Αδόλφος Χίτλερ, 1889-1945

Ιωάννα Ζούλα, εφ. Το Βήμα, 14/3/2004

Ο αιμοσταγής τύραννος

Ο δικτάτορας της Γερμανίας Αδόλφος Χίτλερ γεννήθηκε στο Μπράουναου της Αυστρίας και ήταν νόθος γιος κατώτερου τελωνειακού υπαλλήλου ο οποίος αργότερα τον αναγνώρισε. Φιλάσθενος και ακοινώνητος ως παιδί, ο Χίτλερ εγκατέλειψε τη μέση εκπαίδευση. Είχε κλίση στη ζωγραφική, αλλά δεν έγινε δεκτός στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βιέννης.

Το 1913 ο Χίτλερ εγκαταστάθηκε στο Μόναχο και με την έναρξη του A' Παγκοσμίου Πολέμου το 1914 κατετάγη εθελοντής στον γερμανικό στρατό, όπου έλαβε τον βαθμό του δεκανέα. Πήρε μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις, τραυματίστηκε και παρασημοφορήθηκε δύο φορές.

Οι ιδέες τις οποίες ήδη πρέσβευε ο Χίτλερ, ακραία αντιδραστικές, υπερεθνικιστικές και αντισημιτικές, εδραιώθηκαν ακόμη περισσότερο στη σκέψη του λόγω της ήττας της Γερμανίας στον πόλεμο, την οποία ο ίδιος απέδιδε στους κομμουνιστές και στους Εβραίους. Το 1919, στο Μόναχο, ο Χίτλερ εντάχθηκε, ως έβδομο μέλος της, στην ομάδα υπερεθνικιστών που έφερε τον πομπώδη τίτλο «Κόμμα των Γερμανών Εργατών» και όπου ανήκαν επίσης τα κατοπινά πρωτοπαλίκαρά του Ρούντολφ Ες και Ερνστ Ρεμ. Με την ασυνάρτητη αλλά μαγνητίζουσα ρητορεία του και με την ακρότητα των θέσεών του ο Χίτλερ δεν άργησε να επιβληθεί στην ομάδα, η οποία, το 1920, μετονομάστηκε Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα των Γερμανών Εργατών (από την πρώτη λέξη αυτού του τίτλου στα γερμανικά, National, προήλθε η ονομασία νάτσι, ναζί ή ναζιστές), και να αναδειχθεί πρόεδρός της το 1921.

Το «πραξικόπημα της μπιραρίας»

Οι ταραγμένες μεταπολεμικές συνθήκες που επικρατούσαν στη Γερμανία συνετέλεσαν στην αύξηση της δημοτικότητας του κόμματος, το οποίο όμως έγινε γνωστό σε όλη τη χώρα, όπως και το όνομα του Χίτλερ, χάρη στο λεγόμενο «πραξικόπημα της μπιραρίας». Στις 8 Νοεμβρίου του 1923, επιδιώκοντας να καταλάβουν την εξουσία στο Μόναχο, ο Χίτλερ και οι οπαδοί του αιχμαλώτισαν σε μπιραρία της πόλης ομάδα κυβερνητικών ιθυνόντων και τους υποχρέωσαν να δηλώσουν πίστη στην «επανάστασή» τους. Με την επέμβαση της αστυνομίας και του στρατού το πραξικόπημα κατεστάλη αφήνοντας πίσω του καμιά εικοσαριά νεκρούς.

Ο Χίτλερ συνελήφθη και καταδικάστηκε σε πενταετή φυλάκιση, έμεινε όμως στη φυλακή μόνον εννέα μήνες.

Κατά τη διάρκεια της κράτησής του υπαγόρευσε στον συγκρατούμενό του Ρούντολφ Ες το πρώτο μέρος της πολιτικής αυτοβιογραφίας του που έγινε γνωστή με τον τίτλο Ο Αγών μου (Mein Kampf ). Το βιβλίο, ακατάστατο και συγκεχυμένο, αποτελεί κήρυγμα μίσους για τους Εβραίους, τη δημοκρατία, τον κομμουνισμό, εξαίρει τη λατρεία της δύναμης και διατρανώνει την υπεροχή της αρίας φυλής.

