ΕπιπλέονΕπιπλέον

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία, Δικτυογραφία

Θέμα: Ευρωπαϊκή Ένωση: προκλήσεις, μεταρρυθμίσεις

 

✎Θέμα: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει πρωτοφανείς προκλήσεις, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στο εσωτερικό της: περιφερειακές συρράξεις, τρομοκρατία, αυξανόμενες μεταναστευτικές πιέσεις, κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Ποιες θα πρέπει να είναι οι πολιτικές προτεραιότητες και ποιες μεταρρυθμίσεις πιστεύετε ότι πρέπει να γίνουν, ώστε η Ευρώπη ενωμένη να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις αυτές σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο λειτουργώντας ως μία αποτελεσματική και συνεκτική οντότητα;».

Α'. Σχεδιάγραμμα

Πρόλογος

Κυρίως Θέμα

Ε1. Πολιτικές προτεραιότητες

Ε2. Μεταρρυθμίσεις

Επίλογος

Β'. Κείμενα

Δήλωση των ηγετών των 27 κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Διακήρυξη της Ρώμης

Βρυξέλλες, 25 Μαρτίου 2017

Εμείς, οι ηγέτες των 27 κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ αισθανόμαστε υπερήφανοι για τα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: η οικοδόμηση της ευρωπαϊκής ενότητας αποτελεί ένα τολμηρό και μακρόπνοο σχέδιο. Πριν από εξήντα χρόνια, ανακάμπτοντας από την τραγωδία δύο παγκοσμίων πολέμων, αποφασίσαμε να ενωθούμε και να αναγεννήσουμε από τις στάχτες της την ήπειρό μας. Οικοδομήσαμε μια μοναδική Ένωση με κοινά θεσμικά όργανα και ισχυρές αξίες, μια κοινότητα ειρήνης, ελευθερίας, δημοκρατίας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κράτους δικαίου, μια σημαντική οικονομική δύναμη με ασύγκριτα επίπεδα κοινωνικής προστασίας και πρόνοιας

Η ευρωπαϊκή ενότητα ξεκίνησε σαν ένα όραμα λίγων και μετουσιώθηκε σε ελπίδα των πολλών. Και μετά η Ευρώπη έγινε ξανά μία. Σήμερα, είμαστε ενωμένοι και δυνατότεροι, εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων σε όλη την Ευρώπη επωφελούνται από τη ζωή σε μια διευρυμένη Ένωση που έχει ξεπεράσει τις παλιές διαφορές.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει πρωτοφανείς προκλήσεις, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στο εσωτερικό της: περιφερειακές συρράξεις, τρομοκρατία, αυξανόμενες μεταναστευτικές πιέσεις, προστατευτισμός, κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, Ενωμένοι, είμαστε αποφασισμένοι να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο και να προσφέρουμε στους πολίτες μας ασφάλεια, αλλά και νέες ευκαιρίες.

Θα καταστήσουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση ισχυρότερη και πιο ανθεκτική, μέσα από ακόμα μεγαλύτερη ενότητα και αλληλεγγύη μεταξύ μας και μέσα από την τήρηση κοινών κανόνων. Η ενότητα είναι αναγκαιότητα, αλλά και ελεύθερη επιλογή μας. Το κάθε κράτος μόνο του, θα είχε περιθωριοποιηθεί από την παγκόσμια δυναμική. Μόνο αν είμαστε ενωμένοι μπορούμε να επηρεάσουμε τη δυναμική αυτή και να προστατεύσουμε τα κοινά μας συμφέροντα και αξίες. Θα προχωρούμε ενωμένοι, με διαφορετικούς ρυθμούς και ένταση όπου χρειάζεται, αλλά πάντα προς την ίδια κατεύθυνση, όπως έχουμε κάνει και στο παρελθόν, τηρώντας τις Συνθήκες και διατηρώντας πάντα ανοιχτή την πόρτα σε εκείνους που θα θελήσουν να συμμετάσχουν αργότερα. Η Ένωσή μας είναι ενιαία και αδιαίρετη.

