Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Κατοικία, χώρος εργασίας

Α) Σχεδιάγραμμα

 

Β) Κείμενα

Αγάπη μου, συρρίκνωσα το γραφείο

Παπαδημητρίου Λένα, εφ. Το Βήμα, 11/3/2015

Ο ελάχιστος χώρος για κάθε εργαζόμενο μικραίνει επικίνδυνα

Υποθέτω η είδηση ότι ο ατοµικός εργασιακός χώρος συρρικνώνεται εκ νέου στο Μανχάταν, την οποία διάβαζα προ ημερών στους «Νew York Times», έχει για την Ελλάδα της ανεργίας του 25,8% και των τροφείων της ΔΕΗ την ίδια σημασία που έχουν και τα γεύματα διαλογισμού για τους εργαζομένους της Google ή της Facebook. Κι όμως, το ότι οδηγούμεθα σταδιακά στην περαιτέρω συρρίκνωση του χώρου όπου περνάμε - φευ! - το 70% της ύπαρξής μας, άρα μοιραία και της ιδιωτικότητάς μας, δεν μπορεί να μας αφήνει παγερά αδιάφορους. Διότι σε αυτό ακριβώς φαίνεται να αποβλέπουν, σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα των «New York Times», οι διευθυντές των μεγάλων εταιρειών παρέα με τους αρχιτέκτονες και τους ντιζάινερ που προσλαμβάνουν για να μειώσουν τα τετραγωνικά και τα κόστη. Στο ότι οι τοίχοι γύρω τους θα στενεύουν, αλλά οι τρελαμένοι από τον πανικό της καθημερινής επιβίωσης εργαζόμενοι δεν θα το προσέξουν καν.

Κι όµως, η σµίκρυνση του ατομικού ζωτικού χώρου - στη Βόρεια Αμερική εκτιμάται ότι έπεσε από τα 20,9 κυβικά μέτρα το 2010 στα 16,35 κυβικά μέτρα το 2012, σύμφωνα με στοιχεία της ένωσης εμπορικών ακινήτων CoreNet Global - προβλέπεται να έχει περαιτέρω αντίκτυπο στην παραγωγικότητα και στην ψυχική υγεία των εργαζομένων. Η αρχή έχει γίνει άλλωστε με τα «ανοιχτά γραφεία» (χωρίς δηλαδή χωρίσματα ή κουβούκλια) που είναι πλέον ο κανόνας. Υποτίθεται ότι στόχος τους είναι να καλλιεργήσουν την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση μεταξύ των εργαζομένων σε ένα πνεύμα εταιρικής camaraderie. Οπως όμως έγραφε πέρυσι η ρωσοαμερικανίδα δημοσιογράφος Μαρία Κονικόβα σε άρθρο της στον «New Yorker» με τίτλο «The Open-Office Trap» («Η παγίδα του ανοιχτού γραφείου»), όλο και περισσότερες έρευνες καταδεικνύουν τις παρενέργειες του γραφείου που δεν θέτει όρια. Μια από τις πρώτες μεγάλες εξ αυτών ήταν εκείνη που διενήργησε το 1997 μια εταιρεία πετρελαίου και αερίου στον Δυτικό Καναδά, η οποία ζήτησε από μια ομάδα ερευνητών στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι να αξιολογήσει τη μετάβαση των εργαζομένων από το παραδοσιακό γραφείο στο ανοιχτό. Οι μελετητές διερεύνησαν τον βαθμό ικανοποίησης των εργαζομένων από το εργασιακό περιβάλλον τους, τα επίπεδα στρες, την παραγωγικότητα και τις μεταξύ τους σχέσεις, αρχικά ύστερα από τέσσερις εβδομάδες και εν συνεχεία ύστερα από έξι μήνες. Διαπιστώθηκε ότι οι εργαζόμενοι καταπονούνταν από το νέο γραφείο τους ενώ η προσοχή τους διεσπάτο ανελέητα και ότι οι σχέσεις με τους συναδέλφους τους όχι μόνο δεν συσφίχθηκαν, αλλά το αντίθετο. Η παραγωγικότητα δε έφτασε στα Τάρταρα.

Τι θα γίνει τώρα που το ανοιχτό γραφείο αφήνει ακόμη λιγότερο χώρο για κάθε εργαζόμενο προς όφελος του τραπεζιού συνεδριάσεων ή των κοινόχρηστων χώρων; Η προσοχή σου, λένε οι ειδικοί, είναι καταδικασμένη να διασπαστεί (και η πρόσφατη μόδα του «refuge room», του «δωματίου-καταφυγίου» στις μεγάλες εταιρείες, δεν προσφέρει τίποτα). Ολα δε συνηγορούν στο ροκάνισμα της ιδιωτικότητάς σου. Από τον θόρυβο της καφετιέρας και το κουσκούς συναδέλφων - που όχι, δεν ευνοεί τη λεγόμενη «accidental creativity» («τυχαία δημιουργικότητα»), αλλά σκοτώνει πολύτιμο χρόνο. Αλλά και από το ότι τουλάχιστον πέντε άτομα θα σε ακούσουν στο τηλέφωνο να κλείνεις ραντεβού, την επόμενη Πέμπτη, στις 4 το απόγευμα, για κολονοσκόπηση.

Μεσούσης αυτής της τάσης εξοικονόµησης χώρου («space saving trend») που τείνει να γίνει πανδηµική, θυµάµαι την έκθεση εργασιακού ντιζάιν «Workspheres» που επισκέφθηκα το 2001 στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Επρόκειτο για µια περιήγηση στο «γραφείο» του µέλλοντος, µε έξι διεθνούς φήµης οµάδες ντιζάινερ να αγκαλιάζουν τη φουτουριστική εργονοµία. Θυµάµαι µεταξύ άλλων το προφητικό «Bed in business». Ενα γιγάντιο χάι τεκ κρεβάτι µε µια οθόνη υπολογιστή σε καθεµία από τις τέσσερις άκρες του, πληκτρολόγια και ποντίκι ενσωµατωµένα σε πουπουλένια µαξιλάρια, ένα εργασιακό περιβάλλον στο οποίο µπορούσες άνετα να ξεκουραστείς, να κάνεις σεξ ή brainstorming, να δουλέψεις 15ωρα, να κάνεις «αποσυµπίεση». Ενα πεπερασµένο εργασιακό περιβάλλον που ήθελε, µε το ζόρι, να σε βγάλει από τα όριά σου.

Πολυκατοικίες: Τι μπορεί ν' αλλάξει

Γιώργος Κιούσης, εφ. Ελευθεροτυπία, 13/6/2005

ΕΩΣ ΚΑΙ 3.000 τ.μ. πρασίνου-κοινόχρηστου χώρου σε κάθε τετράγωνο

Ελεύθεροι χώροι έως και 3.000 τ.μ., εξοικονόμηση ενέργειας, μειωμένοι ρύποι στο περιβάλλον και καθαρισμός του αέρα είναι μερικά από τα άμεσα οφέλη που μπορεί να επιφέρει η ανάπλαση τετραγώνων πολυκατοικιών στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Μιχάλης Βραχόπουλος, καθηγητής ΤΕΙ Οι επιτυχίες αυτές ίσως να θεωρηθούν μηδενικές αν ληφθεί υπόψη το πλέον σύγχρονο πρόβλημα των μεγαλουπόλεων που χτυπά την πόρτα και της ελληνικής μεγαλούπολης και είναι η μοναξιά και η μελαγχολία, που οι εκδηλώσεις της στην Ευρώπη παρουσιάζονται με επικίνδυνη αύξηση στις αυτοκτονίες καθώς και χωρίς λόγο αντικοινωνική συμπεριφορά.

