→ Ιστορία → Αρχαία ελληνική ιστορία

«Ίσως βρήκαμε τον αληθινό Λαβύρινθο»

Steve Connor, εφ. Τα Νέα, 17/10/2009

Η κυρίαρχη θεωρία θέλει το παλάτι της Κνωσού να είναι ο Λαβύρινθος. Όμως η σπηλιά στη Νότια Κρήτη αποτελείται από 4 χλμ. αλληλένδετων τούνελ, μεγάλες αίθουσες με διαδρόμους και διακλαδώσεις, αλλά και «τυφλά» δωμάτια

Επιστημονική ομάδα εξερευνά σπήλαιο στην αρχαία Γόρτυνα της Κρήτης

Σύμφωνα με τον μύθο, όταν ο Θησέας ταξίδεψε στην Κρήτη κατάφερε να μη χαθεί στον Λαβύρινθο όπου κατοικούσε ο Μινώταυρος χάρις στον μίτο της Αριάδνης. Μήπως όμως δεν ανήκουν όλα στη σφαίρα του μύθου; Ερευνητές υποστηρίζουν σήμερα ότι ο Λαβύρινθος μπορεί να υπήρξε στην πραγματικότητα.

Ένα παλιό λατομείο στην Κρήτη, με εκτεταμένο περίπλοκο δίκτυο τούνελ, θα μπορούσε να είναι ο αρχαίος Λαβύρινθος του Μινώταυρου, του μυθικού τέρατος με σώμα ανθρώπου και κεφάλι και ουρά ταύρου. Έλληνες και Βρετανοί ερευνητές που πραγματοποίησαν εξερευνητική αποστολή το περασμένο καλοκαίρι στο λατομείο κοντά στη Γόρτυνα, πιστεύουν ότι διεκδικεί επί ίσοις όροις τον Μινώταυρο με το μινωικό παλάτι της Κνωσού που ανακαλύφθηκε τον περασμένο αιώνα και βρίσκεται περίπου 35 χιλιόμετρα πιο μακριά.

Οι 60.000 άνθρωποι που επισκέπτονται κάθε χρόνο την Κνωσό μαθαίνουν από τους ξεναγούς τους ότι εκεί βρισκόταν σχεδόν σίγουρα η κατοικία του Μίνωα, ο οποίος έχτισε τον Λαβύρινθο για να ζήσει εκεί ο Μινώταυρος, ένα τρομακτικό ον που γεννήθηκε από την ένωση της συζύγου του βασιλιά με έναν ταύρο. Ωστόσο, η επιστημονική ομάδα που πραγματοποίησε την αποστολή θεωρεί ότι η σπηλιά κοντά στη Γόρτυνα, τη ρωμαϊκή πρωτεύουσα της Κρήτης, θα μπορούσε να είναι ο Λαβύρινθος- αν ο μύθος βασίζεται σε ένα πραγματικό μέρος κι έναν υπαρκτό βασιλιά.

Ο Νίκολας Χάουαρθ, καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και επικεφαλής της ομάδας, επισημαίνει ότι μπορεί η Γόρτυνα να εξαφανίστηκε από την ιστορία του Λαβυρίνθου εξαιτίας της κυρίαρχης θέσης που πήρε η Κνωσός στον θρύλο. Τη θέση αυτή ενίσχυσε ο Άρθουρ Έβανς, ο πλούσιος Βρετανός αρχαιολόγος που πραγματοποίησε ανασκαφές στην Κνωσό ανάμεσα στο 1900 και το 1935. «Είναι ντροπή το γεγονός ότι σχεδόν κανένας επισκέπτης της Κνωσού δεν έχει ακούσει ποτέ για τα άλλα μέρη όπου πιθανόν βρισκόταν ο μυθικός Λαβύρινθος» τονίζει.