Στα επόμενα δέκα χρόνια επιθυμούμε μια Ένωση ασφαλή, ευημερούσα, ανταγωνιστική, βιώσιμη και κοινωνικά υπεύθυνη και με τη βούληση και την ικανότητα να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στον πλανήτη και να διαμορφώνει την παγκοσμιοποίηση. Επιθυμούμε μια Ένωση όπου οι πολίτες της θα έχουν νέες ευκαιρίες για πολιτιστική και κοινωνική ανάπτυξη και οικονομική μεγέθυνση. Επιθυμούμε μια Ένωση που θα παραμένει ανοικτή στις ευρωπαϊκές χώρες που σέβονται τις αξίες μας και δεσμεύονται να τις προαγάγουν.

Σε αυτή την εποχή αλλαγών και έχοντας επίγνωση των ανησυχιών των πολιτών μας, δεσμευόμαστε ως προς το θεματολόγιο της Ρώμης και δηλώνουμε ότι θα καταβάλουμε προσπάθειες για να υλοποιήσουμε:

1. Μια ασφαλή και προστατευμένη Ευρώπη: μια Ένωση όπου όλοι οι πολίτες θα αισθάνονται ασφαλείς και θα μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα, όπου τα εξωτερικά μας σύνορα θα είναι ασφαλή, εφαρμόζοντας μια αποτελεσματική, υπεύθυνη και βιώσιμη μεταναστευτική πολιτική που θα σέβεται τα διεθνή πρότυπα· μια Ευρώπη αποφασισμένη να καταπολεμήσει την τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα.

2. Μια ευημερούσα και βιώσιμη Ευρώπη: μια Ένωση που θα δημιουργεί ανάπτυξη και θέσεις απασχόλησης· μια Ένωση στην οποία μια ισχυρή, διασυνδεδεμένη και εξελισσόμενη ενιαία αγορά που θα ενσωματώνει τις τεχνολογικές μετεξελίξεις, και ένα σταθερό και ισχυρότερο ενιαίο νόμισμα θα διανοίγουν οδούς ανάπτυξης, συνοχής, ανταγωνιστικότητας, καινοτομίας και συναλλαγών, κατά κύριο δε λόγο για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις· μια Ένωση που θα προωθεί τη διαρκή και βιώσιμη ανάπτυξη μέσα από επενδύσεις, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και θα εργάζεται για την ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης· μια Ένωση όπου οι οικονομίες θα συγκλίνουν· μια Ένωση όπου ο ενεργειακός εφοδιασμός θα διασφαλίζεται και θα είναι οικονομικά προσιτός και το περιβάλλον καθαρό και ασφαλές.

3. Μια κοινωνική Ευρώπη: μια Ένωση που θα εδράζεται στη βιώσιμη μεγέθυνση, θα προωθεί την οικονομική και κοινωνική πρόοδο αλλά και τη συνοχή και τη σύγκλιση, ενώ θα προστατεύει παράλληλα την ακεραιότητα της εσωτερικής αγοράς· μια Ένωση που θα λαμβάνει υπόψη της την ποικιλομορφία των εθνικών συστημάτων και τον βασικό ρόλο που διαδραματίζουν οι κοινωνικοί εταίροι· μια Ένωση που θα προάγει την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών καθώς και τα δικαιώματα και τις ίσες ευκαιρίες για όλους· μια Ένωση που θα μάχεται την ανεργία, τις διακρίσεις, τον κοινωνικό αποκλεισμό και τη φτώχεια· μια Ένωση όπου οι νέοι θα λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση και κατάρτιση και θα μπορούν να σπουδάζουν και να αναζητούν εργασία σε όλη την ήπειρο· μια Ένωση που θα διατηρεί την πολιτιστική μας κληρονομιά και θα προωθεί την πολιτιστική πολυμορφία.

