→ Ιστορία → Αρχαία ελληνική ιστορία
Το Κέντρο Υγείας των Φαραώ
Αξιοθαύμαστοι γιατροί και φαρμακοποιοί στην αρχαία Αίγυπτο
Έξι στα δέκα συστατικά των αρχαίων αιγυπτιακών φαρμάκων χρησιμοποιούνται και σήμερα!
Εκτεταμένες αναλύσεις έχουν φέρει στο φως τα προβλήματα υγείας της Ασρού. Μπορεί να έζησε αρκετά χρόνια μετά τα 60 της, αλλά υπέφερε από βουλωμένες αρτηρίες, πνευμοκονίαση της ερήμου που προκλήθηκε εισπνέοντας άμμο, οστεοαρθρίτιδα, δισκοπάθεια, περιοδοντική νόσο και πιθανώς διαβήτη, καθώς και παράσιτα στο έντερό της και την ουροδόχο κύστη. Στα τελευταία χρόνια της πρέπει να υπέφερε πολύ από τους πόνους. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν πάντως ότι οι Αιγύπτιοι στην εποχή της είχαν αρκετές γνώσεις για να ανακουφίσουν κάποια από τα συμπτώματα.
Αιγυπτίων φάρμακα. Παρά την επικρατούσα αντίληψη για την πρωτιά των αρχαίων Ελλήνων στην Ιατρική, τα γραπτά που μελετούν τώρα οι επιστήμονες αποδεικνύουν πως πολλές από τις αιγυπτιακές ιατρικές συνταγές είναι εφάμιλλες των σημερινών. Οι γιατροί τους βασίζονταν στα φυτά και τα ζώα της περιοχής για να φτιάξουν φάρμακα σε υγρή μορφή, κρέμα, αλοιφή γνωρίζοντας τις ξεχωριστές ιδιότητές τους. Η Τζάκι Κάμπελ, στο Κέντρο Βιοϊατρικής Αιγυπτιολογίας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, πέρασε πέντε χρόνια μελετώντας εξονυχιστικά τους παπύρους που περιέχουν τα ιατρικά μυστικά των Αιγυπτίων. Η άγνωστη γλώσσα στην οποία είναι γραμμένοι οι πάπυροι αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για τη μελέτη τους. Οι μεταφραστές βασίζονται στα συμφραζόμενα για να ερμηνεύσουν το περιεχόμενό τους.
Πηγές- φάρμακα. «Δεν είμαι ειδική στη Γλωσσολογία, για αυτό χρησιμοποίησα την επιστήμη για να διαπιστώσω αν οι ιατρικές συνταγές σε αυτούς τους παπύρους ήταν σωστά μεταφρασμένες», λέει η Κάμπελ στο περιοδικό «Νew Scientist». Μια που τα περισσότερα φάρμακα προέρχονται από τα φυτά, το πρώτο πράγμα που ήλεγξε είναι αν ένα φυτό υπήρχε στην Αίγυπτο εκείνη την περίοδο. Οι γνώσεις μας για τα φυτά της αρχαίας Αιγύπτου είναι πλούσιες χάρη στους αρχαιολόγους και τους αρχαιοβοτανολόγους κι έτσι αυτό το κομμάτι δεν ήταν δύσκολο.
Στη συνέχεια, η Κάμπελ μελέτησε τη Φαρμακολογία για να δει αν ένα υλικό που ονομάζεται στη συνταγή έχει αυτές τις ιδιότητες που του προσέδιδαν οι αρχαίοι. Ευτυχώς, οι συνταγές που άφησαν πίσω τους είναι λεπτομερείς και περιέχουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Αναφέρουν τα υλικά, τη δοσολογία, τη μέθοδο προετοιμασίας και τη χρήση.
Πάπυροι- κλειδιά. Η Κάμπελ εστίασε την προσοχή της σε τέσσερις παπύρους κλειδιά, που περιέχουν 1.000
συνταγές από το 1850 π.Χ. έως το 1200 π.Χ. Ανέλυσε κάθε συνταγή και τη συνέκρινε με τα σημερινά δεδομένα. «Είδα την πηγή του φαρμάκου, τη μορφή στην οποία το ετοίμαζαν, τη διαδικασία της ετοιμασίας και την αποτελεσματικότητά του».
