Νεάντερταλ ή Χόμο Σάπιενς;

Νίνα Κοντράρου Ρασσιά, εφ. Ελευθεροτυπία, 21/10/2010

«Ανήκομεν εις την Δύσιν» ή είμαστε απόγονοι του ανθρώπου της Μέσης Ανατολής;

Το ερώτημα αυτό βάλθηκε να απαντήσει η αρχαιολόγος Νίνα Κυπαρίσση - Αποστολίκα, σκάβοντας το σπήλαιο Θεόπετρας στην Καλαμπάκα. Μέχρι στιγμής θεωρεί πως οι άνθρωποι που άφησαν τα ίχνη τους εκεί -αποτυπώματα τεσσάρων πελμάτων 135.000 ετών, πιθανότατα παιδιών- ανήκουν στον Νεάντερταλ και όχι στον Χόμο Σάπιενς. Για να πει όμως με ακρίβεια, θα χρειαστεί να σκάψει βαθύτερα στρώματα, όπου ενδεχομένως να υπάρχει σκελετικό υλικό.

Ο Χόμο Σάπιενς εμφανίστηκε στην Ευρώπη πριν από 40.000 χρόνια, ενώ στη Μέση Ανατολή πριν από 100.000-120.000. Τα ευρήματα στη Θεόπετρα δείχνουν πως κατοικήθηκε από την Παλαιολιθική εποχή (100.000-135.000 χρόνια) μέχρι και τη Νεολιθική (3η χιλιετία). Ενδιάμεσα, εντός του σπηλαίου βρήκαν καταφύγιο αρκούδες, λύκοι, ύαινες και αγριόγατες. Το πέρασμα του ανθρώπου πιστοποιείται από λίθινα εργαλεία, υπολείμματα πηλού, καρπούς και αγγεία που βρέθηκαν, όπως θα δουν το Σάββατο το μεσημέρι οι προσκεκλημένοι στα επίσημα εγκαίνιά του.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει έργα στο σπήλαιο με κονδύλια του Γ' ΚΠΣ και έχει ήδη καταστεί επισκέψιμος. Εχουν γίνει διαμορφώσεις με κλίμακες, δρόμους και διαδρόμους, έχει κατασκευαστεί μια εξέδρα θέασης του σπηλαίου και τα ευρήματα έχουν αναδειχθεί με κατάλληλο φωτισμό. Τα ανθρωπολογικά ευρήματα της κ. Κυπαρίσση είναι έξι σκελετοί, τέσσερις της 7ης χιλιετίας π.Χ. και δύο του 14500 π.Χ. Μία από τις ταφές είναι ορατή, σκεπασμένη με πλεξιγκλάς.

Η έρευνα στους καρπούς αναμένεται να απαντήσει στο ερώτημα αν οι γνώσεις καλλιέργειας ήρθαν από τη Μέση Ανατολή ή αναπτύχθηκαν από τους γηγενείς. Τον τελευταίο καιρό, πάντως, οι αναλύσεις στα ιζήματα έδειξαν την ύπαρξη ηφαιστειακής τέφρας από την Ελλάδα και την Ιταλία, πράγμα που σημαίνει ότι η μία έκρηξη ηφαιστείου έγινε πριν από 60.000 χρόνια και η άλλη αργότερα. Δεν μπορούν ακόμη να πουν αν προέρχεται από την Αίτνα, τον Βεζούβιο ή κάποιο άλλο ηφαίστειο. Η έρευνα σε όλους τους τομείς συνεχίζεται, ώστε να βγουν χρήσιμα συμπεράσματα στο μέλλον.