ΕπιπλέονΕπιπλέον

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Ανθρώπινα δικαιώματα

Α'. Σχεδιάγραμμα

Ε1. Ποια είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα

 

Ε2. Με ποιους τρόπους καταπατούνται

 

Ε3. Πώς είναι δυνατόν να εξασφαλιστούν

Β'. Κείμενα

Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

http://el.wikisource.org

Προοίμιο

Επειδή η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων τους αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο.

Επειδή η παραγνώριση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση, και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν να πιστεύουν, λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως η πιο υψηλή επιδίωξη του ανθρώπου.

Επειδή, με τον Καταστατικό Χάρτη, οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών διακήρυξαν και πάλι την πίστη τους στα θεμελιακά δικαιώματα του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια και την αξία της ανθρώπινης προσωπικότητας, στην ισότητα δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών, και διακήρυξαν πως είναι αποφασισμένοι να συντελέσουν στην κοινωνική πρόοδο και να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής στα πλαίσια μιας ευρύτερης ελευθερίας.

Επειδή τα κράτη μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση να εξασφαλίσουν, σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, τον αποτελεσματικότερο σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιακών ελευθεριών σε όλο τον κόσμο.

Επειδή η ταυτότητα αντιλήψεων ως προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αυτές έχει εξαιρετική σημασία για να εκπληρωθεί πέρα ως πέρα αυτή η υποχρέωση.

Η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

Διακηρύσσει ότι η παρούσα Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί το κοινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να κατατείνουν όλοι οι λαοί και όλα τα έθνη, έτσι ώστε κάθε άτομο και κάθε όργανο της κοινωνίας, με τη διακήρυξη αυτή διαρκώς στη σκέψη, να καταβάλλει, με τη διδασκαλία και την παιδεία, κάθε προσπάθεια για να αναπτυχθεί ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των ελευθεριών αυτών, και να εξασφαλιστεί προοδευτικά, με εσωτερικά και διεθνή μέσα, η παγκόσμια και αποτελεσματική εφαρμογή τους, τόσο ανάμεσα στους λαούς των ίδιων των κρατών μελών όσο και ανάμεσα στους πληθυσμούς χωρών που βρίσκονται στη δικαιοδοσία τους.

Άρθρο 1.

Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται και ίσοι στην αξιοπρέπεια και στα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.

Άρθρο 2.

Κάθε άνθρωπος δικαιούται να επικαλείται όλα τα δικαιώματα και όλες τις ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη, χωρίς καμιά απολύτως διάκριση, ειδικότερα ως προς τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη γλώσσα, τις θρησκείες, τις πολιτικές ή οποιεσδήποτε άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, την περιουσία τη γέννηση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση. Δεν θα μπορεί ακόμα να γίνεται καμιά διάκριση εξαιτίας του πολιτικού, νομικού ή διεθνούς καθεστώτος της χώρας από την οποία προέρχεται κανείς, είτε πρόκειται για χώρα ή εδαφική περιοχή ανεξάρτητη, υπό κηδεμονία ή υπεξουσία ή που βρίσκεται υπό οποιανδήποτε άλλον περιορισμό κυριαρχίας.

Άρθρο 3.

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική του ασφάλεια.

Άρθρο 4.

Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό το καθεστώς δουλείας, ή μερικής, η δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται.

Άρθρο 5.

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ούτε σε ποινή ή μεταχείριση σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική.

Άρθρο 6.

Καθένας, όπου κι αν βρίσκεται, έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της νομικής του προσωπικότητας.

Άρθρο 7.

Όλοι είναι ίσοι απέναντι στο νόμο και έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία του νόμου, χωρίς καμιά απολύτως διάκριση. Όλοι έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία από κάθε διάκριση που θα παραβίαζε την παρούσα Διακήρυξη και από κάθε πρόκληση για μια τέτοια δυσμενή διάκριση.

Άρθρο 8.

Καθένας έχει δικαίωμα να ασκεί αποτελεσματικά ένδικα μέσα στα αρμόδια εθνικά δικαστήρια κατά των πράξεων που παραβιάζουν τα θεμελιακά δικαιώματα τα οποία του αναγνωρίζουν το Σύνταγμα και ο νόμος.

Άρθρο 9.

Κανείς δεν μπορεί να συλλαμβάνεται, να κρατείται ή να εξορίζεται αυθαίρετα.

Άρθρο 10.

Καθένας έχει το δικαίωμα, με πλήρη ισότητα, να εκδικάζεται η υπόθεση του δίκαια και δημόσια, από δικαστήριο ανεξάρτητο και αμερόληπτο, που θα αποφασίσει είτε για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του είτε, σε περίπτωση ποινικής διαδικασίας, για το βάσιμο της κατηγορίας που στρέφεται εναντίον του.

Άρθρο 11.

1. Κάθε κατηγορούμενος για ποινικό αδίκημα πρέπει να θεωρείται αθώος, ωσότου διαπιστωθεί η ενοχή του σύμφωνα με τον νόμο, σε ποινική δίκη, κατά την οποία θα του έχουν εξασφαλιστεί όλες οι απαραίτητες για την υπεράσπισή του εγγυήσεις.

2. Κανείς δεν θα καταδικάζεται για πράξεις ή παραλείψεις που, κατά τον χρόνο που τελέστηκαν, δεν συνιστούσαν αξιόποινο αδίκημα κατά το εσωτερικό ή το διεθνές δίκαιιο. Επίσης, δεν επιβάλλεται ποινή βαρύτερη από εκείνη που ίσχυε κατά τον χρόνο που τελέστηκε η αξιόποινη πράξη.

Άρθρο 12.

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψης του. Καθένας έχει το δικαίωμα να τον προστατεύουν οι νόμοι από επεμβάσεις και προσβολές αυτού του είδους.

Άρθρο 13.

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να κυκλοφορεί ελεύθερα και να εκλέγει τον τόπο της διαμονής του στο εσωτερικό ενός κράτους.

2. Καθένας έχει το δικαίωμα να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και τη δική του, και να επιστρέφει σ' αυτή.

Άρθρο 14.

1. Κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και να του παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες.

2. Το δικαίωμα αυτό δεν μπορεί κανείς να το επικαλεστεί, σε περίπτωση δίωξης για πραγματικό αδίκημα του κοινού ποινικού δικαίου ή για ενέργειες αντίθετεες προς τους σκοπούς και τις αρχές του ΟΗΕ.

Άρθρο 15.

1. Καθένας έχει το δικαίωμα μιας ιθαγένειας.

2. Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιθαγένεια του ούτε το δικαίωμα να αλλάξει ιθαγένεια.

Άρθρο 16.

1. Από τη στιγμή που θα φτάσουν σε ηλικία γάμου, ο άνδρας και η γυναίκα, χωρίς κανένα περιορισμό εξαιτίας της φυλής, της εθνικότητας ή της θρησκείας, έχουν το δικαίωμα να παντρεύονται και να ιδρύουν οικογένεια. Και οι δύο έχουν ίσα δικαιώματα ως προς τον γάμο, κατά τη διάρκεια του γάμου και κατά τη διάλυση του.

2. Γάμος δεν μπορεί να συναφθεί παρά μόνο με ελεύθερη και πλήρη συναίνεση των μελλονύμφων.

3. Η οικογένεια είναι το φυσικό και βασικό στοιχείο της κοινωνίας και έχει το δικαίωμα της προστασίας από την κοινωνία και το κράτος.

Άρθρο 17.

1. Κάθε άτομο, μόνο του ή με άλλους, έχει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας.

2. Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιδιοκτησία του.

Άρθρο 18.

Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας, στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και την τέλεση θρησκευτικών τελετών.

Άρθρο 19.

Καθένας έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης, που σημαίνει το δικαίωμα να μην υφίσταται δυσμενείς συνέπειες για τις γνώμες του, και το δικαίωμα να αναζητεί, να παίρνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες με οποιοδήποτε μέσο έκφρασης, και από όλο τον κόσμο.

Άρθρο 20.

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να συνέρχεται και να συνεταιρίζεται ελεύθερα και για ειρηνικούς σκοπούς.

2. Κανείς δεν μπορεί να υποχρεωθεί να συμμετέχει σε ορισμένο σωματείο.

Άρθρο 21.

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στη διακυβέρνηση της χώρας του, άμεσα ή έμμεσα, με αντιπροσώπους ελεύθερα εκλεγμένους.

2. Καθένας έχει το δικαίωμα να γίνεται δεκτός, υπό ίσους όρους, στις δημόσιες υπηρεσίες της χώρας του.

3. Η λαϊκή θέληση είναι το θεμέλιο της κρατικής εξουσίας, η θέληση αυτή πρέπει να εκφράζεται με τίμιες εκλογές, οι οποίες πρέπει να διεξάγονται περιοδικά, με καθολική, ίση και μυστική ψηφοφορία, ή με αντίστοιχη διαδικασία που να εξασφαλίζει την ελευθερία της εκλογής.

Άρθρο 22.

Κάθε άτομο, ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, έχει δικαίωμα κοινωνικής προστασίας, η κοινωνία, με την εθνική πρωτοβουλία και τη διεθνή συνεργασία, ανάλογα πάντα με την οργάνωση και τις οικονομικές δυνατότητες κάθε κράτους, έχει χρέος να του εξασφαλίσει την ικανοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων που είναι απαραίτητα για την αξιοπρέπεια και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Άρθρο 23.

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να εργάζεται και να επιλέγει ελεύθερα το επάγγελμα του, να έχει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας και να προστατεύεται από την ανεργία.

2. Όλοι, χωρίς καμιά διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία.

3. Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, που να εξασφαλίζει σ' αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η αμοιβή της εργασίας, αν υπάρχει, πρέπει να συμπληρώνεται με άλλα μέσα κοινωνικής προστασίας.

4. Καθένας έχει το δικαίωμα να ιδρύει μαζί με άλλους συνδικάτα και να συμμετέχει σε συνδικάτα για την προάσπιση των συμφερόντων του.

Άρθρο 24.

Καθένας έχει το δικαίωμα στην ανάπαυση, σε ελεύθερο χρόνο, και ιδιαίτερα, σε λογικό περιορισμό του χρόνου εργασίας και σε περιοδικές άδειες με πλήρεις αποδοχές.

Άρθρο 25.

1. Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη, όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες. Έχει ακόμη το δικαίωμα σε ασφάλιση για την ανεργία, την αρρώστια, την αναπηρία, τη χηρεία, τη γεροντική ηλικία, όπως και για όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται τα μέσα της συντήρησής του, εξαιτίας περιστάσεων ανεξάρτητων από τη θέλησή του.

2. Η μητρότητα και η παιδική ηλικία έχουν δικαίωμα ειδικής μέριμνας και περίθαλψης. Όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα αν είναι νόμιμα ή εξώγαμα, απολαμβάνουν την ίδια κοινωνική προστασία.

Άρθρο 26.

1. Καθένας έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση. Η εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται δωρεάν, τουλάχιστον στη στοιχειώδη και βασική βαθμίδα της. Η στοιχειώδης εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση πρέπει να είναι εξασφαλισμένη για όλους. Η πρόσβαση στην ανώτατη παιδεία πρέπει να είναι ανοικτή σε όλους, υπό ίσους όρους, ανάλογα με τις ικανότητες τους.

2. Η εκπαίδευση πρέπει να αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ενίσχυση του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των θεμελιακών ελευθεριών. Πρέπει να προάγει την κατανόηση, την ανεκτικότητα και τη φιλία ανάμεσα σε όλα τα έθνη και σε όλες τις φυλές και τις θρησκευτικές ομάδες, και να ευνοεί την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των Ηνωμένων Εθνών για τη διατήρηση της Ειρήνης.

Άρθρο 27.

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει ελεύθερα στην πνευματική ζωή της κοινότητας, να χαίρεται τις καλές τέχνες και να μετέχει στην επιστημονική πρόοδο και στα αγαθά της.

2. Καθένας έχει το δικαίωμα να προστατεύονται τα ηθικά και υλικά συμφέροντα του που απορρέουν από κάθε είδους επιστημονική, λογοτεχνηκή ή καλλιτεχνική παραγωγή του.