4. Μια ισχυρότερη Ευρώπη στην παγκόσμια σκηνή: μια Ένωση που θα διευρύνει τις υφιστάμενες εταιρικές σχέσεις, θα οικοδομεί νέες και θα προάγει τη σταθερότητα και την ευημερία στην άμεση γειτονία της ανατολικά και νότια, αλλά και στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική και παγκοσμίως· μια Ένωση έτοιμη να αναλάβει περισσότερες ευθύνες και να συνδράμει για τη δημιουργία μιας περισσότερο ανταγωνιστικής και ολοκληρωμένης αμυντικής βιομηχανίας· μια Ένωση που θα δεσμεύεται να ενισχύει την κοινή της ασφάλεια και άμυνα, και σε συνεργασία και συμπληρωματικά με τον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές συνθήκες και τις νομικές δεσμεύσεις· μια Ένωση που θα συμμετέχει ενεργά στα Ηνωμένα Έθνη και θα προστατεύει ένα πολυμερές σύστημα που θα βασίζεται σε κανόνες, θα είναι υπερήφανη για τις αξίες της και θα προστατεύει τους πολίτες της, θα προωθεί το ελεύθερο και δίκαιο εμπόριο καθώς και μια θετική παγκόσμια πολιτική για το κλίμα.

Θα επιδιώξουμε τους στόχους αυτούς πεπεισμένοι ότι το μέλλον της Ευρώπης βρίσκεται στα χέρια μας και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί το καλύτερο μέσο για την επίτευξη των στόχων μας. Δεσμευόμαστε ότι θα ακούμε και θα ανταποκρινόμαστε στις ανησυχίες που εκφράζουν οι πολίτες μας και ότι θα συνεργαζόμαστε με τα εθνικά μας κοινοβούλια. Θα συνεργαζόμαστε στο αποδοτικότερο κάθε φορά επίπεδο, είτε είναι το ενωσιακό, το εθνικό, το περιφερειακό ή το τοπικό και με πνεύμα εμπιστοσύνης και καλόπιστης συνεργασίας, μεταξύ των κρατών μελών και μεταξύ αυτών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας. Θα δώσουμε τον απαραίτητο χώρο ελιγμών στα διάφορα επίπεδα ώστε να ενισχυθούν η καινοτομία και το δυναμικό μεγέθυνσης της Ευρώπης. Επιθυμούμε η Ένωση να είναι μεγάλη στα μεγάλα ζητήματα και μικρή στα μικρά. Θα προάγουμε μια δημοκρατική, αποτελεσματική και διαφανή διαδικασία λήψης αποφάσεων και καλύτερα αποτελέσματα.

Εμείς, οι ηγέτες, συνεργαζόμενοι στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και μεταξύ των θεσμικών μας οργάνων, θα διασφαλίσουμε ότι θα εφαρμοστεί το σημερινό θεματολόγιο ώστε να αποτελέσει την αυριανή πραγματικότητα. Έχουμε ενωθεί για το καλύτερο. Η Ευρώπη είναι το κοινό μας μέλλον.

Η Ευρώπη της αποξένωσης

Γαζή Έφη*, εφ. Το Βήμα, 09/04/2017

Στη νέα Διακήρυξη της Ρώμης για τα 60 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης του 1957 το ενδιαφέρον εστιάστηκε στην επισήμανση ότι η ΕΕ θα προχωρήσει ενωμένη με «διαφορετικούς ρυθμούς και ένταση όπου χρειάζεται». Για πολλούς, η συγκεκριμένη διατύπωση επιβεβαιώνει την εξελισσόμενη διαδικασία διαμόρφωσης μιας Ευρώπης «πολλών κύκλων». Είναι σκόπιμο όμως να μην εξαντληθεί εκεί η προσοχή μας αλλά να αναλυθούν και άλλα σημεία της Διακήρυξης, όπως η φράση ότι «η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμετωπίζει  πρωτοφανείς προκλήσεις». Η διαπίστωση δεν είναι αδικαιολόγητη αν σκεφθεί κανείς την πολύχρονη οικονομική και δημοσιονομική κρίση, το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα, το Brexit, τις πρόσφατες τρομοκρατικές ενέργειες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, τις εκλογικές διαδικασίες οι οποίες διεξάγονται σε αντιευρωπαϊκό κλίμα και σε συνθήκες πόλωσης, τις πιέσεις που δέχεται η ΕΕ από ηγεσίες τύπου Τραμπ και Πούτιν.

