→ Ιστορία → Αρχαία ελληνική ιστορία

Βρήκαν μινωικό θησαυρό στο κοτέτσι

Μαίρη Αδαμοπούλου, εφ. Τα Νέα, 2/11/2004

Μοναδικό θεωρείται το χρυσό μινωικό «δαχτυλίδι του Θησέα» που βρέθηκε στα μπάζα και επιχειρεί τώρα να αποκτήσει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Θησαυρό έκρυβαν τα χώματα που κύλησαν τη δεκαετία του '50 από την Ακρόπολη (τότε γινόταν η επέκταση της ανατολικής πτέρυγας του Μουσείου Ακροπόλεως) στην αυλή του Π. Φιλόπουλου στα Αναφιώτικα της Πλάκας. Ένα ολόχρυσο σφραγιστικό δαχτυλίδι με παράσταση ταυροκαθαψίων. Για σπάνιο εύρημα μιλάνε οι αρχαιολόγοι, καθώς είναι το δεύτερο παράδειγμα που έρχεται στο φως στην περιοχή της Αθήνας (ανάλογο έχει βρεθεί μόνο στην Αρχαία Αγορά), ενώ η παράσταση του αγωνίσματος με τον ταύρο - γνωστή κυρίως από τη μινωική Κρήτη - οδηγεί τους επιστήμονες στο συμπέρασμα πως το πολύτιμο δαχτυλίδι δεν αποκλείεται να συνδέεται με την ιστορία του Θησέα, γι' αυτό και το αποκαλούν «δαχτυλίδι του Θησέα».

Το χρυσό δαχτυλίδι χρονολογείται στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 14ου αι. π.X. και απεικονίζει μια ανθρώπινη μορφή να πηδά πάνω από έναν ταύρο. H σκηνή, που εκτιμάται πως είναι ημιτελής, πλαισιώνεται από ένα ζώο, πιθανόν λιοντάρι, όπως και από ένα φυτό που δηλώνει πως τα συμβάντα εκτυλίσσονται στην ύπαιθρο.

Σενάριο ταινίας θα μπορούσε να αποτελεί η ιστορία του. Τα ίχνη του χάθηκαν, καθώς ο άνθρωπος που το ανακάλυψε δεν είχε αποκαλύψει ούτε στα παιδιά του την κρυψώνα. Μόλις πέρυσι και αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του ήρθε ξανά στο φως, όταν τα παιδιά του αποφάσισαν να γκρεμίσουν το κοτέτσι στο εξοχικό της οικογένειας στην Αγία Μαρίνα Βάρκιζας.

«Είχαμε ψάξει παντού», λέει στα «NEA» η νύφη του Π. Φιλόπουλου, Άννα Φιλοπούλου-Τζουστάκη, που παρέδωσε το δαχτυλίδι στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. «Ήμασταν υποψιασμένοι όταν διαλύσαμε το κοτέτσι. Ψάχναμε ένα - ένα τα τούβλα». H αρχική ιδέα της οικογένειας ήταν να παρουσιαστεί το δαχτυλίδι στην έκθεση «Αγών», αλλά οι γραφειοκρατικές διαδικασίες δεν το επέτρεψαν. Στη συνέχεια ζήτησε άδεια κατοχής, υπέρ της οποίας γνωμοδότησε και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, ενώ το Μουσείο εκδήλωσε ενδιαφέρον να αγοράσει το πολύτιμο εύρημα, αφού προηγήθηκαν αρχαιομετρικές αναλύσεις που δείχνουν πως το δαχτυλίδι είναι αυθεντικό.

Επιφυλάξεις ωστόσο εκφράστηκαν στο τραπέζι του ΚΑΣ για την αυθεντικότητά του, που αφορούν σε στυλιστικές λεπτομέρειες, όπως την οργάνωση και την απόδοση των μορφών. Τον τελικό λόγο ωστόσο θα τον έχει τριμελής ειδική επιτροπή που ορίστηκε από το ΚΑΣ, αποτελούμενη από ειδικευμένες αρχαιολόγους, η οποία και θα αποφανθεί όχι μόνο για τη γνησιότητα του κοσμήματος αλλά θα προχωρήσει και στην εκτίμησή του. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το «δαχτυλίδι του Μίνωα», ένα επίσης σπάνιο χρυσό σφραγιστικό δαχτυλίδι είχε εκτιμηθεί το 2002 400.000 ευρώ και ο Γεώργιος Καζαντζής, ο άνθρωπος που το παρέδωσε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, αμείφθηκε με το υψηλότερο ποσοστό κατά τον νόμο, δηλαδή το 50% της αξίας του ευρήματος.

Γνήσιο το «δαχτυλίδι του Θησέα»

Μαίρη Αδαμοπούλου, εφ. Τα Νέα, 2/8/2006

Γνήσιο αποφαίνονται οι επιστήμονες πως είναι το «δαχτυλίδι του Θησέα», που περνά στη συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου έναντι 75.000 ευρώ

Μπορεί «το δαχτυλίδι του Θησέα» (είχε θεωρηθεί αρχικά πως λόγω της παράστασής του μπορούσε να συνδέεται με τον μύθο του Θησέα) να θεωρείται γνήσιο και να αγοράστηκε για να πλουτίσει τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, αλλά αντίθετη γνώμη περί της γνησιότητάς του έχει διατυπώσει ο αρχαιολόγος και μέλος του ΚΑΣ, Γιάννης Σακελλαράκης, που θεωρεί πως είναι «αδιανόητο να έπεσε από την Ακρόπολη» και επιφυλάσσεται να δημοσιεύσει σχετικό άρθρο

