→ Ιστορία → Αρχαία ελληνική ιστορία

Ο δηλητηριώδης ελλέβορος σκότωσε τον Αλέξανδρο

Νίνα Κοντράρου Ρασσιά, εφ. Ελευθεροτυπία, 14/1/2014

Έρευνα του Νεοζηλανδού τοξικολόγου Λίο Σκεπ προσθέτει άλλο σενάριο για τα αίτια θανάτου του μεγάλου στρατηλάτη

Ο βασιλιάς απέθανε αργά, επώδυνα και βασανιστικά από γλυκόπιοτο κρασί στο οποίο είχαν στάξει δηλητήριο. Το ενδεχόμενο να δολοφονήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος και η δηλητηρίαση να είναι η αιτία που άφησε την τελευταία του πνοή το 323 π.Χ., στη Βαβυλώνα, δεν αποτελούν σενάριο που ακούγεται πρώτη φορά.

Πολλοί επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων έχουν διατυπώσει ποικίλες θεωρίες για τα αίτια θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που δεν μπορούν όμως να τεκμηριώσουν επιστημονικά. Τώρα, έρχεται μια νέα θεωρία να ταράξει τα νερά με την υπογραφή του κορυφαίου Νεοζηλανδού τοξικολόγου δρα Λίο Σκεπ, που δημοσιεύθηκε στο διεθνές περιοδικό κλινικής τοξικολογίας «Clinical Toxicology».

Παραθέτοντας τα στοιχεία της μελέτης του, ο Λίο Σκεπ και οι συνεργάτες του από το Εθνικό Κέντρο Δηλητηρίων του Πανεπιστημίου Οτάγκο της Νέας Ζηλανδίας και το Πανεπιστήμιο του Μπίρμιγχαμ της Βρετανίας ισχυρίζονται ότι ο μέγας στρατηλάτης είναι πιθανόν να δηλητηριάστηκε από το γνωστό στην αρχαιότητα φυτό ελλέβορος. Κι αυτό το στηρίζουν στο γεγονός ότι ο Αλέξανδρος, σύμφωνα με το «βασιλικό ημερολόγιο» το οποίο διατηρούσε η αυλή του, εμφάνισε σταδιακά αυξανόμενο πυρετό και πέθανε έπειτα από δώδεκα ημέρες αφού προηγουμένως του ήταν αδύνατον να περπατήσει και να μιλήσει. Ηταν 32 ετών. Το δηλητηριώδες φυτό ελλέβορος το χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Ελληνες ως βότανο κατά του εμετού. Σε μεγαλύτερη ποσότητα μπορούσε να επιφέρει βραδύ θάνατο. Και όπως περιγράφει ο Νεοζηλανδός ερευνητής, τα συμπτώματα που θα είχε ο ασθενής θα ήταν γαστρικοί πόνοι,ναυτία, εμετός, βραδυκαρδία, υπόταση και σοβαρή μυϊκή αδυναμία. Αν ανατρέξει κανείς στις περιγραφές του ιστορικού Διόδωρου, όλα αυτά τα συμπτώματα τα είχε ο νεαρός Αλέξανδρος.

Ετσι, οι μελετητές αποκλείουν το ενδεχόμενο να ευθύνεται κάποιο άλλο δηλητήριο όπως αρσενικό ή στρυχνίνη, τα οποία έχουν άμεση δράση και επιφέρουν γρήγορο θάνατο. Ο ελλέβορος (Veratrum album) ανήκει στην οικογένεια των λιλιιδών και είναι γνωστό ως «λευκός ελλέβορος». Αναφέρεται ως βότανο με το οποίο θανάτωναν στην αρχαιότητα τους εγκληματίες. Επίσης, χρησιμοποιούνταν και ως φάρμακο κατά της χολέρας, πέραν της θεραπείας του εμετού. Η ερευνητική ομάδα δεν αποκλείει να τον σκότωσαν άθελά τους οι γιατροί που τον κουράριζαν χορηγώντας του υπερβολική δόση για να αντιμετωπίσουν τον εμετό.

Βεβαίως, τα ακριβή αίτια του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν θα μπορέσουν ποτέ να τεκμηριωθούν επιστημονικά όσο δεν βρίσκεται το σώμα του, παραδέχεται ο δρ Σκεπ. Συνεπώς και τα συμπεράσματα της δικής του έρευνας δεν μπορεί να είναι παρά μία ακόμα θεωρία, η οποία θα προστεθεί σε όλες τις άλλες που έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς, δηλαδή ότι πέθανε από τυφοειδή πυρετό, ελονοσία, από τραυματισμούς στις μάχες, μηδέ εξαιρουμένης της δηλητηρίασης. Πάντως, για την ιστορία πρέπει να προστεθεί εδώ και μια άλλη θεωρία που λέει ότι ο Αλέξανδρος έπασχε από χολολιθίαση, η οποία του προκαλούσε συχνές κρίσεις. Πριν από την ασθένεια που τον οδήγησε στον τάφο, είχε καταναλώσει μεγάλη ποσότητα τροφής και αλκοόλ. Οπότε ήταν φυσικό επόμενο να εκδηλώσει οξεία παγκρεατίτιδα.

Ωστόσο η εκδοχή της δηλητηρίασης παραμένει η πιο ισχυρή, καθώς την έχουν υποστηρίξει και πολλοί Ελληνες και Ρωμαίοι συγγραφείς υποδεικνύοντας μάλιστα ως ένοχο τον Αντίπατρο, τον στρατηγό που ο Αλέξανδρος είχε αφήσει να διοικεί τη Μακεδονία με δύο από τους γιους του. Σύμφωνα με τις πηγές, ο Αντίπατρος είχε κίνητρο για τη δολοφονία του Αλεξάνδρου γιατί την άνοιξη του 323 π.Χ. τον είχε απομακρύνει από τη θέση του και τον είχε καλέσει στη Βαβυλώνα. Για να τον εκδικηθεί ο Αντίπατρος πήρε μαζί του μια τοξίνη (calicheamicin) από τον ποταμό Στύγα. Επρόκειτο για μια πολύ δυνατή ουσία, ικανή να σκοτώσει άνθρωπο. Η αλήθεια είναι πως οι σφετεριστές της εξουσίας βρίσκουν πάντα τον τρόπο να νικήσουν και τον πλέον αδιαμφισβήτητο ηγέτη όλων των εποχών.