Έπειτα από πέντε χρόνια ανάλυσης, δημιούργησε ένα λεπτομερές βιβλίο αρχαίων αιγυπτιακών φαρμάκων με όλες τις ουσίες που βρίσκονται στους παπύρους, τις πηγές και τη χρήση τους. Αναγνώρισε 284 συστατικά- 134 είδη φυτών, 24 ζώα και 28 ανόργανες ύλες. Από τις 1.000 συνταγές, κατάφερε να πιστοποιήσει πλήρως τις 550. Άγνωστα υλικά υπήρχαν σε 234. Το 62% των συστατικών χρησιμοποιούνται και σήμερα σε αντίστοιχες περιπτώσεις.
Γνώριζαν όπως οι σημερινοί φαρμακοποιοί
ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ Αιγύπτιοι ετοίμαζαν πολλά από τα φάρμακά τους όπως οι σημερινοί φαρμακοποιοί.
Ήξεραν πότε πρέπει να συμπυκνώσουν ένα φάρμακο βράζοντάς το, πότε να το διαλύσουν και πότε να το αλέσουν για να εκμεταλλευτούν στο έπακρο τις δυνατότητές του. Μπορούσαν να αποσπάσουν φαρμακευτικές ουσίες από τα φυτά βουτώντας τα σε νερό ή οινόπνευμα. «Το εκχύλισμα της κολοκύνθης για παράδειγμα, μπορούν να το πάρουν μόνο με οινόπνευμα, για αυτό χρησιμοποιούσαν μπίρα ή κρασί», λέει η Τζάκι Κάμπελ. Σε άλλα προσέθεταν οξύ, όπως ξίδι ή ξινισμένο γάλα, που παράγει βουτυρικό οξύ. Τα φάρμακα που έπρεπε να κρατήσουν για λίγο καιρό διατηρούνταν σε ζάχαρη ή οινόπνευμα. «Δε νομίζω ότι γνώριζαν τις χημικές αντιδράσεις των ενώσεων, όμως η μέθοδος προετοιμασίας των φαρμάκων ήταν σωστή».
Οι Αιγύπτιοι ετοίμαζαν φάρμακα σε αλοιφές, κρέμες, υγρά εντριβής, υπόθετα, κλύσματα, σκόνες, ροφήματα, σταγόνες και άλλες μορφές. Δεν ήξεραν τις αιτίες των ασθενειών κι έτσι βασίζονταν στα συμπτώματά τους. Χρησιμοποιούσαν σιρόπι για τον βήχα, καταπραϋντικά για τον πόνο των αρθρώσεων και ροφήματα για την απαλλαγή από παράσιτα.
Γνωρίζοντας το φάρμακο, τη δόση, τη χρήση και τον λόγο για τον οποίο το έδιναν, η Κάμπελ μπόρεσε να συγκρίνει τις συνταγές των Αιγυπτίων με τις σημερινές. «Το 64% των συνταγών είχε εξίσου θεραπευτικά αποτελέσματα με αντίστοιχες μεθόδους που χρησιμοποιούνται τα τελευταία 50 χρόνια. Σε πολλές περιπτώσεις, ακόμη και η δοσολογία ήταν σωστή».
Αποτελεσματικοί θεραπευτές
Oι γιατροί των Φαραώ είχαν ειδικότητα στα καθαρτικά και έδιναν διεγερτικά όπως το καστορέλαιο και η κολοκύνθη, λιπαντικά όπως το λάδι από αιγυπτιακό βαλανίτη (χουρμαδιά της ερήμου) ή φυτικές ίνες, όπως τα σύκα ή τα πίτουρα. Για τη διάρροια, έδιναν μία ουσία για να απορροφήσει το νερό και τις τοξίνες από το έντερο, όπως ο πηλός πορσελάνης, ή σκόνη από χαρούπια ή ένα φυτό που περιείχε σκοπολαμίνη, ουσία που χαλαρώνει τους μυς και μειώνει την κίνηση του εντέρου. Για το φούσκωμα και τις κράμπες στο έντερο οι ασθενείς έπαιρναν κύμινο ή κορίανδρο, αποτελεσματικά σπασμολυτικά. Τα παράσιτα που κολλούσαν από το νερό θεραπεύονταν με εκχύλισμα ροδιού, αντιμόνιο ή λάδι από βαλανίτη.
Πολλοί υπέφεραν από μυοσκελετικές παθήσεις, όπως η Ασρού. Γι΄ αυτό έφτιαχναν υγρό εντριβής κι έβαζαν επιδέσμους με ζεστά καταπραϋντικά πάνω στις ευαίσθητες αρθρώσεις. Εκχυλίσματα σιναπιού και ρετσίνι βοηθούσαν στην κυκλοφορία του αίματος ζεσταίνοντας την περιοχή και ενεργοποιώντας το ανοσοποιητικό.