Α’. Σχεδιάγραμμα, Β’. Κείμενα, Γ’. Βιβλιογραφία

Θέμα: Νόμοι, Πολυνομία

Α) Σχεδιάγραμμα

Η πολυπλοκότητα της σύγχρονης κοινωνίας και η σύγχυση που βλέπουμε παντού γύρω μας διαφαίνεται ήδη στο δαιδαλώδες πλέγμα των νόμων, με τους οποίους συμβιώνουμε.

1. Γιατί άραγε οι άνθρωποι αισθάνονται την ανάγκη ύπαρξης νόμων και ποιος ο σκοπός τους και η αξία τους σήμερα;

2. Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να τίθενται a priori, ώστε οι νόμοι να είναι οι πλέον κατάλληλοι και αποδοτικοί;

Πρόλογος

  • Ιστορική αναδρομή: Στην αρχή, όταν οι άνθρωποι ζούσαν κατά μόνας, δεν αναφαίνονταν η ανάγκη ύπαρξης νόμου. Απ’ τη στιγμή όμως που έσμιξαν σε κοινωνίες, αυτομάτως γεννήθηκε η ανάγκη για κανόνες που να ρυθμίζουν την κοινωνική συμβίωση, αλλιώς η κοινωνία θα καταντούσε ζούγκλα και αβίωτη…
  • Σχολιασμός των δεδομένων (πολυπλοκότητα-πλέγμα)
  • Ορισμός (<νέμω=μοιράζω): Νόμος είναι κανόνας δικαίου, συνήθως γραπτός αλλά σε αρκετές περιπτώσεις και άγραφος, που ρυθμίζει, ως ένα βαθμό, τις ενέργειες και εκδηλώσεις του ανθρώπου καθώς και την ανθρώπινη συμπεριφορά, ώστε να κινείται μέσα στα πλαίσια αυτού που κάθε κοινωνία στην εποχή της θεωρεί ως δίκαιο, «σωστό» και ευρύτερα αποδεκτό.
  • Ειδολογικός χωρισμός: φυσικός νόμος, ανθρώπινος νόμος, ηθικός ή άγραφος (επιβάλλεται από τη συνείδηση), γραπτός ή πολιτειακός (επιβάλλεται καταναγκαστικά ή πείθει)…
  • Νόμος πάντων βασιλεύς.( Πίνδαρος. Το παράθεμα από το Πλάτων, Γοργίας, 484Β)
  • Μὴ διὰ φόβον ἀλλὰ διὰ τὸ δέον ἀπέχεσθαι ἁμαρτημάτων, Δημόκριτος, Diels-Kranz, ΙΙ 68, β, 41.

    Κυρίως Θέμα

    Ε1. Αξία νόμων

  • ορίζουν το δίκαιο και το προασπίζουν

  • οριοθέτηση του καλού και του κακού
  • ανάγκη αρμονικής κοινωνικής συμβίωσης, συνοχής & οργάνωσης
  • έλεγχος των παραπτωμάτων, περιορισμός αυθαιρεσιών, ✂ασυδοσία των ισχυρών
  • διαπαιδαγωγούν τους πολίτες: υποχρεώσεις-καθήκοντα-δικαιώματα
  • διδάσκουν, διαμορφώνουν την προσωπικότητα των πολιτών
  • επιλύουν διαφορές ειρηνικά και πολιτισμένα
  • διασφαλίζουν την ελευθερία των πολιτών
  • παρέχουν αίσθημα ασφάλειας και σιγουριάς στους πολίτες
  • εισάγουν την έννοια της ευθύνης-υπευθυνότητας
  • θέτουν τις βάσεις για πρόοδο-ευημερία
  • βοηθούν τους ανθρώπους να απολαύσουν τα αγαθά τους
  • ικανοποιούν το περί δικαίου έμφυτο αίσθημα των ανθρώπων
  • προασπίζουν την ηθική
  • εξασφαλίζουν τη δημοκρατία
  • διασφαλίζουν την τάξη, ομόνοια, συνεργασία…
  • στηρίζουν τους θεσμούς
  • αποτελούν ένδειξη υψηλού πολιτιστικού επιπέδου
  • συμβολή ✂ανηθικότητας, παρανομίας, εγκλήματος…
  • Ε2. Προϋποθέσεις

    Εκτός από την αυτονόητη και υποχρεωτική εκπαίδευση, καλλιέργεια και εν γένει μόρφωση όσων νομοθετούν, απαραίτητες προϋποθέσεις για τη θέσπιση νόμων θεωρούνται και οι εξής:

  • να ορίζονται δημοκρατικά & με λαϊκή συμμετοχή
  • να τυγχάνουν κοινωνικής αποδοχής και επικύρωσης
  • να εξυπηρετούν ευρύτερα (λαϊκά) συμφέροντα
  • να ικανοποιούν το κοινό περί δικαίου αίσθημα
  • να έχουν συνταγματική βάση
  • να ισχύουν τα ίδια για όλους (ισότητα-ισονομία)
  • να μην αφήνουν παραθυράκια, να είναι περιγραφικοί & ακριβείς
  • να είναι «λίγοι»
  • να νομοθετούμε κατόπιν εγνωσμένης ανάγκης
  • να τηρούνται απαρέγκλιτα απ’ όλους
  • να ανανεώνονται-εκσυγχρονίζονται
  • να στοχεύουν στην εξυπηρέτηση κι όχι στην τιμωρία-ταλαιπωρία των πολιτών
  • νόμοι=υπουργοί
  • Επίλογος

  • Συμπέρασμα: ✂πολυπλοκότητας νόμων✂σύγχυσης
  • αισιόδοξη/απαισιόδοξη προοπτική για καθολική ισχύ των προϋποθέσεων…
  • κορύφωση
  • Β) Κείμενα

    Στον... πάγο 4.000 κακουργήματα

    Μίνα Μουστάκα, εφ. Τα Νέα, 29/1/2007

    Από 7 έως 10 χρόνια περιμένουν οι κατηγορούμενοι να εκδικαστεί η υπόθεσή τους

    Με έγκλημα χωρίς τιμωρία... ισοδυναμεί για περισσότερους από 4.000 κατηγορουμένους η βραδύτητα στην απονομή της Δικαιοσύνης. Χιλιάδες πολίτες, όπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία που ανακοινώθηκαν στην τελευταία Ολομέλεια του Εφετείου Αθηνών, περιμένουν από 7 έως και 10 (!) χρόνια να εκδικαστεί η υπόθεσή τους και παραμένουν εγκλωβισμένοι στα γρανάζια της Δικαιοσύνης.

    Δικαστές, εισαγγελείς, δικαστικοί υπάλληλοι και δικηγόροι που καθημερινά βρίσκονται στα ακροατήρια, επισημαίνουν ότι το υπουργείο δεν έχει καταφέρει να κερδίσει το στοίχημα για την επιτάχυνση στην απονομή της Δικαιοσύνης, παρά μόνο σε υποθέσεις ήσσονος ποινικής σημασίας.

    Η εικόνα εμφράγματος που παρουσιάζουν τα δικαστήρια, τα οποία είναι αρμόδια να εκδικάζουν κακουργήματα, οδήγησε τους προϊσταμένους του Εφετείου και της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών κ.κ. Βασίλη Φούκα και Γιώργο Κολιοκώστα στην άμεση σύγκληση της Ολομέλειας των συναδέλφων τους, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το μείζον ζήτημα που έχει ανακύψει οδηγώντας με μαθηματική ακρίβεια τη δικαιοσύνη στα όρια της αρνησιδικίας.

    Περιμένουν χρόνια

    Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εφετείου Αθηνών, αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερες από τέσσερις χιλιάδες δικογραφίες που παραμένουν σε εκκρεμότητα και οι κατηγορούμενοι παραμένουν χωρίς δίκη, αν και έχουν περάσει - όπως οι ίδιοι οι δικαστικοί λειτουργοί επιβεβαιώνουν - πολλά χρόνια από την τέλεση της αξιόποινης πράξης που τους έφερε μέχρι το εδώλιο. Με βάση τα στατιστικά στοιχεία που ετέθησαν υπ' όψιν της Ολομέλειας των εφετών, απαιτούνται από 7 έως και 10 χρόνια για να φτάσει μια υπόθεση κακουργηματικού χαρακτήρα να εκδικαστεί σε πρώτο βαθμό, ενώ ο συνήθης χρόνος που μεσολαβεί δεν θα έπρεπε να ξεπερνά τα 4 χρόνια.

