ΕπιπλέονΕπιπλέον

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Προβλήματα σύγχρονων κοινωνιών

Α'. Σχεδιάγραμμα

✍Θέμα: «Ως εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας του σχολείου σου να συντάξεις μια επιστολή που να απευθύνεται στον Πρόεδρο του ελληνικού Κοινοβουλίου, στην οποία να αναφέρεσαι στα προβλήματα που απασχολούν τις σύγχρονες κοινωνίες και να προτείνεις λύσεις στο πλαίσιο των αρχών και των διαδικασιών της Δημοκρατίας» [400-500 λέξεις περίπου] (Στα πλαίσια του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Δημοκρατίας)

Πρόλογος

Κυρίως Θέμα

Ε1. Προβλήματα που απασχολούν τις σύγχρονες κοινωνίες

Ε2. Λύσεις στο πλαίσιο των αρχών και των διαδικασιών της Δημοκρατίας

Επίλογος

Β'. Κείμενα

Οι επτά στόχοι για τη νέα χιλιετία

The Guardian, εφ. Καθημερινή, 16/12/2007

Η αναφορά προόδου της Unicef για φτώχεια, πείνα, ασθένειες διαπιστώνει σημαντικά βήματα, ωστόσο χρειάζεται να γίνουν ακόμα πολλά

Οι στόχοι για την ανάπτυξη στη νέα χιλιετία που έθεσαν στα τέλη του περασμένου αιώνα τα Ηνωμένα Εθνη συνέθεσαν το πιο φιλόδοξο αναπτυξιακό πρόγραμμα στα χρονικά της ανθρωπότητας. Μολονότι πρόσφατα στατιστικά στοιχεία δείχνουν μείωση του αριθμού των οικογενείων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και παρά το γεγονός ότι ολοένα και περισσότερα νεογνά επιβιώνουν σήμερα τις πρώτες εβδομάδες μετά τη γέννα, η τελευταία αναφορά προόδου της Unicef υπογραμμίζει την ανάγκη άμεσης δράσης, προκειμένου να καταστεί δυνατή η επίτευξη των στόχων του αναπτυξιακού προγράμματος μέχρι το 2015. Εξετάζουμε επτά από τους στόχους και εκτιμούμε την πρόοδο που έχει επιτευχθεί.

Στόχος 1: Η εξάλειψη της ακραίας φτώχειας και της πείνας

Πρώτο βήμα: Η μείωση κατά το ήμισυ του ποσοστού των ανθρώπων που υπόφεραν από την πείνα το 1990. Η μείωση κατά το ήμισι του ποσοστού των ανθρώπων το ημερήσιο εισόδημα των οποίων είναι μικρότερο του ενός δολαρίου.

Προς όφελος της επίβλεψης της μάχης κατά της πείνας, τα Ηνωμένα Εθνη έθεσαν ως μέτρο τον αριθμό των παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών το βάρος των οποίων είναι λιγότερο του φυσιολογικού. Το 1990, το 32% των παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών στις αναπτυσσόμενες χώρες ζύγιζαν λιγότερο του φυσιολογικού με αποτέλεσμα οι πιθανότητες να αρρωστήσουν ή να πεθάνουν να είναι ιδιαίτερα αυξημένες. Σήμερα το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί στο 27%. Σημαντική προόδος έχει σημειωθεί στις χώρες της Ανατολικής Ασίας, του Ειρηνικού και της ανατολικής Ευρώπης. Συνολικά 58 κράτη βρίσκονται κοντά στην επίτευξη του στόχου της εξάλειψης της ακραίας φτώχειας μέχρι το 2015.

Παρά ταύτα, 143 εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών εξακολουθούν να υποφέρουν από το πρόβλημα του υποσιτισμού στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Τα μεγαλύτερα ποσοστά παρατηρούνται στη νότια Ασία, όπου το 54% των παιδιών κάτω των πέντε ετών υποσιτιζόταν το 1990. Το 2006, πάντως, το ποσοστό αυτό μειώθηκε κατά οκτώ ποσοστιαίες μονάδες. Στην Ασία, το ποσοστό των οικογενειών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας μειώθηκε από 41,1% το 1990 σε 29,5% το 2004. Δεν σημειώθηκε, ωστόσο, ουσιαστική πρόοδος στην υποσαχάρια Αφρική. Αν οι ρυθμοί της προόδου εξακολουθήσουν να είναι αργοί και εφόσον δεν βελτιωθεί η κατάσταση στην υποσαχάρια Αφρική τότε ο στόχος του 2015 θα χαθεί για 30 περίπου εκατομμύρια παιδιά.