Οι παρεμβάσεις

Με κατάλληλες παρεμβάσεις -εγκατάσταση κεντρικού συστήματος θέρμανσης-ψύξης, καλύτερη μόνωση, φύτευση στις ταράτσες, οικολογική διαχείριση των απορριμμάτων- ακόμα και τα παλιά κτίρια μπορούν να ανανεωθούν αισθητικά, να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους, εξοικονομώντας συνάμα έως και 700 ευρώ το χρόνο, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ψυχολογικά οφέλη που προκύπτουν από τη βελτίωση της ποιότητας διαμονής.

Το «οικολογικό τετράγωνο» (ή αλλιώς «τετράγωνο Ρήγας Ρηγόπουλος») μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε επιφάνεια πολυκατοικιών, είτε παλαιάς είτε νέας κατασκευής, τονίζουν οι επιστήμονες. Για παράδειγμα, τέτοιου είδους ανάπλαση θα μπορούσε να γίνει στις εργατικές πολυκατοικίες της οδού Φραντζή στο Νέο Κόσμο, στις εργατικές της Αγ. Αννης στου Ρέντη -μάλιστα έχει υποβληθεί και πρόταση προς το δήμο- ή στις προσφυγικές της λ. Αλεξάνδρας. Το κόστος για τις παρεμβάσεις που στόχο έχουν να αλλάξει προς το καλύτερο η ποιότητα ζωής των κατοίκων υπολογίζεται σε περίπου 5.000 ευρώ ανά οικογένεια. Ποσόν που οι ειδικοί εκτιμούν όμως ότι μπορεί να αποσβεσθεί μέσα σε 8,5 χρόνια.

Στην εξοικονόμηση της ενέργειας βοηθούν και άλλες παρεμβάσεις, όπως: η βελτίωση των μονώσεων, ο χρωματισμός του με κατάλληλα χρώματα (απορροφητικά ή ανακλαστικά ανάλογα με την τοποθεσία του κτιρίου), η φύτευση της ταράτσας, η τοποθέτηση εξωτερικών «εντοιχισμένων» ηλιακών καμινάδων (με τη ροή αέρα ψύχεται ή θερμαίνεται το κτίριο στο εσωτερικό του). Το κόστος μπορεί να μειωθεί επίσης και από τη διαχείριση των απορρίμματων. Οι ερευνητές προτείνουν την τοποθέτηση εντοιχισμένων κάδων, όπου θα γίνεται και ο διαχωρισμός των υλικών (αλουμίνιο, γυαλί, χαρτί, οργανικά) με αποτέλεσμα να μένει για τη χωματερή μόλις το 15% των σκουπιδιών.

«Αν όλη η Αθήνα προχωρούσε σε τέτοιες παρεμβάσεις και τα οικοδομικά τετράγωνα πολυκατοικιών μετατρέπονταν σε "οικολογικά" η πόλη θα αποκτούσε δεκάδες ελεύθερους χώρους με πράσινο. Η θερμοκρασία το καλοκαίρι θα μειωνόταν 1,5-2°C, ενώ τις ώρες αιχμής ηλεκτρικού φορτίου λόγω της εξοικονόμησης ενέργειας θα ήταν περιττή η λειτουργία ακόμα και δύο σταθμών παραγωγής ενέργειας της ΔΕΗ!», μας λέει ο Μιχάλης Βραχόπουλος, μηχανολόγος-μηχανικός, αναπληρωτής καθηγητής στο ΤΕΙ Χαλκίδας, ένας από τους επιστήμονες που μελέτησαν το «οικολογικό τετράγωνο» και για το οποίο έχει δημιουργήσει ομάδα εργασίας με πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις στο αντικείμενο.

Την ομάδα αποτελούσαν ακόμη ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Ρήγας Ρηγόπουλος, ο πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Κώστας Θεοφύλακτος, ομάδα Ε.Π. του ΤΕΙ Χαλκίδας και της ΑΣΠΑΙΤΕ, ομάδα φοιτητών του Τμήματος Μηχανολογίας στο ΤΕΙ Χαλκίδας, καθώς και ομάδα από την εταιρεία «Εναλλακτικές Εφαρμογές».

Οι ίδιοι επιστήμονες τονίζουν ότι η εγκατάσταση κεντρικών συστημάτων θέρμανσης-ψύξης και η απομάκρυνση των λεβήτων από τα υπόγεια είναι μία από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν στα τετράγωνα των πολυκατοικιών.

«Με τη λειτουργία κεντρικής μονάδας η απόδοση θα είναι καλύτερη, μειώνεται το κόστος συντήρησης, ενώ οι κάτοικοι κερδίζουν χώρο. Οι χώροι όπου βρίσκονταν οι λέβητες και οι δεξαμενές πετρελαίου μπορούν, για παράδειγμα, να γίνουν υπόγεια γκαράζ», συνεχίζει ο Μιχάλης Βραχόπουλος. «Το κεντρικό σύστημα ψύξης μάλιστα -είναι εύκολο να εγκατασταθεί και σε παλιές πολυκατοικίες (ειδικά στις πολύ παλιές)- βελτιώνει αισθητικά την όψη των κτιρίων, αφού απομακρύνονται τα κλιματιστικά από τα μπαλκόνια. Υπολογίζεται ότι σε ένα οικοδομικό τετράγωνο πολυκατοικιών μπορεί να δημιουργηθεί κοινόχρηστος χώρος ακόμη και 3.000 τ.μ. Σε αυτό μπορεί να δημιουργηθεί ένας κήπος, μια τεχνητή λίμνη μια παιδική χαρά, μικρό θέατρο ή γήπεδο, ό,τι έχουν ανάγκη και επιθυμούν οι κάτοικοι. Δημιουργείται δηλαδή ένα "χωριό" μέσα στην πόλη, όπου μπορούν να περπατήσουν τόσο οι ηλικιωμένοι όσο και τα παιδιά».

Τα οφέλη μπορούν να οριστούν συγκεκριμένα:

1 Όφελος σε εγκατεστημένη ισχύ κλιματισμού ανά τετραγωνικό μέτρο 25%, που απορροφά πλήρως το κόστος μετατροπής των εγκαταστάσεων από εγκαταστάσεις θέρμανσης σε εγκαταστάσεις κλιματισμού και 75 ευρώ /100 τ.μ. και έτος. Από τη μείωση της θερμοκρασίας του τοπικού περιβάλλοντος κατά το θέρος προκύπτει οικονομικό όφελος 47 ευρώ /100 τ.μ. κατ' έτος.

2 Από τη δυνατότητα αναψυχής προκύπτει όφελος 77 ευρώ /100 τ.μ. κατ' έτος

3 Μηδενισμός της επίπτωσης των απορριμμάτων με προκύπτον όφελος 0,85 ευρώ /m2 κατ' άτομο.