    Ξεχνούν και οι μάρτυρες!

    Το γεγονός αυτό, όπως εξηγούν δικαστές και εισαγγελείς, έχει επιπτώσεις και στην ουσιαστική απονομή του δικαίου, καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι μάρτυρες εμφανίζονται να μη... θυμούνται όσα είχαν καταθέσει στο παρελθόν. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις, η καθυστέρηση που παρατηρείται στα πρωτοβάθμια δικαστήρια έχει αλυσιδωτές επιδράσεις για την εκδίκασή τους και στα επόμενα στάδια (Πενταμελή Εφετεία και Άρειος Πάγος), με αποτέλεσμα να υπάρχει ακόμη και κίνδυνος παραγραφής των πράξεων.

    Κατά τα ισχύοντα στον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας του Εφετείου, στα πινάκια των δικαστηρίων θα έπρεπε κανονικά να αναγράφονται προς εκδίκαση 8 κακουργήματα, αλλά στην πράξη και αυτό το όριο έχει καταργηθεί. Τα πινάκια των Τριμελών Εφετείων Κακουργημάτων, τουλάχιστον μέχρι το 2008, περιλαμβάνουν καθημερινά 20 υποθέσεις, καθώς σε αυτές προστίθενται και αναβολές που έχουν δοθεί από παλαιότερες δικασίμους.

    Μπροστά σε αυτή τη ζοφερή εικόνα, οι εφέτες αποφάσισαν να καταργήσουν δύο δικαστήρια που εκδικάζουν πλημμελήματα και να αυξήσουν τα τμήματα που δικάζουν τα κακουργήματα. Οι δικαστές κατέληξαν σε αυτή την απόφαση λαμβάνοντας υπ' όψιν το γεγονός ότι μετά τη θέσπιση του νόμου για την επιτάχυνση στην απονομή της Δικαιοσύνης, λόγω της αποποινικοποίησης ήσσονος σημασίας αδικημάτων και της παραγραφής μικρών ποινών, ετέθησαν στο αρχείο συνολικά 14.000 δικογραφίες, που αφαιρέθηκαν από τη «δικαστική ύλη» του Εφετείου.

    Ο νόμος αυτός όμως δεν λειτούργησε, όπως αποδεικνύεται στην πράξη, το ίδιο ευεργετικά και για τις δικογραφίες κακουργημάτων που συσσωρεύονται επικίνδυνα, γεγονός που καταδεικνύει αυτό που από τη θέσπιση του νόμου είχαν επισημάνει δικαστές και δικηγόροι χαρακτηρίζοντας τα μέτρα που προώθησε το υπουργείο Δικαιοσύνης «αποσπασματικά και ανεπαρκή», αφού υπάρχουν ελλείψεις δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων.

    Παραγράφονται αδικήματα γιατί καθυστερεί για χρόνια η Δικαιοσύνη

    ΣΧΕΔΟΝ ΜΙΑ δεκαετία μετά τη διάπραξη της απάτης έφτασαν να λογοδοτήσουν για πρώτη φορά στη Δικαιοσύνη τέσσερις κατηγορούμενοι. Όταν όμως η υπόθεσή τους κρίθηκε σε πρώτο βαθμό, τα πλημμελήματα είχαν ήδη παραγραφεί. Και αυτή δεν είναι η μοναδική περίπτωση που συνέβη κάτι τέτοιο. Ας δούμε μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις καθυστερήσεων:

    Εννέα χρόνια

    Συνήγορος Δημήτρης Μπόλης: Η δικογραφία αφορούσε τέσσερις κατηγορουμένους για κακουργηματική απάτη και πλαστογραφία σε βαθμό πλημμελήματος που είχε χρόνο τέλεσης το 1996. Η υπόθεση έφτασε να εκδικαστεί το 2005, ενώ εκκρεμεί ακόμη το Πενταμελές Εφετείο, που θα κρίνει σε δεύτερο βαθμό τους κατηγορουμένους, που ούτως ή άλλως έμειναν ατιμώρητοι για την πράξη της πλαστογραφίας, που λόγω του πλημμεληματικού της χαρακτήρα είχε ήδη παραγραφεί όταν έφτασε στο ακροατήριο.

    Οκτώ χρόνια

    Συνήγορος Στέλιος Παπαγεωργίου-Γονατάς (επίκουρος καθηγητής Ποινικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Θράκης): Υπόθεση κακουργηματικής απάτης και εμπρησμού που είχε τελεστεί τον Ιανουάριο του 1997 εις βάρος ασφαλιστικής εταιρείας, την οποία εκπροσωπούσα, έφτασε να εκδικαστεί σε πρώτο βαθμό τον Οκτώβριο του 2005. Είχαν ήδη μεσολαβήσει οκτώ χρόνια από την τέλεση της πράξης, με αποτέλεσμα να έχει παραγραφεί η τρίτη πράξη της πλημμεληματικής απάτης, για την οποία ποτέ δεν τιμωρήθηκαν οι υπεύθυνοι.

    Επτά χρόνια

    Συνήγορος Γιάννης Φωτόπουλος: Υπόθεση ληστείας από νεαρό τοξικομανή που τελέστηκε το καλοκαίρι του 2000 παρέμεινε για περισσότερο από δύο χρόνια στα συρτάρια της ανάκρισης. Περιμένουμε ακόμη, επτά χρόνια μετά, να προσδιοριστεί η δίκη του εντολέα μου. Στο διάστημα που έχει μεσολαβήσει ο κατηγορούμενος παρακολουθεί πρόγραμμα απεξάρτησης και υπάρχει ο κίνδυνος αν κριθεί ένοχος για την πράξη που του αποδίδεται να οδηγηθεί στη φυλακή, καθώς δεν έχει τα χρήματα να εξαγοράσει όποια ποινή του επιβληθεί.

    Τέσσερα χρόνια

    Συνήγορος Χρήστος Μυλωνόπουλος (καθηγητής Ποινικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών ): Για υπόθεση ληστείας που φέρεται να έχει τελεστεί το καλοκαίρι του 2006, η δίκη του εντολέα μου προσδιορίστηκε σε πρώτο βαθμό να γίνει το 2010.

    Μέχρι το Εφετείο θα έχει εκτίσει την ποινή του

    Συνήγορος Γιάννης Βλάχος: Ο εντολέας μου καταδικάστηκε πριν από περίπου δύο χρόνια σε κάθειρξη 10 ετών για ληστεία.

    Το Εφετείο του έχει προσδιοριστεί για το τέλος του 2008. Μόνο που μέχρι τότε θα έχει θεμελιώσει δικαίωμα για υπό όρους αποφυλάκιση και το δευτεροβάθμιο δικαστήριο θα είναι ουσιαστικά γι' αυτόν, όπως και σε εκατοντάδες άλλες παρόμοιες υποθέσεις, δώρον... άδωρον.

    Στο αρχείο 14.000 υποθέσεις

    «Έμφραγμα» στο Εφετείο: οι 4.000 και πλέον δικογραφίες για κακουργήματα που... λιμνάζουν εδώ και χρόνια οδήγησαν τους προϊσταμένους του Εφετείου και της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών κ.κ. Βασίλη Φούκα (φωτογραφία πάνω) και Γιώργο Κολιοκώστα (φωτογραφία κάτω) στην άμεση σύγκληση της Ολομέλειας. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αποφασίστηκε η αύξηση, κατά δύο, των δικαστηρίων που εκδικάζουν κακουργήματα ενώ εκρίθη ότι πρέπει να σταματήσει και η λειτουργία δύο δικαστηρίων που εκδικάζουν πλημμελήματα. Σημειωτέον ότι έχουν ήδη μπει στο αρχείο 14.000 δικογραφίες για πλημμελήματα

    Οι πρώτες οικολογικές φυλακές του κόσμου

    Μιχάλης Μητσός, εφ. Τα Νέα, 6/12/2006

    Κάπου μια ώρα νότια του Όσλο, σ' ένα από τα πιο όμορφα φιορδ της Νορβηγίας, υπάρχει ένα χωριό που λέγεται Χόρτον. Από εδώ ξεκινά κάθε πρωί ένα πλοιαράκι για τις πρώτες οικολογικές φυλακές του κόσμου.