Βαθύτερα αίτια όμως ενισχύουν αυτές τις «πρωτοφανείς προκλήσεις». Πολιτικές και κουλτούρες αποξένωσης με διαφορετικά χαρακτηριστικά αναπτύσσονται γύρω από την ΕΕ και το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Το σχέδιο της ευρωπαϊκής συνεργασίας ξεδιπλώθηκε μέσα στα ερείπια των ευρωπαϊκών πολέμων, των συγκρούσεων και των σπαραγμών κυρίως του 20ού αιώνα. Η μνήμη των πολέμων και του ολέθρου κατείχε αρχικά μια σημαντική συμβολική θέση στο ευρωπαϊκό στερέωμα. Στις αρχές του 21ου αιώνα αυτή η πραγματικότητα ανεστράφη ενώ παρατηρείται όλο και συχνότερα η αποξένωση από την κοινή ευρωπαϊκή ιστορία και η εδραίωση πολιτικών της λήθης για ιστορικές διαδικασίες που θα μπορούσαν, μέσα από το δημιουργικό αναστοχασμό, να συμβάλουν στην εμβάθυνση της ευρωπαϊκής κοινής ταυτότητας. Αποικιοκρατία, παγκόσμιοι πόλεμοι, ολοκληρωτικές ιδεολογίες, ρατσισμοί, μαζικοί διωγμοί και γενοκτονίες απαιτούν επεξεργασία, διαρκή υπόμνηση, επίμονη και επίπονη ανάλυση από γενιά σε γενιά, από χώρα σε χώρα, κατανόηση των αιτίων και του βάθους τους, και όχι μόνο καταγγελία ή ακόμη χειρότερα αποσιώπηση. Χωρίς ένα επεξεργασμένο και δομημένο αφήγημα για τους λόγους, τα αίτια και τις ανάγκες συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης σε μια αιματοβαμμένη ήπειρο που βίωσε ανείπωτη βία στο εσωτερικό της αλλά και εξήγαγε άλλη τόση σε όλον τον κόσμο στους καιρούς της κυριαρχίας των πανίσχυρων αυτοκρατοριών της, η κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα μένει μετέωρη στον βραχύ χρόνο του παρόντος.

Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν ορισμένες αξιοσημείωτες πρωτοβουλίες στον χώρο της ιστορικής εκπαίδευσης, σταδιακά η ευρωπαϊκή ιστορία, ειδικά η δημόσια ιστορία, κατακερματίζεται σε αφηγήσεις αποξένωσης και νεο-εθνικισμών. Είναι τυχαία η πρόσφατη έκρηξη εθνικών ιστοριών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου  που συχνά στέκονται αποκλειστικά στη θυματοποίηση χωρών ή εθνικών κοινοτήτων παρουσιάζοντας μόνο τις ευθύνες «των άλλων»;
Δεν είναι όμως μόνο η αποξένωση από την Ιστορία που ξαναφέρνει στην καρδιά των ευρωπαϊκών κοινωνιών εφιάλτες του παρελθόντος. Η οικονομική κρίση και η κρίση πολιτικής εκπροσώπησης μετατρέπονται σταδιακά σε διευρυμένη κρίση ταυτότητας, αξιών και προσανατολισμού. Φταίνε οι ελίτ, φταίνε οι άλλοι, φταίνε οι νότιοι, φταίνε οι βόρειοι, φταίει το Ισλάμ, φταίνε οι ξένοι... Οι Ευρωπαίοι αποξενώνονται, ενστερνίζονται ποικίλων ειδών ρατσισμούς ενώ καταφεύγουν σε κοινοτισμούς και περιχαρακώσεις που μόνο ευοίωνες δεν είναι για την προοπτική των δημοκρατιών. Ενας ευρωπαϊκός κόσμος βασισμένος στην έλλειψη οικειότητας, στην αμοιβαία καχυποψία και στην εχθρότητα δεν θα προκαλέσει μόνο αντιπαλότητες ανάμεσα σε κράτη. Δίπλα στις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες θα διευρυνθούν οι πολιτικές, πολιτισμικές και αξιακές διαφορές στο εσωτερικό των ίδιων των εθνικών κοινωνιών και θα βαθύνουν οι διχασμοί και ο κατακερματισμός οδηγώντας στην γκετοποίηση των πιο αδύνατων. Και όμως, η Ευρώπη με τη δημογραφική της κρίση αλλά και με την κρίση ασφάλειας που βιώνει έχει αφενός ανάγκη την ενσωμάτωση των παλαιότερων και των νεότερων μεταναστών της, τη συνύπαρξη των κατοίκων της αλλά και τη διευρυμένη συνεργασία τόσο ανάμεσα σε χώρες όσο και ανάμεσα σε κοινότητες -ειδικά απέναντι στην τρομοκρατία.