Επιπλέον, η φτώχεια είναι περισσότερο διαδεδομένη στην υποσαχάρια Αφρική από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του πλανήτη. Το 1990, το 46,8% του πληθυσμού της υποσαχάριας Αφρικής ζούσε με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα. Το 2004, το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί κατά περίπου έξι ποσοστιαίες μονάδες. Χάρη στην ραγδαία οικονομική ανάπτυξη της Ασίας, τα επίπεδα της φτώχειας παγκοσμίως μειώθηκαν από 31,6% σε 19,2% και εφόσον συνεχιστούν αυτοί οι ρυθμοί προόδου ο στόχος του 2015 θα επιτευχθεί.

Αναφορά προόδου: Ο στόχος για την παγκόσμια φτώχεια είναι εφικτός, όχι όμως και αυτός της καταπολέμησης της πείνας.

Στόχος 2: Η επαρκής εκπαίδευση όλων των κατοίκων του πλανήτη

Πρώτο βήμα: Να διασφαλιστεί ότι μέχρι το 2015 όλα τα παιδιά του κόσμου, ανεξαρτήτως φύλου, θα είναι σε θέση να ολοκληρώνουν ομαλά την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Οι δύο ενδείξεις με τις οποίες τα Ηνωμένα Εθνη υπολογίζουν την πρόοδο σ’ αυτόν τον τομέα είναι το ποσοστό των παιδιών που εγγράφονται σε δημοτικά σχολεία και αυτό εκείνων που τελειώνουν την έκτη δημοτικού. Τόσο οι αναπτυγμένες, όσο και οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν καταβάλει σημαντική προσπάθεια για την επίτευξη του στόχου της εκπαίδευσης, ενώ η αναφορά της Unicef κάνει λόγο για «ουσιαστική πρόοδο». Εν μέρει ως αποτέλεσμα της διαγραφής των χρεών, χώρες όπως η Τανζανία βρίσκονται κοντά στον στόχο της συμμετοχής του 100% των παιδιών στα προγραμμάτα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης μέχρι το 2015. Παρά ταύτα, η αφρικανική ήπειρος στο σύνολό της δύσκολα θα καταφέρει να πετύχει τον στόχο εκτός και αν σημειωθεί αναπάντεχη και ραγδαία πρόοδος την προσεχή επταετία.

Σύμφωνα με την αναφορά της Unicef η βασική εκπαίδευση παρέχεται σήμερα το 85% των παιδιών ηλικίας από 6 μέχρι 12 ετών. Το ποσοστό αυτό, ωστόσο, μειώνεται σε 70% και 62% στην ανατολική και στην κεντρική Αφρική αντίστοιχα. Από το 2002 μέχρι το 2005, ο αριθμός των παιδιών εκτός σχολείου μειώθηκε από 115 εκατομμύρια σε 93 εκατομμύρια. Σαράντα ένα εκατομμύρια απ’ αυτά βρίσκονται στην υποσαχάρια Αφρική και 31,5 ζουν στη νότια Ασία.

Επιπλέον, τα ποσοστά των παιδιών που παρακολουθούν τα μαθήματα είναι σαφώς μικρότερα από τα ποσοστά εκείνων που έχουν εγγραφεί στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Στην ανατολική Αφρική, για παράδειγμα, τρία στα πέντε παιδιά παρακολουθούν τα μαθήματα. Παράλληλα, η Unicef υπογραμμίζει ότι πολλοί εκ των μαθητών είναι άνω των 12 ετών, καθώς πολλά παιδιά απορροφίθηκαν αργά από το εκπαιδευτικό σύστημα.

Αναφορά προόδου: Υπάρχουν σήμερα 86 χώρες που ακόμα δεν έχουν πετύχει τον στόχο της καθολικής συμμετοχής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Με τα σημερινά δεδομένα 58 απ’ αυτές της χώρες δεν θα πετύχουν τον στόχο μέχρι το 2015. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι η πρόοδος θα επιταχυνθεί τα επόμενα χρόνια, καθώς οι χώρες που τα κατεφέρνουν ήδη καλύτερα στον τομέα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης επιδιώκουν πλέον την επέκταση της δευτεροβάθμιας.