    Νησί Μπαστόι: οι πρώτες οικολογικές φυλακές στον κόσμο

    Τα μαλλιά του είναι βαμμένα στις άκρες κίτρινα, τα μάτια του είναι γαλάζια, καπνίζει Lucky Strike, τον λένε Νταλ, είναι 41 ετών, έχει παντρευτεί αρκετές φορές, έχει ένα γιο 14 ετών, κάποτε έκανε τον δημοσιογράφο, κι ύστερα σκότωσε έναν άνθρωπο σ' έναν καβγά. Καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλακή, μπήκε το 2001, θα βγει το 2008, στη Νορβηγία όταν λένε επτά χρόνια εννοούν επτά χρόνια. Από το περασμένο καλοκαίρι εκτίει την ποινή του στο Νησί Μπαστόι, εκεί όπου οι φυλακές δεν έχουν κάγκελα, δεν έχουν δεσμοφύλακες, δεν έχουν τίποτα που να θυμίζει φυλακές. Έχουν όμως ένα στόχο: να μετατρέψουν κάθε κρατούμενο σε πολίτη.

    Ο διευθυντής των φυλακών λέγεται Όεϊβιντ Αλνάες. Αφού δούλεψε για δεκαπέντε χρόνια σε συμβατικές φυλακές, ζήτησε την άδεια να δοκιμάσει έναν άλλο τρόπο σωφρονισμού. Όπως λέει, «η μέγιστη ποινή στη Νορβηγία είναι τα 21 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι κάθε κρατούμενος μπορεί να γίνει μια μέρα γείτονάς σου. Αν λοιπόν δεν έχει μάθει να σε σέβεται, έχεις πρόβλημα». Αποφάσισε έτσι να δημιουργήσει ένα νέο είδος κρατητηρίου σε ένα νησί που φιλοξενούσε κάποτε ένα εργοστάσιο. Τα 21 παραδοσιακά ξύλινα σπιτάκια όπου κάποτε έμεναν οι εργαζόμενοι διαμορφώθηκαν σε «κελιά»: τέσσερις με πέντε κρατούμενοι στο καθένα, ο καθένας με το δικό του δωμάτιο και το δικό του κλειδί. Η έγερση είναι για όλους στις 7.15, στις 8 αρχίζει η δουλειά και στις 3 το μεσημέρι έχει τελειώσει, τρώνε όλοι μαζί κι ύστερα έχουν την υπόλοιπη μέρα ελεύθερη. Άλλοι παίζουν ποδόσφαιρο, άλλοι ψαρεύουν, το καλοκαίρι κάνουν ποδήλατο, τον χειμώνα σκι. Υπάρχει μια βιβλιοθήκη με χιλιάδες βιβλία, υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές, καθώς κι εκείνοι οι κόκκινοι τηλεφωνικοί θάλαμοι που έχουν εξαφανιστεί πια από την υπόλοιπη χώρα και μπορείς να τους βρεις μονάχα εδώ. Στις 3, το πλοιαράκι περνά απέναντι όσους δεν έχουν ανοιχτούς λογαριασμούς με τη Δικαιοσύνη. Στο Μπαστόι μένουν οι κρατούμενοι και πέντε σωφρονιστικοί υπάλληλοι που ελέγχουν τα φώτα σε όλα τα δωμάτια να είναι στις 11 το βράδυ κλειστά.

    Μ' αυτά και μ' εκείνα, έχει δημιουργηθεί μια καλή παρέα στο νησί. Ο 57χρονος Χάαβαλντ, πρώην αξιωματούχος στα Ηνωμένα Έθνη με τρία μάστερ, έχει καταδικαστεί για διαφθορά: το πρωί δουλεύει με τ' άλογα και το βράδυ βγάζει την εφημερίδα των φυλακών. Ο 35χρονος Νουραούλφ, καταδικασμένος για σεξουαλική κακοποίηση των τεσσάρων παιδιών του, αισθάνεται επιτέλους χρήσιμος. Όσο για τον Νταλ, ο ρόλος του είναι επιτελικός: οδηγεί το πλοιάριο που συνδέει το νησί με τη στεριά. Ένα τέταρτο η κάθε διαδρομή. Και το φιορδ είναι πάντα υπέροχο.

    Καταδικάζεσαι να περάσεις μια νύχτα στο δάσος!

    Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 9/12/2005

    Η Μισέλ Μάρεϊ περίμενε ότι θα φυλακιζόταν μερικές ημέρες επειδή παράτησε 35 νεογέννητα γατάκια στο δάσος του Οχάιο, μερικά από τα οποία πέθαναν στη συνέχεια εξαιτίας του ψύχους. Και έπεσε από τα σύννεφα όταν ο δικαστής Μάικ Τσικονέτι τής επέβαλε... να περάσει μια νύχτα στο κρύο δάσος για να νιώσει όπως ένιωσαν τα ζωάκια που παράτησε.

    Η ποινή της Μάρεϊ είναι η τελευταία μιας σειράς «δημιουργικών ποινών» που επιβάλλει ο 58χρονος δικαστής πιστεύοντας ότι «η τιμωρία πρέπει να ταιριάζει με το έγκλημα». Τον προηγούμενο μήνα επέβαλε σε έναν άνδρα που συνελήφθη να οπλοφορεί παράνομα να επισκεφθεί το νεκροτομείο και να δει τα πτώματα, ενώ «ανάγκασε» μια ομάδα νεαρών που έσκαγαν λάστιχα αυτοκινήτων να διοργανώσουν πικ νικ για παιδιά του Δημοτικού. Και λόγω των ισχυρών χιονοπτώσεων στο Οχάιο, αντί να τους στείλει στη φυλακή, τους επέβαλε να καθαρίσουν τους δρόμους της πόλης.

    Η «δημιουργική δικαιοσύνη» του Τσικονέτι έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των Αμερικανών που επαινούν τη στάση του δικαστή. Ο Τσικονέτι, που θα υπηρετήσει τη Δικαιοσύνη του Οχάιο για άλλα έξι χρόνια, εκλέχθηκε πρόεδρος του Αμερικανικού Συλλόγου Δικαστών.

    Ο Τσικονέτι αποδίδει τη στάση του στα δύσκολα παιδικά και εφηβικά του χρόνια, όταν ήταν το μεγαλύτερο από τα εννέα παιδιά μιας φτωχής οικογένειας και εργαζόταν συνέχεια για να μπορέσει να χρηματοδοτήσει τις σπουδές του. «Δεν σπούδασα Νομική σε σπουδαία πανεπιστήμια, αλλά σε νυχτερινά τμήματα και κατανοώ τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σήμερα. Πιστεύω ότι πολλές φορές αρκεί να δείξεις σε έναν άνθρωπο το λάθος του, για να αλλάξει στάση», λέει ο ίδιος. Παραδέχεται πάντως ότι υπάρχουν και φορές που η «δημιουργική του δικαιοσύνη» δεν αποδίδει - όπως τότε που επέβαλε σε ένα μεθυσμένο οδηγό να τρέξει σε αγώνα δρόμου εάν ήθελε να μειώσει την ποινή του. «Αθλήθηκε σκληρά, βγήκε σε μικρότερο διάστημα... και χρησιμοποίησε την καλή του φυσική κατάσταση για να αρπάξει την τσάντα μιας γυναίκας και να εξαφανιστεί. Στάλθηκε στη φυλακή από άλλο δικαστήριο», λέει ο Τσικονέτι.