4 Από τον παιδικό σταθμό προκύπτει όφελος 1,83 ευρώ /παιδί κατά τ.μ. Και από μετακινήσεις το όφελος ορίζεται σε 0,29 ευρώ .

5 Από διαχείριση υδάτων προκύπτει όφελος 183 ευρώ /100 τ.μ. κατ' έτος.

Οι αναπλάσεις επιφέρουν όμως και άλλα κοινωνικά πλεονεκτήματα. Αυξάνεται η κοινωνικότητα των κατοίκων καθώς μπορούν να κάνουν τη βόλτα τους στους νέους κοινόχρηστους χώρους που δημιουργούνται. Μπορούν μάλιστα να αναπτυχθούν νέες θέσεις εργασίας με τη δημιουργία παιδικών σταθμών ή ΚΑΠΗ στον ίδιο χώρο.

SOLAR CITY: 120 σπίτια παράγουν ενέργεια!

Λίνα Γιάνναρου, εφ. Καθημερινή, 13/11/2004

Ξεχάστε την τιμή του πετρελαίου θέρμανσης. Φανταστείτε ότι ζείτε σε ένα σπίτι στο οποίο μπορείτε να καταναλώσετε όση ενέργεια θέλετε, χωρίς να σας απασχολεί το οικονομικό, αλλά ούτε και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σπατάλης σας. Σε ένα βιοκλιματικό σπίτι που παράγει ενέργεια. Το ΟΙΚΟ ταξίδεψε στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας για να φέρει εντυπώσεις από την πρώτη ενεργειακά αυτάρκη γειτονιά στην Ευρώπη, τη Solar City. Ο Γιούργκεν με το γιο του έχουν μόλις τελειώσει τα ψώνια τους και επιστρέφουν σπίτι. Όση ώρα όμως αυτοί έλειπαν, το σπίτι τους «δούλευε». Μάζευε δηλαδή τις ακτίνες του ηλίου και τις μετέτρεπε σε ωφέλιμη ενέργεια προκειμένου να καλύψει όλες τις ανάγκες του νοικοκυριού. Βρισκόμαστε στην περιοχή Schlierberg του Φράιμπουργκ, την πόλη στα νότια της Γερμανίας - που έχει δικαιωματικά λάβει τον τίτλο της «περιβαλλοντικής πρωτεύουσας» της Ευρώπης. Σε αυτήν την περιοχή έχει κατασκευαστεί μια πρότυπη «ηλιακή γειτονιά», η Solar City, έργο του πρωτοπόρου αρχιτέκτονα Ρολφ Ντις. Εκ πρώτης όψεως, η γειτονιά δεν φαίνεται να διαφέρει σε τίποτα από αυτές άλλων περιοχών της Γερμανίας - καθαροί δρόμοι, κάδοι ανακύκλωσης παντού, φροντισμένοι κήποι. Εξαίρεση αποτελούν οι τολμηροί χρωματισμοί στους τοίχους των σπιτιών και τα μεγάλα παράθυρα που καλύπτουν σχεδόν όλη την πρόσοψη των κτιρίων. Όπως διαπιστώσαμε όμως, και τα δύο χαρακτηριστικά επιτελούν το δικό τους έργο. Τα σπίτια στη Solar City δεν χρειάζονται παροχή ρεύματος. Παράγουν μόνα τους την ενέργεια που καταναλώνουν -και ακόμα περισσότερη- αφού οι στέγες τους είναι επικαλυμμένες από φωτοβολταϊκά πανό και ηλιακούς θερμικούς συλλέκτες. Οι κάτοικοι είναι διπλά κερδισμένοι, καθώς όχι μόνο δεν χρειάζεται να ανησυχούν για το λογαριασμό του ρεύματος, αλλά κερδίζουν χρήματα από την «πώληση» του περισσεύματος της ενέργειας που τα σπίτια τους παράγουν στο τοπικό δίκτυο.

Με το «βλέμμα» στον ήλιο

Εάν όμως η Solar City αποτελεί την τελευταία λέξη της τεχνολογίας στην εξοικονόμηση ενέργειας μέσω της χρήσης φωτοβολταϊκών συστημάτων, ταυτόχρονα σηματοδοτεί και την επιστροφή στην αρχιτεκτονική των προγόνων μας. Δηλαδή; Για αιώνες, σε πολλές περιοχές του πλανήτη, όπως στην αρχαία Ρώμη, ή ακόμα και στις πλαγιές των ’λπεων, οι κάτοικοι έχτιζαν τα σπίτια τους ανάλογα με την κίνηση του ηλίου προκειμένου να εκμεταλλεύονται τις ευεργετικές του ιδιότητες και να προφυλάσσονται από το κρύο. Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, όμως, και την εξόρυξη ορυκτών καυσίμων, επικράτησε η άποψη ότι η Φύση μπορεί να αγνοηθεί, καθώς ο ηλεκτρισμός και το πετρέλαιο μπορεί να την αντικαταστήσει πλήρως τουλάχιστον στη θέρμανση, στο φωτισμό και στον κλιματισμό των σπιτιών. Ο Ντις ποτέ δεν συμμερίστηκε αυτήν την άποψη. Ήδη από το 1969 όταν άνοιξε το αρχιτεκτονικό του γραφείο πίστευε ότι το φως και ο ήλιος πρέπει να αποτελούν βασικά στοιχεία της κατασκευής κτιρίων, κατ' αρχήν για... ψυχολογικούς λόγους και έπειτα για ενεργειακούς. Έτσι, και οι 120 «ηλιακές κατοικίες» της Solar City έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να «κοιτάζουν» τον ήλιο. Μεγάλα παράθυρα καλύπτουν τις προσόψεις τους προκειμένου να «ρουφούν» τη ζέστη το χειμώνα, ακόμα κι όταν η ηλιοφάνεια είναι περιορισμένη, ενώ οι στέγες και τα μπαλκόνια (ναι, μπαλκόνια στη Γερμανία) τα προστατεύουν από την καλοκαιρινή ζέστη. Οι εξωτερικοί τοίχοι είναι αντιανεμικοί και διαθέτουν εξαιρετική μόνωση. Παρ' όλ' αυτά, τα σπίτια «αναπνέουν» χάρις σε ένα εξελιγμένο σύστημα εξαερισμού που είναι εγκατεστημένο σε κάθε κτίριο. Το σύστημα αυτό αποβάλλει τον χρησιμοποιημένο αέρα, συγκρατώντας όμως τη ζέστη, με την οποία «τροφοδοτεί» τον φρέσκο αέρα που διοχετεύει στο κτίριο.

Τα σπίτια παραμένουν δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά το χειμώνα ακόμα και όταν έξω η θερμοκρασία έχει πέσει στους -10 βαθμούς Κελσίου (συνηθισμένο για την περιοχή). Επιπλέον θέρμανση απαιτείται μόνο μερικές εβδομάδες το χρόνο, αλλά ακόμα και σ' αυτήν την περίπτωση η ενέργεια που χρειάζεται αντιστοιχεί στο ένα έβδομο της ενέργειας που απαιτεί ένα οποιοδήποτε άλλο σπίτι για να θερμανθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο ίδιο διάστημα που μια κατοικία στη Solar City καταναλώνει 460 κιλοβατώρες, παράγει... 4.000 κιλοβατώρες! Έχει βρεθεί μάλιστα ότι σε 50 χρόνια, μια κατοικία «θετικής ενέργειας» όπως αυτή της Solar City θα παράγει την ίδια ενέργεια που παράγουν 200.000 λίτρα πετρελαίου θέρμανσης! Όπως σωστά επισημαίνει ο Ντις, «οι κάτοικοι των ηλιακών σπιτιών δεν επηρεάζονται από τις πετρελαϊκές κρίσεις». Αντίθετα, πουλώντας την επιπλέον ενέργεια που παράγουν στο τοπικό δίκτυο κερδίζουν κατά μέσον όρο 300 ευρώ το μήνα!

