ΕπιπλέονΕπιπλέον

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Γέλιο / Χιούμορ

Α'. Σχεδιάγραμμα

✍Θέμα 1: Διαπιστώνουν σήμερα οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι ότι το γέλιο δεν είναι πλέον μεταδοτικό: Οι άνθρωποι γελάνε και χαλαρώνουν όλο και λιγότερο· πολλοί ξυπνούν με βλέμμα γεμάτο πλήξη· άλλοι με ύφος κουρασμένο και δυσαρεστημένο. Συμφωνείτε με τις διαπιστώσεις των παραπάνω επιστημόνων; Τις σκέψεις σας να καταγράψετε σ’ ένα αποδεικτικό δοκίμιο 400-500 λέξεων. (Μονάδες 50)

✍Θέμα 2*: «Δε χρειάζεται να γίνει ιδιαίτερος λόγος για το πόσο απαραίτητο είναι το γέλιο στη ζωή μας. Η παρουσία του είναι ευεργετική και, αντίθετα, η απουσία του γίνεται δυσάρεστα αισθητή σε κάθε σχεδόν εκδήλωση της κοινωνικής ζωής.

...Η ευαισθησία και ο συναισθηματικός κόσμος μιας κοινωνίας, η πνευματική της στάθμη και η αισθητική της καλλιέργεια μπορούν με πολύ ασφαλή τρόπο να προσδιοριστούν τόσο από τη συχνότητα του γέλιου όσο και από την ποιότητα των μέσων που το προκαλούν».

Με αφορμή τις απόψεις του συγγραφέα, να απαντήσετε τεκμηριωμένα στα ακόλουθα ερωτήματα:

α)θεωρείτε απαραίτητο το γέλιο στη ζωή μας, και

β)συνδέεται η συχνότητα του γέλιου και η ποιότητα των μέσων που το προκαλούν με την ευαισθησία, την πνευματική στάθμη και την αισθητική καλλιέργεια μιας κοινωνίας;

* Το θέμα ετέθη στους μαθητές της Α', Β' & Γ' Δέσμης το 1998

Πρόλογος

 

Κυρίως Θέμα

Ε1. Θεωρείται απαραίτητο;

α)Ναι, γιατί υπάρχουν τα κάτωθι προβλήματα και άσχημες καταστάσεις (σε 1-2 §)

β)Ευεργετική παρουσία

γ)απουσία δυσάρεστη (σε 1-2§)                               

Μεταβατική §

     Είδη‑τρόποι γέλιου: χαμόγελο, μειδίαμα, συγκαταβατικό, τρανταχτό, αναιδές, προσποιητό, σαρκαστικό, αυτοσαρκαστικό, χλευαστικό→γελοιοποίηση, φιλικό/εχθρικό, πονηρό, με υπονοούμενα...

Διαβαθμίσεις συχνότητας: Από την πλήρη απουσία (βαθύτατη θλίψη ή σοβαροφάνεια) έως την απόλυτη παρουσία (χάχας!)

Ε2. Συνδέεται, ναι ή όχι

α)Πώς παράγεται (μέσα που προκαλούν γέλιο)

β)Από τι επηρεάζεται

γ) φανερώνει (με την παρουσία του ή την απουσία του)

Επίλογος

 

Β'. Κείμενα

Η ανατοµία του γέλιου

Εφημερίδα Τα Νέα, 6/11/2010

Διεθνές συνέδριο για την πιο απλή εκδήλωση ευτυχίας

Φιλόσοφοι, ψυχαναλυτές, ιστορικοί, άνθρωποι των τεχνών και των γραµµάτων θα προσπαθήσουν να εξηγήσουν το γέλιο στο διεθνές φόρουµ που διοργανώνει η «Le Μonde». Μην γελάτε

Από τις 12 έως τις 14 του µηνός, φιλόσοφοι, ψυχαναλυτές, ιστορικοί, ηθοποιοί, λογοτέχνες και κινηµατογραφιστές, άνθρωποι της θεωρίας και άνθρωποι της πράξης, συγκεντρωµένοι όλοι στην πόλη Λε Μανς της Γαλλίας, θα καταπιαστούν µε ένα πολύ σοβαρό ζήτηµα: το γέλιο. Ο Βολταίρος, βέβαια, προειδοποιούσε πως «όσοι αναζητούν µεταφυσικά αίτια στο γέλιο δεν έχουν πλάκα». Ας ελπίσουµε πως το φόρουµ που διοργανώνει η «Μonde» θα τον διαψεύσει.

Υπάρχουν τόσοι ορισµοί του γέλιου όσοι και άνθρωποι. Υπάρχει, για παράδειγµα, ο ορισµός του λεξικού. «Γέλιο (το) η ταυτόχρονη σύσπαση των µυών (των χειλέων και των παρειών) σε έκφραση ευχαρίστησης, ευθυµίας, ειρωνείας, χλευασµού, καθώς και οι ηχηρές εκπνοές που τις συνοδεύουν». Κατά µία έννοια, ακόµα και αυτός ο ορισµός µπορεί να προκαλέσει γέλιο.

Διότι εξηγεί τη λέξη, αλλά χάνει το νόηµα.