    Απόφαση Σημίτη για την πολυνομία

    Ιωάννα Μάνδρου, εφ. Το Βήμα, 12/10/2003

    Προσωπικά ο κ. K. Σημίτης ασχολείται με τα σοβαρά. Με εκείνα που πραγματικά αξίζουν τον κόπο. Και ασχολήθηκε προσωπικά με ένα από τα πλέον σημαντικά εκσυγχρονιστικά εγχειρήματα, το οποίο σχετίζεται με τη λερναία Ύδρα της πολυνομίας ή άλλως της πρωτοφανούς νομοθετικής γραφειοκρατίας που φρενάρει τη δημόσια διοίκηση, την πρόοδο σε όλους τους τομείς, ταλαιπωρεί πολίτες, δυσκολεύει τις σχέσεις τους με τη διοίκηση και θέτει εμπόδια ανυπέρβλητα σε αυτό που ονομάζουμε κράτος δικαίου. Κατανοώντας ο Πρωθυπουργός τη μέγιστη σημασία που έχει η απλοποίηση και κωδικοποίηση της νομοθεσίας σε όλους τους τομείς (ασφαλιστικό, περιβάλλον, φορολογία και λοιπά) για την εύρυθμη λειτουργία του κράτους και τον περιορισμό της αυθαιρεσίας και της παρανομίας, φαινόμενα που εκτρέφει η πολυνομία, με απόφασή του προχώρησε σε συγκρότηση επιτροπής που ξεκίνησε ήδη το έργο της. H απόφαση Σημίτη, με ημερομηνία 4 Ιουνίου 2003, για τη συγκρότηση της επιτροπής ήταν ουσιαστικά το εναρκτήριο λάκτισμα για να δρομολογηθεί - ήδη έχουν γίνει πολλά και σημαντικά - το εγχείρημα. Το να κωδικοποιηθεί, τουτέστιν να απλοποιηθεί, η νομοθεσία μας σε όλους τους τομείς και σε όλα τα υπουργεία αποτελεί ηράκλειο έργο. Η Επιτροπή, η οποία υπάγεται σύμφωνα με τον νόμο που ψηφίστηκε στη Γενική Γραμματεία του Υπουργικού Συμβουλίου (άλλωστε στον κ. Σωκράτη Κοσμίδη ανήκει η πατρότητα του όλου έργου), προεδρεύεται από τον αντιπρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας κ. K. Μενουδάκο και μετέχουν σε αυτήν ανώτατοι δικαστικοί από τον Άρειο Πάγο, το Συμβούλιο της Επικρατείας και το Ελεγκτικό Συνέδριο, καθώς και δύο πανεπιστημιακοί.

    Ποια είναι η κατάσταση που έρχεται να μεταβάλει το κυβερνητικό εγχείρημα για την κωδικοποίηση της νομοθεσίας και τι σημαίνουν στην πράξη πολυνομία και νομοθετική ακαταστασία; Η εισηγητική έκθεση του νέου νόμου για τη σύσταση της Κεντρικής Επιτροπής Κωδικοποίησης (έτσι είναι η επωνυμία της) τα λέει όλα. Περιγράφει με ουσιαστικό τρόπο τι επικρατεί και γιατί η πολυνομία, η απουσία κωδικοποίησης, νομοθετικής τάξης δηλαδή, δημιουργεί φαινόμενα και παράγει συνέπειες που συμβάλλουν, αν δεν προκαλούν, διόγκωση της παρανομίας, της αυθαιρεσίας και ένα στρεβλό σύστημα λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης που βλάπτει τους πολίτες, τη χώρα και τη δημοκρατία.

    Αλλαγές και ανατροπές

    Να λοιπόν πώς περιγράφει η εισηγητική έκθεση το νομοθετικό μας σήμερα:

    * Τα όργανα του κράτους και η εκτελεστική εξουσία παράγουν μεγάλο αριθμό νόμων είτε για να ρυθμίσουν καινούργια πράγματα είτε για να καλύψουν κενά της νομοθεσίας είτε για να συμπληρώσουν άλλα ή για να καταργήσουν ήδη ισχύοντες νόμους ων ουκ έστιν τέλος.

    * Τις περισσότερες φορές οι νομοθετικές αλλαγές είναι ριζικές -πρόκειται για ανατροπές στην κυριολεξία, και μάλιστα γίνονται τόσο συχνά που ακόμη και οι ειδικοί δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν τι ισχύει και τι έχει καταργηθεί.

    * Η πληθώρα αυτών των νόμων, υπουργικών αποφάσεων και προεδρικών διαταγμάτων μόνο με δαίδαλο μπορεί να παρομοιαστεί. Διατάξεις επί διατάξεων, ασάφειες, αντιφάσεις, επαναλήψεις και η συνέπεια απ’ όλα αυτά η αβεβαιότητα στους πολίτες και στη διοίκηση για το ποια ρύθμιση ισχύει και ποια δεν ισχύει. «Η αβεβαιότητα αυτή» αναφέρεται στην εισηγητική έκθεση «είναι η αιτία παραγωγής νέων νομοθετημάτων για την αποσαφήνιση του νομικού καθεστώτος, με αποτέλεσμα να δημιουργείται φαύλος κύκλος που ενισχύει περαιτέρω την πολυνομία...».

    * Η ανασφάλεια δικαίου, η οποία αποτελεί φυσική απόρροια της διάσπαρτης πολυνομίας, έχει αυτονόητες δυσμενείς συνέπειες για τους πολίτες, τα δικαιώματά τους, τις σχέσεις τους με το κράτος, τις συναλλαγές, την εθνική οικονομία, το κοινωνικό σύνολο.

    * Αποτελεί αιτία και πηγή διενέξεων, αμφισβητήσεων και διαφορών που φθάνουν στη δικαιοσύνη προς επίλυση αυξάνοντας τον όγκο των δικαστικών υποθέσεων και καθυστερώντας την εκκαθάρισή τους. Νέος φαύλος κύκλος δηλαδή.

    Έκκληση προς υπουργούς

    Με αυτά τα δεδομένα η πρωθυπουργική πρωτοβουλία, που έλαβε ήδη σάρκα και οστά, άρχισε να αποδίδει τα πρώτα και σημαντικά αποτελέσματα. Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου και εκ των στενών συνεργατών του κ. Σημίτη, ο κ. Σωκράτης Κοσμίδης, με επιστολή του προς όλους τους υπουργούς τούς κάλεσε άμεσα και εντός συγκεκριμένης προθεσμίας να ενημερώσουν ποιες πρέπει να είναι για το υπουργείο τους, για το αντικείμενό τους, οι νομοθετικές προτεραιότητες για κωδικοποίηση. Με άλλα λόγια ποια νομοθετήματα πρέπει να τύχουν άμεσης επεξεργασίας.

    Ήδη πολλά υπουργεία, με πρώτο εκείνο της Εθνικής Οικονομίας, το οποίο έχει και μεγάλο όγκο νομοθετημάτων (φορολογικές ρυθμίσεις, συνταξιοδοτικά, νομοθεσία που διέπει τη λειτουργία των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου κτλ.), ανταποκρίθηκαν στην έκκληση Κοσμίδη.

    Ο κώδικας φορολογίας

    Οι φορολογικές ρυθμίσεις που θα συγκεντρωθούν σε έναν ή και δύο κώδικες θα αποτελέσουν άμεση προτεραιότητα για την Κεντρική Επιτροπή Κωδικοποίησης, η οποία ήδη ξεκίνησε τις εργασίες της. Οι λόγοι προφανείς. Ουδείς με ασφάλεια γνωρίζει τι ισχύει για τη φορολογία και τι δεν ισχύει. Από την ενημέρωση που έχει η Επιτροπή από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας ο ενιαίος κώδικας φορολογίας, για παράδειγμα, θα περιλαμβάνει:

    * Όλες τις ρυθμίσεις για τη φορολογία εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων.

    * Τις ρυθμίσεις για τη φορολογία κεφαλαίου.

    * Τις ρυθμίσεις για τον φόρο προστιθέμενης αξίας.

    * Τις ρυθμίσεις για τον κώδικα βιβλίων και στοιχείων.

    Με τον ίδιο τρόπο θα γίνει ενιαίος κώδικας για τις ασφαλιστικές ρυθμίσεις, για τη νομοθεσία για το περιβάλλον, τις επενδύσεις, την υγεία και λοιπά. Πώς γίνεται όμως η κωδικοποίηση και τι πρακτικά σημαίνει; Σημαίνει ότι συγκεντρώνονται οι διάσπαρτοι νόμοι, οι υπουργικές αποφάσεις και προεδρικά διατάγματα απλώς σε έναν κώδικα; Ο κ. Μενουδάκος εξηγεί πως, όταν λέμε κωδικοποίηση, εννοούμε μια πολύ ουσιαστική διαδικασία. Οι νόμοι αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο με κριτήριο το θέμα που ρυθμίζουν. Η κωδικοποίησή τους σημαίνει απλοποίηση, ξεσκαρτάρισμα, ξαναγράψιμο διατάξεων που δεν είναι σαφείς ή αντιφάσκουν με άλλες, απάλειψη όσων δεν ισχύουν πια, είτε γιατί έχουν καταργηθεί στην πράξη είτε διότι έχουν καταργηθεί από άλλους νόμους αλλά παρ’ όλα ταύτα υπάρχουν δημιουργώντας σύγχυση. Η κωδικοποίηση σημαίνει ξαναγράψιμο των νόμων με τρόπο απλό και κατανοητό, ανάλογα με το θέμα, έτσι ώστε ο πολίτης και κάθε ενδιαφερόμενος με εύκολο και σαφή τρόπο να μπορεί να αντιληφθεί τι ρυθμίζεται σε κάθε περίπτωση, ποια δικαιώματα γεννώνται και ποιες υποχρεώσεις.