H μόνη διαφορά

Ο Γιούργκεν και η οικογένειά του ήταν από τους πρώτους που εγκαστάθηκαν στη Solar City. Μετακόμισαν στο Φράιμπουργκ από το Μόναχο όταν η δουλειά του Γιούργκεν μεταφέρθηκε στη Βασιλεία και έπρεπε να βρίσκεται όσο το δυνατόν πιο κοντά στα νοτιοδυτικά σύνορα. «Τότε κάποιος μας είπε ότι πωλούνται πρότυπες ηλιακές κατοικίες στην Schlierberg. Στην αρχή σκεφθήκαμε ότι η ηλιοφάνεια στη Γερμανία δεν είναι αρκετή για να παράγει την ενέργεια που χρειάζεται ένα σύγχρονο σπιτικό, αλλά το ψάξαμε, είδαμε ότι μας συμφέρει και το αποφασίσαμε», λέει στο ΟΙΚΟ. «Μας άρεσε πολύ η ιδέα ότι θα παρήγαμε εμείς την ενέργεια που θα καταναλώναμε μέσα από το ίδιο μας το σπίτι». Σε τι διαφέρει η ζωή σε μια ηλιακή κατοικία; «Σε τίποτα ουσιαστικά. Με τη διαφορά ότι δεν λαμβάνουμε λογαριασμούς ρεύματος και ότι χρησιμοποιώντας όση ενέργεια χρειαζόμαστε, γνωρίζουμε ότι δεν επιβαρύνουμε το περιβάλλον. Το μόνο που έπρεπε να συνηθίσουμε ήταν τα... μεγάλα παράθυρα από τα οποία μπορεί κανείς να δει μέσα στο σπίτι. Αλλά είναι μια πολύ καλή γειτονιά, γνωριζόμαστε όλοι μεταξύ μας, κι έτσι δεν ανησυχούμε. Είναι πολύ καλά και για τα παιδιά».

Tο Φράιμπουργκ, ιδανικό για το πείραμα

Το Φράιμπουργκ αποτελούσε την ιδανική πόλη για να φιλοξενήσει ένα πείραμα σαν κι αυτό. Στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η πόλη θεωρείται πρότυπο παγκοσμίως, καθώς συγκεντρώνει τα περισσότερα ερευνητικά κέντρα εναλλακτικών μορφών ενέργειας, ενώ παράλληλα η δημοτική αρχή έχει υιοθετήσει σειρά μέτρων για την ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας. Ήδη σε κάθε κάτοικο του Φράιμπουργκ αντιστοιχούν 15,7 μεγαβάτ ενέργειας που παράγεται από φωτοβολταϊκά συστήματα, ενώ η έκταση που καταλαμβάνουν οι θερμικοί συλλέκτες οι οποίοι έχουν εγκατασταθεί στην πόλη φθάνει τα 8.593 τετραγωνικά μέτρα. Ταυτόχρονα, όσοι επενδύουν σε ηλιακά συστήματα και ιδιαίτερα όταν πρόκειται για κατοικίες, επιχορηγούνται από το κράτος, ενώ και η τοπική εταιρεία παροχής ενέργειας τούς προσφέρει οικονομική βοήθεια. Στόχος είναι η ηλιακή ενέργεια να αποτελέσει στο εγγύς μέλλον την ιδανική εναλλακτική λύση στην ενέργεια που παράγεται από τα ορυκτά καύσιμα. Στη Solar City, πάντως, το μέλλον είναι ήδη εδώ.

Σπίτι με κλιματισμό από τη φύση

Ελένη Βακεθιανάκη, εφ. Τα Νέα, 26/2/2004

H κατασκευή του γίνεται ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες της κάθε περιοχής

«Πράσινα» κτίρια που δεν χρειάζονται θερμαντικά σώματα ή κλιματιστικά για να είναι ζεστά το χειμώνα και δροσερά το καλοκαίρι μπορούν να κατασκευαστούν με την εφαρμογή συγκεκριμένου μαθηματικού μοντέλου που ανέπτυξε το Εργαστήριο Αιολικής Ενέργειας και Σύνθεσης Ενεργειακών Συστημάτων του ΤΕΙ Κρήτης στο Ηράκλειο.

Το φιλικό προς το περιβάλλον σπίτι δεν κοστίζει περισσότερο από ένα συμβατικό: η μόνη επιβάρυνση είναι αυτή για τα παραπανίσια μονωτικά υλικά που χρησιμοποιούνται!

Με βασικές παραμέτρους τις κλιματολογικές συνθήκες στην περιοχή όπου πρόκειται να κατασκευασθεί το κτίριο αλλά και τις χρήσεις που θα φιλοξενεί οι ερευνητές του TEI προσφέρουν ουσιαστικά ένα ακόμη εργαλείο στους αρχιτέκτονες προκειμένου να κατασκευάζουν οικοδομές φιλικές προς το περιβάλλον με παράλληλη εξοικονόμηση ενέργειας. Το μαθηματικό μοντέλο έχει ήδη εφαρμοσθεί στο κτίριο που στεγάζει το Εργαστήριο, αλλά και σε δύο παραδοσιακά σπίτια σε ορεινά χωριά του Ηρακλείου.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το κτίριο του Εργαστηρίου δεν έχει κανένα θερμαντικό ή κλιματιστικό σώμα. «H χρήση του κτιρίου απέδειξε ήδη ότι δεν τα χρειάζεται», λέει στα «NEA» ο επικεφαλής του Εργαστηρίου Αιολικής Ενέργειας κ. Δημήτρης Χρηστάκης. «Το καλοκαίρι, όταν η εξωτερική θερμοκρασία φτάνει υπό σκιάν τους 35 βαθμούς Κελσίου, εσωτερικά δεν ξεπερνά ποτέ τους 26 βαθμούς, σε πλήρη νηνεμία. Όταν επικρατεί χαμηλός έστω άνεμος απλώς ανοίγουμε τα βορινά παράθυρα και η θερμοκρασία πέφτει περισσότερο. Το χειμώνα, όταν η θερμοκρασία έφτασε τους 2 βαθμούς η ελάχιστη στο κτίριο ήταν 12 και η μέγιστη - στα γραφεία - 17 βαθμοί». Όπως λέει ο ερευνητής, το χειμώνα το πολύ να χρησιμοποιηθούν δύο-τρία αερόθερμα, όταν η εξωτερική θερμοκρασία είναι υπό του μηδενός, αλλά το καλοκαίρι δεν χρειάζεται απολύτως τίποτα».