Ως το 1929 η ανάπτυξη του ναζιστικού κόμματος υπήρξε βραδεία. Τη χρονιά εκείνη η παγκόσμια οικονομική κρίση δημιούργησε τις συνθήκες για την έναρξη της ραγδαίας προόδου του. H Γερμανία, βεβαρημένη ήδη από τις επαχθείς αποζημιώσεις που η Συνθήκη των Βερσαλλιών την υποχρέωνε να καταβάλει στους νικητές του A' Παγκοσμίου Πολέμου, μαστιζόταν επίσης από υπερπληθωρισμό, ανεργία και πολιτικό χάος, το οποίο η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, το καθεστώς της εκείνη την περίοδο, αδυνατούσε να βάλει σε τάξη. Ο Χίτλερ πρόσφερε αποδιοπομπαίους τράγους και λύσεις για όλους. Στις οικονομικά χειμαζόμενες λαϊκές μάζες υποσχόταν να τα βάλει με τους εβραίους πλουτοκράτες, στους εργαζομένους υποσχόταν εργασία και σιγουριά. Με τη βίαιη αντικομμουνιστική προπαγάνδα του και την υπόσχεσή του να περιορίσει τη δράση των εργατικών σωματείων κέρδισε την υποστήριξη των τραπεζιτών και των βιομηχάνων.

H κατάληψη της εξουσίας

Στις προεδρικές εκλογές του 1932 ο Χίτλερ ηττήθηκε από τον ήρωα του πολέμου γηραιό στρατάρχη Πάουλ φον Χίντενμπουργκ. Το κόμμα του όμως αύξανε συνεχώς τη δύναμή του στο Ράιχσταγκ, τη Βουλή. Το 1928 οι ναζιστές είχαν 12 έδρες, οι οποίες το 1930 έγιναν 107 και τον Ιούλιο του 1932 έγιναν 230, αν και τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου έπεσαν στις 196.

Μέσα στη γενικευμένη πολιτική κρίση, που την εξερέθιζαν αδιάκοπα οι ναζιστές και με τις βίαιες εκδηλώσεις τους, και κάτω από την πίεση διαφόρων παραγόντων, στις 30 Ιανουαρίου του 1933 ο Χίντενμπουργκ διόρισε τον Χίτλερ καγκελάριο.

Ο Χίτλερ δεν άργησε να μετατρέψει το δημοκρατικό καθεστώς της χώρας σε προσωπική δικτατορία του. Πρώτο του μέλημα ήταν να εξοντώσει τους πιθανούς εσωκομματικούς αντιπάλους του εκκαθαρίζοντας με λουτρό αίματος τις τάξεις του κόμματος. Απάνθρωπες διώξεις εξαπολύθηκαν κατά των Εβραίων, των σοσιαλιστών και των κομμουνιστών, με δολοφονίες και φυλακίσεις. Οταν ο Χίντενμπουργκ πέθανε το 1934, οι δύο τίτλοι, αυτοί του προέδρου και του καγκελαρίου, ενώθηκαν στο πρόσωπο του Χίτλερ, ο οποίος έγινε ο Fuhrer, o Αρχηγός. Ο χαιρετισμός «Heil Hitler!» επιβλήθηκε ως υποχρεωτικός και η λατρεία του προσώπου του Fuhrer προσέλαβε σχεδόν θρησκευτικό χαρακτήρα.

Το 1938, εν μέσω προσεκτικά ενορχηστρωμένου σκανδάλου, ο Χίτλερ απέλυσε τα ανώτατα στελέχη του στρατεύματος και μοίρασε την εξουσία ανάμεσα στον εαυτό του και σε αφοσιωμένους υποτακτικούς του, όπως ο Βίλχελμ Κάιτελ. Καθώς προετοιμαζόταν για πόλεμο ο Χίτλερ αντικατέστησε τους επαγγελματίες διπλωμάτες με ναζιστικά στελέχη όπως ο Γιόαχιμ φον Ρίμπεντροπ.

Με τις ευλογίες των δυτικών δυνάμεων

Εν τω μεταξύ, παραβαίνοντας κατάφωρα τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, ο Χίτλερ εξόπλιζε τη Γερμανία οικοδομώντας μια πολεμική μηχανή που έμελλε να καταστεί τρομερή. Τρομοκρατούσε τις μικρές χώρες υποχρεώνοντάς τες να προβαίνουν σε εδαφικές παραχωρήσεις. Οι μεγάλες δυτικές δυνάμεις, άτολμες και διστακτικές και τρέφοντας την αυταπάτη ότι έτσι θα διέσωζαν την ειρήνη, προσπαθούσαν να τον εξευμενίσουν, πράγμα που αυτός το εκμεταλλευόταν επιδέξια και αδίστακτα για να προωθεί τα επεκτατικά του σχέδια.