Άρθρο 28.

Καθένας έχει το δικαίωμα να επικρατεί μια κοινωνική και διεθνής τάξη, μέσα στην οποία τα δικαιώματα και οι ελευθερίες που προκηρύσει η παρούσα Διακύριξη να μπορούν να πραγματώνονται σε όλη τους την έκταση.

Άρθρο 29.

1. Το άτομο έχει καθήκοντα απέναντι στην κοινότητα, μέσα στα πλαίσια της οποίας και μόνο είναι δυνατή η ελεύθερη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

2. Στην άσκηση των δικαιωμάτων του και στην απόλαυση των ελευθεριών του κανείς δεν υπόκειται παρα μόνο στους περιορισμούς που ορίζονται από τους νόμους, με αποκλειστικό σκοπό να εξασφαλίζεται η αναγνώριση και ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων, και να ικανοποιούνται οι δίκαιες απαιτήσεις της ηθικής, της δημόσιας τάξης και του γενικού καλού, σε μια δημοκρατική κοινωνία.

3. Τα δικαιώματα αυτά και οι ελευθερίες δεν μπορούν, σε καμιά περίπτωση, να ασκούνται αντίθετα προς τους σκοπούς και τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών.

Άρθρο 30.

Καμιά διάταξη της παρούσας Διακήρυξης δεν μπορεί να ερμηνευθεί ότι παρέχει σε ένα κράτος, σε μια όμάδα ή σε ένα άτομο οποιοδήποτε δικαίωμα να επιδίδεται σε ενέργειες ή να εκτελεί πράξεις που αποβλέπουν στην άρνηση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών που εξαγγέλονται σ' αυτήν.

Δικαιώματα του Ανθρώπου

Α. Γιοκάρης, εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα

Απόρροια πολυδιάστατης φιλοσοφικής, πολιτικής και κοινωνικής εξέλιξης, η έννοια «δικαιώματα του ανθρώπου» διαμορφώθηκε στη Δυτική Ευρώπη κατά τον 17ο αιώνα και καθιερώθηκε μέσα από καθεστωτικές διακηρύξεις εθνικών συνελεύσεων και διεθνών οργανισμών.

Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου (αγγλ. Bill of Rights)

Οι πνευματικές διεργασίες και η βρετανική συνταγματική παράδοση οδήγησαν στην ψήφιση από το αγγλικό κοινοβούλιο διακήρυξης δικαιωμάτων, το 1689, με την οποία ετίθετο τέρμα στην ελέω θεού βασιλεία και το κοινοβούλιο απέκτησε κυριαρχικά δικαιώματα σε νομοθετικά και άλλα θέματα, ενώ τα μέλη του καθιερώθηκε να εκλέγονται ελεύθερα. Ταυτόχρονα, κάθε άτομο απέκτησε το δικαίωμα να απευθύνει αναφορές στον βασιλιά. Με το συνταγματικό αυτό κείμενο διακηρύχθηκε η ανωτερότητα του νόμου έναντι του βασιλιά, περιορίστηκαν τα βασιλικά προνόμια και εξασφαλίστηκε έτσι η συνέχεια της λειτουργίας της μοναρχίας ύστερα από την Επανάσταση του 1688.

Διακηρύξεις της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας

Η εξέλιξη αυτή στη διαμόρφωση των δικαιωμάτων του ανθρώπου συνεχίστηκε στην αμερικανική ήπειρο με α) τη Διακήρυξη του Συνεδρίου της Φιλαδέλφειας, στις 14 Οκτωβρίου 1774, με την οποία διακηρύσσεται το δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία και στην ιδιοκτησία· β) τη Διακήρυξη της Βιρτζίνια (Virginia), στις 11 Ιουνίου 1776, με την οποία καθορίστηκαν ως κύρια και φυσικά δικαιώματα του ανθρώπου το δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία, στην ασφάλεια, στην ιδιοκτησία, στην ανεξαρτησία, στο δικαίωμα της ευτυχίας· και γ) τη Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας, της 4ης Ιουλίου 1776, η οποία αναφέρεται στο δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία, στην ισότητα και στην αναζήτηση της ευτυχίας.

Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη

Στην Ευρώπη, η Γαλλική Επανάσταση οδήγησε στην ψήφιση από τη Συντακτική Εθνοσυνέλευση της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, η οποία αποτέλεσε χάρτη θεμελιωδών ελευθεριών και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων του ανθρώπου και έλαβε παγκόσμιες διαστάσεις. Στο επαναστατικό κείμενο του 1789 διακηρύσσονται ως απαράγραπτα δικαιώματα η προσωπική ελευθερία και ασφάλεια, η αντίσταση στην καταπίεση, η ιδιοκτησία και απαριθμείται μία σειρά από θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη. Το κείμενο της Διακήρυξης (17 άρθρα) χρησιμοποιήθηκε ως πρόλογος στο γαλλικό Σύνταγμα του 1791.

Η επίδραση των φιλοσόφων του 18ου αιώνα έθεσε τη σφραγίδα της στο κείμενο της Διακήρυξης αυτής, όπως φαίνεται και από τους διατυπούμενους στο προοίμιο υπαινιγμούς για «φυσικά δικαιώματα» (Ρουσώ) και «υπέρτατο ον» υπό την αιγίδα του οποίου τέθηκε η Εθνοσυνέλευση προκειμένου να διατυπώσει τα δικαιώματα αυτά, ικανοποιώντας κατ' αυτόν τον τρόπο τόσο τους ένθερμους Καθολικούς και Διαμαρτυρόμενους όσο και τους αρνηθέντες κάθε θρησκεία. Η Διακήρυξη εξάλλου περιλαμβάνει αναφορές στη σκέψη του Μοντεσκιέ (υπαινιγμοί για την ανάγκη χωρισμού των εξουσιών, άρθρο 16) και των φυσιοκρατών και του εξέχοντος εκπροσώπου τους Κοντορσέ (για τη σημασία η οποία πρέπει να αποδίδεται στον σεβασμό της ιδιοκτησίας, άρθρο 2.

Η απαρίθμηση των δικαιωμάτων αποδεικνύει ότι η Διακήρυξη αποτελεί κατά μέγα μέρος έργο περιστασιακό, που προσπαθούσε να ικανοποιήσει κυρίως τις απαιτήσεις της αστικής τάξης. Πράγματι, η Διακήρυξη δεν δέχεται μεταξύ των απαράγραπτων δικαιωμάτων παρά μόνο τα πολιτικά, με πρώτο την ελευθερία (άρθρα 1 και 2) υπό τις διάφορες μορφές της, όπως η ελευθερία του ατόμου (άρθρα 7, 8 και 9), η ελευθερία της σκέψης (άρθρα 10 και 11), του Τύπου (άρθρο 11) και των πεποιθήσεων (άρθρο 10), θέτοντας ως όριο άσκησης της ελευθερίας αυτής την ύπαρξη ανάλογων δικαιωμάτων των άλλων μελών της κοινωνίας (άρθρα 4 και 5). Αντίθετα, η Διακήρυξη σιωπά σε ό,τι αφορά τις θεμελιώδεις οικονομικές ελευθερίες (βιομηχανία, εμπόριο, εργασία), διότι οι συντάκτες της δεν θεώρησαν ότι οι ελευθερίες αυτές θα ήταν δυνατό να αμφισβητηθούν από αυτούς που τις νέμονταν ήδη. Όσο δε για την ελευθερία στη μόρφωση, η μεγάλη πλειοψηφία των μελών της Συντακτικής Συνέλευσης δεν μπορούσε καν να διανοηθεί ότι η μόρφωση θα μπορούσε να δοθεί από άλλους εκτός από τα στελέχη της Εκκλησίας.

Η ιδιοκτησία κατέχει ξεχωριστή θέση στη Διακήρυξη. Ενώ για την ισότητα η Διακήρυξη αναγνωρίζει ότι η φύση θέλει τους ανθρώπους ίσους τη στιγμή της γέννησης τους (άρθρο 1) και ότι το κράτος υποχρεούται να εξασφαλίσει την ισότητα αυτή στον πολίτη και στον άνθρωπο σε τρία επίπεδα: στο νομοθετικό (άρθρο 6), το δικαστικό (άρθρα 6 και 7) και το φορολογικό (άρθρο 13), εντούτοις η ισότητα δεν αναφέρεται μεταξύ των φυσικών και απαράγραπτων δικαιωμάτων του ανθρώπου, επειδή στην ιεραρχημένη κοινωνία του 1789 οι κατέχοντες την πολιτική και οικονομική εξουσία εννοούν να κρατήσουν σιωπηρά το μονοπώλιο. Περιέλαβαν έτσι στη Διακήρυξη ότι η απόλυτη ελευθερία είναι ανέφικτη, επειδή τα άτομα διαφοροποιούνται σε δύο επίπεδα, την κοινωνική τους χρησιμότητα (άρθρο 1) και την πνευματική τους ικανότητα (άρθρο 6). Η επιφύλαξη αυτή θα επιτρέψει στον νομοθέτη, χωρίς να αντιφάσκει με τις αρχές της Διακήρυξης, να διακρίνει στο πολιτικό πεδίο τους πολίτες σε παθητικούς, ενεργούς και σε έχοντας το δικαίωμα του εκλέγειν.

Παρ' όλα αυτά η θετική πλευρά της Διακήρυξης είναι πολύ ανώτερη της αρνητικής. Η Διακήρυξη παρουσιάζεται ως «πολεμική μηχανή ενάντια στο παλαιό καθεστώς» (Γκοντεσώ) και αποτελεί το «πιστοποιητικό θανάτου του» (Αουλάρ).

Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (1793)

Αποτελείται από 35 άρθρα και το κείμενο της προτάχθηκε του Συντάγματος της 24ης Ιουνίου 1793. Το κείμενο της αποτελεί συμβιβασμό μεταξύ εκείνου που προτάθηκε από τον Ροβεσπιέρο στους Ιακωβίνους και στη Συμβατική Συνέλευση και του κειμένου των Γιρονδίνων. Παρά την άποψη του Ροβεσπιέρου, η Διακήρυξη αυτή αναγνωρίζει την ιδιοκτησία ως φυσικό δικαίωμα του ανθρώπου και δίνει τα πρωτεία στα ατομικά δικαιώματα έναντι των κοινωνικών δικαιωμάτων. Η Διακήρυξη απαγορεύει τη δουλεία και αναγνωρίζει το δικαίωμα της εξέγερσης κατά της τυραννίας ως το επιτακτικότερο από τα δικαιώματα του ανθρώπου (άρθρα 28 και 35).

Διακήρυξη των δικαιωμάτων του εργαζόμενου και του εκμεταλλευόμενου λαού

Συντάκτης της Διακήρυξης αυτής είναι ο Λένιν, υιοθετήθηκε από το Γ’ Συνέδριο των Σοβιέτ και δημοσιεύθηκε στις 16 Ιανουαρίου 1918. Στη Διακήρυξη δεν γίνεται αναφορά στο άτομο και στα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, που υποχωρούν υπέρ του κοινωνικού συνόλου και των συλλογικών δικαιωμάτων.

Η διεθνοποίηση της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο

Αφετηρία για την πορεία αυτή αποτέλεσε ο Χάρτης του Ατλαντικού, που εγκρίθηκε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Φρ. Ρούσβελτ και τον Άγγλο πρωθυπουργό Γουίνοτον Τσώρτσιλ στις 14 Αυγούστου 1941. Με τον Χάρτη, που αποτελούσε επίσης διατύπωση των σκοπών του πολέμου και των θεμελίων της μεταπολεμικής ειρήνης, διακηρυσσόταν ότι, «μετά την οριστική καταστροφή της ναζιστικής τυραννίας, ελπίζουν να δουν να εγκαθιδρύεται μια ειρήνη που θα επιτρέψει σε όλα τα έθνη να διαβιούν με ασφάλεια στο εσωτερικό των συνόρων τους και θα εξασφαλίσει σε όλους τους ανθρώπους των χωρών τη δυνατότητα ύπαρξης μακριά από τον φόβο και την ανάγκη». Λίγους μήνες αργότερα, την 1η Ιανουαρίου 1942, με τη Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών της Ουάσινγκτον, οι αντιπρόσωποι 26 χωρών που ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τις δυνάμεις του Άξονα εξέφρασαν την πεποίθηση τους ότι «μια ολοκληρωτική νίκη επί των εχθρών είναι ουσιώδης για την προάσπιση της ζωής, της ελευθερίας, καθώς και τη διατήρηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης στις χώρες τους».