Το γέλιο, σηµειώνει ο Ζαν Μπερνµπόµ, είναι µια έκφραση ελευθερίας. Γι’ αυτό και µπορούµε να γελάµε µε όλα αλλά όχι και µε τον οποιονδήποτε, κυρίως όχι µε τους εχθρούς της ελευθερίας – σύµφωνα µε τη διάσηµη ρήση του µεγάλου κωµικού και συγγραφέα Πιερ Ντεσπρόζ. Η αλήθεια αυτή όµως ξεπερνά τα πολιτικά διακυβεύµατα. Για να αξίζει το όνοµά του, το γέλιο πρέπει να σπάει τις αλυσίδες της ανθρώπινης ύπαρξης, να δυναµιτίζει τις βεβαιότητές µας, να κλονίζει την ταυτότητά µας ακριβώς τη στιγµή που αυτή απειλεί να παγ(ι) οποιηθεί. Μια τέτοια δόνηση δεν µας αφήνει ποτέ άθικτους, ενσωµατώνει στην καθηµερινότητά µας την έκπληξη, το άνοιγµα, τη συνάντηση, σχεδιάζει το περίγραµµα µιας κοινότητας, χαιρετίζει την ανάκτηση µιας αµοιβαίας αναγνώρισης, µιας πιθανής κοινής εµπειρίας, χειραφετεί.

Πολύ θεωρητικό; Ο συγγραφέας Ντοµινίκ Νογκέζ, ακόµα ένας προσκεκληµένος της εφηµερίδας «Le Μonde», µαζί µε τον κοσµοπολίτη και ουµανιστή φιλόσοφο Τζορτζ Στάινερ, τον ιστορικό Αντουάν Λε Μπεκ και τόσους άλλους, προτείνει µια διαφορετική προσέγγιση του γέλιου: «Είτε πρόκειται για µια έκφραση συνενοχής ή ρήξης µε τον κόσµο, είτε για µια έκφραση µοναχική ή βαθιά συλλογική, το γέλιο είναι εξίσου άρρηκτα συνδεδεµένο µε την ευχαρίστηση όσο και ο οργασµός. Είναι ασφαλώς ένας µικρός, πολύ µικρός οργασµός, λιγότερο ισχυρός, λιγότερο βίαιος, περισσότερο ελεγχόµενος ενδεχοµένως από το πρότυπό του (αν και το ακατάσχετο γέλιο ενίοτε το πλησιάζει). Δεν υπάρχει όµως χιούµορ – ούτε καν, παραδόξως, µακάβριο χιούµορ – χωρίς αυτό το ζεστό ρίγος της απόλαυσης που προστίθεται στο κρύο ρίγος του τρόµου. Η απόλαυση, πρώτα και πάνω από όλα, να αψηφάς την αντιξοότητα, να αφαιρείς κάτι από το βάρος της µε αυτή τη στρατηγική».

Από την αρχαιότητα.

Ο Ηράκλειτος, όσο περισσότερο συνειδητοποιούσε αυτό τον αλληλοσπαραγµό στον κόσµο τόσο περισσότερο µελαγχολικός γινόταν. Εκλαιγε. Γιατί δεν άντεχε την καταστροφή των µορφών. Ο Δηµόκριτος, από την άλλη, γελούσε. Επειδή γι’ αυτόν δεν υπήρχαν µορφές, παρά µόνο άτοµα – άτοµα πυκνότερα εδώ και αραιότερα εκεί. Ο Δηµόκριτος γελούσε συχνά, γελούσε µε την τρέλα των ανθρώπων, θεωρούσε την ευθυµία σπουδαίο αγαθό. Το γέλιο βρήκε από την πρώτη στιγµή τη θέση του στη φιλοσοφία, άργησε όµως πολύ να βρει µια θέση στην επιστήµη της Ιστορίας. Και σήµερα ακόµα οι ιστορικοί αρνούνται να το πάρουν στα σοβαρά, το αντιµετωπίζουν µε συγκατάβαση. Εντούτοις, σηµειώνει ο Αντουάν ντε Μπεκ, το γέλιο, όπως και ο φόβος ή ο θάνατος, είναι µια κοινωνική πρακτική, στέκεται ανάµεσα στην απεικόνιση του εγώ και του άλλου, ο ρόλος του στην κοινωνία προσδιορίζει µια ανθρωπολογία των χειρονοµιών και των τελετουργιών, επιτρέπει τη µελέτη των ατόµων όπως και της οµάδας. Στη σηµερινή κοινωνία, για παράδειγµα, δύο είναι τα µεγάλα ερωτήµατα όσον αφορά το γέλιο: Μπορούµε να γελάµε µε όλα; Και πόσο κακό έχει κάνει στο γέλιο η εµπορευµατοποίησή του;

«Είτε πρόκειται για µια έκφραση συνενοχής ή ρήξης µε τον κόσµο, είτε για µια έκφραση µοναχική ή βαθιά συλλογική, το γέλιο είναι εξίσου άρρηκτα συνδεδεµένο µε την ευχαρίστηση όσο και ο οργασµός», αναφέρει ο Ντοµινίκ Νογκέζ

«Μπορούµε να γελάµε µε τα πάντα»

«Η φιλοσοφία», σηµειώνει ο κωµικός σεναριογράφος, ηθοποιός και χρονογράφος Φρανσουά Ρολάν, «συνίσταται στο να κοιτάζεις τα πράγµατα από λίγο πιο κοντά. Το χιούµορ, στο να τα κοιτάζεις από λίγο πιο µακριά, ώστε να αποκτάς και µια διαφορετική οπτική.

