπους που ζητούνται: α.ἐγὼ: δοτική ενικού, γενική πληθυντικού, αιτιατική πληθυντικού / ὁ πατὴρ: γενική ενικού, αιτιατική πληθυντικού. Μονάδες 5 β.δακρύοντες: απαρέμφατο ενεργητικού μέλλοντα, β΄ ενικό οριστικής ενεργητικού αορίστου, απαρέμφατο ενεργητικού αορίστου. / καταλίποι: οριστική ενεργητικού αορίστου (ίδιος αριθμός ίδιο πρόσωπο), υποτακτική ενεργητικού αορίστου (ίδιος αριθμός ίδιο πρόσωπο) Μονάδες 5

3. α. Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι τύποι: καλέσας, αὐτοῖς, ἀργυρίου, τὴν ὑμετέραν. Μονάδες 4

3. β. Να βρείτε και να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις προτάσεις της περιόδου: "σύ οὖν ..... ἐπιτήδεια". Μονάδες 6

2001 (Πανελλαδικών)

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΩΝ: Έκδοση H. DlELS-W.KRANZ, Τόμος Β´

Δικαιοσύνη οὖν τὰ τῆς πόλεως νόμιμα, ἐν ᾗ ἂν πολιτεύηταί τις, μὴ παραβαίνειν. Χρῷτ' ἂν οὖν ἄνθρωπος μάλιστα ἑαυτῷ ξυμφερόντως δικαιοσύνῃ, εἰ μετὰ μὲν μαρτύρων τοὺς νόμους μεγάλους ἄγοι, μονούμενος δὲ μαρτύρων τὰ τῆς φύσεως· τὰ μὲν γὰρ τῶν νόμων ἐπίθετα, τὰ δὲ τῆς φύσεως ἀναγκαῖα· καὶ τὰ μὲν τῶν νόμων ὁμολογηθέντα οὐ φύντ' ἐστίν, τὰ δὲ τῆς φύσεως φύντα οὐχ ὁμολογηθέντα. Τὰ οὖν νόμιμα παραβαίνων ἐὰν λάθῃ τοὺς ὁμολογήσαντας καὶ αἰσχύνης καὶ ζημίας ἀπήλλακται· μὴ λαθὼν δ'οὔ· τῶν δὲ τῇ φύσει ξυμφύτων ἐάν τι παρὰ τὸ δυνατὸν βιάζηται, ἐάν τε πάντας ἀνθρώπους λάθῃ, οὐδὲν ἔλαττον τὸ κακόν, ἐάν τε πάντες ἴδωσιν, οὐδὲν μεῖζον· οὐ γὰρ διὰ δόξαν βλάπτεται, ἀλλὰ δι' ἀλήθειαν.

Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΙV,104: Έκδοση Οξφόρδης

Οἱ δὲ ἐναντίοι τοῖς προδιδοῦσι, κρατοῦντες τῷ πλήθει ὥστε μὴ αὐτίκα τὰς πύλας ἀνοίγεσθαι, πέμπουσι μετὰ Εὐκλέους τοῦ στρατηγοῦ, ὃς ἐκ τῶν Ἀθηνῶν παρῆν αὐτοῖς φύλαξ τοῦ χωρίου, ἐπὶ τὸν ἕτερον στρατηγὸν τῶν ἐπὶ Θρᾴκης, Θουκυδίδην τὸν Ὀλόρου, ὃς τάδε ξυνέγραψεν, ὄντα περὶ Θάσον (ἔστι δὲ ἡ νῆσος Παρίων ἀποικία, ἀπέχουσα τῆς Ἀμφιπόλεως ἡμίσεος ἡμέρας μάλιστα πλοῦν), κελεύοντες σφίσι βοηθεῖν. καὶ ὁ μὲν ἀκούσας κατὰ τάχος ἑπτὰ ναυσὶν αἳ ἔτυχον παροῦσαι ἔπλει, καὶ ἐβούλετο φθάσαι μάλιστα μὲν οὖν τὴν Ἀμφίπολιν, πρίν τι ἐνδοῦναι, εἰ δὲ μή, τὴν Ἠιόνα προκαταλαβών.

Γ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να εξηγήσετε σε ποια σημεία του διδαγμένου κειμένου αποδεικνύεται ότι το φυσικό δίκαιο προϋπάρχει των νόμων της πολιτείας.

2. Ποιες είναι οι κυριότερες από τις γλωσσικές ιδιοτυπίες του έργου του Θουκυδίδη;

3. τοῖς προδιδοῦσι, ἀπέχουσα: Να γράψετε το δεύτερο πρόσωπο στον ενικό και πληθυντικό αριθμό της προστακτικής του αορίστου β' στη φωνή που βρίσκονται. παρῆν, προκαταλαβών: Να γράψετε το δεύτερο πρόσωπο στον ενικό αριθμό της υποτακτικής και προστακτικής του ενεστώτα στη φωνή που βρίσκονται. ἔπλει: Να γράψετε το δεύτερο πρόσωπο του πληθυντικού αριθμού σε όλες τις εγκλίσεις του ενεστώτα. τάδε, τι: Να γράψετε τη δοτική και αιτιατική του θηλυκού γένους στον πληθυντικό αριθμό. πλοῦν: Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού αριθμού. ναυσίν: Να γράψετε τη γενική και αιτιατική του ενικού και του πληθυντικού αριθμού. ἡμίσεος: Να γράψετε τη γενική και την αιτιατική του θηλυκού και του ουδετέρου γένους στον πληθυντικό αριθμό. μάλιστα: Να γράψετε τους άλλους βαθμούς του τύπου αυτού.

4. α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις λέξεις: τοῖς προδιδοῦσι, αὐτοῖς, φύλαξ, παροῦσαι. β. τοῖς προδιδοῦσι, ἀκούσας: Να αναλύσετε τις μετοχές στις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις.

2000 (Ημερησίων)

Α' Διδαγμένο Κείμενο

Πλάτων, Πολιτεία, 360 a-d

(9, 10)Καὶ τοῦτο ἐννοήσαντα (...) Ταῦτα μὲν οὖν δὴ οὕτω.

Α.Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Εἰ οὖν δύο τοιύτω δακτυλίω γανοίσθην...ἔσεσθαι ἀδικεῖν, ἀδικεῖν». [Μονάδες 10]

Β.Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1. ἰσόθεον: Να εξηγήσετε πώς χρησιμοποιείται η λέξη αυτή στο κείμενο και ποια αντίληψη του αρχαίου κόσμου για το θείο εκφράζει. [Μονάδες 15]

Β2. Με βάση το μύθο του Γύγη ο Γλαύκων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «οὐδεὶς ἐκὼν δίκαιος ἀλλ' ἀναγκαζόμενος». Σε ποιο σωκρατικό δόγμα αντιτίθεται η άποψη αυτή και με ποια επιχειρήματα υποστηρίζεται στη συνέχεια του κειμένου (ὡς οὐκ ἀγαθοῦ ἰδίᾳ ὄντος... διὰ τὸν τοῦ ἀδικεῖσθαι φόβον). [Μονάδες 15]

Β3. Ποιες είναι οι τέσσερις θεμελιώδεις αρετές κατά τον Πλάτωνα και πώς ενσαρκώνονται στην ιδεώδη πολιτεία του; [Μονάδες 10]

Β4. Να γράψετε ένα συνώνυμο της αρχαίας ελληνικής για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: βούλομαι, φημί, οἴομαι, φόβος, δρῶ. [Μονάδες 10]

Γ' . Αδίδακτο Κείμενο

Ἰσοκράτης, Νικοκλῆς, 27-28

Ὡς δὲ προσηκόντως τὴν ἀρχὴν ἡμεῖς ἔχομεν, πολὺ τούτου συντομώτερος καὶ μᾶλλον ὁμολογούμενος ὁ λόγος ἐστίν. [28] Τίς γὰρ οὐκ οἶδεν, ὅτι Τεῦκρος μὲν ὁ τοῦ γένους ἡμῶν ἀρχηγός, παραλαβὼν τοὺς τῶν ἄλλων πολιτῶν προγόνους, πλεύσας δεῦρο καὶ τὴν πόλιν αὐτοῖς ἔκτισεν καὶ τὴν χώραν κατένειμεν, ὁ δὲ πατὴρ Εὐαγόρας ἀπολεσάντων ἑτέρων τὴν ἀρχὴν πάλιν ἀνέλαβεν, ὑποστὰς τοὺς μεγίστους κινδύνους, καὶ τοσοῦτον μετέστησεν ὥστε μηκέτι Φοίνικας Σαλαμινίων τυραννεῖν, ἀλλ᾿ ὧνπερ ἦν τὴν ἀρχὴν, τούτους καὶ νῦν ἔχειν τὴν βασιλείαν;

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. [Μονάδες 20]

Γ2.α)Να γράψετε το θηλυκό των παρακάτω μετοχών στον αριθμό και στην πτώση που βρίσκονται: ὁμολογούμενος, πλεύσας, ἀπολεσάντων, ὑποστάς. ([Μονάδες 4]

Γ2.β)Να μεταφέρετε τα παρακάτω ρήματα στον αντίστοιχο τύπο της οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα: κατένειμεν, ἀνέλαβεν, μετέστησεν. [Μονάδες 6]