Κατά τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο (1936-39) ο Χίτλερ, μαζί με τον σύμμαχό του Μπενίτο Μουσολίνι, τον δικτάτορα της Ιταλίας, βοήθησε τον στασιαστή στρατηγό Φρανσίσκο Φράνκο να νικήσει τη νόμιμη δημοκρατική κυβέρνηση της χώρας και να εγκαταστήσει τη δική του δικτατορία.

Το 1938, παραβαίνοντας τον σχετικό όρο της Συνθήκης των Βερσαλλιών, ο Χίτλερ προσάρτησε την Αυστρία (Anschluss) και με τις ευλογίες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, χάρη στη συμφωνία που συνήψε μαζί τους στο Μόναχο, κατέλαβε μέρος της Τσεχοσλοβακίας και τελικά το σύνολο της χώρας.

H Σοβιετική Ενωση, αποκλεισμένη από τις συνομιλίες με τον Χίτλερ και φοβούμενη συνεργασία των δυτικών δυνάμεων μαζί του και εναντίον της, έσπευσε να τον προσεταιριστεί: τον Αύγουστο του 1939 υπεγράφη γερμανοσοβιετικό σύμφωνο μη επιθέσεως. Αυτό έδωσε στον Χίτλερ την ευκαιρία να επιτεθεί κατά της Πολωνίας την 1η Σεπτεμβρίου, πράγμα που οδήγησε την Αγγλία και τη Γαλλία, συμμάχους της Πολωνίας, να κηρύξουν αμέσως τον πόλεμο κατά της Γερμανίας.

Θεαματικές νίκες και συντριβή

Ο B' Παγκόσμιος Πόλεμος είχε αρχίσει. Γενικεύτηκε ακόμη περισσότερο όταν τον Ιούνιο του 1941 ο Χίτλερ εισέβαλε στην ΕΣΣΔ. Την πρώτη περίοδο του πολέμου τα γερμανικά στρατεύματα αποδείχθηκαν αήττητα καταλαμβάνοντας τη μία ευρωπαϊκή χώρα μετά την άλλη. Τον Δεκέμβριο του 1941 ο Χίτλερ ανέλαβε αυτοπροσώπως τη διεύθυνση της πολεμικής προσπάθειας, πράγμα που υπήρξε η καταστροφή της Γερμανίας.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου τα γερμανικά στρατεύματα διέπραξαν ανήκουστες αγριότητες στις κατεχόμενες χώρες και όταν ο πόλεμος άρχισε να παίρνει αρνητική τροπή για τη Γερμανία, ιδίως μετά τη μάχη του Στάλινγκραντ, στις αρχές του 1943, η μαζική εξόντωση των Εβραίων επιταχύνθηκε και ο Χίτλερ παραχωρούσε ολοένα μεγαλύτερες εξουσίες στον Χάινριχ Χίμλερ και στην τρομερή μυστική αστυνομία του, την Γκεστάπο, και στα SS.

Τον Ιούλιο του 1944, ενώ η Γερμανία είχε περιέλθει σε απελπιστική κατάσταση στον στρατιωτικό τομέα, ομάδα ανώτατων αξιωματικών και πολιτικών στελεχών του καθεστώτος διοργάνωσε απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ. Ο Χίτλερ διασώθηκε με ελαφρά τραύματα και οι συνωμότες εκτελέστηκαν.

Ήδη από τις αρχές του 1945 φαινόταν ότι ο πόλεμος είχε χαθεί οριστικά για τη Γερμανία, ο Χίτλερ όμως επέμενε στη συνέχισή του μέχρι τέλους. Κατέκρινε τους συνεργάτες του που ήθελαν να διαπραγματευθούν με τους προελαύνοντες Συμμάχους και παρέμεινε στο Βερολίνο ενώ πλησίαζαν ακάθεκτα τα σοβιετικά στρατεύματα.

Στις 29 Απριλίου του 1945 ο Χίτλερ νυμφεύθηκε την από χρόνια ερωμένη του Εύα Μπράουν και στις 30 Απριλίου αυτοκτόνησαν και οι δύο, εκείνη με δηλητήριο, εκείνος με μια σφαίρα. Ο Χίτλερ είχε δώσει εντολή να αποτεφρωθούν τα πτώματά τους.

Ο Χίτλερ άφησε τη Γερμανία ολοκληρωτικά κατεστραμμένη. H κληρονομιά του είναι η ανάμνηση της πλέον αιμοσταγούς τυραννίας της παγκόσμιας ιστορίας.