Οταν ο φιλόσοφος δεν είναι ικανός για λίγο χιούµορ, είναι απλώς κάποιος που κάνει µάθηµα. Οταν ο κωµικός δεν στοχάζεται πάνω στο µέλλον του ανθρώπου και στις συγκυρίες της εποχής, είναι απλώς ο διασκεδαστής που ανεβαίνει στη σκηνή στο τέλος του συµποσίου. Από αυτή την άποψη, οι δύο αυτοί κλάδοι συνδέονται».

Εµπόριο. Για τον Ρολάν, το πρόβληµα µε το χιούµορ σήµερα έγκειται στην εµπορευµατοποίησή του, στην απόλυτη εκµετάλλευσή του από την αγορά. Οι διαφηµιστές κάνουν χιούµορ, οι επιχειρήσεις µισθώνουν κλόουν. Το χιούµορ χάνει την ιδιαιτερότητα που του δίνουν αυτή η ελαφρότητα, η ποίηση, η ρήξη, και κυρίως η ελευθερία. Η εµπορική του χρήση το στερεί από την πρωταρχική του λειτουργία, αυτή της χειραφέτησης, της απελευθέρωσης. Το ηχηρό, βροντερό, σαρκαστικό γέλιο του γελωτοποιού σήµαινε «δεν συµφωνώ µαζί σας, δεν σκέπτοµαι όπως εσείς. Αλλιώς θα έπρεπε να είναι τα πράγµατα». Το γέλιο που περιγράφουν οι φιλόσοφοι είναι ένα εργαλείο ελευθερίας, µια βίαιη κλωτσιά στην καθεστηκυία τάξη. Σήµερα, οι περισσότεροι επαγγελµατίες του γέλιου προσποιούνται ότι ενοχλούν, αλλά δεν το κάνουν. Στέλνουν τα παραδοσιακά σηµάδια του γέλιου, αλλά στην πραγµατικότητα αναισθητοποιούν τον κόσµο. «Αθετούν την υπόσχεση που δίνουν και µαζί κάνουν την εξουσία να τρίβει τα χέρια της».

«Αναφαίρετο δικαίωµα». Μοναδική διέξοδος από όλα αυτά… το γέλιο.

Το αυθόρµητο, πηγαίο, προσωπικό γέλιο. Για τον Ρολάν, το ερώτηµα «µπορούµε άραγε να γελάµε µε όλα;» δεν τίθεται καν. «Είµαι κατηγορηµατικός. Μπορούµε να γελάµε µε το κάθε τι, αρκεί να είναι αστείο για εµάς. Κάθε φορά που επιχειρούµε να βάλουµε ένα όριο, είναι σαφές πως τίποτα δεν εµποδίζει τη µετατόπιση του ορίου αυτού προς τα πάνω ή προς τα κάτω, µε ευκολία, για να καταλήξουµε, τελικά, στο συµπέρασµα πως το όριο αυτό είναι αυθαίρετο, αθέµιτο.

Κανείς δεν µπορεί να αποφασίσει στη θέση µου αν µπορώ και πρέπει να γελάσω ή όχι, κανείς δεν έχει δικαίωµα να απαγορεύσει στον άλλο το γέλιο».

Ένα πρώτο συµπέρασµα, πριν ακόµα αρχίσει το συνέδριο στη Λε Μανς: το γέλιο είναι αναφαίρετο δικαίωµα. Και, στις εποχές που ζούµε, σωτήριο.

Η υγεία μας εξαρτάται από το πόσο γελάμε

Σπύρος Μανουσέλης, εφ. Ελευθεροτυπία, 15.5.2010

Το γέλιο δρα ευεργετικά όχι μόνο στην ψυχική, αλλά και στη σωματική μας υγεία

Μας φτιάχνει τη διάθεση, διώχνει το άγχος, μας κάνει πιο ευχάριστους και συμπαθείς στους γύρω μας και επιπλέον είναι εξίσου ωφέλιμο όσο και το... τζόγκινγκ. Ο λόγος για το γέλιο, αυτή τη μυστηριώδη ανθρώπινη συμπεριφορά που έχει απασχολήσει τους στοχαστές από την αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης, για παράδειγμα, προσδιόρισε τον άνθρωπο ως «το μόνο από τα ζώα που γελά».

Και μολονότι εν τω μεταξύ η επιστημονική έρευνα έδειξε ότι και άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά διαθέτουν την ικανότητα να γελούν, εντούτοις η μελέτη της φυσιολογίας του γέλιου και των εγκεφαλικών μηχανισμών που εμπλέκονται στην παραγωγή του δεν σταματά να εκπλήσσει τους ερευνητές.