Αυθεντικό κατέληξαν οι επιστήμονες πως είναι το χρυσό σφραγιστικό «δαχτυλίδι του Θησέα», το οποίο φέρεται να έπεσε από τα χώματα που κύλησαν τη δεκαετία του '50 από την Ακρόπολη στην αυλή ενός σπιτιού στα Αναφιώτικα της Πλάκας. H αναλυτικότατη τελική έκθεση της φυσικοχημικής μελέτης των εργαστηρίων του «Δημόκριτου» - η απουσία της οποίας είχε πυροδοτήσει αντιδράσεις σε προηγούμενη συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου - σε συνδυασμό με την καλλιτεχνική ανάλυση που έγινε από τριμελή επιτροπή αρχαιολόγων, συγκλίνουν στο συμπέρασμα πως το αξίας (κατ' εκτίμηση) 150.000 ευρώ δαχτυλίδι που χρονολογείται στο τέλος του 15ου αι. π.X. και ζυγίζει 20 γραμμάρια είναι αυθεντικό (χωρίς να αποκλείεται εντελώς η πιθανότητα να είναι κίβδηλο), με αποτέλεσμα τα μέλη του ΚΑΣ να γνωμοδοτήσουν υπέρ της απόκτησής του για τον εμπλουτισμό των συλλογών του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου - που διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό (30) κρητο-μυκηναϊκών δαχτυλιδιών στον κόσμο. Άλλα τόσα υπάρχουν στα υπόλοιπα ελληνικά και ξένα μουσεία - προσφέροντας στην κάτοχο του δαχτυλιδιού Άννα Φιλοπούλου - Τζουστάκη αποζημίωση ίση με το μισό της αξίας του, δηλαδή 75.000 ευρώ.

Κλειδιά για την αυθεντικότητα του δαχτυλιδιού αποδείχθηκαν οι κόκκοι χαλαζία της επιφάνειάς του και η σύγκρισή του με άλλα γνήσια δαχτυλίδια, αλλά και τον νεολιθικό θησαυρό του EAM. «H μορφολογία της επιφάνειας του δαχτυλιδιού περιέχει χαρακτηριστικούς κόκκους χαλαζία, γραμμές λείανσης και χρήσης εντελώς όμοιες με αυτές του γνήσιου σφραγιστικού μυκηναϊκού δαχτυλιδιού αρ. 992 και των νεολιθικών περιάπτων που έχουν εξεταστεί (...). Το κράμα του συγκεκριμένου δαχτυλιδιού είναι μάλλον απίθανο να έχει προέλθει από σύγχρονες διαδικασίες καθαρισμού, διότι τα κράματα του εμπορίου είναι από ορυχεία και βιομηχανικά καθαρισμένα και δεν περιέχουν στρογγυλεμένους κόκκους χαλαζία. Επιπλέον, οι σημερινές διαδικασίες καθαρισμού θα είχαν απομακρύνει εντελώς τα όποια εγκλείσματα χαλαζία. Συμπερασματικά, όλα τα παραπάνω αποτελέσματα και οι συγκρίσεις συνηγορούν μάλλον υπέρ της αυθεντικότητας του δαχτυλιδιού. H πιθανότητα να είναι κίβδηλο δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς από τη φυσικοχημική ανάλυση, αλλά είναι μικρή», αναφέρεται στην έκθεση του «Δημόκριτου».

Για την απόδειξη της γνησιότητάς του επιστρατεύθηκαν ειδικές αρχαιομετρικές αναλύσεις και έλεγχος με μικροσκόπιο σάρωσης και έγινε εντοπισμός ιχνών των χειροποίητων εργαλείων (και όχι τροχού, τον οποίο θα χρησιμοποιούσε κάποιος πλαστογράφος). Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την πρωτότυπη σκηνή του - απεικονίζει μια ανθρώπινη μορφή να πηδά πάνω από έναν ταύρο - η οποία παραπέμπει στα γνωστά από τη μινωική Κρήτη ταυροκαθάψια (αν και πλαισιώνεται επιπλέον από ένα ζώο, πιθανόν λιοντάρι, όπως και από ένα φυτό που δηλώνει πως τα συμβάντα εκτυλίσσονται στην ύπαιθρο) και εκφράζει συμβολικά την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση - το εντάσσουν «αβίαστα στην κρητο-μυκηναϊκή παράδοση», σύμφωνα με τις διακεκριμένες αρχαιολόγους Ελένη Παπάζογλου, Αικατερίνη Δημακοπούλου, Νότα Δημοπούλου, οι οποίες συγκρότησαν ειδική επιτροπή για την εξέτασή του. Και για τους λόγους αυτούς συνηγόρησαν ομόφωνα υπέρ της γνησιότητάς του, ενώ το χαρακτήρισαν «αξιόλογο έργο τέχνης».

Κρυψώνα το κοτέτσι

Τη δεκαετία του '50, όταν γινόταν η επέκταση της ανατολικής πτέρυγας του Μουσείου Ακροπόλεως, ανάμεσα στα χώματα που κύλησαν στην αυλή του Π. Φιλόπουλου στα Αναφιώτικα της Πλάκας βρέθηκε το χρυσό δαχτυλίδι. Τα ίχνη του χάθηκαν, καθώς ο άνθρωπος που το ανακάλυψε δεν είχε αποκαλύψει τον κρυψώνα σε κανέναν. Στα τέλη του 2003, και αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του, εμφανίστηκε και πάλι χαμένο ανάμεσα στα τούβλα του κοτετσιού στο εξοχικό της οικογένειας, στην Αγία Μαρίνα Βάρκιζας. H νύφη τού Π. Φιλόπουλου, Άννα Φιλοπούλου - Τζουστάκη, ζήτησε και πήρε άδεια νόμιμης κατοχής του δαχτυλιδιού το 2004 και αφού το είχε παραδώσει προς μελέτη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.