Γ3.Να χαρακτηριστούν συντακτικώς οι υπογραμμισμένες λέξεις στο απόσπασμα που ακολουθεί: «ὁ δὲ πατὴρ Εὐαγόρας ἀπολεσάντων ἑτέρων τὴν ἀρχὴν πάλιν ἀνέλαβεν, ὑποστὰς τοὺς μεγίστους κινδύνους, καὶ τοσοῦτον μετέστησεν ὥστε μηκέτι Φοίνικας Σαλαμινίων τυραννεῖν, ἀλλ᾿ ὧνπερ ἦν τὴν ἀρχὴν, τούτους καὶ νῦν ἔχειν τὴν βασιλείαν». [Μονάδες 10]

2000 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλής, Οιδίπους Τύραννος, 1060-1071

Μὴ πρὸς θεῶν...δύστηνε.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 6, 7, 11-13

Ἐπὶ δὲ τούτῳ ἐπιόντες οἱ Μαντινεῖς καὶ ἄλλοι τινὲς τῶν Ἀρκάδων ἀναστάντες ἐξοπλισάμενοι ὡς ἐδύναντο κάλλιστα ᾖσάν τε ἐν ῥυθμῷ πρὸς τὸν ἐνόπλιον ῥυθμὸν αὐλούμενοι καὶ ἐπαιάνισαν καὶ ὠρχήσαντο ὥσπερ ἐν ταῖς πρὸς τοὺς θεοὺς προσόδοις. Ὁρῶντες δὲ οἱ Παφλαγόνες δεινὰ ἐποιοῦντο πάσας τὰς ὀρχήσεις ἐν ὅπλοις εἶναι. Ἐπὶ τούτοις ὁρῶν ὁ Μυσὸς ἐκπεπληγμένους αὐτούς, πείσας τῶν Ἀρκάδων τινὰ πεπαμένον ὀρχηστρίδα εἰσάγει σκευάσας ὡς ἐδύνατο κάλλιστα καὶ ἀσπίδα δοὺς κούφην αὐτῇ. Ἡ δὲ ὠρχήσατο πυρρίχην ἐλαφρῶς. Ἐνταῦθα κρότος ἦν πολύς, καὶ οἱ Παφλαγόνες ἤροντο εἰ καὶ γυναῖκες συνεμάχοντο αὐτοῖς. Οἱ δ’ ἔλεγον ὅτι αὗται καὶ αἱ τρεψάμμεναι εἶεν βασιλέα ἐκ τοῦ στρατοπέδου.

- πεπαμένον: αντί κεκτημένον

- ὀρχηστρίς: χορεύτρια

- πυρρίχη: είδος αρχαίου πολεμικού χορού

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Στη συγκεκριμένη στιχομυθία (στ. 1060-1071) ο Οιδίποδας και η Ιοκάστη εκφράζουν την αγωνία τους, για διαφορετικό όμως θέμα ο καθένας. Να επισημάνετε αυτά τα θέματα και να σχολιάσετε τη στάση του καθενός. Με ποια μέσα και τρόπους ο ποιητής κατορθώνει να απεικονίσει τη στάση τους αυτή;

2. Η χρονολόγηση των ιστορούμενων γεγονότων πριν από το Θουκυδίδη και η δική του μέθοδος χρονολόγησης.

3. ἐπιόντες: Να κλίνετε τον ενεστώτα της προστακτικής. τινές: Να γράψετε όλους τους τύπους των πλαγίων πτώσεων του ουδετέρου γένους στον ενικό και τον πληθυντικό αριθμό. ἐκπεπληγμένους: Να κλίνεται τον υπερσυντέλικο της οριστικής στη φωνή στην οποία βρίσκεται ο τύπος. ἐδύνατο: Να γράψετε το τρίτο πρόσωπο του πληθυντικού αριθμού του ενεστώτα σε όλες τις εγκλίσεις. ἤροντο: Να γράψετε το δεύτερο πρόσωπο του ενικού αριθμού του χρόνου και της φωνής στην οποία βρίσκεται ο τύπος σε όλες τις εγκλίσεις. εἶεν: Να κλίνετε τη μετοχή ενεστώτα του αρσενικού γένους στον πληθυντικό αριθμό.

4. α)Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις λέξεις: ἐκπεπληγμένους, τῶν Ἀρκάδων (το δεύτερο του κειμένου), αὐτοῖς, βασιλέα. β)Καὶ οἱ Παφλαγόνες...ἐκ τοῦ στρατοπέδου: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

1999 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Σωκράτης, Γοργίας, 460-461* *

Σωκράτης· Ἐγὼ τοίνυν σου τότε ταῦτα λέγοντος ὑπέλαβον ὡς οὐδέποτ᾿ ἂν εἴη ἡ ῥητορικὴ ἄδικον πρᾶγμα, ὅ γ᾿ ἀεὶ περὶ δικαιοσύνης τοὺς λόγους ποιεῖται· ἐπειδὴ δὲ ὀλίγον ὕστερον ἔλεγες ὅτι ὁ ῥήτωρ τῇ ῥητορικῇ κἂν ἀδίκως χρῷτο, οὕτω θαυμάσας καὶ ἡγησάμενος οὐ συνᾴδειν τὰ λεγόμενα ἐκείνους εἶπον τοὺς λόγους, ὅτι εἰ μὲν κέρδος ἡγοῖο εἶναι τὸ ἐλέγχεσθαι ὥσπερ ἐγώ, ἄξιον εἴη διαλέγεσθαι, εἰ δὲ μή, ἐᾶν χαίρειν. Ὓστερον δὲ ἡμῶν ἐπισκοπουμένων ὁρᾷς δὴ καὶ αὐτὸς ὅτι αὖ ὁμολογεῖται τὸν ῥητορικὸν ἀδύνατον εἶναι ἀδίκως χρῆσθαι τῇ ῥητορικῇ καὶ ἐθέλειν ἀδικεῖν. Ταῦτα οὖν ὅπῃ ποτὲ ἔχει, μὰ τὸν κύνα, ὦ Γοργία, οὐκ ὀλίγης συνουσίας ἐστὶν ὥστε ἱκανῶς διασκέψασθαι.

Γ’ Παρατηρήσεις (Ευχαριστώ τον Άρη Χατζόπουλο)

1. ἐγώ: Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις του γ’ προσώπου στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό. χρῷτο: Να γραφεί το β’ πρόσωπο ενικού όλων των εγκλίσεων στον χρόνο που βρίσκεται. ἡγοῖο: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στη Μέση Φωνή και να κλιθεί ο Παρατατικός στη Μέση φωνή. κύνα: Να κλιθεί στον ενικό και πληθυντικό αριθμό. ὀλίγης: Να κλιθεί ο πληθυντικός αριθμός του συγκεκριμένου τύπου στον συγκριτικό βαθμό.

2. α. «ἐπειδή…χαίρειν»: Να εντοπισθούν οι ειδικές προτάσεις, να δηλωθεί η συντακτική τους θέση και να δικαιολογηθεί ο τρόπος εισαγωγής και εκφοράς τους. β. «σου…λέγοντος»: Να αναπτυχθεί η μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση. γ. «ὁμολογεῖται…ἀδικεῖν»: Να μετατραπεί σε Ευθύ Λόγο.

1998 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Θουκυδίδης, Β’, 41

Μετὰ μεγάλων δὲ σημείων καὶ οὐ δή τοι ἀμάρτυρόν γε τὴν δύναμιν παρασχόμενοι τοῖς τε νῦν καὶ τοῖς ἔπειτα θαυμασθησόμεθα, καὶ οὐδὲν προσδεόμενοι οὔτε ῾Ομήρου ἐπαινέτου οὔτε ὅστις ἔπεσι μὲν τὸ αὐτίκα τέρψει, τῶν δ᾿ ἔργων τὴν ὑπόνοιαν ἡ ἀλήθεια βλάψει, ἀλλὰ πᾶσαν μὲν θάλασσαν καὶ γῆν ἐσβατὸν τῇ ἡμετέρᾳ τόλμῃ καταναγκάσαντες γενέσθαι, πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες. περὶ τοιαύτης οὖν πόλεως οἵδε τε γενναίως δικαιοῦντες μὴ ἀφαιρεθῆναι αὐτὴν μαχόμενοι ἐτελεύτησαν, καὶ τῶν λειπομένων πάντα τινὰ εἰκὸς ἐθέλειν ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν.

Αδίδακτο Κείμενο

Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα, 3, 11, 1 2

Γυναικὸς δέ ποτε οὔσης ἐν τῇ πόλει καλῆς, ᾗ ὄνομα ἦν Θεοδότη, καὶ οἵας συνεῖναι τῷ πείθοντι, μνησθέντος αὐτῆς τῶν παρόντων τινὸς καὶ εἰπόντος ὅτι κρεῖττον εἴη λόγου τὸ κάλλος τῆς γυναικός, καὶ ζωγράφους φήσαντος εἰσιέναι πρὸς αὐτὴν ἀπεικασομένους, οἷς ἐκείνην ἐπιδεικνύειν ἑαυτῆς ὅσα καλῶς ἔχοι, ἰτέον ἂν εἴη θεασομένους, ἔφη ὁ Σωκράτης· οὐ γὰρ δὴ ἀκούσασί γε τὸ λόγου κρεῖττον ἔστι καταμαθεῖν. Καὶ ὁ διηγησάμενος, οὐκ ἂν φθάνοιτ᾿, ἔφη, ἀκολουθοῦντες. Οὕτω μὲν δὴ πορευθέντες πρὸς τὴν Θεοδότην καὶ καταλαβόντες ζωγράφῳ τινὶ παρεστηκυῖαν ἐθεάσαντο.