Πρόσφατη έρευνα ομάδας επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Λόμα Λίντα στην Καλιφόρνια έδειξε ότι το παρατεταμένο και ηχηρό γέλιο έχει μια σειρά από πολύ ευεργετικές συνέπειες στον ανθρώπινο οργανισμό, οι οποίες μάλιστα, όπως διαπίστωσαν, θα μπορούσαν να συγκριθούν με τα οφέλη της ήπιας γυμναστικής: μειώνει τις ορμόνες του στρες, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, ρίχνει την πίεση, ανεβάζει την «καλή» χοληστερίνη και κατεβάζει την «κακή», και ανοίγει ελαφρά την όρεξη. Η «ορεκτική» ιδιότητα του γέλιου μπορεί βέβαια να μη βοηθά τους παχύσαρκους, σύμφωνα όμως με τους Αμερικανούς ερευνητές μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επωφελής για τα άτομα που έχουν χάσει την όρεξή τους, όπως οι ηλικιωμένοι που ξεχνούν να φάνε ή τα άτομα που πάσχουν από χρόνια ή παροδική κατάθλιψη.

Για να δείξουν μάλιστα πόσο όμοια είναι τα ευεργετικά αποτελέσματα του γέλιου με αυτά της γυμναστικής, επινόησαν τον όρο «Laughtercise», από τον συγκερασμό των αγγλικών λέξεων «laughter» (γέλιο) και «exercise» (σωματική άσκηση).

Οι Αμερικανοί επιστήμονες, με επικεφαλής τον δρα Lee Berk, ειδικό σε θέματα προληπτικής ιατρικής και ψυχονευροανοσολογίας, ζήτησαν από δεκατέσσερις υγιείς εθελοντές να παρακολουθήσουν δύο βίντεο, ένα εύθυμο και ένα δραματικό, διάρκειας 20 λεπτών το καθένα. Το ένα ήταν ένα απόσπασμα από τη δραματική ταινία «Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν». Για το χιουμοριστικό βίντεο οι εθελοντές μπορούσαν να επιλέξουν από μια ευρεία γκάμα από κωμωδίες, κωμικά σκετσάκια, αποσπάσματα από παραστάσεις stand-up κωμωδίας, αυτό που ταίριαζε περισσότερο στην προσωπική τους αίσθηση του χιούμορ. Μεταξύ της παρακολούθησης του ενός και του άλλου βίντεο μεσολάβησε διάστημα μιας εβδομάδας, ώστε να αποφευχθεί η «αλληλοεπικάλυψη» της επίδρασής τους στον οργανισμό των εθελοντών.

Οι ερευνητές κατέγραψαν τις βιοχημικές αντιδράσεις των εθελοντών πριν και μετά την παρακολούθηση των βίντεο και τις συνέκριναν μεταξύ τους. Διαπίστωσαν, λοιπόν, ότι όταν οι εθελοντές γελούσαν με την καρδιά τους παρακολουθώντας το εύθυμο βίντεο, η κορτιζόλη και η επινεφρίνη, δύο χημικές ουσίες που αυξάνονται σε καταστάσεις στρες, μειώνονταν. Επίσης, μειώνονταν οι τιμές της λεπτίνης, της ορμόνης που δίνει την αίσθηση της πληρότητας, και αυξάνονταν αυτές της γρελίνης, της ορμόνης που «ανοίγει» την όρεξη, φαινόμενο που παρατηρείται και μετά από μια ήπια μορφή άσκησης όπως το βάδην. Συμπέραναν, λοιπόν, ότι οι αντιδράσεις του οργανισμού ύστερα από ένα ξεκαρδιστικό γέλιο είναι ανάλογες με αυτές που επιφέρει η χαλαρή σωματική άσκηση. Η «γελωτοθεραπεία» θα μπορούσε λοιπόν να αποτελέσει μια εναλλακτική μορφή θεραπείας για τα άτομα που πάσχουν από ανορεξία αλλά δεν μπορούν να ασκηθούν.

«Το χιούμορ δεν είναι ανδρικό μονοπώλιο»

Εύη Σαλτού-Ζωή Λιάκα, εφ. Τα Νέα, 31/8/2009

«Ήταν ένας Ιταλός, ένας Γερμανός και ένας Έλληνας...»: στις παρέες τα ανέκδοτα δίνουν και παίρνουν, ωστόσο αυτοί που αρχίζουν, κρατούν το ενδιαφέρον αμείωτο και δεν σταματούν να αντιμετωπίζουν με χιούμορ κάθε περίσταση είναι συνήθως οι άνδρες.

Γιατροί και κωμικοί αμφισβητούν τα αποτελέσματα των ερευνών σύμφωνα με τα οποία οι γυναίκες δεν είναι αστείες

Έρευνα του Βρετανού ερευνητή στο Πανεπιστήμιο του Νόργουιτς, Σαμ Σούστερ, έδειξε ότι οι άνδρες είναι αυτοί που διαθέτουν περισσότερο χιούμορ απ΄ ό,τι οι γυναίκες. Ο ερευνητής μάλιστα υποστήριζε ότι αυτό συμβαίνει καθώς το χιούμορ είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον δυναμισμό και την «επιθετική» φύση του ανθρώπου- που αποτελεί γνώρισμα των ανδρών. Η αιτία «κρύβεται» σύμφωνα με τον επιστήμονα στο γεγονός ότι το... ασθενές φύλο δεν διαθέτει την ανδρική ορμόνη τεστοστερόνη, η οποία καθιστά τους άνδρες πιο αστείους. Ωστόσο οι γυναίκες θεωρούνται από τη φύση τους πιο εύθυμες.