    Ξεκάθαρες διατάξεις

    Για να γίνει μάλιστα αντιληπτό από όλα τα υπουργεία και τους αρμοδίους σε αυτά ότι κωδικοποίηση σημαίνει μια ουσιαστική δουλειά, η Επιτροπή ήδη συνέταξε εγχειρίδιο πολυσέλιδο και πρακτικό που περιγράφει τι ακριβώς θα γίνει. Πώς ένας καινούργιος κώδικας που θα περιλαμβάνει τη νομοθεσία για το περιβάλλον, για παράδειγμα, θα είναι συνταγμένος. Το εγχειρίδιο αυτό, το οποίο στην πραγματικότητα αποτελεί «τυφλοσούρτη» για να κατανοήσουν τα υπουργεία το εγχείρημα, δίδει μια σαφή εικόνα για το πώς θα είναι οι νόμοι μας μόλις η κωδικοποίησή τους ολοκληρωθεί. Σαφείς, σύντομοι, χωρίς περιττά και αντιφατικά, με ξεκάθαρες διατάξεις. Ακόμη και τα άρθρα τους, όπως αναφέρεται στο εγχειρίδιο αυτό, δεν μπορούν να είναι «σχοινοτενή», δηλαδή τεράστια, με δεκάδες παραγράφους. Θα είναι σύντομα και οι παράγραφοί τους λίγες. H κάθε ρύθμιση θα είναι ένα σύντομο και σαφές άρθρο. Για να καταλαβαίνουν όλοι - και πάντως με ευκολία οι ειδικοί, πράγμα που σήμερα δεν συμβαίνει - τι ισχύει και τι δεν ισχύει.

    Η χώρα πνίγεται στην πολυνομία

    Φωτεινή Καλλίρη, εφ. Καθημερινή, 8/4/1997

    Η Βουλή «γεννά» ένα νομοθέτημα κάθε 55 ώρες και πολλές λαθραίες τροπολογίες χωρίς λογική ενότητα, το κράτος πληρώνει και ο πολίτης συνθλίβεται από τους νόμους… Η έρευνα του Υπουργείου Εσωτερικών και Δημόσιας Διοίκησης είναι αποκαλυπτική. Τα τελευταία 19 χρόνια έχουν θεσπιστεί 2.178 νόμοι, 14.248 προεδρικά διατάγματα και 17.638 υπουργικές αποφάσεις κανονιστικού χαρακτήρα, ήτοι 35.153 ρυθμίσεις.

    Το Δημόσιο «πνίγεται» μέσα στο πολυδαίδαλο θεσμικό πλαίσιο, στις διατάξεις με την ξύλινη γλώσσα και τις δυσνόητες εκφράσεις. Ο πολίτης δυσπιστεί μπροστά στις διαρκείς τροποποιήσεις και οι δικαστές αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ερμηνείας των νόμων, καθώς οι περισσότερες διάσπαρτες διατάξεις συγχέονται μεταξύ τους ή και ορισμένες φορές αντιφάσκουν. (…) Τα πολιτικά συμπεράσματα που συνάγονται από την έρευνα του υπουργείου είναι ότι:

  • Η ύπαρξη ισχυρής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και πρωθυπουργού συμβάλλει στη νομοθετική ομαλότητα. (…)
  • Έξαρση της ειδικής νομοθετικής δραστηριότητας σημειώνεται σε περιόδους έντονων πολιτικών μεταβολών. (…)

    Η Βουλή υπολειτουργεί, εφόσον το νομοθετικό έργο αποτελείται κυρίως από κυρωτικούς (ας σημειωθεί ότι η διαδικασία κύρωσης είναι εντελώς τυπική) και τροποποιητικούς (ειδικούς και περιπτωσιολογικούς) νόμους. Το συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα: Μόνο τρεις στους δέκα νόμους ρυθμίζουν ουσιώδη θέματα, ενώ οι οκτώ στους δέκα νόμους, που περιέχουν και «άλλες διατάξεις» ελέγχονται ως αντισυνταγματικοί.

    [Σημερινή Κατάσταση…]

    Δ. Νικολακόπουλος, εφ. Το Βήμα, 15/6/1997

    (…) Ενδεικτικά, στο σημείωμα του υφυπουργού Εσωτερικών αναφέρεται ότι κατά την περίοδο 1975-1993 δημοσιεύτηκαν 2.178 νόμοι και 32.995 προεδρικά διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις και πράξεις νομοθετικού περιεχομένου. Η πλημμυρίδα αυτή, σημειώνει ο κ. Μαντέλης, πλήττει την ασφάλεια του δικαίου, η οποία εδράζεται στη γνώση τού τι ισχύει. Οι περισσότεροι νόμοι ήταν κυρωτικοί ή τροποποιητικοί, επομένως περιπτωσιολογικοί. Μόνο 3 στους 10 νόμους ρύθμιζαν ουσιώδη θέματα. Οι περισσότεροι επίσης νόμοι δεν ήταν νομοτεχνικά ορθοί: μόνο 1 στους 10 νόμους ήταν ουσιώδης και νομοθετικά ορθός. (…)

    Ο νόμος και ο φόβος

    Θανάσης Παπαχρήστος (Καθηγητής στο Νομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, εφ Τα Νέα (=Γιαβρής Άρης, Η οργάνωση του λόγου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1990, τ. Β’, σελ. 57 58)

    Η επιτυχία ενός νόμου και μάλιστα εκείνων που αφορούν στη συμπεριφορά όλων σχεδόν των πολιτών εξαρτάται όχι από τη θωράκισή του με σοβαρές κυρώσεις αλλά κυρίως από την παιδαγωγική του αποτελεσματικότητα, από την ικανότητά του να πείθει τα άτομα για την ορθότητα και των προτύπων κοινωνικής συμπεριφοράς, που ο νόμος αυτός επιβάλλει αλλά και υποβάλλει. Η αποτελεσματικότητα του νόμου συνδέεται άρρηκτα με την εσωτερίκευση της νομοθετικής επιταγής από τον πολίτη, ώστε η συμμόρφωσή του προς αυτή να μην οφείλεται στο φόβο των κυρώσεων, αλλά να βιώνεται προς αυτονόητη προσαρμογή προς ένα «δέον», κοινώς αποδεκτό. Πόσο άραγε ο Έλληνας οδηγός, όταν πειθαρχικά χρησιμοποιεί τις ζώνες ασφαλείας, αποδέχεται πέρα από τις κυρώσεις και τη σκοπιμότητα αυτού του μέτρου; Πόσο άραγε η συμπεριφορά του αυτή είναι απόρροια αυθόρμητης προσαρμογής σε ένα μέτρο που θεωρεί πραγματικά αναγκαίο;

    Καταναγκασμός και πειθώ

    Αναμφίβολα ο καταναγκασμός, που συνδέεται με την απειλή κυρώσεων, συνιστά βασικό χαρακτηριστικό του νόμου. Συνάμα όμως ο νόμος οφείλει να πείθει τον πολίτη, έτσι ώστε η συμμόρφωση στις επιταγές του να αποκτά το χαρακτήρα αυτοματοποιημένης περίπου συμπεριφοράς. Το δίκαιο δεν είναι μόνο καταστολή· είναι και πειθώ. Ο περιορισμός του αποκλειστικά στην καταστολή υποδηλώνει την αποτυχία της κρατικής εξουσίας να θεσπίσει νομοθετήματα που είναι ικανά, συγκεντρώνοντας ευρύτερη κοινωνική συναίνεση, να σταθούν στην κοινωνική πραγματικότητα δίχως τα δεκανίκια της κύρωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα παρόμοιας αποτυχίας είναι ασφαλώς η προσθήκη ποινικών διατάξεων σε ολοένα και περισσότερα νομοθετήματα με την προσδοκία ότι ο φόβος της ποινής θα εξασφαλίσει και την τήρηση του νόμου. Η τάση αυτή για ποινικοποίηση, ιδιαίτερα έντονη τον τελευταίο καιρό, δείχνει την έλλειψη εμπιστοσύνης του νομοθέτη για την κοινωνική δεκτικότητα του νόμου. Αλλά η υποδοχή, που το κοινωνικό σύνολο επιφυλάσσει στο νόμο, δεν εξαρτάται βέβαια από το φόβο των ποινών, αλλά από την ικανότητά του να πείθει σχετικά με την αναγκαιότητά του. Ωστόσο η πειθώ αυτή δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο αν ανάμεσα στην κρατική εξουσία και στον πολίτη υπάρχει κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης και όχι φυσικά όταν ο πολίτης αντιμετωπίζεται σαν παθητικός δέκτης εξουσιαστικών εντολών. Και είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο νόμος που στηρίζεται κυρίως στην κύρωση, είναι καταδικασμένος, αργά η γρήγορα στην αποτυχία.

