Και οι 7 (Έλληνες) ήταν υπέροχοι

Αριστοτελία Πελώνη, εφ. Τα Νέα, 29/3/2006

ΣTON ΠEPIΠΛOY THΣ ΓHΣ

Για τους πρώτους άνδρες στην ιστορία - ανάμεσά τους και Έλληνες - που έκαναν τον περίπλου της Γης μιλάει στα «NEA» ο Iγνάθιο Φερνάντες, ιστορικός και πλοηγός του αντιγράφου του ιστιοφόρου «Νao Victoria» που ολοκλήρωσε την αποστολή του Mαγγελάνου το 1522

«Δεν υπάρχει ταυρομάχος που να μη φοβάται», λέει ο Ιγνάσιο Φερνάντες για να συμπληρώσει ότι «ο φόβος μερικές φορές σε νικά. Το μυστικό, όμως, είναι να σέβεσαι τη θάλασσα, να τη φοβάσαι. Και κυρίως, να μην κάνεις τρέλες». Κάτω: «Νενικήκαμεν», λέει ο καπετάνιος Ελκάνο στον Ισπανό βασιλιά Κάρολο E' στο έγγραφο με ημερομηνία 18 Οκτωβρίου 1522, που υπογράφει ο ίδιος και φυλάσσεται στο Γενικό Αρχείο Ινδιών της Σεβίλλης

«Οι άνδρες που έκαναν πρώτοι τον περίπλου της Γης ήταν εξαιρετικοί ναυτικοί. Ακόμη και σήμερα δεν καταλαβαίνουμε πώς έκαναν κάποια πράγματα. Δεν είμαστε τίποτα μπροστά σε αυτούς. Εκείνοι είχαν ένα ζωώδες ένστικτο. Μύριζαν τον αέρα, μύριζαν τη θάλασσα και καταλάβαιναν τι θα ακολουθούσε. Αυτό το ένστικτο δεν υπάρχει πια».

Για τους «δυνατούς άνδρες που άντεχαν σε όλες τις κακουχίες», μιλάει στα «NEA» ο Ιγνάσιο Φερνάντες, πλοηγός του αντιγράφου του ιστορικού ιστιοφόρου «Βικτόρια». Το ιστιοφόρο που βρίσκεται στη μαρίνα της Ζέας για μερικές ημέρες, είναι το πρώτο σκαρί που έκανε τον περίπλου της Γης τον 16ο αιώνα και ολοκλήρωσε το 1522 την αποστολή του Φερδινάνδου Μαγγελάνου (που πέθανε στις Φιλιππίνες αφού διέσχισε τον Ειρηνικό) με επικεφαλής τον Βάσκο Χουάν Σεμπαστιάν Ελκάνο.

Σε αυτόν τον άθλο συμμετείχαν και Έλληνες. Οι Έλληνες, εξάλλου, όπως σημειώνει ο Πέδρο Μπάδενας δε λα Πένια, διευθυντής του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Αθήνα, «είχαν ταξιδέψει και με τον Κολόμβο, έχοντας μπαρκάρει το 1493 στο σκάφος "Μαριγαλάντε", συνέχισαν δε να συμμετέχουν σε πολλές ισπανικές ναυτικές αποστολές στον Νέο Κόσμο. Όλα τα σκάφη του Μαγγελάνου είχαν έναν ή και περισσότερους Έλληνες στο πλήρωμά τους και η μοίρα τους καθορίστηκε με βάση το πλοίο στο οποίο είχαν μπαρκάρει».

Οι επτά Έλληνες ναυτικοί που είχαν συμμετάσχει στην τολμηρή αποστολή επέζησαν. Τρεις από αυτούς βρίσκονταν στο ιστιοφόρο «Victoria».

Ο Φρανθίσκο Άλμπο, πλοηγός, ο οποίος έγραψε και το ημερολόγιο του περίπλου από τη Βραζιλία μέχρι το Σανλούκαρ, με καθημερινές καταγραφές του γεωγραφικού πλάτους. Το εν λόγω «τετράδιο» κρατείται στο Ιστορικό Αρχείο της Σεβίλλης. Μάλιστα, όπως σημειώνει ο Φερνάντες, ο οποίος εκτός από ναυτικός είναι ιστορικός και υπεύθυνος του πολιτιστικού προγράμματος για το «Βικτόρια», «ήταν ένα πολύ καλό και λεπτομερές ημερολόγιο, το πιο πολύτιμο χρονικό ολόκληρης της επιχείρησης». Ο Άλμπο σε πολλά έγγραφα εμφανίζεται ως Axio, δηλαδή από τη Χίο.

Από το ημερολόγιό του προκύπτει ότι ήταν παντρεμένος με την Χουάνα. Μπάρκαρε ως ναύκληρος στη ναυαρχίδα, το σκάφος «Τρινιδάδ», όταν, όμως, αυτό ναυάγησε, συνέχισε ως πλοηγός στο «Βικτόρια». «Αυτό που ξέρουμε», συνεχίζει, «είναι ότι η πρώτη προσέγγιση του ιστιοφόρου στη Σεβίλλη, ήταν προσέγγιση ελληνική!».

Ο Μιγέλ ντε Ρόδας και ο Μιγέλ Σάντσεθ ντε Ρόδας, ναύτες και οι δύο από τη Ρόδο επέζησαν επίσης του περίπλου.