Πολλοί όμως είναι αυτοί που δεν συμφωνούν με τη θέση του Βρετανού ερευνητή, επισημαίνοντας ότι το χιούμορ δεν έχει φύλο. Ακόμη και στον χώρο της κωμωδίας, στο θέατρο και την τηλεόραση, που μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες ήταν ένας ανδροκρατούμενος τομέας, μπαίνουν δυναμικά όλο και περισσότερες γυναίκες.

Όπως επισημαίνει ο κ. Αλέξανδρος Λουπασάκης, γιατρός βελονισμού και ολιστικής ιατρικής, ο οποίος διοργανώνει σεμινάρια γέλιου, το χιούμορ υπάρχει στο DΝΑ κάθε ανθρώπου.

Τι είναι όμως το χιούμορ; Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η ανάγκη του ανθρώπου να διακωμωδήσει καταστάσεις. «Και φυσικά μέσα από το χιούμορ ο καθένας από εμάς εκθέτει ένα μέρος του εαυτού του. Συνήθως διασκεδάζουμε με τις ατυχίες των άλλων και με τα ευτράπελα που συμβαίνουν σε κάποιον που γνωρίζουμε. Ενισχύεται το αίσθημα ανωτερότητας που έχουμε, αφού θεωρούμε ότι μία τέτοια αστεία κατάσταση ποτέ δεν θα συνέβαινε σε εμάς», λέει στα «ΝΕΑ».

Όλοι, όπως συμπληρώνει, έχουν χιούμορ, ωστόσο αυτό που διαφοροποιείται από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι το «κατά πόσον το εκφράζουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με τα δύο φύλα. Οι γυναίκες έχουν χιούμορ, ωστόσο επειδή η κοινωνία μας τις θέλει πιο μετρημένες φοβούνται να εκτεθούν. Σε αντίθεση με τους άνδρες, οι οποίοι θεωρούνται η ψυχή μιας παρέας». Παρ΄ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια το... χιουμοριστικό σκηνικό αλλάζει, αφού όλο και περισσότερες γυναίκες εκφράζουν το χιούμορ τους ελεύθερα. «Η γυναίκα σήμερα δεν έχει ανάγκη να ακολουθήσει το κοινωνικό στερεότυπο που τη θέλει λιγομίλητη και σοβαρή σε μία παρέα. Έτσι, “ξεκλειδώνεται” και μπορεί ακόμη και να εκθέσει τον ίδιο της τον εαυτό κάνοντας χιούμορ».

Το χιούμορ, σύμφωνα με πολλές μελέτες, επιδρά θετικά στην καθημερινότητα. Όπως λένε οι επιστήμονες, κυρίως βοηθά τον άνθρωπο να αποδεχτεί μια δύσκολη κατάσταση αλλά και να κάνει την επικοινωνία και τον διάλογο πιο εύκολο. Παράλληλα, διευκολύνει στο να εκφραστούν τα άγχη και οι φοβίες.

Τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, έδειξαν πως όσοι αντιμετώπιζαν θετικά και με χιούμορ τη ζωή έχουν έως και τρεις φορές λιγότερες πιθανότητες να κρυολογήσουν. Αντίστοιχη μελέτη του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν έδειξε ότι όσοι καρκινοπαθείς ήταν αισιόδοξοι για το μέλλον συνήθως υπέφεραν και λιγότερο από τους πόνους της ασθένειας.

Πάντως, «μυστήριο» επικρατεί όσον αφορά τη σχέση που έχουν οι ηλικιωμένοι με το χιούμορ. Σε ποσοστό 50% οι έρευνες δείχνουν ότι όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος γελά περισσότερο γιατί και η αίσθηση του χιούμορ αυξάνεται με τις εμπειρίες. Άλλη πάλι θέλει τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας να αντιμετωπίζουν δυσκολία στο να γελάσουν με κάποιο αστείο, αφού τους «προδίδουν» οι νοητικές ικανότητες και η ασθενής μνήμη.

Μέσο... κατάκτησης

Υπάρχουν πολλές πτυχές που συνδέουν το σεξ με το χιούμορ. Όπως τονίζει ο κ Νικόλαος Ονουφριάδης, ψυχολόγος και υπεύθυνος στη Συμβουλευτική Γραμμή Σεξουαλικής Υγείας του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, ο άντρας χρησιμοποιεί έντονα το χιούμορ για να τραβήξει την προσοχή μιας γυναίκας. «Είναι πλέον κοινωνικά αποδεκτό ότι ο άντρας που διαθέτει χιούμορ έχει περισσότερες πιθανότητες να κατακτήσει μία γυναίκα της αρεσκείας του».