Οι αντιλήψεις που είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται για τη διεθνή προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου επαναβεβαιώθηκαν με τη Διακήρυξη της Τεχεράνης της 2ας Δεκεμβρίου 1943, στην οποία αναφέρεται ότι ο πόλεμος στοχεύει στην «κατάργηση της τυραννίας και της δουλείας, της καταπίεσης και της μισαλλοδοξίας» και διαγράφει την ελπίδα ότι στο μέλλον «όλοι οι λαοί της γης θα μπορούν να ζουν ελεύθεροι, μακριά από την τυραννία, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες επιθυμίες τους και τη συνείδηση τους». Στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και η Διακήρυξη που εγκρίθηκε τον Μάιο του 1944 από τη Διεθνή Διάσκεψη Εργασίας στη σύνοδο της Φιλαδέλφειας. Με τη Διακήρυξη αυτή 41 κράτη διαβεβαίωσαν ότι «δεν μπορεί να υπάρξει διαρκής ειρήνη παρά μόνο αν είναι θεμελιωμένη στην κοινωνική δικαιοσύνη» και διακήρυξαν ότι «όλοι οι άνθρωποι χωρίς διάκριση φυλής, πίστης, φύλου έχουν το δικαίωμα να συνεχίσουν την υλική τους πρόοδο και την πνευματική τους ανάπτυξη μέσα στην ελευθερία, την αξιοπρέπεια, την οικονομική εξασφάλιση και στις ίσες ευκαιρίες».

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1948)

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είναι έργο της Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που συστάθηκε το 1947 από το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο του ΟΗΕ. Η Διακήρυξη αποτελείται από προοίμιο και κείμενο 30 άρθρων και υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ που συνήλθε στο Παρίσι στις 10 Δεκεμβρίου 1948. Η Οικουμενική Διακήρυξη καθιερώνει την ισότητα έναντι του νόμου, τον σεβασμό της ελευθερίας των άλλων, την παραδοχή της αθωότητας κάθε κατηγορουμένου μέχρις ότου αποδειχθεί επίσημα η ενοχή του, την ελευθερία της σκέψης και των πεποιθήσεων, την ελευθερία της διαμονής, της κυκλοφορίας, την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι και προπαντός τα κοινωνικά και οικογενειακά δικαιώματα, ισοτιμία ανδρών και γυναικών, το δικαίωμα στον γάμο, στην κοινωνική ασφάλιση, το δικαίωμα στην εργασία και την ανάπαυση. Η Οικουμενική Διακήρυξη καταδικάζει τα καθεστώτα που αποστερούν το δικαίωμα του εκλέγειν ή διευθετούν τα πράγματα με τρόπο που καθιστά το δικαίωμα αυτό ατελέσφορο. Η Διακήρυξη στιγματίζει ιδίως τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν στη Γερμανία από την εγκαθίδρυση του εθνικο-σοσιαλιστικού καθεστώτος. Έτσι, καταδικάζονται η δουλεία, τα βασανιστήρια, ο φυλετικός διαχωρισμός σε όλες του τις μορφές, είτε στον χώρο του αστικού δικαίου ή της πολιτικής, είτε στο θέμα του γάμου ή της πνευματικής δραστηριότητας. Οι συντάκτες της Διακήρυξης είχαν κυρίως ως στόχο την επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο όλων εκείνων τους οποίους προκαταλήψεις εθνικές, πολιτικές, κοινωνικές ή ηθικές αποστερούν της απολαβής των αστικών και πολιτικών τους δικαιωμάτων.

Η Αμερικανική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων και Καθηκόντων του Ανθρώπου (1948)

Η Διακήρυξη αυτή προετοιμάστηκε από τη Διαμερικανική Νομική Επιτροπή και υιοθετήθηκε επτά μήνες πριν από την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατά τη διάρκεια των εργασιών της 9ης διεθνούς διάσκεψης της Οργάνωσης Αμερικανικών Κρατών στην Μπογκοτά της Κολομβίας, το 1948.

Τα δικαιώματα που απαριθμούνται στη Διακήρυξη συνδέονται αμέσως με τις υποχρεώσεις του ατόμου. Διακηρύσσεται ότι «τα δικαιώματα κάθε ανθρώπου περιορίζονται από τα δικαιώματα των άλλων, από την ασφάλεια όλων και από τις δικαιολογημένες απαιτήσεις της γενικής ευμάρειας και της ανάπτυξης της δημοκρατίας». Η ένταξη στη Διακήρυξη καταλόγου καθηκόντων του ατόμου συνιστά μια προχωρημένη αντίληψη σχετικά με την ενάσκηση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Οικουμενική Διακήρυξη του ΟΗΕ μόνο στο άρθρο 29 εντοπίζει τα καθήκοντα του ατόμου έναντι της κοινωνίας και αντιμετωπίζει τη δυνατότητα περιορισμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Στο πρώτο μέρος της η Αμερικανική Διακήρυξη περιλαμβάνει τα ακόλουθα δικαιώματα: το δικαίωμα στη ζωή, στην προσωπική ελευθερία, στην ασφάλεια και στη σωματική ακεραιότητα, το δικαίωμα στην ισότητα ενώπιον του νόμου, την ελευθερία της θρησκείας και λατρείας, την ελευθερία της έρευνας, της έκφρασης, της γνώμης και της διάδοσης των ιδεών, το δικαίωμα προστασίας της τιμής, της προσωπικής υπόληψης και της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, το δικαίωμα δημιουργίας οικογένειας, το δικαίωμα προστασίας της μητρότητας και των τέκνων, το δικαίωμα επιλογής της διαμονής και της ελεύθερης διακίνησης, το δικαίωμα στο απαραβίαστο της κατοικίας, στο απαραβίαστο και στην ελεύθερη διακίνηση της αλληλογραφίας, το δικαίωμα στη διατήρηση της υγείας και της ευημερίας, το δικαίωμα στην εκπαίδευση, στην απόλαυση των ευεργετημάτων του πολιτισμού, το δικαίωμα στην εργασία και στην αμοιβή γι' αυτήν, το δικαίωμα στην ανάπαυση, στην κοινωνική ασφάλιση, στην αναγνώριση της νομικής προσωπικότητας και των αστικών δικαιωμάτων, το δικαίωμα προσφυγής στη δικαιοσύνη, το δικαίωμα στην ιθαγένεια, το δικαίωμα ψήφου και συμμετοχής στη διακυβέρνηση της χώρας, το δικαίωμα συνάθροισης, συνεταιρισμού, το δικαίωμα στην ιδιοκτησία, το δικαίωμα αναφοράς, το δικαίωμα στην προστασία από παράνομη κράτηση και το δικαίωμα στη χρηστή απονομή της δικαιοσύνης.

Το δεύτερο μέρος της Διακήρυξης περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά με τα καθήκοντα του ατόμου: τα καθήκοντα προς την κοινωνία, τα καθήκοντα γονέων και τέκνων, το καθήκον της μόρφωσης, της ψήφου, της υπακοής στον νόμο, της προσφοράς προς την κοινωνία και το έθνος, τα καθήκοντα κοινωνικής αλληλεγγύης, το καθήκον πληρωμής των φόρων, το καθήκον εργασίας και το καθήκον της αποχής από δραστηριότητες πολιτικές σε αλλοδαπή πολιτεία.

Ανθρώπινα δικαιώματα στην «πρέσα» της τεχνολογίας

Σ.Ν. Αλαχιώτης*, εφ. Το Βήμα, 11/10/2009

Πόσο «συμπιέζονται» οι θεμελιώδεις ηθικές αξίες μας κατά την εφαρμογή νέων, πρωτοπόρων τεχνικών επιτευγμάτων; Στην εποχή της Γενετικής, της Μικροηλεκτρονικής και της Νανοτεχνολογίας το ζήτημα είναι επίκαιρο όσο ποτέ

Βρισκόμαστε αναμφίβολα στο κορυφαίο σημείο του νεοτεχνολογικού πολιτισμού μας, με τη λεωφόρο αυτή να χαράσσεται από τις επιστημονικές αιχμές της Γενετικής και της Μικροηλεκτρονικής, στις οποίες προστέθηκε πρόσφατα και η Νανοτεχνολογία. Βιώνουμε, περιδιαβαίνοντας αυτή τη λεωφόρο, μια συναρπαστική εποχή στις σχέσεις μας με τις «μηχανές»· μια σχέση όμως που κρύβει μέσα της πολλά προβλήματα, τα οποία προέρχονται από τη βεβιασμένη και λανθασμένη πολλές φορές εφαρμογή της νέας γνώσης. Και τούτο διότι οι νέοι αυτοί επιστημονικοί τομείς ενέχουν πολλούς άγνωστους παράγοντες, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν μπορούν να αποκαλυφθούν εύκολα πριν από μια ευρείας κλίμακας εφαρμογή.

Εφαρμογή της νέας γνώσης

Η θεώρηση αυτή αναδεικνύει τους πιθανούς κινδύνους μιας αλόγιστης εφαρμογής της νέας γνώσης· με το διακύβευμα να αφορά την ασφάλεια και την προστασία ή όχι των χρηστών μιας νέας εφαρμογής, τα δικαιώματά τους εν ολίγοις. Για τη σωστή λοιπόν προσέγγιση της πολιτικής για τις νέες τεχνολογίες και της συνακόλουθης πρακτικής, σημασία έχουν τρεις κύριοι τύποι ηθικών αρχών. Η πρώτη αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, υπό το πρίσμα ότι ο καθένας πρέπει να έχει δικαίωμα στην επιλογή, όπως λ.χ. στο αν μπορεί να επιλέγει για να εντάξει στη διατροφή του νεοφανή τρόφιμα (μεταλλαγμένα) ή όχι.

Η δεύτερη αρχή έχει να κάνει με την αναγκαιότητα της δημόσιας παρέμβασης και φροντίδας: με τις κυβερνήσεις και τους ισχυρούς εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς να έχουν την υποχρέωση της σωστής πληροφόρησης, ευαισθητοποίησης και προστασίας των πολιτών. Το παράδειγμα των γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών είναι αποκαλυπτικό, καθώς μετά την άκριτη εν πολλοίς αλλά κερδοσκοπική εξάπλωσή τους σε πολλές χώρες, ευτυχώς όχι και στη δική μας, η ερευνητική σκαπάνη αποκάλυψε κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών, παραβιάζοντας τα δικαιώματά τους, και ανάγκασε τη Γερμανία λ.χ. να αποφασίσει πρόσφατα τη διακοπή καλλιέργειας γενετικώς τροποποιημένου καλαμποκιού στο έδαφός της. Μια τρίτη αρχή αφορά την κοινωνική δικαιοσύνη, υπό το πρίσμα ότι επειδή η κάθε επιστημονοτεχνολογική πρόοδος έχει ένα «κόστος», το κόστος αυτό θα πρέπει να κατανέμεται ακριβοδίκαια, με το μέγιστο δηλαδή να πηγαίνει σε εκείνους που κερδίζουν από μια νέα εφαρμογή και το ελάχιστο σε αυτούς οι οποίοι υφίστανται τις επιπτώσεις. Οι ηθικές αυτές αρχές συνδέονται και με το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ζούμε. Γι΄ αυτό η διάκριση επιστημονικών, ηθικών και κοινωνικών προβλημάτων δεν είναι πάντα εύκολη· κι εδώ επιστρατεύεται η Βιοηθική για να ρίξει το δικό της φως και να διαλευκάνει αυτές τις διακρίσεις.

