Ανθρωπιστής ο Mακιαβέλι

Richard Owen, εφ. Τα Νέα, 11/12/2003

Iταλός καθηγητής υποστηρίζει ότι είναι παρεξηγημένος

Ο Μακιαβέλι δεν ήταν ένας κυνικός και ανήθικος υποστηρικτής της στυγνής εξουσίας, αλλά ένας «βαθιά ηθικός ανθρωπιστής», προσηλωμένος στην αγαθή διακυβέρνηση και την ευημερία του λαού.

Νικολό Μακιαβέλι. Ο συγγραφέας του «Ηγεμόνα» ενδιαφερόταν στην πραγματικότητα για την ευημερία του λαού, υποστηρίζει Ιταλός καθηγητής

Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ο Τζούλιο Φερόνι, καθηγητής Λογοτεχνίας και Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης και αυθεντία σε ό,τι αφορά την Αναγέννηση. Ο Μακιαβέλι είναι παρεξηγημένος υποστηρίζει ο καθηγητής και τα κείμενά του έχουν διαστρεβλωθεί. Μια σειρά από παρερμηνείες κατά τους πέντε τελευταίους αιώνες τον μετέτρεψαν σε ένα εύκολο στερεότυπο, με αποτέλεσμα μια πλαστή εκδοχή της σκέψης του να εμπνέει μέχρι σήμερα γενιές ύπουλων πολιτικών.

Ο «Ηγεμόνας»

Ο Μακιαβέλι είναι κυρίως γνωστός επειδή παρατήρησε στον «Ηγεμόνα» ότι οι κυβερνήτες ψεύδονται και εξαπατούν αν αυτό είναι προς το συμφέρον του κράτους.

Του αποδίδεται επίσης μια σειρά άλλων αφορισμών, ανάμεσα στους οποίους ότι «είναι καλύτερα να σε φοβούνται παρά να σε αγαπούν», πως ένας κυβερνήτης «δεν μπορεί και δεν πρέπει να τηρεί τον λόγο του όταν αυτό τον βλάπτει», ότι «εφόσον οι άνθρωποι δεν θα τηρήσουν τις υποσχέσεις τους προς εσένα, ούτε κι εσύ χρειάζεται να τηρήσεις τις υποσχέσεις σου προς αυτούς» και πως οι κυβερνήτες πρέπει «να ακολουθούν τον άνεμο» και «να κάνουν το κακό, όποτε η ανάγκη το υπαγορεύει».

Ο καθηγητής Φερόνι υποστηρίζει όμως στο νέο βιβλίο του («Machiavelli, Ο dell'Incertezza», εκδ. Donzelli) πως ο Μακιαβέλι ουδέποτε έγραψε πολλούς από τους αφορισμούς που του αποδίδονται, ενώ όσοι του ανήκουν, αναφέρονται σήμερα εκτός περιεχομένου. Με το πέρασμα των αιώνων, οι ιδέες του συνοψίστηκαν σε σημείο χονδροειδούς διαστρέβλωσης.

Δεν λέει ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», αλλά ότι «στις πράξεις όλων, και ιδιαίτερα των ηγεμόνων, πρέπει κανείς να βλέπει το τελικό αποτέλεσμα». Λέει επίσης ότι το να προδώσεις φίλους ή το να είσαι «χωρίς πίστη και έλεος» οδηγεί μόνο σε «εξουσία χωρίς δόξα». «Φαίνεται πως ο Μακιαβέλι δεν ήταν τελικά καθόλου μακιαβελικός» σχολιάζει η εφημερίδα «Ιλ Τζορνάλε».

Σύμφωνα με τον καθηγητή Φερόνι, ο Μακιαβέλι είχε μια απαισιόδοξη άποψη για τους ανθρώπους, ότι είναι «απατηλοί, αχάριστοι και άστατοι», αλλά ο ίδιος ήταν πατριώτης και έντιμος πολίτης που πίστευε ότι ήταν δυνατό η κοινωνία να αναμορφωθεί.

Στη Φλωρεντία

Ο Νικολό Μακιαβέλι γεννήθηκε το 1469 στη Φλωρεντία. Παρακολούθησε την πτώση της κυβερνώσας δυναστείας των Μεδίκων, τον θάνατο στην αγχόνη και την πυρά, το 1498, του πουριτανού μοναχού Ιερώνυμου Σαβοναρόλα και στη συνέχεια την άνοδο της σύντομης επαναστατικής Δημοκρατίας της Φλωρεντίας, στην οποία έγινε γραμματέας των Δέκα, του μυστικού κυβερνητικού συμβουλίου.

Όταν εστάλη να μεσολαβήσει στον ισχυρό και ανελέητο Δούκα Καίσαρα Βοργία, ο οποίος προσπαθούσε να κατακτήσει την Κεντρική Ιταλία για τον πατέρα του, τον πάπα Αλέξανδρο ΣΤ', ο Μακιαβέλι κατέληξε να θαυμάζει την πανουργία τού δούκα. Αργότερα τον χρησιμοποίησε ως πρότυπο για τον «Ηγεμόνα».

Φυλακίστηκε

Όταν οι Μέδικοι επέστρεψαν στην εξουσία το 1512, ο Μακιαβέλι φυλακίστηκε ως συνωμότης, αλλά αργότερα απελευθερώθηκε και αποσύρθηκε στην ιδιοκτησία του στην επαρχία για να γράψει τον «Ηγεμόνα», το «Περί της Τέχνης του Πολέμου» και τον «Μανδραγόρα», τη σάτιρά του με θέμα τη διαφθορά. Αποκαταστάθηκε από τους Μεδίκους, αλλά ουδέποτε ανέκτησε την παλιά επιρροή του και πέθανε απογοητευμένος το 1527 σε ηλικία 58 ετών.