«Η σεξουαλική συμπεριφορά με το χιούμορ μπορούν να συνδεθούν περισσότερο με τον άντρα, αφού ο άντρας είναι αυτός που θεωρείται περισσότερο ως ο “κυνηγός”. Είναι λίγες οι φορές που μία γυναίκα θα προσεγγίσει έναν άνδρα με σκοπό τη σεξουαλική επαφή και όταν συμβεί κάτι τέτοιο, ο τρόπος προσέγγισης της γυναίκας δεν θα βασίζεται σε σαρκασμούς, ειρωνικούς σχολιασμούς ή πολύ απλά στο χιούμορ».

ΝΕΑ ΗΘΗ

Η κοινωνία δεν απαιτεί πλέον από τις γυναίκες να είναι «σεμνές» και συγκρατημένες στις εκφράσεις τους

«Για να προκαλέσεις γέλιο, πρέπει να τσαλακωθείς»

ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΘΟΠΟΙΟ Έλντα Πανοπούλου το χιούμορ είναι πια γένους θηλυκού. Λέει χαρακτηριστικά: «Στην εποχή μας όπως έχουν γίνει τα πράγματα οι άνθρωποι αυτοσαρκάζονται ενώ κάποτε δεν μπορούσαν. Σήμερα όλο και περισσότερα κορίτσια δεν έχουν πρόβλημα να αυτοσαρκάζονται. Το χιούμορ είναι έμφυτο και προσωπικό». Προσθέτει δε ότι όσον αφορά την κωμωδία, τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά από το καθημερινό και πηγαίο χιούμορ. «Είναι πολύ δύσκολη η διδασκαλία της κωμωδίας. Βέβαια ο άνθρωπος που είναι έτοιμος να τσαλακώσει το περίβλημά του είναι πιο εύκολο να κάνει χιούμορ. Συναντώ νέα παιδιά και πιστεύω ότι τα κορίτσια έχουν πιο επιθετικό χιούμορ και είναι πιο εύκολο να εκφραστούν και να ανοιχτούν».

«Η κοινωνία ζητούσε από τις γυναίκες να είναι σοβαροφανείς»

Ο ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ Γεννατάς είναι από τους ηθοποιούς που έχουν την εμπειρία του δράματος και της κωμωδίας, αφού πολλάκις έχει κληθεί να ενσαρκώσει κωμικούς ρόλους και το κατόρθωσε με επιτυχία. «Βεβαίως οι γυναίκες κωμικοί ηθοποιοί είναι λιγότερες από τους άντρες, αλλά φυσικά όχι γιατί δεν έχουν χιούμορ!

Το επάγγελμα αυτό το κατέκτησαν “αριθμητικά” αργότερα από τους άντρες, οπότε αυτό είναι απολύτως λογικό να συμβαίνει», λέει.

Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα των ερευνών που θέλουν τους άντρες να διαθέτουν περισσότερο χιούμορ από τις εκπροσώπους του «ασθενούς» φύλου, ο ηθοποιός τονίζει ότι οι γυναίκες απλά επιλέγουν να εκφράζονται λιγότερο με χιούμορ όχι γιατί δεν μπορούν να «αντεπεξέλθουν», αλλά γιατί η κοινωνία έχει επιβάλει άλλους ρόλους για εκείνες: «Η κοινωνία ζητούσε από τη γυναίκα να είναι γκόμενα, γατούλα, χαζούλα, σοβαροφανής. Για τους άντρες, η κοινωνία κρατούσε τους ρόλους τους πιο αστείους».

Το γέλιο βγήκε από την κόλαση

ΙΟΣ, εφ. Ελευθεροτυπία, 2/4/2006

Ποιος γελά;

Κώστας Γεωργουσόπουλος, εφ. Τα Νέα, 24/6/1998

Προσωπικά δεν είμαι και πολύ σίγουρος, όπως τα μέλη της Επιτροπής των εξετάσεων, ο συγγραφέας από τον οποίον αντλήθηκε το θέμα της εκθέσεως και οι πανέτοιμοι εκθεσάδες, πως το γέλιο προσδιορίζει τον συναισθηματισμό, την αισθητική και την πνευματική στάθμη μιας κοινωνίας. Στον Όμηρο σπανίως γελούν άνθρωποι, ενώ ξελιγώνονται στα γέλια θεοί. Η τραγωδία, η φιλοσοφία των αρχαίων ήταν αγέλαστη. Θυμηθείτε: Ο Ηράκλειτος ήταν «σκοτεινός» και ο Δημόκριτος «αγέλαστος». Στους ιστορικούς κανένας δεν γελάει, ούτε στους ρήτορες.

Ολόκληρο το Βυζάντιο σκυθρωπάζει, ο Μακρυγιάννης πενθεί. Ο Παλαμάς, ο Σολωμός, ο Κάλβος, ο Βαλαωρίτης, ο Καβάφης, ο Καρυωτάκης πενθούν, θρηνούν, σαρκάζουν. Γελά ο Σεφέρης, ο Παπαδιαμάντης, ο Βιζυηνός, ο Καζαντζάκης; Γελά ο Μυριβήλης, ο Τερζάκης, γελά ο Ταχτσής; Γελούν τα αρχαία αγάλματα εκτός από τους αινιγματικά χαμογελαστούς κούρους; Γελούν οι αγιογραφίες; Πείτε μου ένα δημοτικό τραγούδι όπου οι άνθρωποι γελούν· πείτε μου ένα ρεμπέτικο.