Ακόμη δύο Έλληνες έφθασαν στη Σεβίλλη δύο μήνες αργότερα, «αφού πρώτα πέρασαν από το Πράσινο Ακρωτήρι», εξηγεί ο Ιγνάθιο Φερνάντες. Ήταν ο Φελίπε ντε Ρόδας, ναύτης, εξάδελφος του Μιγέλ ντε Ρόδας, και ο Σιμόν ντε Άσιο. Ο Φελίπε ήταν γιος δασκάλου, του Μπασίλ, και της Χουάνας. Αιχμαλωτίστηκε από τους Πορτογάλους στο Πράσινο Ακρωτήρι, αλλά αφέθηκε ελεύθερος τον Αύγουστο του 1522, έφθασε στη Λισαβώνα κι αργότερα στη Σεβίλλη.

Ο Σιμόν ντε Άσιο, Χιώτης κι αυτός, είχε γίνει μάρτυρας των φοβερών διενέξεων ανάμεσα στον Μαγγελάνο και τον Χουάν ντε Καρταχένα (πλοίαρχο του «Σαν Αντόνιο») - ο οποίος εγκαταλείφθηκε στη στεριά το 1520 - καθώς και της εκτέλεσης των πλοιάρχων του «Κονθεπθιόν» και του «Βικτόρια» με την κατηγορία της προδοσίας. Επέστρεψε δε στην Ισπανία χωρίς να παραπλεύσει το Ακρωτήριο Χορν, αφού το πλήρωμα του σκάφους του στασίασε.

Δύο από τους επτά Έλληνες δεν επέστρεψαν ποτέ: ήταν ο Ματέο ντε Κορφού από την Κέρκυρα, γιος του Χόρχε, και ο Χουάν «ελ γριέγο» από το Ναύπλιο, που λιποτάκτησαν το καλοκαίρι του 1521, εγκαταλείποντας την αποστολή στο Βόρνεο. Αποφάσισαν να ζήσουν με τους ιθαγενείς και ποτέ δεν έμαθε κανένας τι απέγιναν.

«Τα ζήσαμε όλα...»

Σε 12 ημέρες θα επιστρέψει το θρυλικό ιστιοφόρο «Βικτόρια» στη Σεβίλλη. Καιρού επιτρέποντος, θα σαλπάρει από τη μαρίνα Ζέας τις επόμενες μέρες. Όμως, το ταξίδι για τον Ιγνάσιο Φερνάντες δεν τελειώνει εκεί. Όπως λέει, το επόμενο πρόγραμμα είναι ακόμη πιο δελεαστικό. «Ένα ταξίδι με galeon (σ.σ.: τύπος παλαιού ιστιοφόρου) του 18ου αιώνα από τη Σεβίλλη στην Αμερική». Όχι, όμως, με το ίδιο πλήρωμα, που έχει ήδη κουραστεί. «Αυτή είναι η δουλειά μας», λέει. «Είμαι ιστορικός και είναι πολύ ενδιαφέρον να προσπαθείς να μάθεις την αλήθεια, ειδικά όταν μιλάμε για τον πρώτο περίπλου της Γης!».

Το αντίγραφο του «Βικτόρια» - για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν εκατοντάδες έγγραφα, αρχαιολογικά ευρήματα, γκραβούρες και υλικά που χρησιμοποιούνταν πριν από πέντε αιώνες - πριν φτάσει στον Πειραιά είχε περάσει από την Τενερίφη, την Καρθαγένη Ινδιών (Κολομβία), τον Παναμά, τη Χαβάη, το Σαϊπάν, τις Νήσους Μαριάννα, το Τόκιο, το Χονγκ Κονγκ, τη Σιγκαπούρη, το Κολόμπο, το Τζιμπουτί, το Σουδάν και το Σουέζ. Το ταξίδι δεν ήταν εύκολο, λέει ο Φερνάντες: «Τα ζήσαμε όλα: κακό καιρό, σκληρές μέρες, μέρες ήρεμες ή με ανυπόφορη ζέστη. Άλλες μέρες τρώγαμε καλά κι άλλες μόνο μακαρόνια. Επίσης, το πλοίο κουνάει πολύ και τα ρούχα μας τα πλένουμε μόνο με θαλασσινό νερό».

Γολγοθάς και άπνοια

Στις 10 Αυγούστου του 1519 πέντε πλοία με πλήρωμα 243 ανδρών σάλπαραν από τη Σεβίλλη με στόχο τον πρώτο περίπλου της Γης και την ανακάλυψη ενός περάσματος που θα συνέδεε τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Τα ονόματα των πλοίων ήταν: «Trinidad», «San Antonio», «Concepcion», «Santiago» και «Victoria». Το ταξίδι κατά μήκος των ακτών της Παταγονίας ήταν Γολγοθάς: δριμύ το ψύχος της Ανταρκτικής, παντελής έλλειψη χαρτών, είσοδος στα επικίνδυνα στενά που θα έπαιρναν αργότερα το όνομα του Μαγγελάνου. Ένα από τα σκάφη, το «Σαντιάγο», ναυάγησε. Το «Σαν Αντόνιο» εγκατέλειψε την προσπάθεια. H αποστολή κατάφερε τελικά να εισχωρήσει στον μεγάλο ωκεανό του Νότου: επρόκειτο να ακολουθήσει ένα ταξίδι δίχως τελειωμό, πάνω από τρεις μήνες, σχεδόν με συνεχή άπνοια (γι' αυτό και ονόμασαν Ειρηνικό τον νέο ωκεανό) - στο οποίο υπέφεραν από στερήσεις, πείνα και δίψα.

Όταν τελικά το «Βικτόρια» κατάφερε να επιστρέψει στις 4 Σεπτεμβρίου του 1522, οι 18 συνολικά επιζήσαντες ήταν ιδιαίτερα καταπονημένοι.