Ηθική πλευρά της επιστήμης

Η ανάπτυξη και η καθιέρωση μιας νέας τεχνολογίας συνοδεύεται από δύο κατηγορίες ζητημάτων. Το πρώτο αφορά το επιστημονικό: Η επιστήμη ασχολείται με την κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε, καθώς και με τις αιτιατές σχέσεις οι οποίες μορφοποιούν τον κόσμο. Το δεύτερο ζήτημα αφορά το ηθικό θέμα: Η Ηθική, και ειδικότερα η Καθηκοντολογική Ηθική, αντίθετα με την επιστήμη, ασχολείται με εκείνα που οφείλουμε ή δεν οφείλουμε να κάνουμε. Μια διάσταση εμφανής από μια πρώτη ματιά που ουσιαστικοποιείται με το παράδειγμα της ατομικής βόμβας: Οταν π.χ. ρώτησαν τον Οπενχάιμερ γιατί κατασκεύασε την ατομική βόμβα, εκείνος απάντησε: «Αν είσαι επιστήμονας είναι καλό να γνωρίζεις πώς λειτουργεί ο κόσμος». Δεν ήταν βέβαια καλό για τους χιλιάδες κατοίκους της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι που πέθαναν από τις δύο ατομικές βόμβες οι οποίες έπληξαν τις πόλεις τους, φέρνοντας και τον Ψυχρό Πόλεμο, ενώ η διάσπαση του ατόμου έχει πάμπολλες ειρηνικές εφαρμογές.

Σε ανάλογο τόνο, τον περασμένο αιώνα, είχαμε επίσης πολλές καταστρατηγήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τη συχνή παραβίαση του σχετικού με την ιατρική πράξη Κώδικα της Νυρεμβέργης, όπως δοκιμές εμβολίων σε φυλακισμένους ψυχιατρικών φυλακών, σε νέγρους κ.ά., με τον βιοδεσποτισμό των ναζιστών και την άνθηση της Ευγονικής η οποία διδασκόταν ως το 1945 στα καλύτερα πανεπιστήμια. Οι βιοηθικές όμως παραβιάσεις σήμερα συνεχίζονται σε ένα άλλο επίπεδο, πιο μαζικό, πιο επικίνδυνο, πιο βασικό: Με την κακή εφαρμογή ορισμένων γενετικών νεωτερισμών, οι οποίοι αφορούν λ.χ. τον γενετικό επανασχεδιασμό της ζωής, όπως τα παιδιά κατά παραγγελία· την πιθανή γονιδιακή θεραπεία στη γεννητική σειρά· την «αναζητούμενη» κλωνοποίηση ανθρώπων που παραβιάζει θεμελιώδεις ηθικές αρχές οι οποίες διέπουν την αναπαραγωγή, τον σεβασμό του ανθρώπου και την προστασία του γενετικού του υλικού· την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σε γυναίκες πέραν των ορίων τεκνοποίησης παραβιάζοντας έτσι τα δικαιώματα των παιδιών· την εμπορευματοποίηση της γονιδιωματικής γνώσης διά των ευρεσιτεχνιών κ.ά.

Βιοηθική, μια άλλη επιστήμη

Οι αντιστάσεις όμως που εγείρονται από τις βιοηθικές προσεγγίσεις ενοχλούν πολλούς: Αλλους διότι εμποδίζονται να αποβλέπουν στην αισχροκέρδεια και άλλους που δεν κατανοούν τους κινδύνους μιας ανεξέλεγκτης γενετικής μηχανικής με τις σημερινές δυνατότητές της. Το αποτέλεσμα είναι να ακούγονται απόψεις ότι η Βιοηθική λειτουργεί σαν τροχοπέδη στην επιστημονοτεχνολογική πρόοδο! Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η Βιοηθική είναι ένα νέο διεπιστημονικό γνωσιακό αντικείμενο που ασχολείται με την αξιολόγηση της συμπεριφοράς και των πράξεων του ανθρώπου προς την κατεύθυνση να μην εμποδίζονται οι ευεργετικές εφαρμογές της νέας γνώσης και να περιορίζονται οι κίνδυνοι από την αλόγιστη, βεβιασμένη και ανεξέλεγκτη εφαρμογή της. Δεν είναι δηλαδή οδόφραγμα, όπως θέλουν να την παρουσιάσουν μερικοί για δικούς τους λόγους.

Ενα παράδειγμα αφορά τη χρήση της νέας γνώσης από τη χαρτογράφηση του γονιδιώματός μας λ.χ., καθώς μπορεί να αξιοποιηθεί σε πολλά πεδία βασικής και εφαρμοσμένης γνώσης (στη γονιδιακή θεραπεία π.χ.), αλλά είναι εύκολο να παραβιαστούν και τα ανθρώπινα δικαιώματα από εργοδοτικούς και ασφαλιστικούς οργανισμούς. Ανθρωποι με «ιδιωτικά πιθανά δυνητικά» γενετικά μειονεκτήματα μπορούν να περιθωριοποιηθούν λ.χ. και να υποστούν το τίμημα του γενετικού ρατσισμού, του γενετικού «Καιάδα». «Ιδιωτικά διαγνωστικά γονιδιωματικά κέντρα του εξωτερικού» ήδη «πουλούν» ατεκμηρίωτες εν πολλοίς γνωματεύσεις για πάσης φύσεως γενετικούς κινδύνους, με τη βεβαιότητα όμως να περιορίζεται, επί του παρόντος, σε ελάχιστες περιπτώσεις ασθενειών. Ο καθένας μας όμως έχει κάποιο γενετικό μειονέκτημα· και αν υιοθετηθεί η οπτική του μελλοντικού παρόντος, όπως υποστηρίζει και ο Χάμπερμας, ίσως ατενίζουμε τις αμφισβητούμενες βιοηθικά πρακτικές τού σήμερα ως απόπειρες να ανοίξει ο δρόμος για μια φιλελεύθερη αγοραία Ευγονική, μια Νέα Ευγονική, γίγαντα μπροστά στην Ευγονική των ναζιστών.

Ας μην ξεχνάμε ακόμη ότι το πιο ευχάριστο στην ανθρώπινη σκέψη και δημιουργία είναι ότι πολλές θαυμαστές ικανότητες/δεξιότητες έχουν εκτιναχθεί πολλές φορές από πολύ βαθιά σωματικά ή διανοητικά μειονεκτήματα. Π.χ. ο Μπετόβεν είχε χάσει την ακοή του αλλά δημιουργούσε, ανάλογα και ο Ομηρος που είχε τυφλωθεί, ο μεγάλος κοσμολόγος Χόκινγκ είναι παράλυτος αλλά σκέφτεται δημιουργικά με εκπληκτικές επιστημονικές σκέψεις, ο μεγάλος ζωγράφος Λοτρέκ έπασχε από μυϊκή δυστροφία, ο Βαν Γκογκ ήταν ψυχικά άρρωστος. Πόσο θα έχανε η ανθρωπότητα αν οι μεγάλοι αυτοί άνθρωποι ζούσαν σήμερα και ο «γονιδιωματικός έλεγχός» τους με την κερδοσκοπική αντίληψη, τους «βάφτιζε» ανάπηρους;

Η νέα γνώση λοιπόν είναι σαν το νερό που ξεδιψά αλλά πνίγει κιόλας: Το πώς πρέπει να τη χειριζόμαστε για να μην καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αποκλειστικά θέμα βιοηθικής παιδείας και ευαισθητοποίησης των πάντων, πολιτικών και πολιτών.

* Ο κ. Σ. Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής.

Ίντερνετ, το νέο μέτωπο στη μάχη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Αμαλία Νεγρεπόντη, εφ. Τα Νέα, 24/5/2007

Κατηγορηματικά τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας για το 2006

Το Διαδίκτυο έχει γίνει το νέο μέτωπο στη μάχη για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον αγώνα για την ελεύθερη έκφραση, σημειώνει η Διεθνής Αμνηστία στην έκθεσή της για τα ανθρώπινα δικαιώματα στον κόσμο κατά το έτος 2006.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, online ακτιβιστές συνελήφθησαν και πολυεθνικές εταιρείες συνέπραξαν με κυβερνήσεις για να περιορίσουν και σε ορισμένες περιπτώσεις να αποκλείσουν την πρόσβαση στην ηλεκτρονική πληροφορία σε χώρες όπως η Κίνα, το Ιράν, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, εμιράτα του Κόλπου, η Τυνησία, η Συρία, το Βιετνάμ, η Λευκορωσία. Στις χώρες αυτές άνθρωποι έχουν φυλακιστεί ή και κακοποιηθεί, επειδή δημοσιοποίησαν και μοιράστηκαν online πληροφορίες και απόψεις. Όπως αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης, η ελευθερία της έκφρασης φιμώθηκε με την ποινική δίωξη συγγραφέων και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, με τους φόνους πολιτικών ακτιβιστών στις Φιλιππίνες, με τις συνεχείς παρενοχλήσεις, την παρακολούθηση και συχνά τη φυλάκιση υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα, με τη δολοφονία της δημοσιογράφου Άννας Πολιτκόφσκαγια και νέους νόμους που εποπτεύουν τις μη κυβερνητικές οργανώσεις στη Ρωσία.

Όπως δήλωσε η γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας Αϊρίν Χαν, ανοιχτή πληγή στην παγκόσμια συνείδηση είναι το Νταρφούρ του Σουδάν, ενώ στο Αφγανιστάν η διεθνής κοινότητα άφησε ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία να δημιουργηθεί αποτελεσματικό κράτος δικαίου και εγκατέλειψε τους ανθρώπους στη χρόνια ανασφάλεια, τη διαφθορά και τους επανακάμψαντες Ταλιμπάν. Στο Ιράκ οι δυνάμεις ασφαλείας υποκινούν τη διαφυλετική βία, το δικαστικό σύστημα αποδείχθηκε οικτρά ανεπαρκές και οι πρακτικές για τις οποίες είχε επικριθεί με σφοδρότητα το καθεστώς Σαντάμ (βασανιστήρια, άδικες δίκες, θανατική ποινή, ατιμώρητοι βιασμοί) ζουν και βασιλεύουν, επισημαίνει η Διεθνής Αμνηστία. Στη Μέση Ανατολή, η έκθεση αναφέρει πως ισραηλινά στρατεύματα σκότωσαν πέρυσι περισσότερους από 650 Παλαιστινίους- οι μισοί ήταν άμαχοι, στους οποίους περιλαμβάνονται περίπου 120 παιδιά. Αντίθετα, ο αριθμός των Ισραηλινών που σκοτώθηκαν από παλαιστινιακές ένοπλες οργανώσεις μειώθηκε πέρυσι κατά το ήμισυ, σε 27- μεταξύ των οποίων 20 άμαχοι και ένα παιδί. Αυξήθηκε όμως κατά πολύ ο αριθμός των αυτοσχέδιων ρουκετών τις οποίες εκτόξευσαν ένοπλες παλαιστινιακές ομάδες από τη Λωρίδα της Γάζας στο Νότιο Ισραήλ, σκοτώνοντας Ισραηλινούς αμάχους.

Όσον αφορά τη Δύση, στην έκθεση αναφέρεται πως η κυβέρνηση των ΗΠΑ μεταχειρίζεται τον κόσμο σαν ένα γιγάντιο πεδίο μάχης για τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, απάγοντας, συλλαμβάνοντας, κρατώντας αυθαίρετα, βασανίζοντας και μετάγοντας υπόπτους από τη μια μυστική φυλακή στην άλλη σε ολόκληρο τον κόσμο χωρίς να τιμωρούνται Ειδικά για την Ε.Ε., σημειώνεται ότι «η συνενοχή ευρωπαϊκών κρατών στις απαγωγές της CΙΑ και οι παράνομες εκδόσεις ανθρώπων ισοδυναμούν με κατάρρευση του κράτους δικαίου στην Ευρώπη».

Η Έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας σε αριθμούς

● 1 ΣΤΙΣ 3 ΓΥΝΑΙΚΕΣ κακοποιείται από τον σύντροφό της κάποια στιγμή στη ζωή της.

Στο 50% των δολοφονημένων γυναικών δράστης είναι ο πρώην σύντροφός τους.

● ΑΠΟ ΤΑ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΔΥΟ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ θύματα εμπορίου λευκής σαρκός, η πλειονότητα είναι γυναίκες και κορίτσια.

