→ Ιστορία → Νεότερη ελληνική ιστορία
Ντέιβιντ Μπριούερ: η λοξή ματιά ενός «ξένου» πάνω στον γνωστό- άγνωστό μας ξεσηκωμό
Πέτρος Τατσόπουλος, εφ. Τα Νέα, 21/3/2009
Μια παρεξηγημένη επανάσταση
ΜΟΙΑΖΕΙ ΜΕ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΗ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΑΣ ΑΥΤΟΣΕΒΑΣΜΟΥ Η ΑΚΡΙΤΗ ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΜΥΘΩΝ. ΤΟ ΙΔΙΟ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΑ ΤΑ ΕΘΝΗ ΣΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ- ΓΙΑΤΙ ΕΜΕΙΣ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΔΙΑΦΕΡΟΥΜΕ; ΟΠΟΙΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΛΜΗΣΕ ΝΑ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΕΙ ΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ, ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕ ΤΗ ΡΕΤΣΙΝΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΕΙΟΔΟΤΗ. ΑΝΤΙΘΕΤΑ, ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ, ΟΠΩΣ Ο ΒΡΕΤΑΝΟΣ ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΜΠΡΙΟΥΕΡ, ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΠΙΔΕΙΞΟΥΝ ΤΟΝ ΑΡΜΟΖΟΝΤΑ ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟ ΔΙΧΩΣ ΚΑΠΟΙΟΣ ΥΠΕΡΠΑΤΡΙΩΤΗΣ ΝΑ ΣΠΕΥΣΕΙ ΝΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΠΟΙΗΣΕΙ
Ο Ντέιβιντ Μπριούερ, ομότιμος καθηγητής Κλασικών Σπουδών στην Οξφόρδη, αποδεδειγμένα αγαπάει την Ελλάδα- και δεν το λέμε για να χρυσώσουμε το χάπι. Εκτός από αρχαία, έμαθε και νέα ελληνικά, σαγηνεύτηκε από την Επανάσταση του 1821 και δεν αρκέστηκε να ξεκοκαλίσει κάθε σχετικό τίτλο στην ελληνική και ξένη βιβλιογραφία (με έμφαση στην αγγλική). Επί σειρά ετών επισκεπτόταν τα οχυρά και τα πεδία των μαχών- έκανε εξονυχιστικό ρεπεράζ, όπως θα λέγαμε στον κινηματογράφο.
Από τις πρώτες κιόλας σελίδες του, όπου δίνει απάντηση σε αναπάντεχα ερωτήματα- με πόσα γρόσια νοίκιαζες ένα καλό σπίτι-, ο Μπριούερ δείχνει ότι δεν σκοπεύει να προσθέσει ακόμη μια ακαδημαϊκή μελέτη για το ΄21 στον μακρύ κατάλογο, αλλά να αναστηλώσει στην κυριολεξία μια εποχή κι ένα έθνος υπό διαμόρφωση. Το φλεγματικό του χιούμορ θα τον ακολουθεί ακόμη και στις πιο μακάβριες σκηνές, όταν επί παραδείγματι θα αντιγράφει τη σικέ γνωμάτευση του γιατρού που εξέτασε το πτώμα τού- άνανδρα δολοφο νημένου από πρώην συντρόφους του- Οδυσσέα Ανδρούτσου: «Τα δε θραύσματα [...] επέφεραν αυτοστιγμεί τον θάνατον, άξιον εις κακούργον προδότην της πατρίδος». Ο Μπριούερ δεν αντιστέκεται στον πειρασμό να σχολιάσει: «Ένα σπάνιο παράδειγμα έκθεσης αυτοψίας που συμπεραίνει ότι καλά έπαθε ό,τι έπαθε το θύμα». Συχνά επίσης υποδεικνύει τον αόρατο μίτο που ενώνει- με τρόπο ενίοτε σουρεαλιστικό- την Ελλάδα του ΄21 με τη σύγχρονη: «Στη δεκαετία του 1960 ο νεωκόρος του Αγίου Σπυρίδωνα [στο Ναύπλιο] έδειχνε στους επισκέπτες το σημείο όπου έπεσε ο Καποδίστριας και, συγχωνεύοντας τους δύο Μαυρομιχάληδες με τους Γερμανούς κατακτητές της δικής του εποχής, καταδίκαζε τους δολοφόνους με δάκρυα στα μάτια και οργή στη φωνή ως “Rausbotte”».