Γ’ Παρατηρήσεις

1) Γιατί ο Θουκυδίδης υποστηρίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ότι η Αθήνα θα γίνει αντικείμενο θαυμασμού, χωρίς τη συνδρομή εγκωμιαστικών λόγων;

2) α)Τι γνωρίζετε για τα προσωπεία στην αρχαία τραγωδία; β)Σε ποια διάλεκτο γράφονταν τα στάσιμα και γιατί;

3) Τῷ πείθοντι: Να κλιθεί στο γένος και στον αριθμό που βρίσκεται. Τῆς γυναικός: Να κλιθεί στον αριθμό που βρίσκεται. Εἰσιέναι: Να κλιθεί ο παρατατικός. Ἀκούσασι: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στην ίδια φωνή. Φθάνοιτ’: Να κλιθεί η υποτακτική αορίστου β’ στον πληθυντικό αριθμό και η ευκτική αορίστου β’ στον ενικό αριθμό. Παρεστηκυῖαν: Να γραφούν η δοτική και η αιτιατική του πληθυντικού αριθμού και στα τρία γένη (στον ίδιο χρόνο και την ίδια φωνή).

4) α)Να χαρακτηρισθούν συντακτικώς οι λέξεις: ᾗ, τῷ πείθοντι, αὐτῆς, λόγου (η πρώτη του κειμένου), ζωγράφους, ἀπεικασομενους, οἷς, ἀκολουθοῦντες. β)Ἰτέον ἂν εἴη θεασομένους: Να συνταχθεί η πρόταση, αφού πρώτα αναλύσετε το ρηματικό επίθετο.

1997 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Πλάτων, Φαῖδρος, 274e-275b

Ὁ δ’ εἶπεν...ἀντὶ σοφῶν.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Λυκούργος, Κατὰ Λεωκράτους, 112-113

Φρυνίχου γὰρ ἀποσφαγέντος νύκτωρ παρὰ τὴν κρήνην τὴν ἐν τοῖς οἰσύοις ὑπὸ Ἀπολλοδώρου καὶ Θρασυβούλου, καὶ τούτων ληφθέντων καὶ εἰς τὸ δεσμωτήριον ἀποτεθέντων ὑπὸ τῶν τοῦ Φρυνίχου φίλων, αἰσθόμενος ὁ δῆμος τὸ γεγονὸς τους τε εἰρχθέντας ἐξήγαγε, καὶ βασάνων γενομένων τὸ πράγμα ἀνέκρινε, καὶ ζητῶν εὗρε τὸν μὲν Φρύνιχον προδιδόντα τὴν πόλιν, τοὺς δ’ ἀποκτείναντας αὐτὸν ἀδίκως εἰρχθέντας· καὶ ψηφίζεται ὁ δῆμος, Κριτίου εἰπόντος, τὸν μὲν νεκρόν κρίνειν προδοσίας, κἂν δόξῃ προδότης ὢν ἐν τῇ χώρα τεθάφθαι, τά γε ὀστᾶ αὐτοῦ ἀνορύξαι καὶ ἐξορίσαι ἔξω τῆς Ἀττικῆς, ὅπως ἂν μὴ κέηται ἐν τῇ χώρᾳ μηδὲ τὰ ὀστά τοῦ τὴν χώραν καὶ τὴν πόλιν προδιδόντος.

- τὰ οἴσυα=τόπος κατάφυτος από ιτιές

Γ’ Παρατηρήσεις

1) Στο συγκεκριμένο πλατωνικό απόσπασμα με ποια επιχειρήματα υποστηρίζεται η υπεροχή του προφορικού λόγου σε σύγκριση με το γραπτό;

2) Από πού αντλούν τις υποθέσεις των έργων τους οι τραγικοί ποιητές;

3) Τὰ ὀστᾶ: Να κλιθεί στον ενικό και πληθυντικό αριθμό. Ἀποτεθέντων, ἀνορύξαι: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στην ίδια φωνή. Κέηται: Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση. Ἐξήγαγε: Να κλιθεί η προστακτική του ίδιου χρόνου και της ίδια φωνής. Προδιδόντος: Να κλιθεί η ευκτική του αορίστου β’ της ίδιας φωνής.

4) Καὶ ψηφίζεται ὁ δῆμος...καὶ τὴν πόλιν προδιδόντος: Να γραφεί η ημιπερίοδος με τις αλλαγές που θα προκύψουν από τη μετατροπή του ρήματος «ψηφίζεται» σε ιστορικό χρόνο. Ληφθέντων, αἰσθόμενος, ὤν, τοῦ προδιδόντος: Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι μετοχές και να αναπτυχθούν στις αντίστοιχες (ισοδύναμες) δευτερεύουσες προτάσεις.

1996 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 822-833

Ἆρ’ ἔφυν...ἀφιγμένην.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Πλάτων, Ἐπιστολή Ζ’, 350

Ἐλθὼν δὲ εἰς Πελοπόννησον εἰς Ὀλυμπίαν, Δίωνα καταλαβὼν θεωροῦντα, ἤγγελλον τὰ γεγονότα· ὁ δὲ τὸν Δία ἐπιμαρτυράμενος εὐθὺς παρήγγελλεν ἐμοὶ καὶ τοῖς ἐμοῖς οἰκείοις καὶ φίλοις παρασκευάζεσθαι τιμωρεῖσθαι Διονύσιον, ἡμᾶς μὲν ξεναπατίας χάριν οὕτω γὰρ ἔλεγέν τε καὶ ἐννόει αὐτὸν δ’ ἐκβολῆς ἀδίκου καὶ φυγῆς. Ἀκούσας δ’ ἐγὼ τοὺς μὲν φίλους παρακαλεῖν αὐτὸν ἐκέλευον, εἰ βούλοιντο· «ἐμὲ» δ’ εἶπον ὅτι «σὺ μετὰ τῶν ἄλλων βίᾳ τινὰ τρόπον σύσσιτον καὶ συνέστιον καὶ κοινωνὸν ἱερῶν Διονυσίῳ ἐποίησας, ὃς ἴσως ἡγεῖτο διαβαλλόντων πολλῶν ἐπιβουλεύειν ἐμὲ μετὰ σοῦ ἑαυτῷ καὶ τῇ τυραννίδι, καὶ ὅμως οὐκ ἀπέκτεινεν, ᾐδέσθη δέ.»

- ξεναπατία: καταπάτηση του θεσμού της φιλοξενίας

- αὐτόν δ’: εννοεί τον Δίωνα

- παρακαλῶ: προσκαλώ

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Ποια είναι η ψυχική κατάσταση του Οιδίποδα στο συγκεκριμένο απόσπασμα και με ποιους τρόπους και εκφραστικά μέσα κατορθώνει να την υποδείξει και να την προβάλει ο Σοφοκλής;

2. Ο Ηρόδοτος ως ιστοριογράφος: προτερήματα και ελαττώματα της συγγραφής του.

3. παρήγγελλεν: Να γραφεί το β’ ενικό πρόσωπο στην ευκτική και προστακτική σε όλους τους χρόνους στην ίδια φωνή. βούλοιντο: Να γίνει χρονική αντικατάσταση και να γραφούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές (στην ονομαστική ενικού στο αρσενικό γένος) σε όλους τους χρόνους. ἀπέκτεινεν: Να γίνει χρονική αντικατάσταση και να κλιθεί η ευκτική του μέλλοντα. διαβαλλόντων: Να γίνει χρονική αντικατάσταση και να κλιθεί η προστακτική αορίστου β’ στην ίδια φωνή.

4. Ἐλθὼν... τὰ γεγονότα: Να αναγνωρισθούν συντακτικώς οι μετοχές της ημιπεριόδου και η μετοχή: τὰ γεγονότα να αναπτυχθεί στην αντίστοιχη (ισοδύναμη) δευτερεύουσα πρόταση. ἀκούσας δ’ ἐγώ... ἐκέλευον: Να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση και η μετοχή ἀκούσας να αναπτυχθεί στην αντίστοιχη (ισοδύναμη) δευτερεύουσα πρόταση. ὁ δὲ τὸν Δία... Διονύσιον: Να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση. παρασκευάχεσθαι τιμωρεῖσθαι Διονύσιον: Να μετατραπεί σε ευθύ λόγο.

1995 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Θουκυδίδης, Β’, 43

Τοὺς δὲ λοιπούς...προϊέμενοι.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ἰσοκράτης, Περὶ Εἰρήνης, 45-46

Ἀλλ’ ὅμως οὕτως αὐτοὺς ἀγαπῶμεν, ὥσθ’ ὑπὲρ μὲν τῶν παίδων τῶν ἡμετέρων, εἰ περί τινας ἐξαμάρτοιεν, οὐκ ἂν ἐθελήσεμεν δίκας ὑποσχεῖν, ὑπὲρ δὲ τῆς ἐκείνων ἁρπαγῆς καὶ βίας καὶ παρανομίας μελλόντων τῶν ἐγκλημάτων ἐφ’ ἡμᾶς ἥξειν οὐχ ὅπως ἀγανακτοῦμεν ἀλλὰ καὶ χαίρομεν, ὅταν ἀκούσωμεν αὐτοὺς τοιοῦτον τι διαπεπραγμένους. Εἰς τοῦτο δὲ μωρίας ἐληλύθαμεν, ὥστ’ αὐτοὶ μὲν ἐνδεεῖς τῶν καθ’ ἡμέραν ἐσμέν, ξενοτροφεῖν δ’ ἐπικεχειρήκαμεν, καὶ τοὺς συμμάχους τοὺς ἡμετέρους αὐτῶν ἰδίους λυμαινόμεθα καὶ δασμολογοῦμεν, ἵνα τοῖς ἁπάντων ἀνθρώπων κοινοῖς ἐχθροῖς τὸν μισθὸν ἐκπορίζωμεν.

