Αρχική σελίδα → Ιστορία → Αρχαία ελληνική ιστορία

Είμαστε όλοι... Αφρικανοί

Στέφανος Κρίκκης, Εύη Ελευθεριάδου, εφ. Τα Νέα, 18/10/2003

Tα τελευταία επιστημονικά ευρήματα συμφωνούν με τη θεωρία της καταγωγής του ανθρώπου από την αφρικανική ήπειρο

Τρεις μελέτες επιβεβαιώνουν την αρχική θεωρία του Δαρβίνου

H ανακάλυψη νέων απολιθωμάτων σε συνδυασμό με νέες έρευνες DNA φαίνεται πως βάζει ένα τέλος στη μεγάλη κόντρα παλαιοανθρωπολόγων για την καταγωγή του σύγχρονου ανθρώπου. Σύμφωνα με τα ευρήματα, ο άμεσος πρόγονός μας εμφανίστηκε και εξελίχθηκε στην Αφρική και όχι σε πολλές ηπείρους ταυτόχρονα, όπως υποστηρίζουν οι υπέρμαχοι της αντίπαλης θεωρίας.

Ο homo erectus, όπως τον φαντάζονται οι επιστήμονες, ήταν προγενέστερος του άμεσου προγόνου του σύγχρονου ανθρώπου. Κρανίο του, ηλικίας ενός εκατομμυρίου ετών, έχει βρεθεί στην Αφρική

Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι η εξέλιξη του homo sapiens. Ο επιστημονικός όρος είναι homo sapiens sapiens ή «σύγχρονος ανατομικά homo sapiens». Οι προγενέστεροι πρόγονοι του σημερινού ανθρώπου με διαφορετική ανατομία αποκαλούνται πρωτόγονοι.

Οι δύο θεωρίες για την καταγωγή του ανθρώπου συζητούνται εδώ και δεκαετίες. Σύμφωνα με την ηλεκτρονική έκδοση του «American Scientist», η παλιότερη είναι αυτή που πρωτοπαρουσίασε ο Δαρβίνος και αναφέρει την Αφρική ως γενέτειρα του ανθρώπινου είδους. Εκεί εμφανίστηκε πρώτη φορά ο σύγχρονος άνθρωπος και από εκεί μεταπήδησε σε άλλες ηπείρους. H ηλικία του κυμαίνεται από 100.000 μέχρι 200.000 έτη. Όσοι υποστηρίζουν αυτή την εκδοχή, περιμένουν να βρουν τα παλιότερα ανθρώπινα απολιθώματα στην Αφρική και να έχουν βέβαια την ανάλογη ηλικία.

Οι υποστηρικτές της αντίθετης θεωρίας πιστεύουν ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αποτελεί εξέλιξη του προγενέστερου homo erectus, που έζησε πριν από ένα με δύο εκατομμύρια χρόνια και εμφανίστηκε ταυτόχρονα σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Αυτοί οι πληθυσμοί εξελίχθηκαν παράλληλα την ίδια χρονική περίοδο. Επειδή ήταν απομονωμένοι μεταξύ τους, ανέπτυξαν διαφορετικά εμφανισιακά χαρακτηριστικά, που ευθύνονται για τις σημερινές φυλετικές διαφορές.

Όσοι υποστηρίζουν αυτήν τη θεωρία, πιστεύουν πως τα απολιθώματα των σύγχρονων ανθρώπων βρίσκονται διάσπαρτα σε ολόκληρο τον παλιό κόσμο, προέρχονται από την ίδια χρονική περίοδο και μοιράζονται πολλά εξωτερικά χαρακτηριστικά με τους σημερινούς κατοίκους των περιοχών αυτών. Συμφωνούν, για παράδειγμα, πως οι Νεάντερταλ, μία αρχαϊκή μορφή ανθρώπου, είναι στενοί συγγενείς των σημερινών Ευρωπαίων. Όμως, τα τελευταία νέα τούς διαψεύδουν.

Τρεις διαφορετικές μελέτες και ανακαλύψεις υποστηρίζουν τη θεωρία της Αφρικής.

H πρώτη ανακάλυψη. Τον περασμένο Απρίλιο, η Σάρα Τίσκοφ του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ και οι συνεργάτες της παρουσίασαν τα αποτελέσματα μίας μεγάλης μελέτης γενετικής ανάλυσης του DNA 600 Τανζανών από 14 φυλές και τέσσερις γλωσσικές ομάδες. Ανέλυσαν το μιτοχονδριακό DNA, αυτό που πάντα χρησιμοποιείται για την ανίχνευση της καταγωγής, καθώς κληροδοτείται από τη μητέρα.