● ΤΟ 70% των θυμάτων στις πρόσφατες συρράξεις ήταν άμαχοι.

● 153 ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ ψήφισαν τον Δεκέμβριο τη Διεθνή Συνθήκη για το Εμπόριο των Όπλων. Συνολικά 24 χώρες απείχαν από την ψηφοφορία και μία καταψήφισε τη Συνθήκη: οι ΗΠΑ.

● 20.000 ΑΝΘΡΩΠΟΙ στον κόσμο εκτιμάται ότι περιμένουν την εκτέλεσή τους. Το 91% των γνωστών εκτελέσεων το 2006 έγιναν σε έξι χώρες: Κίνα, Ιράν, Ιράκ, Σουδάν, Πακιστάν, ΗΠΑ.

● 1.245 ΠΤΗΣΕΙΣ στον ευρωπαϊκό χώρο γνωστοποιήθηκε ότι έγιναν για έκνομες μεταγωγές της CΙΑ. Συνολικά 400 κρατούμενοι περισσότερων των 30 εθνικοτήτων κρατούνταν μέχρι το τέλος του 2006 στο Γκουαντάναμο, το οποίο αποτελεί σύμβολο για τις αδικίες του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας». Άγνωστος αριθμός κρατουμένων παραμένει σε άλλα, μυστικά κέντρα κράτησης.

● 104 ΧΩΡΕΣ έχουν επικυρώσει το Καταστατικό της Ρώμης για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.

Όμως 100 κράτη έχουν συνάψει με τις ΗΠΑ «συμφωνία ασυλίας», με την οποία εξαιρούνται οι πολίτες των ΗΠΑ από ποινική δίωξη.

«Αγκάθι» η μεταχείριση των μεταναστών

ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ την Ελλάδα, κατά το περασμένο έτος, οι συντάκτες της Έκθεσης της Διεθνούς Αμνηστίας σημειώνουν πως τον περασμένο Μάιο απαγγέλθηκαν κατηγορίες εις βάρος δύο πρακτόρων της ΕΥΠ αναφορικά με την καταγγελθείσα απαγωγή επτά ανθρώπων στο πλαίσιο καταπολέμησης της τρομοκρατίας- δεν ήλθαν ωστόσο στο φως στοιχεία για άλλους έξι πράκτορες που βαρύνονταν αρχικά με υποψίες για ανάμειξη στις απαγωγές.

Σχετικά με τη μεταχείριση των λαθρομεταναστών, η Διεθνής Αμνηστία διαπιστώνει και στην Ελλάδα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Σημειώνεται λοιπόν ότι υπήρξαν κρούσματα κακομεταχείρισης μεταναστών, ενώ διατυπώνονται και ανησυχίες για βίαιη επαναπροώθησή τους. Η κυβέρνηση δεν επέτρεψε σε αιτούντες άσυλο την πρόσβαση στη χώρα και συνέχισε να τους προωθεί στη χώρα προέλευσής τους- και δη χωρίς να έχουν νομική βοήθεια ή πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου.

Όσον αφορά στη στάση του ελληνικού κράτους προς τους αντιρρησίες συνείδησης, η Έκθεση διαπιστώνει πως αυτοί εξακολουθούν να υφίστανται «διωγμό», ενώ σημειώνεται ότι δεν προβλέφθηκε ούτε παρασχέθηκε από τις ελληνικές αρχές η απαραίτητη προστασία σε γυναίκες- θύματα ενδοοικογενειακής βίας ή του τράφικινγκ.

Επίκαιρη όσο ποτέ η Διεθνής Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Κώστας Ονισένκο, εφ. Καθημερινή, 11/12/2006

Η φτώχεια, η ισότητα των δύο φύλων, η μετανάστευση και η αστυνομική αυθαιρεσία, τα πλέον σημαντικά ζητήματα που σχετίζονται με την Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (10 Δεκεμβρίου)

Η ΦΤΩΧΕΙΑ αναδεικνύεται ο μεγάλος εχθρός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακόμα και στις αναπτυγμένες χώρες. Όπως επισημάνθηκε από την Louise Arbour (Υπάτης Αρμοστού του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα), η Διεθνής Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι αφιερωμένη στην φτώχεια. Η κ. Arbour τόνισε πως η φτώχεια - ως κοινωνικό φαινόμενο - είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κάτι τέτοιο συμβαίνει είτε άμεσα - με την απαξιωτική αντιμετώπιση των φτωχών από τις διοικητικές και αστυνομικές αρχές - είτε έμμεσα -με την αδυναμία πρόσβασής τους σε βασικές παροχές, όπως η υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση.

Με άλλα λόγια, η φτώχεια δεν επηρεάζει μόνο την αγοραστική δύναμη του ανθρώπου, αλλά δημιουργεί ένα ολόκληρο πλέγμα αποκλεισμού από παροχές πρώτης ανάγκης. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως τα παραπάνω συμπεράσματα δεν αφορούν μόνο στις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής και Ασίας, αλλά και την αναπτυγμένη Δύση.

Κληρονομική φτώχεια

Η εκπαίδευση, που αποτελεί βασικό, πανανθρώπινο δικαίωμα, φαίνεται πως έχει άρρηκτη σχέση με την οικονομική κατάσταση, σε σημείο μάλιστα που η εκπαιδευτική διαβάθμιση να είναι ανάλογη της κοινωνικής τάξης.

Από στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας αποδεικνύεται πως όσο φτωχότερος είναι κάποιος τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να προχωρήσει στις υψηλότερες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η σχέση χρημάτων - εκπαίδευσης φαίνεται να περνάει από γενιά σε γενιά, δημιουργώντας ένα είδος κληρονομικής φτώχειας.

Βλ. Επιπτώσεις του επιπέδου εκπαίδευσης στη φτώχεια και στη διαγενεακή μεταβίβαση της φτώχειας (Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών 2004/2005)

Πανευρωπαϊκό πρόβλημα

Η φτώχεια δεν αφορά μόνο τους «μικρούς αδερφούς» της ευρωπαϊκής οικογένειας, όπως την Ελλάδα, την Πορτογαλία και τις νεοεισερχόμενες, πρώην σοβιετικές, χώρες, αλλά και τους στυλοβάτες της Ε.Ε. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν πρόσφατα, το 13% του γερμανικού πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας ή απειλείται από αυτήν. Περίπου 10,6 εκατ. Γερμανοί είναι υποχρεωμένοι να ζουν με λιγότερο από το 60% του μέσου γερμανικού μισθού. Τα αποτελέσματα της έρευνας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, υποστηρίζει ο Σύνδεσμος Κοινωνικής Πρόνοιας, ο οποίος διαπιστώνει συνεχή αύξηση των Γερμανών, που απειλούνται από τη φτώχεια.

Οι κυριότερες αιτίες - όπως επισημαίνονται από τη Γερμανική Στατιστική Υπηρεσία- είναι: ανεργία, ελλιπής επαγγελματική εκπαίδευση και τόπος προέλευσης. Επισημαίνεται πως οι Γερμανοί που βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας, δε δέχονται την απαραίτητη ιατροφαρμακευτική φροντίδα λόγω έλλειψης πόρων, κάνουν οικονομία στη θέρμανση και αποφεύγουν τις διακοπές.

Ισότητα των δύο φύλων

Η Ελλάδα βρίσκεται σε μέση θέση, ως προς την προάσπιση της ισότητας των δύο φύλων, όπως αυτή έχει υπολογιστεί με βάση τους παρακάτω τέσσερις παράγοντες: συμμετοχή των γυναικών στην οικονομία, επίπεδο μόρφωσης, πολιτική δύναμη και υγειονομική περίθαλψη. Πιο συγκεκριμένα, η χώρα μας βρίσκεται στην 69η θέση ανάμεσα σε 115 χώρες, όπως καταγράφηκε στην έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Την κορυφή της λίστας «κοσμούν» οι σκανδιναβικές χώρες, ενώ στο τέλος βρίσκεται η Σαουδική Αραβία και η Υεμένη. Σε παρόμοια θέση με τη Ελλάδα, βρίσκονται οι Κύπρος, Γαλλία, Ιταλία κ.ά.

Αυστηρότερο είναι και το νέο νομικό πλαίσιο που αποκτά η Ελλάδα, σχετικά με την κακοποίηση γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία. Στην ετήσια έκθεσή της, η Διεθνής Αμνηστία υποστηρίζει πως ο νέος νόμος έχει κενά: «ο προτεινόμενος νόμος παρέλειπε να ορίσει τη 'βία μεταξύ μελών της οικογένειας' ή να την αναγνωρίσει ως μορφή βίας κατά των γυναικών. Παρέλειπε επίσης να προβλέψει τη σύσταση και οργάνωση θεσμών για την προστασία των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας (περιλαμβανομένων καταφυγίων και ιατρικής μέριμνας), να καταστήσει υποχρεωτική την εκπαίδευση του αστυνομικού και δικαστικού προσωπικού σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας και να επιτρέψει στις ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) να υποβάλουν αγωγές σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας. Ο νόμος παρέλειπε, επίσης, να διαθέσει χρηματοδότηση για δραστηριότητες που στοχεύουν στην καταπολέμηση και την πρόληψη της ενδοοικογενειακής βίας».

Μετανάστευση και αστυνομική αυθαιρεσία

Στην ίδια έκθεση (όπου καταγράφονται γεγονότα του έτους 2005), επισημαίνεται πως οι κυριότερες περιπτώσεις παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας αφορούν στην κακή μεταχείριση των μεταναστών, την άρνηση πολιτικού ασύλου, την αστυνομική βία, σε διακρίσεις εις βάρος τσιγγάνων και σε τιμωρία αντιρρησιών συνείδησης.

Ο πρόσφατος «τηλεοπτικός» ξυλοδαρμός του Κύπριου φοιτητή στη Θεσσαλονίκη έδωσε τη δυνατότητα σε όλους να κατανοήσουν πως ο αγώνας για την κατάκτηση και διατήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι πέρα για πέρα επίκαιρος - ακόμα και για την Ελλάδα.

9 φάουλ για τα δικαιώματα

Χρήστος Ζέρβας, εφ. Ελευθεροτυπία, 31/3/2006

ΕΚΘΕΣΗ του Συμβουλίου της Ευρώπης εγκαλεί την Ελλάδα για σειρά πράξεων και (κυρίως) παραλείψεων

Μεγάλα προβλήματα εφαρμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στους τομείς της θρησκευτικής ελευθερίας, της αυξανόμενης αστυνομικής βίας αλλά και των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, των Τσιγγάνων και των προσφύγων, διαπιστώνει το Συμβουλίο της Ευρώπης.

Στην έκθεσή του για την περίοδο 2002-2005, ο επίτροπος του Συμβουλίου Αλφάρο Ζιλ Ρόμπλες, εγκαλεί τη χώρα μας επειδή δεν κατήργησε τους μεταξικούς νόμους για την ανέγερση ευκτηρίων οίκων και ναών, δεν έχει βρει ακόμη λύση για την ανέγερση τζαμιού στην περιοχή της Αθήνας, δεν ερευνά σε βάθος και δεν τιμωρεί τους εκατοντάδες αστυνομικούς που έχουν καταγγελθεί για κακομεταχείριση κρατουμένων. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά από τις 284 καταγγελίες κατά αστυνομικών την πενταετία 2001-2005, οι περισσότερες (62) έγιναν πέρσι!

Το ίδιο αναποτελεσματικές κρίνονται και οι εξαγγελίες για αποσυμφόρηση των φυλακών και αποτακατάσταση των Τσιγγάνων που εκδιώχθηκαν από τα μέρη τους την περίοδο των Ολυμπιακών.

Αν και ο επίτροπος παρατηρεί ορισμένα βήματα προόδου, η γενική εντύπωση που απορρέει από τη συνοδευτική έκθεσή του είναι αρνητική.