    Ελεύθεροι επικίνδυνοι κακοποιοί

    Ιωάννα Μάνδρου, εφ. Το Βήμα, 4/12/1994)

    Κατάδικοι για ειδεχθείς ανθρωποκτονίες και εγκλήματα που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη και καταγράφτηκαν ως μοναδικά στα εγκληματολογικά μας χρονικά θα βγαίνουν από τη φυλακή! Ούτε απέδρασαν ούτε φρόντισαν γι’ αυτούς τα γνωστά κυκλώματα που οδηγούν σε σκανδαλώδεις αποφάσεις. Το πράσινο φως για την έξοδό τους στην κοινωνία, προτού εκτίσουν το σύνολο των ποινών τους, άναψε η ίδια η πολιτεία! Το Συμβούλιο Χαρίτων, σε ρόλο άχαρο, και τα μέλη του, εγκλωβισμένα σε μια περίεργη τουλάχιστον αντίληψη επιείκειας, οδηγήθηκαν σε αποφάσεις που ανατρέπουν πλήρως την ουσιαστική έννοια του ποινικού κολασμού.

    Με γνωμοδοτήσεις των μελών του, ανωτέρων δικαστικών λειτουργών και έμπειρων παραγόντων του υπουργείου δικαιοσύνης, άνοιξαν οι πόρτες των φυλακών για δράστες που καταδικάστηκαν ακόμα και τετράκις εις θάνατον για πρωτοφανή εγκλήματα! (…)Ποινή τετράκις εις θάνατον για τέσσερις φόνους μετατράπηκε σε εικοσιπέντε χρόνια φυλάκιση, με αποτέλεσμα ο δράστης να αποφυλακίζεται σε ηλικία 43 ετών, ισόβια για ειδεχθείς ανθρωποκτονίες έγιναν είκοσι χρόνων φυλάκιση και ποινή καθείρξεως 16 χρόνων, η οποία μάλιστα επεβλήθη προ διετίας, μετατράπηκε σε φυλάκιση 4 χρόνων!

    Οι αποφάσεις για το μετριασμό της ποινής των καταδίκων δημοσιεύτηκαν ήδη υπό τον τύπο του προεδρικού διατάγματος στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης στο φύλλο 209 της 31/10. Καμιά δυνατότητα νομικής ανατροπής τους πλέον δεν υπάρχει. Τα διατάγματα φέρουν την υπογραφή του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος κατά το νόμο έχει τον τελευταίο λόγο για την απονομή χάριτος και το μετριασμό των ποινών των καταδίκων. Οι γνωμοδοτήσεις του Συμβουλίου Χαρίτων υπήρξαν για όλες τις υποθέσεις θετικές και ο Υπουργός Δικαιοσύνης δε διαφώνησε με καμιά.

    Όταν λέμε ισόβια, σπανίως το εννοούμε

    Όταν λέμε ισόβια, τι ακριβώς εννοούμε; Η ποινή της ισοβίου καθείρξεως σημαίνει ότι ο καταδικασθείς θα μείνει στη φυλακή εφ’ όρου ζωής. Η δικαστηριακή πρακτική όμως και οι νομοθετικές ρυθμίσεις έχουν μετατρέψει τα ισόβια σε ηπιότερες ποινές, δηλαδή σε καθείρξεις που δεν ξεπερνούν τα 25 χρόνια. Πώς γίνεται αυτό;

    Η νομοθεσία δίνει το δικαίωμα στους ισοβίτες, όταν συμπληρώσουν 20 χρόνια εκτίσεως της ποινής τους, να υποβάλουν αίτηση για προσωρινή απόλυση. Η αίτηση εκδικάζεται από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο και γίνεται δεκτή, όταν συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις: ο κατάδικος να έχει επιδείξει καλή διαγωγή στη φυλακή, η έρευνα του παρελθόντος βίου του να παρέχει την προσδοκία ότι στο μέλλον θα ζήσει έντιμα και επιπλέον να έχει επέλθει ικανοποίηση του παθόντος. (…)

    Άδικο κράτος δικαίου

    Ιωάννα Μάνδρου, εφ. Το Βήμα, 22/10/1995

    Το δικαστικό θέατρο του παραλόγου

    Τα παράλογα της δικαστικής μας πραγματικότητας δεν έχουν τελειωμό! Οι πολίτες, όταν παρανομούν, υφίστανται μέχρι κεραίας τις συνέπειες του νόμου. Κάθονται στο εδώλιο ακόμα και για υποθέσεις όπως αυτή που πρόσφατα συγκλόνισε την κοινή περί δικαίου συνείδηση, όταν ένας ανύποπτος πολίτης βρέθηκε κατηγορούμενος, γιατί είχε την εντιμότητα να παραδώσει στην Αστυνομία ένα πλαστό πεντοχίλιαρο, που «έπεσε» στα χέρια του. Αν όμως η δίκη και η αθώωσή του έθεσαν τέρμα στην πρωτάκουστη περιπέτειά του, δε συμβαίνει δυστυχώς το ίδιο με χιλιάδες διαδίκους που είχαν την τόλμη-διότι περί αυτού πρόκειται-να προσφύγουν στη δικαιοσύνη και να αναζητήσουν δικαίωση, καταγγέλλοντας παράνομες πράξεις και παραλείψεις των οργάνων του κράτους.

    Όταν το κράτος είναι ο αντίδικος του πολίτη, τότε ισχύουν άλλα μέτρα και άλλα σταθμά! Ακόμη και αν η παρανομία των οργάνων της πολιτείας βεβαιωθεί με δικαστική απόφαση, οι αρμόδιοι κωφεύουν και η απόφαση πετιέται στον κάλαθο των αχρήστων. Ακόμα και οι αποφάσεις του ανωτάτου ακυρωτικού δικαστηρίου, του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ)! Και για να ακριβολογούμε, κυρίως αυτές, μια και το ΣτΕ είναι εκείνο το δικαστήριο που επιλύει τις διαφορές των πολιτών με το κράτος.

    Η πρακτική αυτή, που τηρείται με θρησκευτική ευλάβεια από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, οδηγεί σε καταστάσεις που θυμίζουν θέατρο του παραλόγου. Οι πολίτες προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη, ακολουθούν τη διαδρομή ενός δικαστικού «Γολγοθά», δαπανούν χρήμα και χρόνο, εξαντλούν όλα τα ένδικα μέσα, φθάνουν ως το ανώτατο δικαστήριο, δικαιώνονται, αλλά η απόφασή τους παραμένει «γράμμα κενό». Οι αρμόδιοι της διοικήσεως μετ’ επιμονής αρνούνται να συμμορφωθούν κάθε φορά με τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας.

    Συνεχιζόμενη παρανομία

    Και όλα αυτά, διότι μπορεί η πολυνομία να είναι το ίδιο της νομοθετικής μας λειτουργίας, αλλά διάταξη που να εξαναγκάζει τα κρατικά όργανα να εφαρμόσουν όσα η δικαιοσύνη σε βάρος τους έκρινε δεν υπάρχει! Οι κατά καιρούς απόπειρες θεσμοθετήσεως παρομοίων διατάξεων δεν ευδοκίμησαν. Όπως δεν εισακούστηκαν και οι εκκλήσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας κραυγή για την αποκατάσταση της νομιμότητας , το οποίο κάθε χρόνο αποστέλλει έκθεση στον Πρωθυπουργό (η τελευταία εστάλη πριν από ένα χρόνο) και κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για τη συνεχιζόμενη παρανομία.