Σε συνεργασία με ειδικούς της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, οι ερευνητές της Οξφόρδης ανακάλυψαν ότι το σπήλαιο στη Γόρτυνα είχαν επισκεφθεί πρόσφατα κλέφτες αρχαιοτήτων, οι οποίοι σκόπευαν να ανατινάξουν με δυναμίτη μια από τις εσωτερικές αίθουσες ελπίζοντας ότι θα ανακάλυπταν κάποιον κρυμμένο θησαυρό. Το μέρος είναι γνωστό στην περιοχή ως σπήλαιο Λαβύρινθος και βρίσκεται σε ύψος 400 μέτρων. Αποτελείται από περίπου 4 χιλιόμετρα αλληλένδετων τούνελ, μεγάλες αίθουσες με διαδρόμους και διακλαδώσεις, αλλά και «τυφλά» δωμάτια. Το σπήλαιο είχε συνδεθεί με τον Μινώταυρο ήδη από την εποχή του Μεσαίωνα. Ωστόσο όταν ανακαλύφθηκε η Κνωσός πέρασε στην αφάνεια. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι ναζιστικές δυνάμεις το χρησιμοποίησαν ως αποθήκη πυρομαχικών. «Αν πας στο σπήλαιο Λαβύρινθος νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε ένα σκοτεινό κι επικίνδυνο μέρος όπου εύκολα μπορεί να χαθείς. Η υπόθεση του Έβανς ότι ο Λαβύρινθος ήταν στην Κνωσό πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις» επισημαίνει ο Νίκολας Χάουαρθ. Εκτός από την Κνωσό και τη Γόρτυνα, υπάρχει κι ένα τρίτο μέρος, η σπηλιά της Αγίας Παρασκευής στο Σκοτεινό, που θα μπορούσε να είναι ο Λαβύρινθος. «Με βάση τα ιστορικά γεγονότα, είναι εξαιρετικά δύσκολο να πούμε ότι υπήρξε ο Λαβύρινθος» λέει ο Βρετανός καθηγητής και προσθέτει: «Πιστεύω ότι κάθε μέρος έχει το μερίδιό του στο μυστήριο του Λαβυρίνθου. Υπάρχουν, ωστόσο, ερωτήματα στα οποία δεν μπορεί να δώσει απάντηση ούτε η αρχαιολογία ούτε η μυθολογία».

«Μην κυνηγάτε τον μύθο του Λαβυρίνθου»

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΣΕ ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΚΡΗΤΗ

Μαίρη Αδαμοπούλου, εφ. Τα Νέα, 20/10/2009

Μπορεί να έχει το όνομα, το σπήλαιο του Λαβυρίνθου στην Κρήτη, αλλά δεν είναι η μυθική φυλακή του Μινώταυρου, όπως υποστηρίζουν ερευνητές που το επισκέφθηκαν ξανά

Σκοτεινό, πολύπλοκο, γεμάτο στενούς διαδρόμους μήκους 2,5 χλμ. και δεκάδες τυφλά δωμάτια. Όσοι βρέθηκαν στα σωθικά του κατά τη διάρκεια σεισμού λένε ότι άκουσαν βρυχηθμό άγριου ζώου. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αυτό το εγκαταλελειμμένο λατομείο βρίσκεται κοντά στη Γόρτυνα ήταν αρκετό για να ταυτιστεί στο συλλογικό ασυνείδητο με τον μυθικό Λαβύρινθο. Τη θεωρία αυτή, που έχει δεχτεί επιστημονικά πυρά, έρχεται να επανεκτιμήσει μια ομάδα Βρετανών και Ελλήνων ερευνητών, επιχειρώντας να απαντήσει σε ένα ερώτημα που ταλανίζει εδώ και αιώνες τους ειδικούς: πού βρίσκεται ο Λαβύρινθος του Μινώταυρου;

«Είναι αδύνατον να πούμε αν το λατομείο κοντά στη Γόρτυνα, που είναι γνωστό ως σπήλαιο του Λαβυρίνθου, είναι όντως ο μυθικός Λαβύρινθος που σχεδίασε ο Δαίδαλος», λέει στα «ΝΕΑ» ο γεωγράφος από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Νίκολας Χάουαρθ και επικεφαλής της αποστολής.

«Πρόκειται για ένα αρχαίο λατομείο, που δεν ξέρουμε καν πότε χρονολογείται, καθώς δεν έχει ποτέ ανασκαφεί. Θεωρείται ρωμαϊκής εποχής, αλλά δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκε και από τους μινωίτες», εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο σπηλαιολόγος και μέλος της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας Νίκος Λελούδας, που συμμετείχε στην αποστολή για την καταγραφή του σπηλαίου, η οποία διήρκεσε μία εβδομάδα σε συνεργασία με τη Βρετανική Βασιλική Γεωγραφική Εταιρεία και μέλη της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας. Μαζί τους ήταν και ο Ελβετός Τόμας Ουάλντμαν, λάτρης και ερευνητής της περιοχής, που διατηρεί ενημερωμένες επί του θέματος σελίδες στο Διαδίκτυο.

Για περισσότερο από έξι αιώνες το σπήλαιο Λαβύρινθος είχε ταυτιστεί με την πολύπλοκη κατασκευή που είχε σχεδιάσει ο Δαίδαλος για να φυλακίσει ο βασιλιάς Μίνωας το παιδί (με ανθρώπινο σώμα και κεφαλή και ουρά ταύρου) που είχε προκύψει από την ερωτική συνεύρεση της συζύγου του Πασιφάης με έναν ταύρο. Η λάμψη του όμως άρχισε να θαμπώνει όταν στις αρχές του 20ού αιώνα ο Άρθουρ Έβανς αποκάλυψε την Κνωσό και ταύτισε τον μυθικό Λαβύρινθο με το παλάτι του Μίνωα, ενώ υποψηφιότητα έθεσε και το σπήλαιο του Σκοτεινού, 20 μίλια ανατολικά της Κνωσού, άποψη που τελικώς δεν επικράτησε.