Αναλυτικά:

1. Τόποι λατρείας-τζαμί-νεκροταφείο: Παρά τις υποσχέσεις που δόθηκαν το 2002, για κατασκευή ενός μεγάλου τζαμιού στην Παιανία, η κατασκευή του δεν έχει αρχίσει ακόμη. Έτσι χιλιάδες μουσουλμάνοι της Αθήνας εξακολουθούν να προσεύχονται σε ακατάλληλα μέρη (γκαράζ, υπόγεια κ.α.). Ο κ. Ρόμπλες εκφράζει τη λύπη του γι' αυτό και ζητεί να βρεθεί άμεσα λύση. Όπως λέει, ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος τον είχε διαβεβαιώσει ότι δεν έχει αντίρρηση στην ανέγερση τζαμιού.

2. Ευκτήριοι οίκοι-προσηλυτισμός: Χαρακτηρίζεται θλιβερό το γεγονός ότι δεν έχει καταργηθεί ακόμη η διάταξη που απαιτεί τη γνώμη του τοπικού ορθόδοξου μητροπολίτη για την κατασκευή ναών άλλων θρησκειών. Από το 2002 ο κ. Ρόμπλες έχει ζητήσει την κατάργηση των ποινικών διατάξεων που τιμωρούν τον προσηλυτισμό, χωρίς να εισακουσθεί.

3. Αστυνομική βία: Την περίοδο 2001-2005 έγιναν 284 καταγγελίες από πολίτες και κρατούμενους κατά αστυνομικών. Η κυβέρνηση αναγνώρισε ότι ο αριθμός των περιστατικών αυτών είναι μεγάλος.

Ο «Συνήγορος του Πολίτη» καθώς και μη κυβερνητικές οργανώσεις εξέφρασαν ανησυχία για την αναποτελεσματική δικαστική και διοικητική διερεύνηση των υποθέσεων αυτών. Ο κ. Ρόμπλες ζητεί αναθεώρηση του μηχανισμού ελέγχου των καταγγελιών κατά αστυνομικών.

4. Φυλακές: Ο υπερπληθυσμός τους όχι μόνο δεν έχει αντιμετωπισθεί, αλλά, παρά τα μέτρα, αυξάνεται. Παρατηρείται πάντως ότι 860 φυλακισμένοι εκτίουν εναλλακτικές ποινές (κοινωνικές υπηρεσίες) ενώ 350 ευνοήθηκαν από τα μέτρα αποσυμφόρησης. Ομως απέτυχε το πρόγραμμα μεταφοράς Αλβανών κρατουμένων στην πατρίδα τους, ενώ η Αλβανία απέρριψε προσφορά του ελληνικού υπουργείου Δικαιοσύνης για παροχή βοήθειας στην ανέγερση νέας φυλακής.

5. Μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης: Αποτελείται κατά 50% από τουρκόφωνους, 35% Πομάκους και 15% Τσιγγάνους. Η έκθεση παρατηρεί ότι στο παρελθόν Ελληνες πολίτες, που ανήκαν σε ομάδες καθορισμένες από θρησκευτικά ή γλωσσικά κριτήρια, αντιμετώπιζαν προβλήματα προσδιορισμού, έκφρασης των θρησκευτικών πεποιθήσεων και συγκρότησης σωματείων. Οι ελληνικές αρχές ανακοίνωσαν πρόσφατα ότι θα επικυρώσουν τις ευρωπαϊκές συμβάσεις προστασίας των εθνικών μειονοτήτων και των μειονοτικών γλωσσών. Ομως -όπως παρατηρείται- δεν είναι δυνατή σήμερα στην Ελλάδα η συλλογική αυτοδιάθεση μελών της μειονότητας, μέσω της χρήσης λέξεων που εκείνοι επιθυμούν.

6. Ιθαγένεια: Το υπουργείο Εσωτερικών ενημέρωσε (1 Δεκεμβρίου 2005) τον βουλευτή Ροδόπης Ιλχαν Αχμέτ (με τον οποίον συναντήθηκε αντιπροσωπεία του Συμβουλίου της Ευρώπης), πως ο ακριβής αριθμός των μελών της μουσουλμανικής μειονότητας που έχασαν την ιθαγένειά τους και την περιουσία τους, με βάση το άρθρο 19 παλαιότερου (καταργημένου από το 1998) ελληνικού νόμου, είναι 46.124 άτομα. Οι περισσότεροι από αυτούς εγκατέλειψαν την Ελλάδα. Ο Ελληνας υπουργός ανέφερε ότι η επιστροφή της ιθαγένειας σε ανθρώπους που παραμένουν υπό δύσκολες συνθήκες στη χώρα, αφορά περίπου 66 άτομα.

7. Τσιγγάνοι: Ιδιαίτερα ανησυχητική θεωρεί την κατάστασή τους η έκθεση. Σε δύο τουλάχιστον υποθέσεις, αυτή του Ασπροπύργου και του Αμαρουσίου, οι τοπικές αρχές έδωσαν πολλές υποσχέσεις για να απομακρυνθούν από την περιοχή τους, παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων (όπως καταβολή επιδομάτων, ενοικίων κ.ά.), αλλά δεν τις τήρησαν. Το 7ετές πρόγραμμα (2002-2008) για τους τσιγγάνους προβλέπει καταβολή 308 εκατ. ευρώ (τα περισσότερα για σπίτια) καθώς και την παροχή 9.000 στεγαστικών δανείων των (60.000 ευρώ) με ευνοϊκούς όρους. Ο πληθυσμός τους υπολογίζεται σε 150.000-200.000 ατόμα.

8. Μετανάστες-ξενοφοβία: Οι ελληνικές αρχές καλούνται να ενισχύσουν το ποινικό οπλοστάσιο για την τιμωρία των αδικημάτων, που έχουν κίνητρα ξενοφοβίας και ρατσισμού.

9. Άσυλο: Η ελληνική κυβέρνηση καλείται να δημιουργήσει κέντρα κράτησης των προσφύγων, με ανθρώπινες, στοιχειωδώς αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και να διευκολύνει την πρόσβαση όσων το επιθυμούν στη διαδικασία ασύλου, με νομική βοήθεια και παροχή πληροφοριών. Η σημερινή κατάσταση χαρακτηρίζεται απελπιστική. Το 2005, μόνο 39 άτομα πήραν πολιτικό άσυλο και άλλοι 49 για ανθρωπιστικούς λόγους, ποσοστό κάτω του 2% του συνόλου των αιτούντων. Την ίδια στιγμή στην Ε.Ε. το αντίστοιχο ποσοστό είναι 26,4%!

10 Δικαιοσύνη: Η μόνη αναφορά με θετικό πρόσημο, καθώς η έκθεση διαπιστώνει βελτίωση τόσο στην εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων από τη διοίκηση όσο και στον χρόνο εκδίκασης των υποθέσεων.

Τ' ανθρώπινα δικαιώματα να βρεθούν στο κέντρο της παγκοσμιοποίησης

Βίκυ Τσιώρου, εφ. Ελευθεροτυπία, 27/1/2004

Δύο προσωπικότητες, η Ιρανή δικηγόρος τιμημένη με το Νομπέλ Ειρήνης το 2003, Σιρίν Εμπαντί, και ο Βρετανός γενικός γραμματέας της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ελεύθερων Συνδικάτων, Γκι Ράιντερ, μιας συνδικαλιστικής ένωσης με 233 οργανώσεις σε 152 χώρες και με πάνω από 158 εκατομμύρια μέλη, μιλούν στην εφημερίδα «Λιμπερασιόν» για το μέλλον των εργαζομένων στον πλανήτη την εποχή της παγκοσμιοποίησης.

Και οι δύο βρέθηκαν, μαζί με άλλους, όπως με το νομπελίστα οικονομολόγο και πρώην σύμβουλο του Κλίντον, Τζόζεφ Στίγκλιτς, στις εκδηλώσεις του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ στη Βομβάη, ενώ θα παραστούν και στο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός:

«Οταν αγωνίζεσαι για τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι φυσικό να βρίσκεσαι δίπλα στους κοινούς ανθρώπους, στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ που συμβολίζει την ελπίδα σε έναν κόσμο που αλλάζει», λέει η Σιρίν Εμπαντί. «Η πλειονότητα των πολιτικών αρχηγών, όπως και οι επιχειρηματίες, αντιλαμβάνονται πολύ καλά τη σημασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αλλά δεν είναι πρόθυμοι να ακούσουν τα πάντα. Ο δικός μου ρόλος είναι να κάνω ό,τι είναι δυνατόν ώστε οι λαοί να γνωρίσουν τα δικαιώματά τους και να τα διεκδικήσουν σθεναρά. Και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αδιαίρετα: περιλαμβάνουν οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα όπως και πολιτικά».

- Ποιο είναι το μήνυμά σας;

«Πρέπει να αναστραφεί η όλη διαδικασία. Η παγκοσμιοποίηση δεν πρέπει να πηγαίνει αντίθετα στα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά να τα τοποθετεί στο κέντρο της εξέλιξής της. Ωστόσο, τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατώνται όλο και περισσότερο. Η φτώχεια έχει φτάσει σε εκρηκτικό σημείο: 54 χώρες στον κόσμο είναι πιο φτωχές από ό,τι το 1990. Ενάμισι δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα. Και το 2010, 100 εκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν με AIDS αν δεν τους χορηγηθούν φάρμακα. Αλλά τι κάνουν οι φαρμακευτικές εταιρείες; Οι πλούσιες χώρες αντί για τα ανθρώπινα δικαιώματα αγωνίζονται για το δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Οι ασθένειες είναι παγκόσμιο φαινόμενο, αλλά όχι και τα φάρμακα. Σήμερα παρακολουθούμε ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας κάνοντας ελάχιστα πράγματα για να το αντιμετωπίσουμε».

- Η απελευθέρωση του εμπορίου ευνοεί τα ανθρώπινα δικαιώματα ή αντίθετα τα περιορίζει;

«Τα πάντα είναι θέμα ρυθμού, μέτρων και κανονισμών. Δεν είμαι υπέρ του προταστευτισμού, αλλά το άνοιγμα των συνόρων πρέπει να συνοδεύεται από το σεβασμό των δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα τού να έχουν οι άνθρωποι εξασφαλίσει την τροφή τους. Δυστυχώς ο άγριος καπιταλισμός συμβάλλει στην αύξηση των ανισοτήτων ανάμεσα σε χώρες και στο εσωτερικό των ίδιων των χωρών. Και χωρίς έσοδα τα πολιτικά δικαιώματα γίνονται σκέτη θεωρία».

- Πώς μπορούν να ενταχθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στην καθημερινότητα;

«Πρέπει να περάσουμε από την κουλτούρα της ατιμωρησίας σε αυτή της υπευθυνότητας. Να μεταρρυθμιστούν οι διεθνείς θεσμοί, η Παγκόσμια Οργάνωση Εμπορίου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα. Να εκδημοκρατιστούν τα Ηνωμένα Εθνη, με εκπροσωπήσεις ανάλογες του πληθυσμού των χωρών ή μέσω -γιατί όχι;- μιας Παγκόσμιας Βουλής Πολιτών, ώστε οι λαοί να είναι πραγματικά η κινητήριος δύναμη του ΟΗΕ».

- Είστε, παραδείγματος χάριν, υπέρ του μποϊκοτάζ εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε δικτατορίες;

«Οχι. Γιατί αυτό είναι ένα δίκοπο μαχαίρι που συχνά τιμωρεί περισσότερο τους λαούς παρά τις δικτατορίες. Αλλά δεν είμαι ούτε υπέρ του status quo της κοινωνικής εκμετάλλευσης, της καταναγκαστικής ή της παιδικής εργασίας, παραδείγματος χάριν, από τις οποίες οι επιχειρήσεις επωφελούνται χωρίς να τους τιμωρεί κανείς. Πρέπει να βρεθεί ένας τρίτος δρόμος: να ασκηθεί πίεση τόσο στις εταιρείες όσο και στα κράτη. Αν τελικά λειτουργήσει το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και έχει πραγματική εξουσία, οι δικτάτορες θα έχουν πραγματικό πρόβλημα».