Προκειμένου να κατασκευασθεί αυτού του τύπου το βιοκλιματικό κτίριο, ο σχεδιασμός ξεκινά με την καταγραφή των κλιματολογικών συνθηκών της περιοχής: των θερμοκρασιών που συνήθως επικρατούν κάθε εποχή, της υγρασίας και των μέσων ανέμων. Με βάση αυτά, αλλά και με δεδομένη τη χρήση για την οποία προορίζεται το κτίριο προσδιορίζεται ο τρόπος κατασκευής: γίνεται η επιλογή των υλικών (από τα συνηθισμένα συμβατικά), καθορίζεται ο αριθμός, το σχήμα και το μέγεθος των ανοιγμάτων (παράθυρα, πόρτες), ο προσανατολισμός του κτίσματος στο οικόπεδο, τα μονωτικά υλικά - που είναι περισσότερα από μια συμβατική κατασκευή.

«Οι εμπειρικοί κτίστες μάς άνοιξαν τον δρόμο»

«Στηριχθήκαμε σε μεγάλο βαθμό στην παρατήρηση των παραδοσιακών κτιρίων», λέει ο επικεφαλής του Εργαστηρίου Αιολικής Ενέργειας κ. Δημήτρης Χρηστάκης και προσθέτει: «Διαπιστώσαμε πως οι εμπειρικοί κτίστες είχαν σε μεγάλο βαθμό κατανοήσει τη σχέση του περιβάλλοντος με το "κλίμα" μέσα σε ένα κτίσμα. Αυτό που δίνουμε εμείς πλέον είναι ένα εργαλείο στους αρχιτέκτονες, με την εφαρμογή του οποίου μπορούν να κατασκευάζονται κτίρια που θα εξοικονομούν ενέργεια, άρα θα είναι φιλικότερα προς το περιβάλλον και επιπλέον πιο "υγιή" αφού η τεχνητή θέρμανση έχει επιπτώσεις στην υγεία των ενοίκων», προσθέτει.

Ήταν κάποτε μια πολυκατοικία...

Τάσης Παπαϊωάννου*, εφ. Τα Νέα, 30/6/2004

H πολυκατοικία για πάρα πολλά χρόνια αποτέλεσε το αδιαμφισβήτητο πρότυπο της κατοίκησης, το σύμβολο της κοινωνικής ανόδου και της πολυτελούς διαβίωσης. Πολύ πριν από το χωρικό οικιστικό μοντέλο, υπήρχε το κοινωνικό πρότυπο

Μικρά αποθηκάκια, απολήξεις κλιμακοστασίων, καμινάδες, στέγες, συνυπάρχουν με ηλιακούς θερμοσίφωνες, κεραίες, πέργκολες, σκοινιά για το άπλωμα των ρούχων, διαφημιστικές πινακίδες. Μια «μεταλλική πόλη» επικάθεται πάνω στην πόλη!

Οι ανέσεις που η πολυκατοικία υποσχόταν σε σχέση με τα παλιά κακοσυντηρημένα σπίτια, ήταν ο «κράχτης» για τον αγοραστή. Το καλοριφέρ έναντι της σόμπας, οι βρύσες με το ζεστό νερό απέναντι στο πηγάδι ή τη στέρνα, οι συρόμενες πόρτες που ενοποιούσαν τα συνεχόμενα δωμάτια, οι εντοιχιζόμενες ντουλάπες, οι κουζίνες και τα λουτρά με τα άγνωστα μέχρι τότε λαμπερά αξεσουάρ, έπειθαν τους Αθηναίους να εγκαταλείψουν και να θυσιάσουν τις μονοκατοικίες με τις αυλές, για ένα διαμέρισμα σε μια νεόδμητη πολυκατοικία. H αντιπαροχή είχε ήδη κάνει την εμφάνισή της!

Είναι η ελληνική εκδοχή του μοντέρνου κινήματος, όπως αυτό μεταλλάχτηκε και προσαρμόστηκε στις τοπικές συνθήκες. H κατασκευαστική δομή δοκός επί στύλου εκφραζόμενη ως ένας χωροκάναβος πυκνής διαστύλωσης, με τις επάλληλες πανομοιότυπες πλάκες, το κλιμακοστάσιο και το φρέαρ του ανελκυστήρα, υπήρξε το γενικευμένο και εξαιρετικά ευέλικτο δομικό σύστημα που επικράτησε, με διάφορα είδη παραλλαγών. H εργολαβική πολυκατοικία παρακολουθούσε τον σφυγμό της εποχής, τις ανάγκες και τα αισθητικά πρότυπα της κοινωνίας, παρέχοντας σχετικά φθηνή στέγη στα μεταναστευτικά «κύματα» της επαρχίας προς την πρωτεύουσα.

Σπανίως παράμετροι όπως η μορφή και η θέση του οικοπέδου μέσα στο οικοδομικό τετράγωνο, τα γειτονικά κτίσματα ή ο προσανατολισμός έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη διάταξη της κάτοψης των διαμερισμάτων. Μια ιδιότυπη τυπολογία, αποτέλεσμα της ζήτησης και της προσφοράς που η «πιάτσα» κάθε φορά καθόριζε, ήταν ο καθοριστικός παράγων για τον σχεδιασμό της πολυκατοικίας. Παρ' όλο που σημαντικοί Έλληνες αρχιτέκτονες πρότειναν πολύ διαφορετικές και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εκδοχές συγκρότησης της πολυ-κατοικίας, το έργο τους λίγες φορές θα αποτελέσει οδηγό για τη μαζική παραγωγή της συλλογικής κατοικίας στον τόπο μας.

Ο όγκος του κτιρίου προκύπτει από τους όρους και τις δεσμεύσεις τού εκάστοτε ισχύοντος Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού. Κτίζεται στην ουσία το «ιδεατό στερεό», κάθε τετραγωνικό χιλιοστό, τίποτα δεν περισσεύει! Τα γνωστά «χιλιοστά των συμβολαίων» αποτυπώνονται κυριολεκτικά στον χώρο με απίστευτη ακρίβεια, ενώ οι σημαντικοί κοινόχρηστοι χώροι ελαχιστοποιούνται στους απολύτως απαραίτητους, προκειμένου να αυξηθούν τα τετραγωνικά που θα πουληθούν.

H κατοικία χάνει σιγά σιγά τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά και μετατρέπεται σ' ένα απλό νούμερο: δυάρι, τριάρι, τεσσάρι... Όλα ήταν προαποφασισμένα από τον εργολάβο-κατασκευαστή, η είσοδος, η κατακόρυφη επικοινωνία, οι διάδρομοι και η εσωτερική διαρρύθμιση των διαμερισμάτων, που εύκολα μπορούσαν να αλλάξουν σύμφωνα με τις υποδείξεις των υποψήφιων αγοραστών. Στην καλύτερη περίπτωση μόνον η κύρια όψη χρειαζόταν... περαιτέρω σχεδιασμό, για να προσδώσει αίγλη στο ακίνητο. H εμφάνιση της εμπορικής πολυκατοικίας που εξυπηρετούσε τις ανάγκες ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων και ακολουθούσε το «μέσο γούστο» του καταναλωτικού κοινού της εποχής, ήταν γεγονός.