- αὐτούς, ἐκείνων: εννοεί τους ξένους μισθοφόρους

- υποκείμενο του ἐξαμάρτοιεν: αὐτοί

- δίκας ὑποσχεῖν: να λογοδοτήσουν (να τιμωρηθούν)

- ξενοτροφῶ: διατηρώ μισθοφορικά στρατεύματα

Γ’ Παρατηρήσεις

1) α)Τι θέλει να εκφράσει ο Περικλής με τη χρήση των μετοχών: θεωμένους, γιγνομένους, ἐνθυμουμένους. β)Ποιες ηθικές και πολιτικές αρετές του αθηναίου πολίτη εκφράζονται με τις μετοχές: τολμῶντες, γιγνώσκοντες, αἰσχυνόμενοι, ἀξιοῦντες, προϊέμενοι.

2) Η μεταμφίεση και η ενδυμασία κατά τις διονυσιακές τελετές και κατά την παράσταση της τραγωδίας.

3) α)ὑποσχεῖν: να γραφεί το β’ ενικό και β’ πληθυντικό πρόσωπο στην ευκτική και προστακτική στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή· ἐξαμάρτοιεν: να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον ίδιο αριθμό όλων των εγκλίσεων του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή (όχι απαρέμφατο και μετοχή). β)ἐνδεεῖς: να κλιθεί ο ενικός αριθμός του ίδιου γένους· ἁπάντων: να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις του θηλυκού γένους στον πληθυντικό αριθμό.

4) α)εἰ περί τινας ἐξαμάρτοιεν, οὐκ ἂν ἐθελήσεμεν: να χαρακτηριστεί ο υποθετικός λόγος και να μετατραπεί σε αντίθετο του πραγματικού και αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον. β)Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι λέξεις: δίκας, ἐκείνων, ἥξειν, τι, διαπεπραγμένους, μωρίας, ἐνδεεῖς, ἐχθροῖς.

1994 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Ξενοφῶν,Ἑλληνικά 2, 3, 11-16 (=Ανθολόγιο 12)

Ἐπεὶ δὲ ἤρξαντο...τοὺς συνεθέλοντας λαμβάνειν.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ξενοφῶν, Ἑλληνικά, 7, 4, 39-40

Ἀκούων οὖν ὁ Θηβαῖος, ἠπόρει τε ὅ τι χρήσαιτο τῷ πράγματι καὶ ἀφίησι πάντας τοὺς ἄνδρας. Καὶ τῇ ὑστεραίᾳ συγκαλέσας τῶν Ἀρκάδων ὁπόσοι γε δὴ συνελθεῖν ἠθέλησαν, ἀπελογεῖτο ὡς ἐξαπατηθείη. Ἀκοῦσαι γὰρ ἔφη ὡς Λακεδαιμόνιοί τε εἶεν σὺν τοῖς ὅπλοις ἐπὶ τοῖς ὁρίοις προδιδόναι τὲ μέλλοιεν αὐτοῖς τὴν Τεγέαν τῶν Ἀρκάδων τινές. Οἱ δὲ ἀκούσαντες, ἐκεῖνον μὲν, καίπερ γιγνώσκοντες ὅτι ἐψεύδετο περὶ σφῶν, ἀφίεσαν. πέμψαντες δ’ εἰς Θήβας πρέσβεις κατηγόρουν αὐτοῦ ὡς δεῖν ἀποθανεῖν. Τὸν δ’ Ἐπαμεινώνδαν ἔφασαν, καὶ γὰρ στρατηγῶν τότε ἐτύγχανεν, λέγειν ὡς πολὺ ὀρθότερον ποιήσειεν, ὅτε συνελάμβανε τοὺς ἄνδρας ἤ ὅτε ἀφῆκε.»

Παρατηρήσεις

1. Με βάση το διδαγμένο κείμενο που σας δόθηκε για μετάφραση, να επισημάνετε τα διαδοχικά στάδια της ηθικής κατάπτωσης των Τριάντα και να τα σχολιάσετε.

2. Οι πρόδρομοι των μεγάλων τραγικών και το έργο τους.

3. προδιδόναι, ἀφῆκε: να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι στη φωνή που βρίσκονται· χρήσαιτο: να κλιθεί ο παρατατικός· ἐψεύδετο: να κλιθεί ο παρακείμενος μέσης φωνής στην προστακτική. πρέσβεις: να κλιθεί στον ενικό & πληθυντικό· πολύ, ὀρθότερον: να γραφούν οι τρεις βαθμοί των αντίστοιχων επιθέτων στη γενική ενικού του αρσενικού γένους.

4. Ἀκούων οὖν ὁ Θηβαῖος...τῶν Ἀρκάδων τινές: να βρεθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του τμήματος αυτού, να αναγνωριστεί το είδος τους και να δικαιολογηθεί ο τρόπος εισαγωγής και εκφοράς. Ποια η συντακτική θέση της κάθε πρότασης;

1993 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Θουκυδίδης, Β’ 65 (=Ανθολόγιο 10)

Οἱ δὲ ταῦτά τε...πάλιν ἐπὶ τὸ θαρσεῖν.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Δημοσθένης, Κατά Ολυμπιοδώρου, 51

Ἀνδροκλείδης δ’ οὑτοσὶ πάρεστιν· ἐγὼ γὰρ αὐτῷ ἐπήγγειλα ἥκειν ἔχοντι τὰς συνθήκας. Καὶ συγχωρῶ, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἐν τῷ τούτου λόγῳ ἢ ἐν τῷ προτέρῳ ἢ ἐν τῷ ὑστέρῳ ἀνοιχθῆναι· οὐδὲν γὰρ μοὶ διαφέρει.Ὑμᾶς δὲ βούλομαι ἀκοῦσαι τὰς συνθήκας καὶ τοὺς ὅρκους, οὓς ὠμόσαμεν ἀλλήλοις ἐγὼ καὶ Ὀλυμπιόδωρος οὑτοσί. Καὶ εἰ μὲν συγχωρεῖ, ἔστω ταῦτα, καὶ ὑμεῖς ἀκούετε, ἐπειδὰν τούτῳ δοκῇ· ἐὰν δὲ μὴ θέλῃ ταῦτα ποιεῖν, οὐκ ἤδη καταφανὴς ἔσται, ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅτι ἀναισχυντότατός ἐστιν ἀνθρώπων ἁπάντων, καὶ δικαίως οὐδ’ ἂν ὁτιοῦν ἀποδέχοισθε τούτου ὡς ὑγιὲς τι λέγοντος;

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Να επισημάνετε τα στοιχεία της προσωπικότητας του Περικλή με βάση το κείμενο που σας δόθηκε.

2. Ποια η προσφορά του Ελλάνικου του Μυτιληναίου στην ιστορική έρευνα;

3. α)ἐπήγγειλα, ὡμόσαμεν, ἀποδέχοισθε: να γραφεί το β’ ενικό όλων των χρόνων της προστακτικής και οριστικής έγκλισης στην αυτή φωνή. β)προτέρῳ, ὑστέρω, καταφανής, ὑγιές: να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι των άλλων βαθμών (όπου απαντούν). Τα επίθετα καταφανής, ὑγιές να κλιθούν και στους δύο αριθμούς στο γένος και βαθμό που βρίσκονται.

4. α)Να γίνει συντακτική αναγνώριση των λέξεων: ἔχοντι, ἀνοιχθῆναι, μοι, ἀλλήλοις, ταῦτα (το πρώτο του κειμένου), ἀνθρώπων, ὁτιοῦν, ὑγιές. β)Να βρεθούν και να χαρακτηριστούν οι υποθετικοί λόγοι του αδίδακτου κειμένου.

1992 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Καὶ ἐν ταῖς παιδείαις οἱ μὲν ἐπιπόνῳ ἀσκήσει εὐθὺς νέοι ὄντες τὸ ἀνδρεῖον μετέρχονται, ἡμεῖς δὲ ἀνειμένως διαιτώμενοι οὐδὲν ἧσσον ἐπὶ τοὺς ἰσοπαλεῖς κινδύνους χωροῦμεν. Τεκμήριον δε· οὔτε γὰρ Λακεδαιμόνιοι καθ’ ἑαυτούς, μεθ’ ἁπάντων δὲ ἐς τὴν γῆν ἡμῶν στρατεύουσι, τήν τε τῶν πέλας αὐτοὶ ἐπελθόντες οὐ χαλεπῶς ἐν τῇ ἀλλοτρίᾳ τοὺς περὶ τῶν οἰκείων ἀμυνομένους μαχόμενοι τὰ πλείω κρατοῦμεν. Ἁθρόᾳ τε τῇ δυνάμει ἡμῶν οὐδεὶς πὼ πολέμιος ἐνέτυχε διὰ τὴν τοῦ ναυτικοῦ τε ἅμα ἐπιμέλειαν καὶ τὴν ἐν τῇ γῇ ἐπὶ πολλὰ ἡμῶν αὐτῶν ἐπίπεμψιν. Ἢν δέ που μορίῳ τινὶ προσμείξωσι, κρατήσαντές τέ τινας ἡμῶν πάντας αὐχοῦσιν ἀπεῶσθαι καὶ νικηθέντες ὑφ’ ἁπάντων ἡσσῆσθαι.