Η πιο σημαντική διάσταση όμως αυτών των «πρωτοφανών προκλήσεων» είναι ίσως η αποξένωση από το μέλλον. Η έλλειψη μιας ευρωπαϊκής προοπτικής που κινητοποιεί και ενθουσιάζει τους ανθρώπους, ειδικά τις νεότερες γενιές της επισφάλειας, αποτελεί ένδειξη μιας επικίνδυνης διάρρηξης του ιστορικού, του κοινωνικού και του πολιτικού χρόνου που σακατεύεται καθώς χάνει τη διάσταση του μέλλοντος.

Λένε οι αισιόδοξοι ότι ο Τραμπ, η Λεπέν, ο Φάρατζ κ.ά. θα ενεργοποιήσουν τελικά τα δημοκρατικά ανακλαστικά των ευρωπαίων πολιτών και των ηγεσιών κατά των λαϊκιστών, των δημαγωγών, των ρατσιστών, των φανατικών και των οπαδών του πολιτικού αυταρχισμού. Είναι γεγονός ότι αποκαλύπτονται σταδιακά η ένδεια και η πολιτική γύμνια πολλών αντιευρωπαϊστών αλλά και η αδηφάγα λαιμαργία για πολιτική και οικονομική ισχύ που χαρακτηρίζει ορισμένους επικριτές της ΕΕ, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των τελευταίων να δώσουν έναν πληβειακό τόνο στον λόγο τους αυτο-χριζόμενοι υπερασπιστές των αδικημένων από την «κακή» Ευρώπη.

Πρόκειται για θετική εξέλιξη. Η ανεπάρκεια ή ο οπορτουνισμός των άλλων όμως δεν αποτελεί επαρκή λόγο υπέρμετρης αισιοδοξίας -ειδικά όταν η ίδια η ΕΕ έχει στο εσωτερικό της ακραίες φωνές σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας ή όταν ο εξτρεμισμός ενσωματώνεται ακόμη και σε mainstream πολιτικά σχήματα και φορείς.

 

Αν κάτι χαρακτηρίζει τις «πολιτικές τής αποξένωσης» είναι η εικόνα του μέλλοντος ως μιας αδιευκρίνιστα σκοτεινής δυστοπίας. Οι εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις μπορεί όντως να διασφαλίσουν «φιλοευρωπαϊκές» πολιτικές επιλογές στην παρούσα συγκυρία, ειδικά σε χώρες που βρίσκονται σε εκλογική διαδικασία. Το ζήτημα είναι όμως αν και πώς θα διαμορφωθούν συνθήκες ώστε η Ευρώπη να αποτελεί επιλογή επιθυμίας και όχι ανάγκης ή φόβου για τα χειρότερα. Στο άμεσο μέλλον, μάλλον αυτή είναι η πιο επείγουσα -ίσως και πρωτοφανής- πρόκληση που θα αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

*Η κυρία Εφη Γαζή είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Γ'. Βιβλιογραφία, Δικτυογραφία