Στόχος 3: Η μείωση της παιδικής θνησιμότητας

Πρώτο βήμα: Η μείωση κατά 2/3 του ποσοστού θνησιμότητας των παιδιών κάτω των πέντε ετών στο διάστημα 1990 - 2015

Η Unicef πανηγύρισε πρόσφατα μια σημαντική νίκη στον αγώνα για τη μείωση των θανάτων μεταξύ νεογνών στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Το 2006, για πρώτη φορά από τη στιγμή της δημιουργίας στατιστικού αρχείου για το εν λόγω ζήτημα, ο αριθμός των παιδιών που πέθαναν πριν τα πέμπτα τους γενέθλια μειώθηκε από 10 εκατομμύρια ετησίως σε 9,7.

Παρά ταύτα, οι θάνατοι νεογνών εξακολουθούν να είναι ανησυχητικά πολλοί. Τα ποσοστά θνησιμότητας είναι σαφώς μεγαλύτερα στην υποσαχάρια Αφρική απ’ οποιαδήποτε άλλη περιοχή του πλανήτη. Το 1990, 187 νεογνά και μικρά παιδιά κάτω των πέντε ετών πέθαιναν για κάθε 1.000 γεννήσεις. Μέχρι πέρυσι τα παραπάνω στοιχεία είχαν ελαφρώς βελτιωθεί με τον αριθμό των θανάτων ανά 1.000 γέννες να πέφτει στους 160. Η νότια Ασία, από την πλευρά της, εξακολουθεί μεν να παρουσιάζει τη δεύτερη μεγαλύτερη θνησιμότητα μικρών παιδιών στον κόσμο, πλην όμως στην περιοχή έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος τα τελευταία χρόνια. Το 1990, η αντιστοιχία θανάτων μικρών παιδιών ή νεογνών και γέννων ήταν 123 προς 1.000. Σήμερα, ωστόσο, 83 παιδιά κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν για κάθε 1.000 γέννες.

Εφόσον, τελικά, επιτευχθεί ο στόχος του 2015, εκείνο το έτος μόνο θα έχουν σωθει οι ζωές 5,4 εκατομμυρίων παιδιών. Οι περισσότεροι θάνατοι, πάντως, συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της γέννας ή λίγο μετά (37%), αλλά η προσβολή από ασθένειες, όπως η πνευμονία (19%), η διάρροια (17%)και η ελονοσία (8%), αφαιρούν επίσης σημαντικό αριθμό ζωών. Το δυσάρεστο είναι ότι πρόκειται για ασθένειες ή προσβολή των νεογνών από τις οποίες μπορεί να αποτραπεί.

Ενθαρρυντική είναι, ωστόσο, η επιτυχία του συστηματικού εμβολιασμού στην υποσαχάρια Αφρική, χάρη στον οποία κατέστη εφικτή η μείωση των θανάτων από ιλαρά κατά 75% την περίοδο 1999 - 2005. Είναι, επίσης, θετικό ότι όταν οι μητέρες φέρνουν τα παιδιά τους για εμβολιασμό τους παρέχονται δίχτυα για το κρεβάτι -με στόχο την προστασία των παιδιών από τα τσιμπήματα εντόμων που μεταφέρουν τον ιό της ελονοσίας- βιταμίνες και άλλα φάρμακα.

Αναφορά πρόοδου: Βρισκόμαστε πολύ μακριά από την επίτευξη του στόχου.

Στόχος 4: Η βελτίωση της μητρικής υγείας

Πρώτο βήμα: Η μείωση κατά 2/3 του ποσοστού θνησιμότητας των εγκύων γυναικών του 1990.

Μισό εκατομμύριο γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της γέννας - η συντριπτική τους πλειοψηφία στην υποσαχάρια Αφρική και τη νότια Ασία. Ιδιαίτερα στη υποσαχάρια Αφρική η απόφαση μιας γυναίκας να κάνει παιδί θεωρείται ριψοκίνδυνη. Εκεί, οι πιθανότητες μιας γυναίκας να πεθάνει στη γέννα είναι μία στις είκοσι δύο, τη στιγμή που στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι μία στις οκτώ χιλιάδες.

Η συλλογή στοιχείων αναφορικά με τους θανάτους εγκύων στις αναπτυσσόμενες χώρες έχει αποδειχτεί εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Πολλά κράτη δεν διαθέτουν σύστημα καταγραφής θανάτων και επιπλέον οι θάνατοι από ασθένειες όπως η ελονοσία ή το έιτζ δεν καταγράφονται ως αίτια θανάτου των εγκυμονούσων, μολονότι η εγκυμοσύνη αυξάνει τις πιθανότητες προσβολής μιας γυναίκας απ’ αυτές.