Θουκυδίδης, Β’, 39

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ἀνδοκίδης, Περὶ τῶν μυστηρίων, 32-33

Νομίσατε τοίνυν ἀσέβημα οὐδὲν ἔλαττον εἶναι τῶν μηδὲν ἠδικηκότων ἀσεβεῖν καταγνῶναι ἢ τοὺς ἠσεβηκότας μὴ τιμωρεῖσθαι.Ὥστ’ ἐγὼ ὑμῖν πολὺ μᾶλλον τῶν κατηγόρων πρὸς τοῖν θεοῖν ἐπισκήπτω, ὑπὲρ τε τῶν ἱερῶν ἃ εἴδετε, καὶ ὑπὲρ τῶν Ἑλλήνων οἳ τῆς ἑορτῆς ἕνεκα ἔρχονται δεῦρο· εἰ μέν τι ἠσέβηκα ἢ ὡμολόγηκα ἢ ἐμήνυσα κατά τινος ἀνθρώπων, ἢ ἄλλος τις περὶ ἐμοῦ, ἀποκτείνατέ με· οὐ παραιτοῦμαι· εἰ δὲ οὐδὲν ἡμάρτηταί μοι, καὶ τοῦτο ὑμῖν ἀποδείκνυμι σαφῶς, δέομαι ὑμῶν αὐτὸ φανερὸν τοῖς Ἕλλησι πᾶσι ποιῆσαι, ὡς ἀδίκως εἰς τόνδε τὸν ἀγῶνα κατέστην.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Πού έγκειται η υπεροχή των Αθηναίων έναντι των Λακεδαιμονίων και με ποια επιχειρήματα θεμελιώνεται;

2. Η χρήση του συστήματος χρονολόγησης των ιστορουμένων γεγονότων στο έργο του Θουκυδίδη σε σχέση με τα προϋπάρχοντα χρονολογικά συστήματα.

3. α)ἔρχονται, δέομαι, ἀποκτείνατε, καταγνῶναι: να γραφεί το β’ ενικό και γ’ πληθυντικό πρόσωπο των ρημάτων στο χρόνο που βρίσκονται σε όλες τις εγκλίσεις. β)ἔλαττον, σαφῶς, μᾶλλον, πολύ: να γραφούν οι τύποι και στους τρεις βαθμούς και των δύο πρώτων να κλιθεί το αρσενικό γένος του επιθέτου στο βαθμό που βρίσκονται οι τύποι.

4. α)Να γίνει συντακτική ανάλυση της α’ περιόδου. β)εἰ μέν τι...ἀποκτείνατέ με: να χαρακτηριστεί ο σύνθετος υποθετικός λόγος και να μετατραπεί σε υποθετικούς λόγους που να δηλώνουν το αντίθετο του πραγματικού και την απλή σκέψη.

1991 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 851-858 & 918-921

Εἰ δ’ οὖν...ἂν ὕστερον & ὅτ’ οὖν...εὐαγῆ πόρῃς.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 3, 2, 1-3

Ἐπεὶ δὲ ᾕρηντο, ἡμέρα τε σχεδὸν ὑπέφαινε, καὶ εἰς τὸ μέσον ἧκον οἱ ἄρχοντες, καὶ ἔδοξεν αὐτοῖς, προφυλακὰς καταστήσαντας, συγκαλεῖν τοὺς στρατιώτας. Ἐπεὶ δὲ καὶ ἄλλοι στρατιῶται συνῆλθον, ἀνέστη πρῶτος μὲν Χειρίσοφος ὁ Λακεδαιμόνιος καὶ ἔλεξεν ὦδε· ἄνδρες στρατιῶται, χαλεπὰ μὲν τὰ παρόντα, ὁπότε ἀνδρῶν στρατηγῶν τοιούτων στερόμεθα καὶ λοχαγῶν καὶ στρατιωτῶν, πρὸς δ’ ἔτι καὶ οἱ ἀμφὶ Ἀριαῖον οἱ πρόσθεν σύμμαχοι ὄντες προδεδώκασιν ἡμᾶς· ὅμως δὲ δεῖ ἐκ τῶν παρόντων ἄνδρας ἀγαθοὺς τελέθειν καὶ μὴ ὑφίεσθαι, ἀλλὰ πειρᾶσθαι, ὅπως, ἢν μὲν δυνώμεθα, καλῶς νικῶντες σῳζώμεθα, εἰ δὲ μή, ἀλλὰ καλῶς γε ἀποθνῄσκωμεν, ὑποχείριοι δὲ μηδέποτε γενώμεθα ζῶντες τοῖς πολεμίοις.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Μέσα από το κείμενο που δίνεται να σχολιαστεί η ψυχολογική μεταστροφή και η αλλαγή στάσεως της Ιοκάστης.

2. Να αναπτυχθεί το παρακάτω τμήμα από τον ορισμό του Αριστοτέλη για την τραγωδία: «...δι’ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν».

3. προδεδώκασιν, ὑφίεσθαι, ἀποθνῄσκωμεν, ἀνέστη: Να γραφεί στην ίδια φωνή το β’ ενικό και β’ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής και προστακτικής αορίστου β’ των παραπάνω ρημάτων.

4. α)ὅμως δὲ...σῳζώμεθα: Να αναγνωριστούν οι προτάσεις της ημιπεριόδου. Να χαρακτηριστεί ο υποθετικός λόγος και να μετατραπεί σε υποθετικό λόγο που να δηλώνει την απλή σκέψη. β)πρῶτος, στρατηγῶν, οἱ ἀμφὶ Ἀριαῖον, σύμμαχοι, ὑφίεσθαι, νικῶντες, ζῶντες, τοῖς πολεμίοις: Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι όροι.

1990 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 1074-1085

Δέδοιχ’ ὅπως...τοὐμὸν γένος.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ἰσοκράτης, Περὶ Εἰρήνης, 36

Ἠβουλόμην δ’ ἄν, ὥσπερ προσῆκόν ἐστι ἐπαινεῖσθαι τὴν ἀρετήν, οὕτω πρόχειρον εἶναι πεῖσαι τοὺς ἀκούοντας ἀσκεῖν αὐτήν· νῦν δὲ δέδοικα, μὴ μάτην τὰ τοιαῦτα λέγωμεν. Διεφθάρμεθα γὰρ πολὺν ἤδη χρόνον ὑπ’ ἀνθρώπων οὐδὲν ἀλλ’ ἢ φενακίζειν δυναμένων, οἳ τοσοῦτον τοῦ πλήθους καταπεφρονήκασιν, ὥσθ’ ὁπόταν βουληθῶσι πόλεμον πρός τινας ἐξενεγκεῖν, αὐτοὶ χρήματα λαμβάνοντες λέγειν τολμῶσιν, ὡς χρὴ τοὺς προγόνους μιμεῖσθαι, καὶ μὴ περιορᾶν ἡμᾶς αὐτοὺς καταγελωμένους, μηδὲ τὴν θάλατταν πλέοντας τοὺς μὴ τὰς συντάξεις ἐθέλοντας ἡμῖν ὑποτελεῖν.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. ἐγὼ δ’ ἐμαυτόν... τοὐμὸν γένος: Να σχολιάσετε το χωρίο δίνοντας έμφαση τόσο στην τραγική κατάσταση του Οιδίποδα, όσο και σε στοιχεία του ήθους του.

2. Ποια είναι η διάρθρωση του Επιταφίου λόγου του Περικλή;

3. α)Διεφθάρμεθα...ὑποτελεῖν: Να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις και να δικαιολογηθεί η έγκλιση με την οποία εκφέρονται. β)πρόχειρον εἶναι, τοῦ πλήθους, καταγελωμένους, ἡμῖν: Να αναγνωριστούν συντακτικώς.

4. διεφθάρμεθα, ἐξενεγκεῖν, περιορᾶν, πλέοντας: Να γραφεί το α’ και β’ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής όλων των χρόνων στη φωνή που βρίσκεται το καθένα.

1989 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Ἀριστοτέλης, Πολιτικά, 1252 b27 - 1253 a24 (=Ανθολόγιο 26)

Διότι δὲ πολιτικόν...εἶναι τοῦ μέρους.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ἰσοκράτης, Περὶ ἀντιδόσεως, 15-16

Νῦν δὲ λέγει μὲν, ὡς ἐγὼ τοὺς ἥττους λόγους κρείττους δύναμαι ποιεῖν, τοσοῦτον δέ μου καταπεφρόνηκεν, ὥστ’ αὐτὸς ψευδόμενος ἐμοῦ τἀληθῆ λέγοντος ἐλπίζει ῥᾳδίως ἐπικρατήσειν. Οὕτω δέ μοι δυσκόλως ἅπαντα συμβέβηκεν, ὥσθ’ οἱ μὲν ἄλλοι τοῖς λόγοις διαλύονται τὰς διαβολὰς, ἐμοῦ δὲ Λυσίμαχος αὐτοὺς τοὺς λόγους μάλιστα διαβέβληκεν, ἵν’ ἢν μὲν ἱκανῶς δόξω λέγειν, ἔνοχος ὢν φανῶ τοῖς ὑπὸ τούτου περὶ τῆς δεινότητος τῆς ἐμῆς προειρημένοις, ἢν δ’ ἐνδεέστερον τύχω διαλεχθεὶς ὧν οὗτος ὑμᾶς προσδοκᾶν πεποίηκε, τὰς πράξεις ἡγήσησθέ μου χείρους εἶναι.