- Το δικαίωμα στην ανάπτυξη είναι επίσης ένα ουσιαστικό δικαίωμα, αλλά παραμένει κενό γράμμα. Πώς μπορούμε να βγούμε από το αδιέξοδο;

«Την ημέρα που θα υπάρξει ένα πραγματικά ανεξάρτητο διεθνές δικαστήριο, αυτό ίσως αλλάξει. Θα μπορούσε να πάρει τη μορφή μιας διεθνούς ομοσπονδίας κρατών. Πρέπει επίσης σοβαρά να σκεφτούμε την επιβολή ενός διεθνή φόρου ώστε να ενισχυθεί οικονομικά ο θεσμός αυτός και να σηκώσει το βάρος του χρέους που ισοπεδώνει τις πιο φτωχές χώρες. Ακόμη πρέπει το αφεντικό του πλανήτη, οι ΗΠΑ, να πιεστούν για να το αποδεχθούν».

- Η καταγγελία του ιμπεριαλισμού, ο αντιαμερικανισμός, μήπως επιτρέπει να αποσιωπηθούν οι ευθύνες των κυβερνήσεων των χωρών του Νότου;

«Οχι. Κατ' αρχάς πιστεύω πως η ελίτ των υπό ανάπτυξη χωρών είναι υπεύθυνη των δεινών των λαών της, αλλά σπανίως είναι αντιπροσωπευτική. Επειτα μάχομαι την κυβέρνηση της Ουάσιγκτον και όχι τους Αμερικανούς. Ποιος είναι αυτός που δεν έχει υπογράψει τη συνθήκη για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο; Ποιος δεν έχει επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο; Ποιος δεν έχει υιοθετήσει τη συνθήκη για τα δικαιώματα των παιδιών ή αυτή των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων από το 1966; Ποιος παρακάμπτει τον ΟΗΕ για να επέμβει στο Ιράκ και αδιαφορεί για τη συνθήκη της Γενεύης στο Γκουαντανάμο; Κάποια μέρα θα πρέπει κάποιοι να λογοδοτήσουν».

- Υπάρχει κάποια ελπίδα στο ισχύον σύστημα;

«Χωρίς ελπίδα δεν μπορούμε να ζήσουμε. Οι υπερασπιστές των δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι μεγάλοι ιδεαλιστές, ουτοπιστές. Πιστεύουν σε ένα σαφώς καλύτερο μέλλον. Εξασφαλίζοντας δικαιοσύνη και αποτελεσματικότητα στο θέμα των πολιτικών και οικονομικών δικαιωμάτων μπορούμε να τα κάνουμε πραγματικότητα για την πλειονότητα των κατοίκων του πλανήτη».

Και πάλι δίκη για τον «βετεράνο» αντιρρησία

Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 14/12/2004

Σε νέα δίκη για δύο ανυποταξίες στο Ναυτοδικείο Πειραιά οδηγείται την ερχόμενη Πέμπτη ο «βετεράνος» αντιρρησίας συνείδησης Λάζαρος Πετρομελίδης, ο οποίος το 1992 αρνήθηκε να υπηρετήσει θητεία για λόγους συνείδησης. Έκτοτε έχει υποστεί επανειλημμένες ποινικές διώξεις, ενώ τώρα σε περίπτωση καταδίκης, η προηγούμενη αναστολή ποινής 20 μηνών θα αρθεί και θα φυλακιστεί αμέσως.

Προμηθεϊκές χαρακτηρίζει τις δίκες του Λ. Πετρομελίδη η Διεθνής Αμνηστία, η οποία θεωρεί πως η προηγούμενη καταδίκη παραβιάζει το δικαίωμά του να υπηρετήσει εναλλακτική πολιτική θητεία που δεν θα αποτελεί δυσμενή διάκριση και δεν θα έχει τιμωρητική διάρκεια. Η διεθνής οργάνωση σε ειδική έκθεση περιγράφει λεπτομερώς τις διακρίσεις που επιβάλλει σε βάρος των αντιρρησιών στην Ελλάδα ο νόμος 2510/97 και ζητεί από τις Αρχές να παύσουν τις διώξεις όλων των αντιρρησιών και να αναθεωρήσουν σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα τη νομοθεσία για την εναλλακτική πολιτική θητεία. Αν επομένως φυλακιστεί ο 42χρονος Λ. Πετρομελίδης λόγω κατηγοριών για ανυποταξία, η διεθνής οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων δηλώνει ότι θα τον υιοθετήσει ως κρατούμενο συνείδησης και θα ζητήσει τη χωρίς όρους απελευθέρωσή του.

Παρόμοιες ανησυχίες για την εναλλακτική θητεία έχουν εκφράσει ο Συνήγορος του Πολίτη και η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Θυμίζουμε πως το 1999 αφαιρέθηκε από τον Πετρομελίδη, πατέρα ανήλικου παιδιού, το δικαίωμα αντίρρησης συνείδησης καθώς αρνήθηκε να υπηρετήσει εναλλακτική θητεία 30 μηνών σε απόσταση 550 χιλ. από το σπίτι του, ενώ την εποχή εκείνη άντρας της ηλικίας και της οικογενειακής κατάστασής του θα υπηρετούσε 4 μήνες.

Ανθρώπινα ή απάνθρωπα δικαιώματα;

Παναγιώτης Καραφωτιάς*, εφ. Ελευθεροτυπία, 24/12/1999

Παρακολουθώντας τις εργασίες του Συνεδρίου του Ιδρύματος «A. ΛENTAKHΣ» και της Διεθνούς Ημέρας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (10 Δεκεμβρίου) και τα όσα διεκτραγωδήθηκαν από εκλεκτούς επιστήμονες, κοινή ήταν η διαπίστωση ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα, σε παγκόσμιο επίπεδο, πάσχουν σοβαρά από τη γενικότερη κρίση που μαστίζει την ανθρωπότητα, κρίση θεσμών, αξιών, οικονομική, κοινωνική, πολιτισμική.

Η σημερινή, τραγική εικόνα στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που μπορεί ν' αποδοθεί λεκτικά με τη φράση ενός απλού πολίτη «Κάθε είδηση και συμφορά», φαίνεται ανάγλυφη στη φετινή έκθεση του ΟHE για την ανθρώπινη ανάπτυξη. Μερικά μόνον στοιχεία αρκούν, για ν' αντιληφθούμε τη θλιβερή πραγματικότητα: η περιουσία των 225 πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο ξεπερνά το 1 τρισ. δολάρια. Όμως, λιγότερο από το 4% του ποσού αυτού αρκεί για την παροχή βασικών κοινωνικών υπηρεσιών σε όλους τους ανθρώπους της Γης, οι ετήσιες δαπάνες για διαφημίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν αυξηθεί κατά 700% από το 1950 έως σήμερα και ξεπερνούν τις δαπάνες για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας κατά 1/3, για τη βασική εκπαίδευση στον κόσμο δαπανώνται ετησίως 6 δισ. δολάρια, ενώ για τα καλλυντικά στις ΗΠΑ 8 δισ. δολάρια, για αλκοολούχα ποτά στον κόσμο δαπανώνται 105 δισ. δολάρια, για ναρκωτικά 400 δισ. δολάρια και για εξοπλισμούς 780 δισ. δολάρια!..

Πέραν από τα συνταρακτικά αυτά στοιχεία, η τραγική εικόνα συμπληρώνεται εφιαλτικά από τις εκατόμβες νεκρών στις πολεμικές συγκρούσεις, με τις πολλαπλές και δραματικές συνέπειες, τις εκατόμβες αθώων θυμάτων του ακήρυκτου πολέμου των ναρκωτικών, της τρομοκρατίας και των εγκλημάτων, των επιδημικών ασθενειών και της ρύπανσης του περιβάλλοντος, της νοθείας της τροφικής αλυσίδας και, τέλος, τα εκατομμύρια -αφανών τις περισσότερες φορές- θυμάτων του κοινωνικού αποκλεισμού, της κοινωνικής αδικίας. Συνεπώς, για ποια ανθρώπινα δικαιώματα μιλάμε στις παραμονές του 2000;

Διακατέχεται κανείς από βαθιά μελαγχολία, γιατί κάθε χρόνο στις 10 Δεκεμβρίου η ανθρωπότητα, τα 188 κράτη-μέλη του ΟHE τηρούν (θα ήταν εμπαιγμός της νοημοσύνης τουλάχιστον των διανοουμένων, να χρησιμοποιήσουμε τον όρο γιορτάζουν) την Ημέρα των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου με τα όσα τραγικά συμβαίνουν στον πλανήτη Γη (χωρίς, βέβαια, να αγνοούμε την όποια πρόοδο -περισσότερο θεωρητική- που έχει επιτευχθεί στο πλαίσιο του ΟHE, όπως στο απαρτχάιντ, τις φυλετικές διακρίσεις, την ισότητα των φύλων, τις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις, την εκρίζωση ασθενειών κ.λπ.) και που μας κάνουν ν' αναρωτηθούμε αν η ανθρωπότητα, στις παραμονές του 2000, πρέπει, ίσως, να υιοθετήσει τον όρο απάνθρωπα δικαιώματα.

Μαζί με τη μελαγχολία διακατέχεται κανείς και από σοβαρή ανησυχία και απαισιοδοξία, γιατί δεν είναι ορατή στον ορίζοντα καμία αχτίδα ελπίδας πέραν από τις φρούδες ελπίδες και τις ψεύτικες υποσχέσεις, που κάποια κυκλώματα προνομιούχων μοιράζουν απλόχερα για αποπροσανατολισμό και τη δημιουργία άλλοθι της αβουλίας τους να δράσουν αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση των σοβαρών προβλημάτων που ταλανίζουν την ανθρωπότητα.

Κάποιος ηγέτης είχε πει ότι «ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις». Μήπως πρέπει να προσθέσουμε, και με ελπίδες και υποσχέσεις;

Ένα θέμα που πρέπει να επισημανθεί και υπογραμμισθεί είναι ότι ένα από τα μεγάλα θύματα της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ο ίδιος ο ΟHE και η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που, μετά τους παρανοϊκούς και εγκληματικούς βομβαρδισμούς εναντίον της Γιουγκοσλαβίας, ευτελίστηκαν, υπονομεύτηκαν καίρια. (Προφανώς, το σοφό αρχαίο ελληνικό ρητό «η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα», βρίσκει εδώ την πιο τραγική του επαλήθευση. Αναφέρομαι στην αλαζονική συμπεριφορά των εκπροσώπων της «Νέας Τάξης», που, έχοντας αποτύχει στο να εμπνεύσουν τους λαούς, με δημοκρατικά μέσα, να την ενστερνισθούν, προκαλούν με μεθόδους στυγνού ανταγωνισμού και βίαιης επιβολής την αναβίωση επικίνδυνων αντιπάλων, δίχως τους οποίους δεν μπορεί να επιβιώσουν...

Μήπως, με την ευκαιρία της 51ης επετείου της Οικουμενικής Διακήρυξης, η ανθρωπότητα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι έχει μπει σ' έναν χειρότερο -τηρουμένων των αναλογιών- Μεσαίωνα, όπου η αξία του ανθρώπου θα μετριέται μόνον με την εμπορική της και η σωτηρία της ανθρώπινης ψυχής θα διαπραγματεύεται στα διεθνή χρηματιστήρια;

Μήπως, πέραν από τη στρεβλή συνείδηση των διαχειριστών των διεθνών ζητημάτων, η δημογραφική έκρηξη έχει προκαλέσει επικίνδυνες παρενέργειες, για να θυμηθούμε την περίπτωση των αρουραίων σε κάποιο νησί, όπου σε κάποια φάση ξεχύνονται από τις σπηλιές και αυτοκτονούν στη θάλασσα κατά εκατομμύρια επειδή, όπως υποστηρίζουν ειδικοί, έχει υπερφορτισθεί το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο εξαιτίας του υπερπληθυσμού τους;

Πρέπει, επίσης, να επισημανθεί ότι η εξουσία και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αντιστρόφως ανάλογα στις σημερινές κοινωνίες, όπου οι «παρ' αξίαν ευτυχούντες», όπως τους είχε χαρακτηρίσει ο Δημοσθένης, έχουν μετατρέψει την ιδεολογία σε ιδεμπορία και έχουν επιβάλει την πρόθεση «παρά» σε όλους τους τομείς ανθρώπινης δραστηριότητας, με αποτέλεσμα οι κοινωνίες, οι λαοί, να έχουν μετατραπεί σε απέραντα ανθρωπωρυχεία, όπου οι προνομιούχοι εκμεταλλεύονται στυγνά τους πολλούς έχοντας δώσει στα ανθρώπινα δικαιώματα επιλεκτική αξία και σημασία...