    Προς αντιμετώπιση της συστηματικής αρνήσεως των κρατικών οργάνων να συμμορφωθούν στις δικαστικές αποφάσεις, το 1984 με νόμο θεσμοθετήθηκε ειδική επιτροπή, που λειτουργεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας, στην οποία μπορούν οι πολίτες που έχουν δικαιωθεί «στα χαρτιά» να προσφύγουν και να ζητήσουν από τη διοίκηση να εφαρμόσει όσα η δικαιοσύνη έχει αποφασίσει. Πράγματι, πολλοί κατά καιρούς προσέφυγαν, αλλά ουσιαστικά τίποτα δεν έγινε. Η επιτροπή πρόεδρός της είναι ο αντιπρόεδρος του ΣτΕ κ. Κίμων Χαλαζωνίτης «καταδίκασε» το αρμόδιο σε κάθε υπόθεση κρατικό όργανο, γιατί αγνοεί τις δικαστικές αποφάσεις, αλλά οι πολίτες που δικαιώθηκαν ακόμη «περιμένουν στο ακουστικό τους» (…).

    Πλάτων, Κρίτων, 11 κ.ε.

    Βασίλειος Τόγιας-Ευάγγελος Ρούσσος, Φιλοσοφικά Κείμενα, Γ’ Γυμνασίου, Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 91986, σελ. 71 κ.ε.)

    (…) Να πώς πρέπει να σκεφτείς για να καταλάβεις: Την ώρα που εμείς ετοιμαζόμαστε να δραπετεύσουμε από δω, ή πες την όπως θέλεις μια τέτοια πράξη, αν έρθουν οι Νόμοι και η Πολιτεία, σταθούν ξαφνικά μπροστά μας και μας ρωτήσουν:

  • Για πες μας, Σωκράτη, τι έχεις στο νου σου να κάνεις; Άλλο τίποτα, ή σκέπτεσαι μ’ αυτό το έργο που αποτολμάς να αφανίσεις κι εμάς τους Νόμους και ολόκληρη την Πολιτεία, όσο σου περνάει από το χέρι; Ή φαντάζεσαι πως είναι δυνατόν να στέκεται όρθια και να μην έχει αναποδογυριστεί εκείνη η Πολιτεία, όπου οι αποφάσεις των δικαστηρίων δεν ισχύουν καθόλου, αλλά ακυρώνονται και καταργούνται από οποιονδήποτε πολίτη;
  • Τι θ’ απαντήσουμε, Κρίτων, σ’ αυτά και σ’ άλλα παρόμοια ερωτήματα; Γιατί πολλά θα μπορούσε να πει κανείς, και μάλιστα ένας ρήτορας, για να υπερασπίσει τούτο το νόμο, που πάμε εμείς να καταλύσουμε, και που ορίζει να έχουν κύρος οι αποφάσεις των δικαστηρίων. Ή μήπως θα αποκριθούμε σ’ αυτούς:

  • Μάλιστα, θέλουμε να καταλύσουμε αυτό το νόμο, γιατί η πολιτεία δεν έκρινε δίκαια την υπόθεση στο δικαστήριο, όταν μας καταδίκαζε, και μας αδίκησε.
  • Αυτά θα πούμε ή τίποτ’ άλλο; (…)

    Η φενάκη της ποινής

    Θανάσης Παπαχρίστου-Καθηγητής στο Νομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών (=Γιαβρής Άρης, Η οργάνωση του λόγου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1990, τ. Β’, σελ. 56-57)]

    Η αντίληψη ότι η ποινή συνιστά αποτελεσματικό μέσο για την πρόληψη της εγκληματικότητας και γενικότερα για την τήρηση των νόμων είναι ασφαλώς ευρύτατα διαδεδομένη. Η ποινική κύρωση εμφανίζεται σαν εύκολη και ριζική λύση, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η εγκληματικότητα, με αποτέλεσμα η ποινικοποίηση μορφών συμπεριφοράς που αποκλίνουν από τα συνηθισμένα πρότυπα να συμβαδίζει με την τάση για επαύξηση των απειλούμενων ποινών, όταν διαπιστώνεται κάποια έξαρση της εγκληματικότητας.

    Η νομοθετική αυτή στάση αποδίδει κάποια υπερβολική εμπιστοσύνη στη δυνατότητα της ποινής να επηρεάσει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Η ποινική κύρωση μπορεί να υποδηλώνει, τις περισσότερες τουλάχιστον φορές, την κοινωνική απαξία ορισμένων πράξεων, δεν αποτελεί όμως τη θαυματουργή συνταγή για την πρόληψη της εγκληματικότητας ούτε βέβαια για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων, που συχνά συνδέονται άρρηκτα μ’ αυτή. Η ποινική κύρωση συχνά εξορκίζει το κακό, χωρίς και να το ξεριζώνει.

    Έγκλημα και τιμωρία

    Η πεποίθηση ότι η ποινή είναι δυνατό να αποτρέψει το έγκλημα στηρίζεται στην εκφοβιστική λειτουργία της ποινικής κύρωσης. Κάθε ποινή, όσο ήπια κι αν εμφανίζεται, είναι ένα κακό, που θίγει βασικά ανθρώπινα αγαθά, όπως η ζωή, η τιμή, η ελευθερία, η περιουσία του ατόμου. Η απειλή και η επιβολή της ποινής εξαναγκάζει τα μέλη κάθε κοινωνίας να συμμορφώνονται, εκόντα άκοντα, στα επιβαλλόμενα από το νόμο πρότυπα συμπεριφοράς. Η εκφοβιστική αυτή λειτουργία της ποινής, που συχνά συνυφαίνεται με την προσπάθεια, διά μέσου της απειλής ποινών, κάποιας διαπαιδαγώγησης του ατόμου, ώστε να εσωτερικεύει την απαγόρευση του ποινικού νόμου, υπήρξε πάντοτε το αναγκαίο σύνδρομο της ποινικής καταστολής.

    Ακόμη και σε εποχές κατά τις οποίες το βάρος της ποινικής καταστολής έπεφτε περισσότερο στο στιγματισμό και την εξόντωση του ενόχου, ώστε να απαλλάσσεται η κοινωνία από τη μιασματική του παρουσία, παρά στην πρόληψη από την εγκληματικότητα, το εκφοβιστικό μήνυμα της ποινής πάντοτε υπολάνθανε.

    Τα πάθη των νόμων

    Πλωρίτης Μάριος, Τα πάθη των νόμων, Το Βήμα, 5/3/95

    Πάει ολόκληρος αιώνας από τότε που ο Εμμανουήλ Ροΐδης έγραφε στις «Σκνίπες» της εφημερίδας του «Ασμοδαίος»: «Καθ’ ην ώραν πίπτει βροχή νομοσχεδίων, λαμβάνει και ο "Ασμοδαίος" το θάρρος να υποβάλει το ακόλουθον: "Περί τηρήσεως των κειμένων νόμων"». Σάρκαζε έτσι ο απαράμιλλος εκείνος σατιρικός το θαυμάσιο και αειθαλές νεοελληνικό έθιμο να ψηφίζονται νόμοι και να μην τηρούνται.

    Σε ρυθμό… χελώνας

    Εφ. Τα Νέα, 13/1/1996

    Οι πλέον «αδικημένοι» και οι περισσότερο ταλαιπωρημένοι στην Ευρώπη θεωρούνται σήμερα οι Έλληνες πολίτες, που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη δικαιοσύνη, αφού οι ελληνικές αρχές θεωρούνται οι χειρότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά την έγκαιρη εκδίκαση δικαστικών υποθέσεων για την απονομή δικαιοσύνης.

    Όπως αποκάλυψαν χθες από τη Θεσσαλονίκη ανώτεροι δικαστικοί λειτουργοί, που συμμετέχουν σε επιστημονική ημερίδα με θέμα «Δικαστής και Κοινωνία», οι Ευρωπαίοι συνάδερφοί τους εκπλήσσονται μόλις πληροφορούνται ότι σε ελληνικά ποινικά δικαστήρια εκδικάζονται πενήντα και εξήντα υποθέσεις την ημέρα και ότι σε πολλές δικαστικές υπηρεσίες της χώρας απαιτούνται πολλές φορές μέχρι και δέκα χρόνια, για να ολοκληρωθεί και να τελεσιδικήσει μια υπόθεση.