Γ’ Παρατηρήσεις

1) Με ποια επιχειρηματολογία ο Αριστοτέλης αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος είναι πολιτικὸν ζῷον πάσης μελίττης καὶ παντὸς ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον; Να στηριχτείτε μόνο στο διδαγμένο κείμενο που σας δόθηκε για μετάφραση, επισημαίνοντας και τις χαρακτηριστικές λέξεις που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για το σκοπό αυτό.

2) α)Ποιες διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στον Επιτάφιο και στις υπόλοιπες δημηγορίες του Θουκυδίδη; β)Ποια είναι η δομή ενός επιταφίου λόγου γενικά;

3) β)ἐλπίζει, δόξω, φανῶ: Να γραφούν οι προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα ρήματα αυτά, να χαρακτηριστούν οι προτάσεις αυτές συντακτικά και να δικαιολογηθεί η έγκλιση με την οποία εκφέρονται. β)κρείττους, ὑπὸ τούτου, διαλεχθείς, ὧν: Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι λέξεις αυτές.

4) α)κρείττους, χείρους: Να γραφούν οι άλλοι βαθμοί του αρσενικού και του ουδετέρου γένους των επιθέτων αυτών στην ίδια πτώση και στον ίδιο αριθμό. β)ἡγήσησθε: Να γραφεί το β’ ενικό πρόσωπο όλων των εγκλίσεων του μέσου αορίστου. συμβέβηκεν: Να γραφεί το β’ ενικό πρόσωπο όλων των εγκλίσεων του αορίστου β’.

1988 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 300-309 & 312-313

ὦ πάντα νωμῶν Τειρεσία, διδακτά τε

ἄρρητα τ’ οὐράνιά τε καὶ χθονοστιβῆ,

πόλιν μέν, εἰ καὶ μὴ βλέπεις, φρονεῖς δ’ \όμως

οἵᾳ νόσων σύνεστιν· ἧς σὲ προστάτην

σωτῆρά τ’, ὦναξ, μοῦνον ἐξευρίσκομεν.

Φοῖβος γάρ, εἰ καὶ μὴ κλύεις τῶν ἀγγέλων,

πέμψασιν ἡμῖν ἀντέπεμψεν, ἔκλυσιν

μόνην ἂν ἐλθεῖν τοῦδε τοῦ νοσήματος,

εἰ τοὺς κτανόντας Λάιον μαθόντες εὖ

κτείναιμεν, ἢ γῆς φυγάδας ἐκπαιμψαίμεθα.

(...)ῥῦσαι σεαυτὸν καὶ πόλιν, ῥῦσαι δ’ ἐμέ,

ῥῦσαι δὲ πᾶν μίασμα τοῦ τεθνηκότος.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Θουκυδίδης, Α’, 23

Τῶν δὲ πρότερον ἔργων μέγιστον ἐπράχθη τὸ Μηδικόν, καὶ τοῦτο ὅμως δυοῖν ναυμαχίαιν ταχεῖαν τὴν κρίσιν ἔσχεν. Τούτου δὲ τοῦ πολέμου μῆκός τε μέγα προύβη, παθήματά τε ξυνηνέχθη γενέσθαι ἐν αὐτῷ τῇ Ἑλλάδι οἷα οὐχ ἕτερα ἐν ἴσῳ χρόνῳ. Οὔτε γὰρ πόλεις τοσαίδε ληφθεῖσαι ἠρημώθησαν, αἱ μὲν ὑπὸ βαρβάρων, αἱ δ’ ὑπὸ σφῶν αὐτῶν ἀντιπολεμούντων (εἰσὶ δ’ αἳ καὶ οἰκήτορας μετέβαλον ἁλισκόμεναι), οὔτε φυγαὶ τοσαίδε ἀνθρώπων καὶ φόνος, ὁ μὲν κατ’ αὐτὸν τὸν πόλεμον, ὁ δὲ διὰ τὸ στασιάζειν.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Εἰ μὴ βλέπεις φρονεῖς δ’ ὅμως (στ. 303): Όπως σας είναι γνωστό το δράμα αυτό του Σοφοκλή αρχίζει μ’ έναν τυφλό (Τειρεσία) και κλείνει μ’ έναν τυφλό (τον Οιδίποδα). Πρόκειται για απροσδόκητη και προκλητική αντιστοιχία. Να τη σχολιάσετε. Η φράση του κειμένου που σας έχει δοθεί (στ. 300-313: ὦ πάντα... τοῦ τεθνηκότος) βοηθεί προς αυτή την κατεύθυνση.

2. Τι σημαίνει ο όρος άγγελος στο αρχαίο δράμα; Ποιος είναι ο τυπικός ρόλος του αγγέλου;

3. ἁλισκόμεναι: Ποιο είναι το αντίστοιχο κατά σημασία ενεργητικό ρήμα; Να γραφούν τα απαρέμφατα όλων των χρόνων αυτών των δύο ρημάτων.

4. Τούτου δὲ τοῦ πολέμου... ἀντιπολεμούντων, οὔτε φυγαί...φόνος: Να βρεθούν οι σύνδεσμοι στο τμήμα αυτό του κειμένου και να δηλωθεί ποιες περιόδους, προτάσεις ή λέξεις συνδέουν (εξαιρείται από την παρατήρηση η παρένθεση).

1987 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Θουκυδίδης, Β’, 40

Μόνοι γὰρ...ἐκ τῶν κινδύνων

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ἀνδοκίδης, Περί τῶν μυστηρίων, 54-55

Εἰ οὖν τινι ὑμῶν, ὦ ἄνδρες, τῶν ἄλλων πολιτῶν γνώμη τοιαύτη παρειστήκει πρότερον περὶ ἐμοῦ, ὡς ἄρα ἐγὼ ἐμήνυσα κατὰ τῶν ἑταίρων τῶν ἐμαυτοῦ, ὅπως ἐκεῖνοι μὲν ἀπόλοιντο, ἐγὼ δὲ σωθείην (ἃ ἐλογοποίουν οἱ ἐχθροὶ περὶ ἐμοῦ, βουλόμενοι διαβάλλειν με), σκοπεῖσθε ἐξ αὐτῶν τῶν γεγενημένων. Νῦν γὰρ ἐμὲ μὲν λόγον δεῖ δοῦναι τῶν ἐμοὶ πεπραγμένων μετὰ τῆς ἀληθείας, αὐτῶν παρόντων οἵπερ ἥμαρτον και ἔφυγον ταῦτα ποιήσαντες, ἴσασι δὲ ἄριστα εἴτε ψεύδομαι εἴτε ἀληθῆ λέγω, ἔξεστι δὲ αὐτοῖς ἐλέγχειν με ἐν τῷ ἐμῷ λόγῳ.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Να επισημάνετε τα χαρακτηριστικά του Αθηναίου πολίτη σε σύγκριση με τα χαρακτηριστικά του μη Αθηναίου, όπως αυτά προκύπτουν μέσα από τις αντιθέσεις που περιέχονται στο κείμενο που θα μεταφράσετε.

2. Να προσδιορίσετε τη μέθοδο που ακολούθησε ο Θουκυδίδης: α)ως προς τη συγκέντρωση και επεξεργασία του αποδεικτικού υλικού που χρησιμοποιεί. β)ως προς την αναζήτηση των αιτιωδών σχέσεων και τον τρόπο αφήγησης των γεγονότων (δεν ενδιαφέρουν οι δημηγορίες και το σύστημα χρονολόγησης που χρησιμοποιεί ο ιστορικός).

3. α)ἀπόλοιντο, ἴσασι, δοῦναι: Να γραφούν το β’ ενικό και β’ πληθυντικό πρόσωπο των ρημάτων σε όλες τις εγκλίσεις στο χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται το καθένα (όχι απαρέμφατο και μετοχή. β)τινι, ἐμαυτοῦ, οἵπερ, τοιαύτη: Να γραφούν η γενική, δοτική και αιτιατική πληθυντικού στο γένος που βρίσκεται η κάθε λέξη.

4. α)ὡς ἄρα ἐγώ...τῶν ἐμαυτοῦ, ὅπως...ἀπόλοιντο, εἴτε ψεύδομαι εἴτε ἀληθῆ λέγω: Να χαρακτηριστεί η κάθε πρόταση συντακτικά και να δικαιολογηθεί η έγκλισή της (δε ζητείται συντακτική ανάλυση). β)τῶν ἐμαυτοῦ, ἐμέ, δοῦναι, ἐμοί, αὐτοῖς: Να χαρακτηριστεί κάθε λέξη συντακτικά.

1986 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Δημοσθένης, Κατὰ Μειδίου, 221 (=Ανθολόγιο 17)

Καὶ γὰρ αὐτό...τοῖς νόμοις.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ἰσαῖος, Περὶ τοῦ Μενεκλέους κλήρου, 40-42

Ἐγὼ δ’ οἶμαι καταφανές ὑμῖν ἅπασι τοῦτ’ εἶναι, ὡς καὶ παρὰ τούτων αὐτῶν ὁμολογούμενόν ἐστι, ὅτι Μενεκλῆς οὐ παρεφρόνει, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον οὗτος νυνί, ὅς γε ποιησάμενος τῆς ἔχθρας διάλυσιν πρὸς ἡμᾶς καὶ ὀμόσας ὅρκους πάλιν νῦν ἥκει τὰ ὁμολογηθέντα καὶ ὀμοθέντα παραβάς, καὶ ἀφελέσθαι με ἀξιοῖ ταυτὶ τὰ λοιπά, οὕτως ὄντα μικρά. Ἐγὼ δὲ εἰ μὴ πάνυ τὸ πρᾶγμα αἰσχρὸν εἶναι ἐνόμιζον καὶ ἐπονείδιστον, προδοῦναι τὸν πατέρα οὗ εἶναι ὠνομάσθην καὶ ὃς ἐποιήσατό με, ταχὺ ἂν ἀπέστην αὐτῷ τῶν ἐκείνου· ἔστι γὰρ ὑπόλοιπον οὐδὲ ἕν, ὡς καὶ ὑμᾶς οἴομαι αἰσθάνεσθαι.

