Αρχαία ΕλληνικάΣυντακτικό

Ενδοιαστικές Προτάσεις

Ενδοιαστικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που δηλώνουν ενδοιασμό, φόβο ή ανησυχία μήπως συμβεί κάτι κακό ή μήπως δεν πραγματοποιηθεί κάτι επιθυμητό. Δέχονται άρνηση ου. N.E.: Φοβάται μήπως αρρωστήσει.

1. Εισαγωγή

Οι ενδοιασπκές προτάσεις εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους:

α) μὴ ή ὅπως μή, όταν δηλώνουν φόβο μήπως γίνει κάτι ανεπιθύμητο·

β) μὴ οὐ, όταν δηλώνουν φόβο μήπως δε γίνει κάτι επιθυμητό.

N.E.: Εισάγονται με τα μη, μήπως, μήπως δεν.

2. Εκφορά

Οι ενδοιαστικές προτάσεις εκφέρονται με:

α) Υποτακτική, ύστερα από αρκτικό χρόνο, και δηλώνουν φόβο προσδοκώμενο: Οἱ τύραννοι φοβοῦνται μὴ αἱ πόλεις ἐλεύθεραι γένωνται.

β) Ευκτική του πλάγιου λόγου, ύστερα από ιστορικό χρόνο, και δηλώνουν φόβο υποκειμενικό και αβέβαιο στο παρελθόν :

Ἔδεισαν μὴ ἀποθάνοιεν. (Φοβήθηκαν μην πεθάνουν.)

3. Συντακτικός ρόλος

Οι ενδοιαστικές προτάσεις χρησιμοποιούνται στον λόγο, όπως και στη N.E., ως:

α) Αντικείμενα σε ρήματα που δηλώνουν φόβο, δισταγμό, ανησυχία (φοβοῦμαι, δέδοικα, ὀκνῶ, ορώ, προσέχω, ὑποπτεύω κ.τ.ό.): Φοβοῦνται μὴ Βοιωτοὶ δῃώσωσι τὴν Ἀττικήν. / Ὁρᾶτε ὅπως μή τι αἰσχρὸν πράξωμεν. (Προσέξτε να μην κάνουμε κάτι κακό.)

β) Υποκείμενα σε απρόσωπες εκφράσεις ανάλογης σημασίας με τα παραπάνω ρήματα (δεινόν ἐστι, δέος ἐστί, κίνδυνός ἐστι, φόβος ἐστί, φοβερόν ἐστι κ.τ.ό.): Δέος ἐγένετο μὴ ξὺν ὅπλοις ἔλθωσιν οἱ Λακεδαιμόνιοι. (Υπήρχε φόβος μήπως...) / Κίνδυνός ἐστι μὴ γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων. (μήπως συνταχθούν με τους εχθρούς) / Φόβος ἐστί μὴ ἀδικία τις ἡμῖν γένηται.

γ) Επεξηγήσεις σε όρο της προηγούμενης πρότασης, κυρίως σε δεικτική αντωνυμία ουδέτερου γένους: Ἐφοβήθη τοῦτο, μὴ οὐκ ἔλθοι ἡ βοήθεια. / Οὗτος ὁ κίνδυνος, μὴ ὑπὸ ἡδονῆς ἡττηθῶμεν.

4. Ισοδύναμες συντακτικές μορφές

Τα ρήματα που δηλώνουν φόβο συντάσσονται συνήθως και με: α) πλάγια ερωτηματική πρόταση β) αιτιολογική πρόταση·γ) αναφορική ονοματική πρόταση δ) τελικό απαρέμφατο·ε) έναρθρο απαρέμφατο·στ) ουσιαστικό.