Κι όμως, πολλές φορές τα ιδιόμορφα λευκά σόκορα των μεσοτοιχιών και οι πίσω όψεις που έβλεπαν στον ακάλυπτο, επειδή ακριβώς προέκυπταν τυχαία, χωρίς ιδιαίτερη «σχεδιαστική μέριμνα», ήταν πολύ ωραιότερες από τις επιτηδευμένες προσόψεις των ορθομαρμαρώσεων και των περίτεχνων κιγκλιδωμάτων.

Ο συμπαγής όγκος του κτιρίου επιμερίζεται σε οριζόντιες «φέτες» επαναλαμβανόμενων ορόφων, που τονίζονται και διαχωρίζονται από περιμετρικά μπαλκόνια. Μπαλκόνια ίδιου πλάτους ανεξάρτητα ποιος χώρος βρισκόταν στο εσωτερικό του διαμερίσματος, καθιστικό, υπνοδωμάτιο ή κουζίνα. Στενά, ίσα ίσα να χωρέσει μια καρέκλα αντικρυστά στην άλλη. Δεν μπορούσες να δεις τίποτε, παρά μόνον τον γείτονα που έμενε στο απέναντι διαμέρισμα, έτσι που να χάνεται η ιδιωτικότητα και τα ρολά ή οι τέντες έπρεπε υποχρεωτικά να είναι μονίμως κατεβασμένα. Στην ουσία, επρόκειτο για έναν υποτυπώδη διάδρομο κίνησης που ενοποιούσε εξωτερικά τα δωμάτια, και λειτουργούσε επίσης και ως μαρκίζα προστασίας των ανοιγμάτων από τον ήλιο και το νερό της βροχής.

Ζώνες «κοινωνικής προέλευσης»

H τακτοποιημένη διευθέτηση των διαμερισμάτων σε οριζόντιες στρώσεις, από το υπόγειο μέχρι και το ρετιρέ, υπέκρυπτε και μια ταξική διαστρωμάτωση. Στα υπόγεια το υπηρετικό προσωπικό ή ο θυρωρός και όσο ανέβαινες προς τα πάνω τόσο η αξία του διαμερίσματος μεγάλωνε. Στις παλιότερες μεγαλοαστικές πολυκατοικίες η μικρή είσοδος στο πλάι και η σκάλα υπηρεσίας στον ακάλυπτο, όπου υπήρχαν οι κουζίνες και οι υπόλοιποι βοηθητικοί χώροι, σηματοδοτούσαν τον διαχωρισμό του κτιρίου σε ζώνες «κοινωνικής προέλευσης».

Από τη μισοφωτισμένη είσοδο της πολυκατοικίας μεταφερόσουν στο απόλυτο σκοτάδι του διαδρόμου, έτσι που αναγκαζόσουν να ακουμπάς τα δάκτυλα στον τοίχο, για να βρεις στα τυφλά τον διακόπτη που θα φωτίσει τον κλειστό χώρο με τη χαρακτηριστική άσχημη μυρωδιά από την έλλειψη καθαρού αέρα. Μόνον το ταμπελάκι στο κουδούνι σε πληροφορούσε για τον κάτοικο του διαμερίσματος και ο μικρός φωταγωγός το μόνο που κατάφερνε, ήταν... να σε «ενημερώσει» για το φαγητό που μαγείρευαν στον κάτω όροφο.

Το δώμα και η απόληξη του κτιρίου, μακριά από τον θόρυβο και την όχληση της πόλης, κοντά στο φως και τον αέρα, με ελεύθερη θέα μακριά στον ορίζοντα, ήταν ο πιο ευχάριστος χώρος. Μικρά αποθηκάκια, απολήξεις κλιμακοστασίων, καμινάδες, στέγες, συνυπάρχουν με ηλιακούς θερμοσίφωνες, κεραίες, πέργκολες, σκοινιά για το άπλωμα των ρούχων, διαφημιστικές πινακίδες. Μια «μεταλλική πόλη» επικάθεται πάνω στην πόλη! H εικόνα από ψηλά είναι πολύ διαφορετική, μια άλλη Αθήνα υπάρχει εκεί πάνω.

Οι πολυκατοικίες χαρακτηρίζουν πλέον όχι μόνον τις μεγάλες ελληνικές πόλεις, αλλά και απομακρυσμένα χωριά που ακολουθούν πιστά το ίδιο οικιστικό μοντέλο. Ένα α-τοπικό πρότυπο επαναλαμβάνεται μηχανικά, ανεξάρτητα αν πρόκειται για νησιωτική ή ηπειρωτική περιοχή της χώρας.

\*αρχιτέκτων, αν. καθηγητής Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων του ΕΜΠ

Οικολογική δόμηση

H ανάγνωση του παρελθόντος σχεδιάζει ένα καλύτερο μέλλον

Ηλίας Ευθυμιόπουλος (πρώην υφυπουργός), εφ. Τα Νέα, 3/9/2004

Οι δύο τελευταίες δεκαετίες έφεραν πραγματική επανάσταση στις αντιλήψεις για τον σχεδιασμό των κτιρίων. H ανάγκη για μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, το σύνδρομο των «άρρωστων κτιρίων» και η ανάδυση νέων τεχνολογιών δημιούργησαν ένα πραγματικό κίνημα, με την ονομασία «οικολογική ή αειφορική δόμηση». Τα «πράσινα κτίρια» δεν είναι πλέον φουτουριστικές κατασκευές, αλλά προχωρημένα προϊόντα της τεχνολογικής εξέλιξης που υπακούουν στις απαιτήσεις για νέα ποιότητα. Είναι κτίρια που ικανοποιούν σε μεγαλύτερο βαθμό τις ανάγκες των χρηστών, μειώνουν στο ελάχιστο τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, προστατεύουν την υγεία των ενοίκων και τα οικοσυστήματα. Υπακούουν, εν τέλει, στις απαιτήσεις της αειφορίας που σιγά σιγά περνάει από τη θεωρία στην πράξη, από το όραμα στην καθημερινότητα των ανθρώπων.

Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν αξιοποιήσαμε τις ευκαιρίες, όπως για παράδειγμα το Ολυμπιακό Χωριό. H οργανωμένη δόμηση συνεχίζει να παράγει τεχνολογικά αναχρονιστικές κατοικίες, ενώ οι εμπορικές χρήσεις προτιμούν να επενδύουν σε περιττή πολυτέλεια (γυάλινα κτίρια) και σε ενεργοβόρα συστήματα. Κι όμως, μία άλλη αντίληψη και ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο θα μπορούσαν να μας φέρουν μπροστά σε μια νέα αγορά με ευκαιρίες για την επιχειρηματικότητα, με πολλές νέες θέσεις εργασίας και καινοτομικά προϊόντα. H οικολογική δόμηση θα μπορούσε να είναι ένα από τα οχήματα για την αειφόρο οικονομία.