«Αν θέλουμε να είμαστε επιστημονικά ακριβείς, δεν μπορούμε να πούμε ότι ο Λαβύρινθος υπήρξε εκτός της φαντασίας των Μινωιτών. Πρέπει επίσης να πούμε πως τόσο οι Μινωίτες όσο και οι Μυκηναίοι δεν μας καθιστούν σαφές τι ήταν ο Λαβύρινθος και πού βρισκόταν. Η πρώτη περιγραφή του έρχεται 1.000 χρόνια αργότερα από τον Ηρόδοτο και πολλοί θεωρούν πως πρόκειται για μια λογοτεχνική μεταφορά παρά για πραγματικό τόπο. Ίσως επειδή και για τους Μινωίτες ήταν δύσκολο να βρουν τον δρόμο τους στην Κρήτη ανάμεσα στα βουνά και τα φαράγγια, η έννοια του λαβυρίνθου να πέρασε ως ιδέα και στις επόμενες γενιές», διευκρινίζει ο Νίκολας Χάουαρθ.

Πού βρίσκεται τελικά ο Λαβύρινθος; «Αποκλείεται πάντως στα σπήλαια της περιοχής της Γόρτυνας», λέει ο καθηγητής Αρχαιολογίας Εμανουέλε Γκρέκο, που διευθύνει την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή της Αθήνας, υπό την εποπτεία της οποίας ανασκάπτεται η Γόρτυνα εδώ και έναν αιώνα. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως πρόκειται για έναν μύθο και είναι λάθος να αναζητούμε την πραγματική του διάσταση. Στην πραγματικότητα ο Λαβύρινθος δεν υπήρξε. Ήταν, όπως η Τροία, μια επινόηση».

Γιος μιας «ξύλινης αγελάδας»

Ο Μίνωας πριν πάρει τον θρόνο θέλησε να βεβαιωθεί πως είναι καταλληλότερος σε σχέση με τον αδελφό του και ζήτησε από τον Ποσειδώνα ένα σημάδι, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία. Ο θεός τού έστειλε έναν πανέμορφο λευκό ταύρο και του ζήτησε να τον θυσιάσει. Ο Μίνωας όμως προτίμησε να κρατήσει το όμορφο ζώο και να θυσιάσει ένα παρόμοιο. Ο Ποσειδώνας θύμωσε και ενέπνευσε στη σύζυγό του έρωτα για τον ταύρο. Απελπισμένη η Πασιφάη, ζήτησε βοήθεια από τον μηχανικό Δαίδαλο, ο οποίος κατασκεύασε ένα ξύλινο ομοίωμα αγελάδας στο οποίο εκείνη κρύφτηκε και ο ταύρος ζευγάρωσε μαζί της.

Καρπός του έρωτά τους ήταν ο Μινώταυρος, που ύστερα από δελφικό χρησμό, φυλακίστηκε στον πολύπλοκο λαβύρινθο που σχεδίασε ο Δαίδαλος.

Για την ιστορία

5ος αι. π.Χ.: Ο Ηρόδοτος πρώτος χρησιμοποιεί τον όρο λαβύρινθος 1ος αι. μ.Χ.: Ο Πλίνιος αναφέρει λαβυρίνθους στη Λήμνο, στο Φαγιούμ της Αιγύπτου, στην Ιταλία και στην Κρήτη 1415: Για πρώτη φορά χαρτογραφείται το υπόγειο λατομείο από τον Κριστόφορο Μπουοντελμόντι 1821: Ο Αυστριακός Φραντς Βίλχελμ Ζίμπερ ερευνά το λατομείο και δύο χρόνια αργότερα εκδίδει σχετική εργασία 1941: Μετατρέπεται από τους Γερμανούς στη μεγαλύτερη αποθήκη πυρομαχικών της Ανατολικής Μεσογείου. Ανοίγεται δεύτερη μεγαλύτερη είσοδος 1944: Αποχωρώντας από την Κρήτη οι Γερμανοί ανατινάσσουν τις εισόδους για να μην πέσουν τα πυρομαχικά στα χέρια των Συμμάχων 1950: Εταιρείες εκμεταλλεύονται εμπορικά τα αποθέματα πυρομαχικών 1953: Προτείνεται ως εναλλακτική θέση για τον λαβύρινθο το σπήλαιο Σκοτεινό 1961: Τέσσερεις νέοι χάνουν τη ζωή τους στο σπήλαιο. Ο στρατός σφραγίζει τις εισόδους 1981: Από μια οπή εξαερισμού μπαίνουν ξανά σπηλαιολόγοι 1985: Το ζεύγος Γιάννη και Άννα Πετροχείλου χαρτογραφούν τον Λαβύρινθο 2009: Σύνεργα αρχαιοκαπηλίας εντοπίζονται καλά κρυμμένα στο εσωτερικό του σπηλαίου