- Ποιοῦμαι τινά=υιοθετώ κάποιον

Παρατηρήσεις

1. Ποια βασική ιδέα εκφράζεται στο διδαγμένο κείμενο και πώς μπορεί να συσχετιστεί με το ακόλουθο απόσπασμα από τον Επιτάφιο του Περικλή: «...διὰ δέος μάλιστα οὐ παρανομοῦμεν, τῶν ἀεὶ ἐν ἀρχῇ ὄντων ἀκροάσει καὶ τῶν νόμων καὶ μάλιστα αὐτῶν ὅσοι ἐπ’ ὠφελίᾳ τῶν ἀδικουμένων κεῖνται».

2. Με ποιες άλλες δημηγορίες του Θουκυδίδη μπορεί να συσχετιστεί ο Επιτάφιος και ποιος συγκεκριμένος στόχος του ιστορικού υπηρετείται απ’ όλες αυτές;

3. α)Παραβάς, αἰσθάνεσθαι: Να γραφεί το β’ πληθυντικό πρόσωπο όλων των εγκλίσεων του αορίστου στην ίδια φωνή (όχι απαρέμφατο και μετοχή). β)Καταφανές, πολύ, αἰσχρόν, ταχύ: Να γραφούν τα παραθετικά τους στον ίδιο τύπο.

4. Ἅπασι, ποιησάμενος, τῆς ἔχθρας, μέ (το πρώτο από τα δύο), προδοῦναι, οὗ, αὐτῷ, τῶν ἐκείνου: Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παραπάνω λέξεις.

1985 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 390-402

Ἐπεὶ φέρ’ εἰπέ...τάδε ἀγηλατήσειν·

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Θουκυδίδης, Γ’, 113, 5-6

Ὁ δὲ κῆρυξ ὡς ἤκουσε καὶ ἔγνω ὅτι ἡ ἀπὸ τῆς πόλεως βοήθεια διέφθαρται, ἀνοιμώξας καὶ ἐκπλαγεὶς τῷ μεγέθει τῶν παρόντων κακῶν ἀπῆλθεν εὐθὺς ἄπρακτος καὶ οὐκέτι ἀπῄτει τοὺς νεκρούς. Πάθος γὰρ τοῦτο μιᾷ πόλει Ἑλληνίδι ἐν ἴσαις ἡμέραις μέγιστον δὴ τῶν κατὰ τὸν πόλεμον τόνδε ἐγένετο. Καὶ ἀριθμὸν οὐκ ἔγραψα τῶν ἀποθανόντων, διότι ἄπιστον τὸ πλῆθος λέγεται ἀπολέσθαι ὡς πρὸς τὸ μέγεθος τῆς πόλεως. Ἀμπρακίαν μέντοι οἶδα ὅτι, εἰ ἐβουλήθησαν Ἀκαρνᾶνες καὶ Ἀμφίλοχοι Ἀθηναίοις καὶ Δημοσθένει πειθόμενοι ἀπελθεῖν, αὐτοβοεὶ ἂν εἷλον· νῦν δ’ ἔδεισαν μὴ οἱ Ἀθηναῖοι ἔχοντες αὐτὴν χαλεπώτεροι σφίσι πάροικοι ὦσιν.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Προσπάθησε να δώσεις τα βασικά στοιχεία με τα οποία εικονίζεται στους στίχους αυτούς το πρόσωπο του Οιδίποδα, παρακολουθώντας ιδιαίτερα την αντιπαράθεσή του προς τη μαντική και το συγκεκριμένο μέσα στο δράμα φορέα της. Πώς εξελίσσεται στη συνέχεια του δράματος η σχέση Οιδίποδα Τειρεσία;

2. Σατυρικό δράμα Κωμωδία: Τα χαρακτηριστικά τους.

3. Ἐκπλαγείς, ἀπολέσθαι, εἷλον: Να γραφεί το β’ ενικό πρόσωπο στο χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται το καθένα σε όλες τις εγκλίσεις (όχι απαρέμφατο και μετοχή). Ἐκπλαγείς, ἀπῆλθεν, ἀπολέσθαι, οἶδα, εἷλον: Να γραφεί το β’ ενικό και γ’ πληθυντικό πρόσωπο του παρατατικού της οριστικής των ρημάτων αυτών στη φωνή που βρίσκεται το καθένα.

4. α)Να γραφούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου (ολόκληρες), να χαρακτηριστούν και να δηλωθεί ο συντακτικός ρόλος των ονοματικών προτάσεων. β)Εἰ ἐβουλήθησαν, εἷλον ἄν: Τι δηλώνει ο υποθετικός λόγος και ποια μορφή θα είχε, αν επρόκειτο να δηλώσει απλή σκέψη.

1984 (Πανελλαδικών)

A’ Διδαγμένο Κείμενο

Θουκυδίδης, Β’, 65 (=Ανθολόγιο 10)

Ὕστερον δ’ αὖθις...ἐς τοὐναντίον ἔπραξαν.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Δημοσθένης, Περὶ τῆς Ῥοδίων ἐλευθερίας, 32-33

Ἐχρῆν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὴν αὐτὴν ἔχειν διάνοιαν ὑμᾶς περὶ τῆς ἐν τῇ πολιτείᾳ τάξεως ἥνπερ περὶ τῆς ἐν ταῖς στρατείαις ἔχετε. Τίς οὖν ἐστιν αὕτη; Ὑμεῖς τὸν λιπόντα τὴν ὑπὸ τοῦ στρατηγοῦ τάξιν ταχθεῖσαν, ἄτιμον οἴεσθε προσήκειν εἶναι καὶ μηδενὸς τῶν κοινῶν μετέχειν. Χρῆν τοίνυν καὶ τοὺς τὴν ὑπὸ τῶν προγόνων τάξιν ἐν τῇ πολιτείᾳ παραδεδομένην λιπόντας καὶ πολιτευομένους ὀλιγαρχικῶς ἀτίμως τοῦ συμβουλεύειν ὑμῖν αὐτοῖς ποιεῖσθαι· νῦν δὲ τῶν μὲν συμμάχων τοὺς τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον κρινεῖν ὀμωμοκότας νομίζετ’ εὐνουστάτους, τῶν δὲ πολιτευομένων οὓς ἴστε σαφῶς τοὺς τῆς πόλεως ἐχθροὺς ᾑρημένους, τούτους πιστοτάτους ἡγεῖσθε.

Γ’ Παρατηρήσεις

1) Στο απόσπασμα αυτό μιλώντας ο Θουκυδίδης για την εκλογή του Περικλή στο αξίωμα του στρατηγού, αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο οι Αθηναίοι οδηγήθηκαν σ’ αυτή την απόφασή τους. Να διακρίνετε τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία στη λογική με την οποία ενήργησε ο «όμιλος», όπως τα εκθέτει ο ιστορικός του παραπάνω αποσπάσματος.

2) Η θέση των δημηγοριών μέσα στο ιστορικό έργο του Θουκυδίδη.

3) παραδεδομένην, ὀμωμοκότας, ἴστε, ἡγεῖσθε: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στη φωνή που βρίσκεται το καθένα και να κλιθεί ο ενεστώτας της οριστικής του ὀμωμοκότας και του ἴστε.

4) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι αντωνυμίες που υπάρχουν στο κείμενο.

1983 (Πανελλαδικών)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 408-419

Εἰ καὶ τυραννεῖς...δὲ σκότον.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Πλάτων, Ἱππίας ἐλάσσων, 369d-e

Ὦ Ἱππία, ἐγώ τοι οὐκ ἀμφισβητῶ μὴ οὐχί σὲ εἶναι σοφώτερον ἢ ἐμέ· ἀλλ’ ἀεὶ εἴωθα, ἐπειδάν τις λέγῃ τι, προσέχειν τὸν νοῦν, ἄλλως τε καὶ ἐπειδάν μοι δοκῇ σοφὸς εἶναι ὁ λέγων, καὶ ἐπιθυμῶν μαθεῖν ὅ,τι λέγει διαπυνθάνομαι καὶ ἐπανασκοπῶ και συμβιβάζω τὰ λεγόμενα, ἵνα μάθω· ἐὰν δὲ φαῦλος δοκῇ μοι εἶναι ὁ λέγων, οὔτε ἐπανερωτῶ οὔτε μοι μέλει ὧν λέγει. Καὶ γνώσει τούτῳ οὕς ἀν ἐγὼ ἡγῶμαι σοφοὺς εἶναι· εὑρήσεις γάρ με λιπαρῆ ὄντα περὶ τὰ λεγόμενα ὑπὸ τούτου και πυνθανόμενον παρ’ αὐτοῦ, ἵνα μαθών τι ὠφεληθῶ.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Στους στίχους 412-413 υπάρχει μια αντίθεση πολύ βασική στη σύνθεση αυτής της σκηνής. Να συσχετισθεί η αντίθεση αυτή με τα δύο διαλεγόμενα πρόσωπα και να επισημανθούν: α)η ειρωνεία που διαφαίνεται σ’ αυτό το συσχετισμό. β)ο στίχος του κειμένου αυτού (στ. 408-419) όπου προδηλώνεται η κατάληξη της αντίθεσης.