Αν όμως δεν μπορούμε να φαντασθούμε το μέλλον, ας ρίξουμε μια ματιά στο παρελθόν. Από τις έρευνες των ανθρωπολόγων ξέρουμε πως, απέναντι και σε πολύ πιο δύσκολες συνθήκες, οι άνθρωποι έβρισκαν πάντοτε τον τρόπο να προσαρμόζονται. Ιδιαίτερα οι πρωτόγονοι λαοί οι οποίοι ήταν αναγκασμένοι να «δουλεύουν μέσα σε μια οικονομία των περιορισμένων πόρων», δεν είχαν το περιθώριο να κάνουν λάθη ή να σπαταλήσουν πολύτιμες πρώτες ύλες και αγαθά. Εξάλλου, οι τεχνολογίες τους ήταν τόσο ανεπτυγμένες όσο ακριβώς χρειαζόταν για να εξασφαλιστεί ένα μίνιμουμ επιβίωσης σε ένα πολύ πιο «εχθρικό» περιβάλλον. Σήμερα μπορούμε μέσα απ' αυτό το πρίσμα να μελετήσουμε τους τρωγλοδύτες (Matmata) της Σαχάρας, τα Bungalows των αποίκων της Αυστραλίας και τα υπόσκαφα της Σαντορίνης, όπως μπορούμε να καταλάβουμε τι σήμαινε για την αρχαιότητα η πολεοδομία της Πριήνης και της Μαρώνειας. Μπορούμε να δούμε τον ρόλο που έπαιζε η σωστή θέση του σπιτιού μέσα στον χώρο (στο οικόπεδο θα λέγαμε σήμερα), ο κατάλληλος προσανατολισμός, η λειτουργική κάτοψη και η επιλογή των υλικών, όχι με βάση τη μόδα, αλλά με βάση τις ανάγκες που έπρεπε να εξυπηρετηθούν.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι παραδοσιακές κοινωνίες αξιοποίησαν με σοφία αυτό που ήταν διαθέσιμο στη φύση. Οι βοσκοί της Σιβηρίας τύλιγαν με γούνες την καλύβα τους κι από πάνω στοίβαζαν το χιόνι (ήξεραν πως είναι μονωτικό). Καθώς ο χειμώνας πλησίαζε στο τέλος του, το χιόνι άρχιζε να λιώνει και το σπίτι απαλλασσόταν απ' τη λευκή προστασία του, ώσπου αυτή γινόταν περιττή. Αντίστοιχες τεχνικές θα συναντήσουμε και σε περιοχές της ορεινής Ελλάδας, όπου τα ξύλα για το τζάκι τοποθετούνταν σε κατακόρυφες στοίβες στους βορινούς τοίχους του σπιτιού. H πρακτική αυτή πρόσφερε μια ρυθμιζόμενη προστασία από τον «καιρό», αφού η κατανάλωση των καυσόξυλων -καθώς η άνοιξη διαδεχόταν τον χειμώνα -μείωνε σιγά σιγά το πάχος της φυσικής πανοπλίας του σπιτιού. Σε πολλά νησιά του Αιγαίου, οι κάτοικοι, αλλά πολύ περισσότερο οι μάστορες, ήξεραν πως η μεγάλη θερμική μάζα (από ψημένη λάσπη ή πέτρα) ήταν η καλύτερη προστασία από τις απότομες μεταβολές της θερμοκρασίας ή από μεγάλες θερμοκρασιακές διαφορές ανάμεσα στην ημέρα και τη νύχτα, πολύ συχνές στα μεσογειακά κλίματα.

Εξαιρετικές ήταν και οι τεχνικές μόνωσης της οροφής: τα επάλληλα στρώματα από καλάμια, φύκια, χαλίκια και συμπιεσμένο χώμα προκαλούν ακόμη τον θαυμασμό των μηχανικών. Οι «παλαιοί» γνώριζαν ακόμη πως όσο πιο μικρή είναι μία επιφάνεια εκτεθειμένη στον ήλιο τόσο πιο αποτελεσματικά αντιστέκεται στις καλοκαιρινές επιθέσεις του ήλιου. Η συνεχής δόμηση και τα σφαιρικά κελύφη δεν έγιναν, βέβαια, για να τα απαθανατίζουν οι ξένοι τουρίστες. Στην περίπτωση αυτή η αισθητική δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα μιας δυναμικής και δημιουργικής σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον του.

Είναι κι αυτός ένας άλλος τρόπος να διδαχτούμε απ' την παράδοση. Αποσυνδέοντας, δηλαδή, την ουσία από το φολκλόρ.

Πνεύμονες πρασίνου στις ταράτσες

Γιώργος Π. Tερζής, εφ. Καθημερινή, 6/2/2005

H φύτευση στις τσιμεντένιες επιφάνειες των πόλεων καθαρίζει τον αέρα και μειώνει την ηλιακή ακτινοβολία

Στον ουρανό στρέφουν το βλέμμα επιστήμονες και τεχνολόγοι του περιβάλλοντος, αναζητώντας λύσεις για την αντιμετώπιση των συνεπειών από την επιδείνωση του αστικού περιβάλλοντος. Οι αναζητήσεις τους δεν έχουν να κάνουν με τη... θεία παρέμβαση, αλλά με τις δυνατότητες εκμετάλλευσης των χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων τσιμεντένιων ταρατσών. H νέα αντίληψη θέλει τις ανεκμετάλλευτες αυτές επιφάνειες που, ειδικά στην Ελλάδα, είναι εγκαταλειμμένες, να μετατρέπονται σε νησίδες πρασίνου, λειτουργώντας ως πνεύμονες καθαρισμού του ατμοσφαιρικού αέρα αλλά και ως... φυσικά κλιματιστικά.

Συνθήκες θερμοκηπίου

Η λογική, πίσω από τις πρωτοβουλίες πρασινίσματος των ακάλυπτων χώρων, εδράζεται στις προσπάθειες περιορισμού του φαινομένου της «αστικής θερμικής νησίδας», που προκαλείται κυρίως από τα υλικά που δημιουργούν το αστικό περιβάλλον, δηλαδή το τσιμέντο και την άσφαλτο. Τα υλικά αυτά απορροφούν την ηλιακή ενέργεια και την αποδίδουν, εκ νέου, στο περιβάλλον ως θερμότητα. Ως αποτέλεσμα, η μέση θερμοκρασία της πόλης αυξάνεται ακόμη και κατά 10 βαθμούς Kελσίου σε σχέση με τις γειτονικές αδόμητες, αγροτικές περιοχές, ενώ επί των επιφανειών οι θερμοκρασίες που καταγράφονται είναι μέχρι και διπλάσιες των κανονικών! Αντίστοιχη απόδοση θερμότητας γίνεται και προς την εσωτερική πλευρά του κτιρίου, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι όροφοι να βιώνουν συνθήκες θερμοκηπίου. Ενδεικτική είναι η έρευνα που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, με θερμοκρασίες που υπολείπονται κατά πολύ των μέσω θερμοκρασιών της Ελλάδας. Για μέση ημερήσια θερμοκρασία 18,4 βαθμών Kελσίου η θερμοκρασία κάτω από μία κοινή τσιμεντένια ταράτσα έφθανε τους 32 βαθμούς Kελσίου!

Την κατάσταση επιδεινώνουν τα κλιματιστικά μηχανήματα, που μπορεί μεν να ανακουφίζουν όσους βρίσκονται στο εσωτερικό του κτιρίου, ωστόσο αυξάνουν περαιτέρω τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος.