Μόνο με τον Αριστοφάνη, την επιθεώρηση, τις βωμολοχίες των Απόκρεω, τον Καραγκιόζη και τις λαϊκές ταινίες του ελληνικού σινεμά γελάσαμε. Με την κατάντια μας. Το ό,τι γελάς με την κατάντια σου και μόνο είναι απόδειξη πως η κοινωνία σου έχει πλούσιο συναισθηματισμό, ανώτερη πνευματική στάθμη και υψηλά αισθητικά κριτήρια;

Η γυναίκα που έφερε... το γέλιο

Λαμπρινή Σταμάτη, εφ. Τα Νέα, 7/7/1998

(…) Με χαμόγελο. Αναζητά πάντα τη θετική πλευρά των πραγμάτων η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, η οποία με το θέμα της Έκθεσης που πρότεινε, έφερε το κέφι στις Γενικές Εξετάσεις. Η καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, μιλά στα «ΝΕΑ» για το γέλιο, την ποιότητα και τη συχνότητά του. Εξηγεί πόσο απαραίτητο είναι το χαμόγελο, ιδιαίτερα για τους νέους. Η πανεπιστημιακός που με την πρότασή της έφερε μία νότα αισιοδοξίας στα εξεταστικά κέντρα ανά τη χώρα, αναλύει το θέμα της Έκθεσης, ωσάν να ήταν η ίδια... υποψήφια.

ΟΧΙ ΟΔΗΓΙΕΣ

     Όχι, οι απόψεις της δεν αποτελούν «οδηγίες» προς τους βαθμολογητές. «Δεν υπάρχουν, ούτε μπορούν να υπάρξουν οδηγίες για το πώς να βαθμολογήσει κανείς την Έκθεση. Πόσο μάλλον για ένα θέμα ελεύθερο, όπως το φετινό, που δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να ανασύρουν, είτε από τα βιώματα είτε από τα διαβάσματά τους, στοιχεία για να τεκμηριώσουν τις απόψεις τους».

Ήταν ξημερώματα Παρασκευής 19 Ιουνίου, όταν η κ. Γκίβαλου μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής Γενικών Εξετάσεων (ΚΕΓΕ), βρέθηκαν να συζητούν προσπαθώντας να επιλέξουν το θέμα της Έκθεσης για τους υποψηφίους της Α', Β' και Γ' Δέσμης. Η πιο κρίσιμη ώρα ήταν από τη μία, μέχρι τις 4.30 το πρωί. Το θέμα της Έκθεσης θα μπορούσε κάλλιστα να είναι η ευθύνη του επιστήμονα απέναντι στην κλωνοποίηση, η προστασία του περιβάλλοντος ή η υπογεννητικότητα. Ήταν όμως το γέλιο, και αυτό χάρη στην πρωτότυπη πρόταση της κ. Γκίβαλου.

Η ίδια δεν διεκδικεί το 100% των... πνευματικών δικαιωμάτων. «Την αρχική ιδέα είχε ένας συνάδελφος, καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση. Το δέχθηκα απερίφραστα ­ και μαζί και τα υπόλοιπα μέλη της ΚΕΓΕ ­ γιατί είναι θέμα που ξεφεύγει από τα στερεότυπα, από αυτά που έχουν συνηθίσει τα παιδιά, από αυτά που προετοιμάζονται στα φροντιστήρια. Και είναι ζήτημα σημαντικό, δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται. Δίνει την ευκαιρία στα νέα παιδιά, των 18 χρόνων, να σκεφτούν τη σημασία ενός χαρακτηριστικού που κάνει τον άνθρωπο να ξεχωρίζει από όλα τα άλλα έμβια όντα ­ είναι το μόνο ον που χαμογελάει. Στην εποχή και την κοινωνία που ζούμε, βεβαρημένη από οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική άποψη, είναι σημαντικό για έναν νέο άνθρωπο να ξέρει, να σκεφτεί ή να ψάξει να βρει τι είναι το γέλιο».

ΠΡΟΣΧΑΡΗ

     Η καθηγήτρια που διδάσκει Νεοελληνική και Παιδική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο είναι άνθρωπος πρόσχαρος και γελαστός. Αυτό που την ενθουσίασε περισσότερο στις φετινές Γενικές Εξετάσεις είναι το ότι η πρεμιέρα έγινε με χαμόγελα, με διάθεση ευφορίας, με κέφι. «Χάρηκα πάρα πολύ που είδα τα παιδιά να βγαίνουν από τα εξεταστικά κέντρα χαρούμενα. Δεν υπήρξε παιδί να πει ότι δεν μπόρεσε να γράψει. Επιπλέον, το θέμα τους άγγιξε. Αυτό το "παιχνιδιάρικο", το πείραγμα, το χιούμορ, ακόμη κι η ειρωνεία είναι στοιχεία ­ αν και δεν έχουν ηλικία ­ που συνοδεύουν και συνυπάρχουν με τα παιδιά».