2. Ποιες βασικές διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στον επιτάφιο του Περικλή και στους άλλους επιταφίους;

3. Προσέχειν, διαπυνθάνομαι, ἐπανερωτῶ, εὑρήσεις: Να γραφούν το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής και το απαρέμφατο αορίστου και παρακειμένου στη φωνή που βρίσκονται.

4. α)Ἐὰν δὲ φαῦλος... σοφοὺς εἶναι: Να γίνει χωρισμός και χαρακτηρισμός των προτάσεων. β)Να γίνει λεπτομερής συντακτική ανάλυση του χωρίου: καὶ γνώσει...σοφοὺς εἶναι.

1971 (Φιλολογικού κύκλου)

Θουκυδίδης, Ἱστορία, 6, 24

XXIV. ὁ μὲν Νικίας τοσαῦτα εἶπε νομίζων τοὺς Ἀθηναίους τῷ πλήθει τῶν πραγμάτων ἢ ἀποτρέψειν ἤ, εἰ ἀναγκάζοιτο στρατεύεσθαι, μάλιστ' οὕτως ἀσφαλῶς ἐκπλεῦσαι: [2] οἱ δὲ τὸ μὲν ἐπιθυμοῦν τοῦ πλοῦ οὐκ ἐξῃρέθησαν ὑπὸ τοῦ ὀχλώδους τῆς παρασκευῆς, πολὺ δὲ μᾶλλον ὥρμηντο, καὶ τοὐναντίον περιέστη αὐτῷ: εὖ τε γὰρ παραινέσαι ἔδοξε καὶ ἀσφάλεια νῦν δὴ καὶ πολλὴ ἔσεσθαι. [3] καὶ ἔρως ἐνέπεσε τοῖς πᾶσιν ὁμοίως ἐκπλεῦσαι: τοῖς μὲν γὰρ πρεσβυτέροις ὡς ἢ καταστρεψομένοις ἐφ' ἃ ἔπλεον ἢ οὐδὲν ἂν σφαλεῖσαν μεγάλην δύναμιν, τοῖς δ' ἐν τῇ ἡλικίᾳ τῆς τε ἀπούσης πόθῳ ὄψεως καὶ θεωρίας, καὶ εὐέλπιδες ὄντες σωθήσεσθαι: ὁ δὲ πολὺς ὅμιλος καὶ στρατιώτης ἔν τε τῷ παρόντι ἀργύριον οἴσειν καὶ προσκτήσεσθαι δύναμιν ὅθεν ἀίδιον μισθοφορὰν ὑπάρξειν. [4] ὥστε διὰ τὴν ἄγαν τῶν πλεόνων ἐπιθυμίαν, εἴ τῳ ἄρα καὶ μὴ ἤρεσκε, δεδιὼς μὴ ἀντιχειροτονῶν κακόνους δόξειεν εἶναι τῇ πόλει ἡσυχίαν ἦγεν.

1971 (Νομικού κύκλου)

Θουκυδίδης, Ἱστορία, 6, 23

XXIII. ἢν γὰρ αὐτοὶ ἔλθωμεν ἐνθένδε μὴ ἀντίπαλον μόνον παρασκευασάμενοι,πλήν γε πρὸς τὸ μάχιμον αὐτῶν, τὸ ὁπλιτικόν, ἀλλὰ καὶ ὑπερβάλλοντες τοῖς πᾶσι, μόλις οὕτως οἷοί τε ἐσόμεθα τῶν μὲν κρατεῖν, τὰ δὲ καὶ διασῶσαι. [2] πόλιν τε νομίσαι χρὴ ἐν ἀλλοφύλοις καὶ πολεμίοις οἰκιοῦντας ἰέναι, οὓς πρέπει τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ ᾗ ἂν κατάσχωσιν εὐθὺς κρατεῖν τῆς γῆς, ἢ εἰδέναι ὅτι, ἢν σφάλλωνται, πάντα πολέμια ἕξουσιν. [3] ὅπερ ἐγὼ φοβούμενος, καὶ εἰδὼς πολλὰ μὲν ἡμᾶς δέον εὖ βουλεύσασθαι, ἔτι δὲ πλείω εὐτυχῆσαι χαλεπὸν δὲ ἀνθρώπους ὄντας, ὅτι ἐλάχιστα τῇ τύχῃ παραδοὺς ἐμαυτὸν βούλομαι ἐκπλεῖν, παρασκευῇ δὲ ἀπὸ τῶν εἰκότων ἀσφαλὴς ἐκπλεῦσαι. ταῦτα γὰρ τῇ τε ξυμπάσῃ πόλει βεβαιότατα ἡγοῦμαι καὶ ἡμῖν τοῖς στρατευσομένοις σωτήρια. εἰ δέ τῳ ἄλλως δοκεῖ, παρίημι αὐτῷ τὴν ἀρχήν.

1971 (Διδασκαλικού και γυμναστικού κύκλου)

Λυσίας, Ἐπιτάφιος, 17-19

[17] Πολλὰ μὲν οὖν ὑπῆρχε τοῖς ἡμετέροις προγόνοις μιᾷ γνώμῃ χρωμένοις περὶ τοῦ δικαίου διαμάχεσθαι. Ἥ τε γὰρ ἀρχὴ τοῦ βίου δικαία· οὐ γάρ, ὥσπερ οἱ πολλοί, πανταχόθεν συνειλεγμένοι καὶ ἑτέρους ἐκβαλόντες τὴν ἀλλοτρίαν ᾤκησαν, ἀλλ' αὐτόχθονες ὄντες τὴν αὐτὴν ἐκέκτηντο μη τέρα καὶ πατρίδα. [18] Πρῶτοι δὲ καὶ μόνοι ἐν ἐκείνῳ τῷ χρόνῳ ἐκβαλόντες τὰς παρὰ σφίσιν αὐτοῖς δυναστείας δημοκρατίαν κατεστήσαντο, ἡγούμενοι τὴν πάντων ἐλευθερίαν ὁμόνοιαν εἶναι μεγίστην, κοινὰς δ' ἀλλήλοις τὰς ἐκ τῶν κινδύνων ἐλπίδας ποιήσαντες ἐλευθέραις ταῖς ψυχαῖς ἐπολιτεύοντο, [19] νόμῳ τοὺς ἀγαθοὺς τιμῶντες καὶ τοὺς κακοὺς κολάζοντες, ἡγησάμενοι θηρίων μὲν ἔργον εἶναι ὑπ' ἀλλήλων βίᾳ κρατεῖσθαι, ἀνθρώποις δὲ προσήκειν νόμῳ μὲν ὁρίσαι τὸ δίκαιον, λόγῳ δὲ πεῖσαι, ἔργῳ δὲ τούτοις ὑπηρετεῖν, ὑπὸ νόμου μὲν βασιλευομένους, ὑπὸ λόγου δὲ διδασκομένους.

1971 (Ιερατικού κύκλου)

Ἰσοκράτης, Πανηγυρικός, 85-86

[85] ἀεὶ μὲν οὖν οἵ θ' ἡμέτεροι πρόγονοι καὶ Λακεδαιμόνιοι φιλοτίμως πρὸς ἀλλήλους εἶχον, οὐ μὴν ἀλλὰ περὶ καλλίστων ἐν ἐκείνοις τοῖς χρόνοις ἐφιλονίκησαν, οὐκ ἐχθροὺς ἀλλ' ἀνταγωνιστὰς σφᾶς αὐτοὺς εἶναι νομίζοντες, οὐδ' ἐπὶ δουλεία τῇ τῶν Ἑλλήνων τὸν βάρβαρον θεραπεύοντες, ἀλλὰ περὶ μὲν τῆς κοινῆς σωτηρίας ὁμονοοῦντες, ὁπότεροι δὲ ταύτης αἴτιοι γενήσονται, περὶ τούτου ποιούμενοι τὴν ἅμιλλαν. ἐπεδείξαντο δὲ τὰς αὑτῶν ἀρετὰς πρῶτον μὲν ἐν τοῖς ὑπὸ Δαρείου πεμφθεῖσιν. [86] ἀποβάντων γὰρ αὐτῶν εἰς τὴν Ἀττικὴν οἱ μὲν οὐ περιέμειναν τοὺς συμμάχους, ἀλλὰ τὸν κοινὸν πόλεμον ἴδιον ποιησάμενοι πρὸς τοὺς ἁπάσης τῆς Ἑλλάδος καταφρονήσαντας ἀπήντων τὴν οἰκείαν δύναμιν ἔχοντες, ὀλίγοι πρὸς πολλὰς μυριάδας, ὥσπερ ἐν ἀλλοτρίαις ψυχαῖς μέλλοντες κινδυνεύειν, οἱ δ' οὐκ ἔφθησαν πυθόμενοι τὸν περὶ τὴν Ἀττικὴν πόλεμον, καὶ πάντων τῶν ἄλλων ἀμελήσαντες ἧκον ἡμῖν ἀμυνοῦντες, τοσαύτην ποιησάμενοι σπουδὴν ὅσην περ ἂν τῆς αὑτῶν χώρας πορθουμένης.

Παρατηρήσεις στα θέματα των Πανελληνίων εξετάσεων

Συμπληρώστε Username & Password