Η ιδέα φύτευσης των ταρατσών ώστε να λειτουργούν ως φυσικά φίλτρα για την ηλιακή ακτινοβολία αλλά και ως πνεύμονες πρασίνου στο «στενό» αστικό περιβάλλον, ξεκίνησε από την Ευρώπη και ήδη γνωρίζει μεγάλη αποδοχή στη Βόρεια Αμερική και την Ιαπωνία. Τα αποτελέσματα των μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί είναι εντυπωσιακά. Στο Νότιγχαμ, η στέγη που με θερμοκρασία περιβάλλοντος 18,4 βαθμών Kελσίου έφθανε τους 32, ύστερα από τη μετατροπή της σε... πράσινη είχε θερμοκρασία μόλις 17,1 βαθμούς Kελσίου.

Θερμομονωτικά αποτελέσματα

Ανάλογη μελέτη του τμήματος Περιβάλλοντος του Δήμου Σικάγου στις ΗΠA κατέγραψε διαφορές θερμοκρασίας από 14 έως... 44 βαθμούς Kελσίου μεταξύ της φυτευμένης ταράτσας του δημαρχείου και του διπλανού πολιτειακού κτιρίου με τσιμεντένια οροφή. Αντίστοιχα μονωτικά αποτελέσματα καταγράφονται και κατά τους χειμερινούς μήνες, με τις φυτευμένες οροφές να διατηρούν υψηλότερες θερμοκρασίες από τις συμβατικές και, συνεπώς, να περιορίζουν τις ανάγκες και το κόστος θέρμανσης.

Σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή Μηχανολογίας στο ΤΕΙ Χαλκίδας, κ. Μιχάλη Βραχόπουλο, οι πράσινες στέγες περιορίζουν τα φορτία κλιματισμού και θέρμανσης στον τελευταίο όροφο σε ποσοστό μέχρι και 30% κατά τους θερινούς μήνες και κατά 10% τους χειμερινούς. Για το σύνολο ενός πενταώροφου κτιρίου, η συνολική εξοικονόμηση ανέρχεται σε 5% - 10%, ενώ εντυπωσιακή είναι η διαπίστωση του καθηγητή ότι το πρασίνισμα του συνόλου των οροφών της Αθήνας θα εξοικονομούσε περί τα 600MW ημερήσιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, όσο δηλαδή η δυναμικότητα του σταθμού στο Λαύριο!

Παράλληλα, οι κήποι αυτοί αποτελούν φυσικές μονάδες οξυγόνου. Oπως εξηγεί ο κ. Bραχόπουλος, πέραν των προφανών θετικών συνεπειών που θα μπορούσε να έχει στην ποιότητα του αέρα της πόλης η επέκταση των πράσινων ταρατσών (εγκλωβισμός του διοξειδίου του άνθρακα και των μικροσωματιδίων από τα φυτά), οι πράσινες στέγες έχουν θετικές συνέπειες και στους ενοίκους ή εργαζόμενους του κτιρίου. Kαι τούτο διότι, όπως εξηγεί, ο οξυγονωμένος αέρας γίνεται βαρύτερος με αποτέλεσμα να κατεβαίνει προς τα κάτω δημιουργώντας μία ασπίδα προστασίας γεμάτη οξυγόνο για το κτίριο και τους κατοίκους του.

Λογικό κόστος

Tο κόστος μετατροπής μιας συμβατικής ταράτσας σε κήπο δεν είναι απαγορευτικό. Tο κόστος διαμορφώνεται από 5 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο (με την τοποθέτηση γλαστρών) και φθάνει ακόμη και στα 90 ευρώ ανάλογα με το είδος του κήπου που θέλει να φτιάξει κανείς. Ως προς τις τεχνικές παραμέτρους της μετατροπής (υγρασία, στατικότητα κτιρίου, συντήρηση) ο κ. Mπερντ φον Γολμπρούν, αντιπρόσωπος στην Eλλάδα μιας από τις μεγαλύτερες γερμανικές εταιρείες στο χώρο, υποστηρίζει ότι στα περισσότερα νεόδμητα κτίρια δεν απαιτούνται προσαρμογές καθώς το βάρος ενός τεχνητού κήπου δεν υπερβαίνει τα 40 κιλά ανά τετραγωνικό. Tα υλικά που χρησιμοποιούνται έχουν χρόνο ζωής μεγαλύτερο των 10 ετών, το συνολικό τους ύψος είναι περίπου 15 εκατοστά και οι ποικιλίες των φυτών είναι έτσι επιλεγμένες ώστε να μην έχουν μεγάλες ανάγκες νερού, με αποτέλεσμα το κόστος συντήρησης να διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα.

Tα μέτρα που ισχύουν διεθνώς

H διάδοση που έχουν οι πράσινες στέγες παγκοσμίως αποκαλύπτει τα πολλαπλά τους οφέλη.

� Πόρτλαντ, HΠA. O δήμος προωθεί την επέκταση των πράσινων ταρατσών προκειμένου να αντιμετωπίσει τις πλημμύρες στις περιπτώσεις έντονων βροχοπτώσεων. O εκπρόσωπος του Tμήματος Περιβάλλοντος του δήμου Tομ Λίπταν υποστηρίζει ότι οι πράσινες στέγες απορροφούν σημαντική ποσότητα βροχής, με αποτέλεσμα ο όγκος των ομβρίων που καταλήγει στο αποχετευτικό σύστημα να έχει περιορισθεί από 10% σε 20%. Σε εφαρμογή είναι δύο διαφορετικά προγράμματα επιδότησης των ιδιοκτητών.

� Γερμανία. Στη χώρα αυτή μία στις δέκα οροφές κτιρίων είναι πράσινη, ενώ περισσότερες από 80 δημοτικές αρχές παρέχουν κίνητρα για την υιοθέτηση του μέτρου από τους δημότες. Στην πόλη Σιντελφίνγκεν, τα υπό ανακαίνιση κρατικά κτίρια υποχρεούνται να μετρατρέψουν τις οροφές τους σε πράσινες, ενώ στο Bερολίνο παρέχεται οικονομική βοήθεια ίση με 3,5 ευρώ ανά τετραγωνικό για τις πράσινες στέγες. Στην περιοχή της Bεστφαλίας, όπου και τίθενται συγκεκριμένες προδιαγραφές για τη δημιουργία πράσινης οροφής με στόχο τον περιορισμό του όγκου των ομβρίων που καταλήγουν στο αποχετευτικό σύστημα, η επιδότηση φθάνει τα 7,5 ευρώ ανά τετραγωνικό.

� Bανκούβερ, Kαναδάς. H δημοτική αρχή της πόλης επιτρέπει την υπέρβαση του ανώτατου ορίου ύψους των κτιρίων, στην περίπτωση κατασκευής πράσινης στέγης.

� Tόκιο, Iαπωνία. Σε κτίρια με οροφή μεγαλύτερη των 1.000 τετραγωνικών μέτρων οι ιδιοκτήτες τους υποχρεούνται να φυτεύουν τουλάχιστον το 20% αυτής.

� Eλλάδα. Mε ιδιαίτερα δυσμενείς δείκτες ως προς την ατμοσφαιρική ρύπανση, η Eλλάδα δεν λαμβάνει κανένα ουσιαστικό μέτρο. Aρκετά στελέχη του YΠEXΩΔE προτείνουν να εισαχθεί στα μέτρα περιορισμού της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και η δημιουργία της πράσινης στέγης.

Γ) Βιβλιογραφία

...