Χάρηκε που έφερε και η ίδια κάποια ευθύνη για αυτή την απρόσμενη χαρά. Χάρηκε με την αποδοχή των συναδέλφων της, πανεπιστημιακών αλλά και καθηγητών της Μέσης Εκπαίδευσης, εξεταστών και βαθμολογητών, με το γεγονός ότι βοήθησε και εκείνη για να ανέβει η ψυχολογία των υποψηφίων εκείνες τις δύσκολες ημέρες. Μα πιο πολύ χάρηκε γιατί βλέπει πως τα παιδιά σήμερα έχουν πράγματι μεγάλη ανάγκη το γέλιο. Βλέπει τους φοιτητές της στο Πανεπιστήμιο, τους φίλους της 12χρονης κόρης της. «Τα παιδιά σήμερα δεν γελούν εύκολα.

Ενώ επιζητούν το χιούμορ, δεν είναι ξέγνοιαστα παιδιά. Ενώ έχουν λιγότερα προβλήματα και δυσκολίες από παιδιά άλλων εποχών, είναι πιο κλεισμένα στον εαυτό τους. Μόνο μια μικρή μερίδα παιδιών είναι πραγματικά αισιόδοξα κι αντιμετωπίζουν τη ζωή χαρούμενα.

Τα περισσότερα είναι προβληματισμένα και ένας σημαντικός λόγος που το γέλιο βγαίνει με δυσκολία από τους σημερινούς νέους είναι η ανησυχία τους για το μέλλον και την επαγγελματική τους αποκατάσταση».

ΤΑ ΝΕΑ, 20-06-1998

Θ Ε Μ Α: "Δε χρειάζεται να γίνει ιδιαίτερος λόγος για το πόσο απαραίτητο είναι το γέλιο στη ζωή μας. Η παρουσία τουείναι ευεργετική και, αντίθετα, η απουσία του γίνεται δυσάρεστα αισθητή σε κάθε σχεδόν εκδήλωση της κοινωνικής ζωής.

... Η ευαισθησία και ο συναισθηματικός κόσμος μιας κοινωνίας, η πνευματική της στάθμη και η αισθητική της καλλιέργεια μπορούν με πολύ ασφαλή τρόπο να προσδιοριστούν τόσο από τη συχνότητα του γέλιου όσο και από την ποιότητα των μέσων που το προκαλούν".

(Ηλίας Σπυρόπουλος, Τα Αρχαία Ελληνικά στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Αθήνα 1980).

Με αφορμή τις απόψεις του συγγραφέα, να απαντήσετε τεκμηριωμένα στα ακόλουθα ερωτήματα:

α) θεωρείτε απαραίτητο το γέλιο στη ζωή μας; και

β) συνδέεται η συχνότητα του γέλιου και η ποιότητα των μέσων που το προκαλούν με την ευαισθησία, την πνευματική στάθμη και την αισθητική καλλιέργεια μιας κοινωνίας;

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

* Στις σύγχρονες κοινωνίες διανοούμενοι, επιστήμη και επικοινωνιακά μέσα θέτουν και αναλύουν κρίσιμα προβλήματα, όπως τα οικονομικά φαινόμενα, η τεχνολογία και οι επιπτώσεις της, η καταστροφή της φύσης, η κοινωνική παθολογία. Οι σύγχρονοι άνθρωποι μοιάζουν να ξεχνούν τα απλά και καθημερινά πράγματα που δομούν τη ζωή και, τελικά, καθορίζουν την ποιότητά της· η χαρά, η αισιοδοξία, το κέφι, το γλέντι θεωρούνται ευτελή και ανάξια λόγου.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ

Μετάβαση : Η ανθρωπότητα διανύει θεωρητικά μια περίοδο απελευθέρωσης και ορθολογισμού όπου υποβαθμίζονται τα συναισθήματα και παραγνωρίζονται οι ψυχικές ανάγκες. Η αγωνία της επιβίωσης, τα πρότυπα επιτυχίας και οι ρυθμοί που επιβάλλονται αφυδατώνουν την ανθρώπινη ψυχή, στενεύουν σκέψη και επιθυμίες και οδηγούν σε ένα αδυσώπητο κυνήγι χρόνου. Οι σύγχρονοι άνθρωποι δεν έχουν χρόνο να ερωτευθούν, να διασκεδάσουν, να γελάσουν, να χαλαρώσουν, να γαληνέψουν. Οι πηγές ευχαρίστησης είναι ελάχιστες· ο άνθρωπος παγιδεύεται στο κλουβί που ο ίδιος δημιούργησε. Μέσα στο κλίμα αυτό είναι αναγκαίο και δροσιστικό το γέλιο.

Ερώτημα α: Θεωρείτε απαραίτητο το γέλιο στη ζωή μας; (η αναγκαιότητα του γέλιου)

Ερώτημα β: Συνδέεται η συχνότητα του γέλιου και η ποιότητα των μέσων που το προκαλούν με την ευαισθησία, την πνευματική στάθμη και την αισθητική καλλιέργεια μιας κοινωνίας;

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Γ'. Βιβλιογραφία