Οι επιστήμονες βρήκαν σημαντικές διαφοροποιήσεις στο DNA. Ανακάλυψαν επίσης ότι η γενεαλογία τους είναι πολύ παλιότερη από αυτή των κατοίκων της Νότιας Αφρικής, οι οποίοι είχαν ως τώρα το αρχαιότερο γνωστό DNA.

«Είναι πολύ πιθανό ότι η Εύα ήταν από την Ανατολική ή Βορειοανατολική Αφρική. Θα έλεγα ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι κατάγονται από την Αιθιοπία ή το Σουδάν», λέει η Τίσκοφ. Και μάλιστα, η ομάδα της προσδιόρισε την εμφάνισή τους 170.000 χρόνια πριν.

Το αντρικό κρανίο του homo sapiens idaltu βρέθηκε στην Αιθιοπία και είναι το παλιότερο και καλύτερα διατηρημένο απολίθωμα των άμεσων προγόνων μας. Έχει ηλικία 160.000 χρόνων

H δεύτερη ανακάλυψη. H ανακάλυψη τριών απολιθωμένων ανθρώπινων κρανίων τον περασμένο Ιούνιο στην περιοχή Χέρτο Μπούρι της Αιθιοπίας από μία διεθνή επιστημονική ομάδα είναι η δεύτερη επιβεβαίωση.

Στην ομάδα συμμετείχαν οι Τιμ Γουάιτ και Κλαρκ Χάουελ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, στο Μπέρκλεϊ, και ο ερευνητής Μπερχάν Ασφάου από την Αντίς Αμπέμπα. H ηλικία των κρανίων προσδιορίζεται στα 154.000 με 160.000 χρόνια.

Το μεγαλύτερο εύρημα είναι ένα κρανίο ενήλικου άντρα. Βρέθηκαν επίσης κομμάτι άλλου αντρικού κρανίου και κρανίο εξάχρονου ή επτάχρονου παιδιού.

Παρ' όλο που τα κρανία είναι μακρύτερα και πιο γερά από τα σημερινά, οι επιστήμονες αντιμετωπίζουν τους κατόχους τους ως τους παλιότερους homo sapiens που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα. «Είμαστε όλοι Αφρικανοί», λέει ο Τιμ Γουάιτ, συμφωνώντας με τα γενετικά ευρήματα της Τίσκοφ.

Οι αντίπαλοι της αφρικανικής θεωρίας υποστηρίζουν πως οι αρχαϊκοί Νεάντερταλ (ο σκελετός αριστερά), που εμφανίστηκαν αποκλειστικά στην Ευρώπη, είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του homo erectus και του σύγχρονου homo sapiens sapiens (δεξιά)

Παλιότερα κρανία από την περιοχή περιλαμβάνουν απολιθώματα homo erectus από την Ντάκα, ηλικίας ενός εκατομμυρίου ετών, και το αρχαϊκό κρανίο Μπόντο, 500.000 ετών. Άλλα ευρήματα στην Αιθιοπία και το Ισραήλ στηρίζουν επίσης τη θεωρία της αφρικανικής καταγωγής μας.

H τρίτη καθοριστική ανακάλυψη

Οι δύο προηγούμενες ανακαλύψεις στηρίζουν μεν τη θεωρία της Αφρικής, αλλά δεν αποκλείουν την αντίπαλη θεωρία για ταυτόχρονη εξέλιξη σε όλο τον κόσμο. Αυτή αναιρείται από την τρίτη επιστημονική έρευνα, που έγινε στη Γερμανία.

Αν ο σύγχρονος άνθρωπος εμφανίστηκε παράλληλα σε πολλές περιοχές, τότε οι Νεάντερταλ, αρχαϊκό είδος που συναντάται μόνο στην Ευρώπη, είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του Ευρωπαίου homo erectus και του σύγχρονου homo sapiens sapiens. Οι Νεάντερταλ έζησαν 200.000 με 27.000 χρόνια πριν.

Διάφορες γενετικές έρευνες, με σημαντικότερη αυτή του 1999 από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ, στο DNA Νεάντερταλ και μεταγενέστερων ανθρώπων δεν φανέρωσαν ομοιότητες μεταξύ τους, όπως ήλπιζαν οι αντίπαλοι της αφρικανικής θεωρίας.

Έτσι, τα κρανία Χέρτο δεν ανήκουν στους Αφρικανούς Νεάντερταλ. «Μας δείχνουν ότι οι άνθρωποι στην Αφρική είχαν ήδη αναπτύξει την ανατομία των σύγχρονων ανθρώπων ενώ οι Ευρωπαίοι Νεάντερταλ διέφεραν κατά πολύ», λέει ο Μπερχάν Ασφάου. «Μελετώντας αυτά τα κρανία και τις γενετικές αποδείξεις, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι οι Νεάντερταλ δεν είχαν καμία σχέση με τους σημερινούς ανθρώπους».