Ακόμη, πρέπει να επισημανθεί ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αλληλένδετα με την ειρήνη, τη δημοκρατία, την ανάπτυξη. Kι όπως έχει τονισθεί από ειδικούς, το πρωταρχικό βήμα, που, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, έμμεσα ή άμεσα, θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία προϋποθέσεων και συνθηκών σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι ο πλήρης και γενικός αφοπλισμός, ώστε τα τεράστια ποσά, που σπαταλώνται για ανθρωποκτόνους εξοπλισμούς, να αξιοποιούνταν για ειρηνικούς σκοπούς.

Στη διάρκεια του Συνεδρίου ειπώθηκαν σημαντικά πράγματα: για «την παγκοσμιότητα και το αδιαίρετο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», για «την κατασταλτική ομοιογένεια που επιβάλλεται», για «την υποχωρητικότητα και ανεπάρκεια του κράτους», για «τον καταχθόνιο ρόλο των πολυεθνικών επιχειρήσεων», για «την αναβίωση του ρατσισμού στην Ευρώπη», για «το επικοινωνιακό άγχος», για «τα δραματικά διλήμματα της τεχνολογίας, ιδιαίτερα της βιοτεχνολογίας», για τα εθνικά θέματα όπως το Κυπριακό, που, παρά τις αποφάσεις του ΟHE, παραμένει άλυτο, για τις εθνικές κ.ά. μειονότητες, για το ρόλο των MEDIA κ.λπ.

Αξίζει, όμως, να σταθεί κανείς με ιδιαίτερη προσοχή σε μια φράση που είπε η κ. Λεντάκη για «την ανάγκη αναθεώρησης των σταθερών». Πραγματικά, εκείνο που χρειάζεται σήμερα είναι μια γενικότερη αναθεώρηση των σταθερών που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, έμμεσα ή άμεσα, όπως η δημοκρατία, η ειρήνη, η ανάπτυξη.

Κάποιοι επισήμαναν ότι η παγκοσμιοποίηση κατάργησε τα γεωγραφικά εθνικά σύνορα. Σωστά. Όμως, δημιούργησε καινούργια, αόρατα σύνορα, με, πολλές φορές, ηλεκτροφόρα, θανατηφόρα συρματοπλέγματα κοινωνικού αποκλεισμού...

Τέλος, πολύ σωστά επισημάνθηκε ο θετικός ρόλος της «διπλωματίας των πολιτών». Αποτελεί ακόμη ένα σημαντικό κλειδί στην όλη προσπάθεια, όπως επίσης η ενίσχυση του ΟHE, ώστε να μπορεί να δρα αποτελεσματικά, όπως οραματίσθηκαν οι εμπνευστές του και τα εκατομμύρια ανθρώπων που θυσιάστηκαν για τα ιδανικά του. Και το ζητούμενο σήμερα, μετά την τραγωδία της Γιουγκοσλαβίας, είναι όχι η NATΟΠΟIHΣH του ΟHE, αλλά η ΟHEΟΠΟIHΣH του NATΟ, ώστε επιτέλους «τα σπαθιά να γίνουν αλέτρια» και η Οικουμενική Διακήρυξη, που τόσο στυγνά, υποκριτικά και κυνικά παραβιάζεται 51 ολόκληρα χρόνια, να γίνει παγκοσμίως σεβαστή.

Από μηχανής θεοί δεν υπάρχουν, ούτε μαγικές ράβδοι για την αυτόματη επίλυση των προβλημάτων. Μόνον η υπεύθυνη κινητοποίηση και δράση των πολιτών στον κόσμο, με συνισταμένη την πολιτική βούληση των διαχειριστών των εθνικών και διεθνών ζητημάτων, θα συμβάλει στην υλοποίηση των πολύτιμων προνοιών της Οικουμενικής Διακήρυξης.

*Διεθνολόγος, πρώην διευθύνων σύμβουλος του γραφείου ΟΗΕ στην Ελλάδα

Η Ελλάδα και τα ανθρώπινα δικαιώματα

Γιάννος Κρανιδιώτης (υφυπουργός Εξωτερικών), εφ. Το Βήμα, 20/12/1998

Η ανθρωπότητα ζει στον αστερισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η πεντηκοστή επέτειος της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου γιορτάστηκε σε όλο τον κόσμο με μια σειρά εκδηλώσεων όπου συμμετείχαν πολιτικοί ηγέτες, εκπρόσωποι κυβερνήσεων, διακρατικών και μη κυβερνητικών οργανισμών.

Οι επετειακές αναφορές στην Οικουμενική Διακήρυξη όμως δεν πρέπει να μας κάνουν να ξεχνούμε ότι, παρά την αναμφισβήτητη πρόοδο που έχει σημειωθεί, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένει ζητούμενο και όχι οριστική κατάκτηση. Τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκαν μαζικές παραβιάσεις μερικών από τα θεμελιωδέστερα ανθρώπινα δικαιώματα σε πολλά μέρη του πλανήτη μας, ακόμη και στη γειτονιά μας.

Κραυγαλέο παράδειγμα είναι η Κύπρος, όπου σημειώθηκαν και σημειώνονται ακόμη βαριές και συστηματικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τα τουρκικά στρατεύματα κατοχής. Παραβιάσεις που τα όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης, και μάλιστα τα δικαιοδοτικά, έχουν στιγματίσει εκδικάζοντας είτε διακρατικές προσφυγές είτε ατομικές προσφυγές, όπως αυτήν της Τιτίνας Λοϊζίδου. Ο αγώνας της Τιτίνας Λοϊζίδου ενθαρρύνει όλους τους απλούς ανθρώπους που έχουν πέσει θύματα της αυθαιρεσίας και της βαρβαρότητας και μάχονται για την αναγνώριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, αποδεικνύοντας ότι το δίκαιο είναι ισχυρότερο από την ωμή βία και τις πολιτικές σκοπιμότητες.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί ο σεβασμός τριών βασικών αρχών.

Η πρώτη θεμελιώδης αρχή είναι η οικουμενικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία δεν επιτρέπεται να καταπατούνται με πρόφαση τον σεβασμό των εθνικών, πολιτισμικών, θρησκευτικών και άλλων ιδιαιτεροτήτων.

Η δεύτερη είναι ο αδιαίρετος χαρακτήρας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Τόσο τα ατομικά όσο και τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα πρέπει να αναγνωρίζονται και να προστατεύονται στον ίδιο βαθμό διότι ο σεβασμός των δικαιωμάτων κάθε μιας από τις κατηγορίες αυτές αποτελεί προϋπόθεση της άσκησης των δικαιωμάτων της άλλης.

Τρίτη βασική αρχή είναι η κοινωνική ευθύνη του φορέα των δικαιωμάτων, που έχει και καθήκοντα απέναντι στο κοινωνικό σύνολο.

Στις μέρες μας αναπτύσσεται ένας έντονος προβληματισμός σχετικά με τις επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών (στον χώρο της βιοϊατρικής, της πληροφορικής, της επικοινωνίας κλπ.) στα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ συνειδητοποιείται η ανάγκη να διασφαλισθούν τα δικαιώματα της «τρίτης γενιάς» (όπως το δικαίωμα στο περιβάλλον).

Στις διακρατικές σχέσεις τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν μια ολοένα και σημαντικότερη θέση. Κράτη που παραβιάζουν τις θεμελιώδεις ελευθερίες των πολιτών τους και δεν αναπτύσσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς απομονώνονται από τη διεθνή κοινότητα και δεν γίνονται δεκτά σε διεθνείς οργανισμούς, ενώ περιορίζονται οι δυνατότητες οικονομικής τους ενίσχυσης. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη νέα αυτή πραγματικότητα. Εξάλλου μάχες δίνονται και κερδίζονται για την κατάργηση της ασυλίας και της ατιμωρησίας των υπαιτίων για δολοφονίες, βασανιστήρια και άλλες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Στον αγώνα για την προάσπιση των θεμελιωδών ελευθεριών, η Ελλάδα επιδιώκει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει γίνει σημαντική παράμετρος της εξωτερικής πολιτικής μας.

- Η χώρα μας έχει προχωρήσει στην υπογραφή και την επικύρωση διεθνών συμβάσεων προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ελλάδα έχει, μεταξύ άλλων, επικυρώσει το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και τα Πολιτικά Δικαιώματα, τη Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική, το Πρόσθετο Πρωτόκολλο στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη που προβλέπει σύστημα συλλογικών αναφορών, το Έκτο Πρωτόκολλο στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σχετικά με την κατάργηση της θανατικής ποινής. Εχει δε υπογράψει και πρόκειται να επικυρώσει, μεταξύ άλλων, τη σύμβαση-πλαίσιο για τα δικαιώματα των εθνικών μειονοτήτων, τη συνθήκη απαγόρευσης των ναρκών κατά προσωπικού, το καταστατικό του νέου Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, τη σύμβαση για την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου κλπ. Οι σημαντικότερες διεθνείς συμβάσεις στον χώρο των δικαιωμάτων του ανθρώπου αποτελούν έτσι μέρος του εσωτερικού μας δικαίου.

- Εξάλλου σε ορισμένους κρίσιμους τομείς, όπου η Ελλάδα υπολείπονταν του ευρωπαϊκού μέσου όρου, έχουν σημειωθεί θετικά βήματα. Αναφέρουμε την κατάργηση του άρθρου 19 του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας, την αναγνώριση των δικαιωμάτων των αντιρρησιών συνείδησης, τη σημαντική βελτίωση της μεταχείρισης προσώπων που ανήκουν σε θρησκευτικές μειονότητες. Έχουν επίσης εισαχθεί και στη χώρα μας θεσμοί με μακρά παράδοση στο εξωτερικό, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, η Εθνική Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και η Επιτροπή για τη Βιοηθική.

- Επίσης, διευρύνονται τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο και καταβάλλεται προσπάθεια ώστε να διασφαλισθεί η συμμετοχή των μεταναστών στην οικονομική ζωή της χώρας μέσω της χορήγησης της «πράσινης κάρτας». Η ένταξη στον κοινωνικό ιστό των μεταναστών σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη καταπολέμηση της εγκληματικότητας αποτελεί το δίπτυχο της πολιτικής μας που δεν επιτρέπει να αναπτυχθούν ο ρατσισμός και η ξενοφοβία.

- Προωθείται η συμμόρφωση της χώρας μας με τις αποφάσεις διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων, όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Λαμβάνονται μέτρα ώστε οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπιστώνονται στη χώρα μας να θεραπεύονται και να μην επαναλαμβάνονται.

- Διευρύνονται οι δίαυλοι επικοινωνίας με τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, με σκοπό την αμοιβαία ενημέρωση και ανταλλαγή απόψεων για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας.

- Η σημασία που αποδίδει το υπουργείο Εξωτερικών στα θέματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτυπώνεται και στον νέο Οργανισμό του, με τον οποίο συστήθηκε Διεύθυνση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ενώ ως σήμερα δραστηριοποιούνταν στον τομέα αυτόν διάφορες διευθύνσεις του υπουργείου. Το νέο αυτό σχήμα θα επιτρέψει μια συντονισμένη, συνολικότερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των σχετικών ζητημάτων.

Θα αποτελούσε βεβαίως εθελοτυφλία ο ισχυρισμός ότι η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας είναι ιδανική. Είμαστε αποφασισμένοι να αντιμετωπίσουμε με ευαισθησία και ευρύτητα πνεύματος τα προβλήματα των τσιγγάνων, των ξένων που φιλοξενούνται στη χώρα μας, διαφόρων κοινωνικών ομάδων με ιδιαιτερότητες κλπ. Διότι η εξύψωση του επιπέδου προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου αποτελεί θεμελιώδη δέσμευση και υποχρέωση μιας αληθινά δημοκρατικής πολιτείας.

Γ'. Βιβλιογραφία