Οι ειδικοί πιστεύουν ότι ο πάγκοσμιος μέσος όρος θνησιμότητας των εγκύων μειώθηκε μεταξύ του 1990 και του 2005, αλλά μόνο κατά 5,4%. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος του 2015, ο μέσος όρος θνησιμότητας των εγκύων πρέπει να μειώνεται κατά 5,4% περίπου σε ετήσια βάση. Παρά ταύτα και όσον αφορά την υποσαχάρια Αφρική δεν υφίσταται καν μικρή πρόοδος. Σύμφωνα με έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας, της Unicef και του Ταμείου για τον Πληθυσμό του ΟΗΕ, ο αριθμός των θανάτων εγκυμονουσών γυναικών αυξήθηκε την περίοδο 1990 - 2005 από 210.000 ετησίως σε 270.000.

Το 1/3 των θανάτων οφείλεται σε εσωτερική αιμορραγία και το 16% σε δηλητηριάσεις και ασθένειες, όπως το έιτζ. Η μείωση των θανάτων προϋποθέτει την παρουσία εξειδικευμένων νοσοκόμων κατά τον τοκετό. Τα κράτη της υποσαχάριας Αφρικής και της νότιας Ασίας δεν κατόρθωσαν να αυξήσουν σημαντικά την παρουσία των εξειδικευμένων νοσοκόμων στις γέννες (εξειδικευμένοι νοσοκόμοι ήταν παρόντες μόνο στο 43% των γεννών στην υποσαχάρια Αφρική του 1990. Σήμερα, εξειδικευμένοι νοσοκόμοι είναι παρόντες στο 47% των γεννών. Οσον αφορά τη Νότια Ασία, το 1990 εξειδικευμένοι νοσοκόμοι ήταν παρόντες στο 31% των γεννών. Σήμερα, εξειδικευμένοι νοσοκόμοι είναι παρόντες στο 40% των γεννών).

Ωστόσο, η περίθαλψη των εγκύων παρουσιάζει βελτίωση σ’ όλες τις περιοχές του κόσμου. Η πρόληψη της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης συνέβαλε στη μείωση των θανάτων κατά 1/4. Παρ’ όλα αυτά, η διαπίστωση ότι μόλις το 23% των γυναικών στην Αφρική χρησιμοποιεί κάποια μορφή αντισύλληψης είναι πολύ ανησυχητική.

Αναφορά πρόοδου: Πολύ μακριά από τον στόχο.

Στόχος 5: Η καταπολέμηση του έιτζ, της ελονοσίας και άλλων ασθενειών

Πρώτο βήμα: Να τερματιστεί η διάδοση του HIV και του έιτζ. Να τερματιστεί η διάδοση της ελονοσίας και άλλων θανατηφόρων ασθενειών.

Το ποσοστό των φορέων του HIV και εκείνων που πάσχουν από έιτζ μειώθηκε για πρώτη φορά φέτος στα 32,2 εκατομμύρια. Ο αριθμός των νέων μολύνσεων μειώθηκε στα 2,5 εκατομμύρια και πλέον οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η περίοδος ακμής του ιού ήταν στα τέλη της δεκατίας ’90 όταν προσέβαλε τρία εκατομμύρα ανθρώπους ετησίως. Παρά ταύτα, ο αριθμός των φορέων του HIV εξακολουθεί να αυξάνεται, καθώς περισσότεροι άνθρωποι επιβιώνουν για περισσότερα χρόνια, χάρη στις νέες μορφές θεραπείας. Παράλληλα, οι προσπάθειες ενημέωρσης των νέων ανθρώπων αναφορικά με το έιτζ και την αναγκαιότητα του προφυλακτικού δεν έχουν επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Μόλις το 24% των νέων ηλικίας από 15 μέχρι 24 ετών στις χώρες χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων κατανοεί σε ικανοποιητικό βαθμό τους τρόπους διάδοσης του έιτζ και τις συνέπειές του.

Την ίδια στιγμή, η ελονοσία σκοτώνει περισσότερους από 1 εκατομμύρια ανθρώπων ετησίως - το 80% πρόκειται για παιδιά κάτω των πέντε ετών στην υποσαχάρια Αφρική. Η χρήση των συγκεκριμένων φαρμάκων και τα μέτρα κατά της ελονοσίας που συνιστά η Παγκόσμια Οργάνωση για την Υγεία έχει υιοθετηθεί σε θεωρητικό επίπεδο απ’ όλα τα αφρικανικά κράτη, πλην όμως, σε πολλές περιπτώσεις δεν χορηγούνται στα παιδιά που τα έχουν πραγματικά ανάγκη. Ενώ 16 στις 20 χώρες έχουν τριπλασιάσει τη χρήση διχτυών κρεβατιού προς όφελος της προστασίας των παιδιών από τα κουνούπια που μεταφέρουν τον ιό, εν τούτοις ελάχιστες είχαν μέχρι το 2000 εκπληρώσει τον στόχο της κάλυψης του 60% των κρεβατιών με τα προστατευτικά δίχτυα. Στην υποσαχάρια Αφρική μόλις το 5% των παιδιών κοιμούνται υπό την προστασία τέτοιων διχτυών.