Αναρωτιέμαι πάλι τι εντύπωση θα έκανε στο ογκώδες χριστεπώνυμο πλήθος, την ώρα που παρακολουθούσε πριν από λίγα χρόνια τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο να ανεμίζει το λάβαρο της Αγίας Λαύρας (για τις ταυτότητες, θυμάστε;), αν κάποιος τύπος σαν τον Μπριούερ έπαιρνε το μικρόφωνο και με ελαφρύ αξάν ισχυριζόταν σοβαρά ότι κανένα λάβαρο δεν ανέμισε σε καμία Αγία Λαύρα καμία 25η Μαρτίου του 1821. «Η Ελληνική Επανάσταση», γράφει ο Μπριούερ, «πράγματι ξεκίνησε την άνοιξη του 1821, αλλά ολόκληρο αυτό το επεισόδιο ήταν καθαρή επινόηση. Ούτε ο [Παλαιών Πατρών] Γερμανός ούτε ο Κολοκοτρώνης, στον οποίο υποτίθεται ότι απευθύνθηκε, βρίσκονταν στην Αγία Λαύρα στις 25 Μαρτίου. Ο Κολοκοτρώνης βρισκόταν πολλά χιλιόμετρα μακριά, στη Νότια Πελοπόννησο. Ιστορικοί της εποχής εκείνης, Έλληνες και ξένοι, απέρριπταν το επεισόδιο ως ψευδοϊστορικό ή απλώς ψευδές. Ο μύθος αυτός προέρχεται από την πένα του Φρανσουά Πουκεβίλ, Γάλλου προξένου στην Ελλάδα και συγγραφέα μιας τετράτομης ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης που εκδόθηκε εσπευσμένα το 1824. [...] Η γοητεία της διήγησης του Πουκεβίλ έγκειται στο γεγονός ότι συνδέει με κάθε δυνατό τρόπο την Επανάσταση των Ελλήνων με τη Βίβλο, με τη θρησκευτική πίστη και με την Ορθόδοξη Εκκλησία». Ανάλογης γοητείας είναι και ο μύθος του Κρυφού Σχολειού, άρρηκτα συνδεδεμένος με το παιδικό τραγουδάκι:Φεγγαράκι μου λαμπρό...
«Οι Τούρκοι δεν απαγόρευαν την εκπαίδευση, κοσμική ή θρησκευτική», σχολιάζει ο Άγγλος συγγραφέας. «Την άφηναν στα χέρια του ορθόδοξου Πατριάρχη. Κατά πάσα πιθανότητα πολλά παιδιά πήγαιναν πράγματι σε αυτοσχέδια σχολεία, συχνά σε εκκλησίες και με παπά για δάσκαλο, αλλά πήγαιναν τη νύχτα απλώς και μόνο επειδή όλη την ημέρα δούλευαν στα χωράφια».
Όπως επισημαίνει ο Μπριούερ, είναι αλήθεια ότι, από πολλές απόψεις, η Επανάσταση του ΄21 ήταν μια παρεξηγημένη υπόθεση, πολλαπλά άστοχη και ανεπιθύμητη- και όχι μόνο από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Οι δύο λόγιοι εκπατρισμένοι πρόδρομοί της- ο Αδαμάντιος Κοραής στο Παρίσι και ο Ρήγας Φεραίος στη Βιέννη- πίστευαν είτε ότι πρέπει να καθυστερήσει κατά πενήντα χρόνια (ο Αδαμάντιος) είτε ότι πρέπει να εξαπλωθεί σε ολόκληρη τη Βαλκανική Χερσόνησο και να απελευθερώσει ΚΑΙ τους Τούρκους από τον ζυγό του Σουλτάνου (ο Ρήγας). Μολονότι επίσης η Ιερά Συμμαχία διέβλεψε πίσω από την εξέγερση «καρμπονάρικο μασονικό δάκτυλο» (πράγματι η Φιλική Εταιρεία αντέγραψε πιστά την ιεραρχία και ορισμένες από τις τελετουργίες των Ελευθεροτεκτόνων- σε μια εποχή που οι μασόνοι ταυτίζονταν με τους φιλελεύθερους ριζοσπάστες), τα κοινωνικά της αιτήματα ήταν δευτερεύοντα, αν όχι ανύπαρκτα, με μια σειρά από θεμελιώδεις πολιτικές ενέργειες να τα υπονομεύουν: η εθελουσία Πράξη Υποταγής το 1825 στη Μεγάλη Βρετανία, τα δυσβάστακτα οικονομικά δάνεια (σπαταλημένα στους δύο εμφυλίους πολέμους του 1824), η αποδοχή τελικά της Ελέω Θεού Μοναρχίας.