    «Πολλές φορές χρειάζονται μέχρι και έξι μήνες, για να καθαρογραφεί μια δικαστική απόφαση. Οι ξένοι συνάδερφοί μας μένουν έκπληκτοι με την καθυστέρηση που απονέμεται η δικαιοσύνη στην Ελλάδα. Είναι ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα, αλλά δε φταίνε γι΄ αυτό ούτε οι δικαστές ούτε οι εισαγγελείς (sic!;!). Βασική αιτία είναι η έλλειψη χρημάτων», δήλωσε χθες στη διάρκεια συνέντευξης τύπου που δόθηκε στη Θεσσαλονίκη, με την ευκαιρία της έναρξης των εργασιών της επιστημονικής ημερίδας, ο πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Δικαστικών Λειτουργών για τη Δημοκρατία και τις ελευθερίες και σύμβουλος Επικρατείας κ. Γιώργος Σταυρόπουλος.

    Πάνω από το 60% των υποθέσεων αναβάλλονται στο Εφετείο

    Εφ. Τα Νέα, 30/10/1996

    Ξεπερνά το 60% ο αριθμός των υποθέσεων που αναβάλλονται λόγω του φόρτου εργασίας στο Εφετείο της Αθήνας και το πρόβλημα που δημιουργείται από τον όγκο των δικογραφιών που εκκρεμούν προς εκδίκαση αποκτά πλέον εκρηκτικές διαστάσεις. Αυτό ανέφερε ο εισαγγελέας εφετών Αθήνας Γ. Αρβανίτης σε χθεσινή συζήτηση που διοργάνωσε η Ελληνική Εταιρεία Ποινικού Δικαίου, σημειώνοντας ότι η λήψη άμεσων μέτρων για την αποσυμφόρηση του δικαστηρίου είναι πλέον επιτακτική ανάγκη. (…) Ο υπουργός τόνισε ότι θα επιταχυνθούν οι εργασίες για την ανέγερση του νέου κτηριακού συγκροτήματος, όπου θα στεγασθεί το Εφετείο Αθήνας (...).

    (…) Εκκρεμεί η εκτέλεση 1.000.000 καταδικαστικών αποφάσεων λόγω ελλείψεως υποδομής στα δικαστήρια, με αποτέλεσμα να προκαλείται στο δημόσιο ζημία πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων (…). Κάθε χρόνο κατατίθενται περίπου 230.000 μηνύσεις και εκδικάζονται μόνο 70.000, με αποτέλεσμα να εκκρεμούν εκατοντάδες χιλιάδες υποθέσεις, γεγονός που οδηγεί στην αρνησιδικία (…).

    Όλοι βολεύονται με την επιστράτευση

    Γιώργος Τσακίρης, εφ. Ελευθεροτυπία

    Υπό το απειλητικό και δυσβάστακτο καθεστώς της γενικής επιστράτευσης λειτουργούν η ελληνική κοινωνία και οικονομία εδώ και 20 έτη. Το έκτακτο λόγω Κυπριακού μέτρο τείνει να μονιμοποιηθεί. Κρατικές υπερεξουσίες, δυνατότητα πάσης φύσεως επιστράτευσης αλλά και επίταξης, ακόμα και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, κρέμονται πάνω από το κεφάλι του έλληνα πολίτη από το 1974.

    «Tρελοί» νόμοι του 1870 ισχύουν το 2004!

    ΜΙΝΑ ΜΟΥΣΤΑΚΑ, ΣΤΕΛΙΟΣ ΒΡΑΔΕΛΗΣ, εφ, Τα Νέα, 4/12/2004

    Aπαγορεύονται οι μονομαχίες και η παρακώλυση προμήθειας ψωμιού

    Οι «σκονισμένοι» νόμοι είναι χιλιάδες και προκαλούν θυμηδία ή αμηχανία ακόμα και σε δικαστές, εισαγγελείς και δικηγόρους. Kι όμως ισχύουν ακόμα, έστω κι αν έχουν αλλάξει τα πάντα τα τελευταία 130 χρόνια

    «H άγνοια νόμου απαγορεύεται», ορίζει μία από τις γνωστότερες διατάξεις του Ποινικού μας Κώδικα. Ωστόσο, υπάρχουν νόμοι που είναι σε ισχύ από το έτος 1870, τους όποιους... αγνοούν ακόμη και έγκριτοι νομικοί.

    Μάλιστα, ισχύουν ακόμα διατάξεις που δεν διδάσκονται ποτέ ούτε στους φοιτητές των Νομικών Σχολών αλλά ούτε στη Σχολή των Δικαστών - παράδειγμα, εκείνες που ορίζουν τις ποινές για τις... μονομαχίες! Οι παρωχημένοι ειδικοί νόμοι είναι χιλιάδες και πολλές φορές προκαλούν θυμηδία ή αμηχανία ακόμη και σε δικαστές, εισαγγελείς, δικηγόρους, αλλά και σε πολίτες που με έκπληξη ανακαλύπτουν ότι παραβίασαν διατάξεις περί... απατηλής επίτευξης συνουσίας ή παρακώλυσης... προμήθειας ψωμιού. Άλλες φορές πάλι, πολίτες κινδυνεύουν να καθήσουν στο εδώλιο, γιατί παρακολούθησαν θεατρικό έργο με... κομμουνιστικές αναφορές - μιας και ο σχετικός νόμος δεν έχει καταργηθεί!

    Οι ανάγκες της σύγχρονης ζωής θα έπρεπε να είχαν θέσει τους νόμους αυτούς στο χρονοντούλαπο της Δικαιοσύνης.

    Δεν τους έχουν ακουστά. Κι όμως - έστω και τυπικά - εξακολουθούν να ισχύουν ακόμη και σήμερα. Δεν είναι τυχαίο που ένας από τους πιο σημαντικούς καθηγητές της Νομικής Επιστήμης, ο Βασίλης Οικονομίδης, όταν του εζητείτο να συντάξει μία γνωμοδότηση, συνήθιζε - όπως λέγεται - να κλείνει με την ίδια πάντα φράση: «Αύτη είναι η εμή γνώμη, πλην αν άλλος νόμος ορίζει»!

    Ούτε τους καταλαβαίνουν. Ο γενικός γραμματέας της Ένωσης Εισαγγελέων κ. Σπύρος Μουζακίτης αναγνωρίζει ότι «υπάρχει πληθώρα ειδικών ποινικών νόμων, που ισχύουν από τις αρχές του 1900 και ακόμα πιο πίσω».

    Και αναφέρει ως παράδειγμα τον νόμο 2048 του 1914 «περί αθέμιτου ανταγωνισμού», που εξακολουθεί να καλύπτει και σήμερα τις ανάγκες της σύγχρονης αγοράς, αν και οι αλλαγές που έχουν μεσολαβήσει τα χρόνια που πέρασαν, είναι τεράστιες. Τί γίνεται όταν ένας συνάδελφός του καλείται να εφαρμόσει μία απ' αυτές τις αναχρονιστικές διατάξεις; Ο εισαγγελέας παραδέχεται πως «οι νόμοι αυτοί δεν είναι παλαιοί μόνο στο πνεύμα τους, αλλά και στη διατύπωσή τους, με αποτέλεσμα δύσκολα να γίνονται κατανοητοί από νέους δικαστές που δεν έχουν ούτε καν διδαχθεί την καθαρεύουσα στην οποία είναι γραμμμένοι όλοι αυτοί οι νόμοι».

    Χρειάζονται πρωτοβουλίες. «H πλειονότητα των νόμων είναι δέσμιοι της εποχής τους. Χρειάζεται λοιπόν να αναληφθούν οι αναγκαίες πρωτοβουλίες, ώστε η νομοθεσία μας να μη μένει πίσω από την εξέλιξη της κοινωνίας, αλλά στο μέτρο του δυνατού να την επηρεάζει θετικά», αναφέρει ο καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, κ. Ηλίας Αναγνωστόπουλος.

    Βεβαίως, αλλαγές γίνονται, αν και περιορισμένες: Μέσα στον κυκεώνα των απολιθωμένων διατάξεων υπάρχουν και κάποιες, που έστω και με καθυστέρηση άλλαξαν για να αντιμετωπίσουν σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα, όπως είναι η αποποινικοποήση της μοιχείας και ο γάμος μεταξύ αλλοθρήσκων.

    Γ) Βιβλιογραφία