Αναφορά προόδου: Πιθανή η επίτευξη του στόχου, αλλά είναι ακόμα νωρίς για ασφαλή συμπεράσματα.

Στόχος 6: Η διασφάλιση της περιβαλλοντικής διάρκειας

Πρώτο βήμα: Η μείωση κατά το ήμισυ του ποσοστού των ανθρώπων που στρερούνται των βασικών συνθηκών υγιεινής στο διάστημα 1990 - 2015.

Καθώς η υγεία και η εκπαίδευση αποτελούν τις μεγαλύτερες προτεραιότητες του αναπτυξιακού προγράμματος για τη νέα χιλιετία, το ζήτημα της βασικής υγιεινής μοιάζει να έχει ξεχαστεί. Μολονότι ο αριθμός των ανθρώπων που απολαμβάνουν τις βασικές συνθήκες υγιεινής αυξήθηκε από 49% το 1990 σε 59% το 2004, η πρόοδος είναι πολύ αργή, προκειμένου να επιτευχθούν οι αρχικοί στόχοι. Με τα σημερινά δεδομένα και σύμφωνα πάντα με την αναφορά της Unicef θα χαθεί για περισσότερους από 500 δισεκατομμύρια ανθρώπους, παρά το γεγονός ότι ο ΟΗΕ κάνει λόγο για άμεση σχέση μεταξύ του στόχου της διάδοσης των βασικών συνθηκών υγιεινής και των υπολοίπων στόχων του προγράμματος παγκόσμιας ανάπτυξης.

Η απουσία βασικής καθαριότητας, η κακή υγιεινή και η έλλειψη καθαρού πόσιμου νερού ευθύνεται για τον θάνατο 1,5 εκατομμυρίων παιδιών ετησίως από ασθένειες που προκαλούν διάρροια. Πρόκειται, επίσης, για ασθένειες που κρατούν εκατομμύρια παιδιά -κυρίως κορίτσια- εκτός σχολείου για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία (2004), ο μισός σχεδόν πληθυσμός του πλανήτη (σχεδόν 2,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι) ζουν δίχως βασικές συνθήκες υγιεινής. Στην υποσαχάρια Αφρική, ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν δίχως πρόσβαση στη βασική υγιεινή αυξήθηκε κατά 100 εκατομμύρια από το 1990.

Αναφορά προόδου: Δεδομένου ότι η Unicef παραδέχεται ότι η έλλειψη πολιτικής υποστήριξης αποτελεί σημαντικό εμπόδιο, πρόκειται για τον στόχο με τις λιγότερες πιθανότητες να επιτευχθεί. Με τους σημερινούς ρυθμούς προόδου θα χρειαστούν εβδομήντα περίπου χρόνια για την επίτευξη του.

Στόχος 7: Η προώθηση της ισότητας μεταξύ των φύλων και η ενίσχυση των γυναικών

Πρώτο βήμα: Η εξάλειψη του φαινομένου της εγγραφής λιγότερων κοριτσιών στα πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα μέχρι το 2005 και σ’ όλα τα κλιμάκια της εκπαίδευσης μέχρι το 2015.

Το χάσμα στη συμμετοχή των αγοριών και των κοριτσιών στα οποία παρέχεται η πρωτοβάθμια εκπαίδευση μειώθηκε από 8% το 1990 σε 4% το 2005. Η Unicef, ωστόσο, υποστηρίζει ότι το πρόβλημα εξακολουθεί να είναι έντονο στην κεντρική και δυτική Αφρική, όπως και στη Μέση Ανατολή, αλλά και τη νότια Ασία. Μόλις το 2/3 των κρατών είχε πετύχει τον στόχο της ίσης συμμετοχής των δύο φύλων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση μέχρι το 2005.

Αναφορά προόδου: Με τα σημερινά δεδομένα ο στόχος της ισότητας των δύο φύλων δύσκολα θα επιτευχθεί.

Γ'. Βιβλιογραφία