→ Ιστορία → Νεότερη ελληνική ιστορία

Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο...

Θάνος Παπαδόπουλος, εφ. Τα Νέα, 8/1/2000

Με χρονική υστέρηση πέντε χρόνων οι νέοι της Ελλάδας και οι φοιτητές συμμετείχαν στην ευρωπαϊκή εξέγερση, που χαρακτηρίστηκε από τον Γαλλικό Μάη του '68. Την ευκαιρία έδωσαν ορισμένα «μέτρα» και «ανοίγματα» που θέλησε να κάνει η χούντα των συνταγματαρχών για ν' αποκτήσει πιο «πολιτικό πρόσωπο» και να «νομιμοποιηθεί» στη συνείδηση του ελληνικού λαού. Η δικτατορία βέβαια ήταν υπεύθυνη τόσο για την πενταετή αναβολή της εξέγερσης όσο και για την ένταση και τις μορφές που έλαβε, καθώς και τα αιτήματα που πρόβαλε. Ωστόσο, θα έλεγε κανείς ότι παρά την αντιστασιακή ιδιομορφία που έλαβε αυτή η εξέγερση είχε το ίδιο ψυχολογικό και πνευματικό υπόβαθρο: την απαίτηση για μια πιο ελεύθερη ζωή. Η εξέγερση των φοιτητών άρχισε με την είσοδο του 1973 από το Πολυτεχνείο. Συνεχίστηκε με την κατάληψη της Νομικής Σχολής τον Φεβρουάριο του 1973 και είχε τη δραματική της κορύφωση με την κατάληψη του Πολυτεχνείου πάλι τον Νοέμβριο του 1973, που ανάγκασε τη χούντα να βγάλει πάλι τα τανκς στους δρόμους. Στις 8 Οκτωβρίου ο Σπ. Μαρκεζίνης ορκίζεται πολιτικός με στόχο να κάνει εκλογές και να νομιμοποιήσει το καθεστώς που επέβαλε η χούντα. Ο Α. Παπανδρέου, ο Γ. Μαύρος, ο Π. Κανελλόπουλος, ο Χ. Φλωράκης και άλλοι κάνουν αμέσως δηλώσεις εναντίον αυτής της «μανούβρας» της δικτατορίας. Λίγο αργότερα στο μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου χιλιάδες Αθηναίοι εκδηλώνουν μαχητικά την αντίθεσή τους στο καθεστώς και η Αστυνομία χρησιμοποιώντας όπλα συλλαμβάνει δεκάδες πολίτες, από τους οποίους 17 στέλνει σε δίκη.

Την Τρίτη, 13 Νοεμβρίου φοιτητικές ομάδες καταλαμβάνουν τους χώρους του Πολυτεχνείου, δηλώνοντας ότι κάνουν κατάληψη επ' αόριστον. Εκτός από τις εκδηλώσεις μέσα στο Πολυτεχνείο, οι φοιτητές κατασκευάζουν ραδιοφωνικό πομπό και αρχίζουν να βομβαρδίζουν την Αθήνα με αντιδικτατορικά συνθήματα.

Από την επόμενη ημέρα αρχίζουν να συρρέουν φοιτητές και νέοι στο Πολυτεχνείο, ενώ πλήθος λαού καταλαμβάνει τα πεζοδρόμια και σιγά σιγά κλείνει την Πατησίων, τη Στουρνάρη και την Τοσίτσα, ενώ οι αντιδικτατορικές εκδηλώσεις επεκτείνονται και εκτός Πολυτεχνείου.

Πολυτεχνείο. Ξημερώματα 17 Νοέμβρη

Την Πέμπτη 15 Νοεμβρίου η περιοχή γύρω από το Πολυτεχνείο αποτελεί ουσιαστικά μια ελεύθερη περιοχή, ενώ η Σύγκλητος του Πολυτεχνείου δηλώνει πως «αποκλείει επέμβασιν των αρχών». Ταυτόχρονα αναγγέλλονται και οι καταλήψεις των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και Πατρών, ενώ οι πολιτικοί κάνουν δηλώσεις υπέρ των φοιτητών.

Την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου η εξέγερση των φοιτητών τείνει να πάρει παλλαϊκό χαρακτήρα και τότε επεμβαίνουν τα τανκς, τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου 17 Νοεμβρίου. Τόσο στην εξέγερση όσο και στην καταστολή της οι εφημερίδες αφιέρωσαν τις πρώτες σελίδες τους, όπως και πολλές εσωτερικές σελίδες για να περιγράψουν τις λεπτομέρειες από τα κατακλυσμιαία γεγονότα. Από «ΤΟ ΒΗΜΑ» 17.11.73 (σελ. 1, 3, 4, 5, 6) αντιγράφουμε:

«Δραματικήν τροπήν προσέλαβαν χθες, εντός αλλά κυρίως εκτός του χώρου του Πολυτεχνείου, αι φοιτητικαί εκδηλώσεις που ήρχισαν από την Τρίτην. Εις ολόκληρον σχεδόν το κέντρον των Αθηνών και από της 5ης απογευματινής και πέραν του μεσονυκτίου συνεκροτούντο αλλεπάλληλοι διαδηλώσεις φοιτητών και πολιτών, αι οποίαι διελύοντο βιαίως και κυρίως διά της χρήσεως δακρυγόνων υπό της Αστυνομίας.

Μέχρι και του μεσονυκτίου η κατάστασις ήτο άκρως συγκεχυμένη. Η κυκλοφορία είχεν απαγορευθή εις το κέντρον της πόλεως και αι αρχαί ηρνούντο να παράσχουν οιανδήποτε πληροφορίαν επί των φημών ότι πέραν των πολλών τραυματιών υπήρχον και νεκροί. Πάντως, βέβαιον είναι ότι γύρω από το Πολυτεχνείον ηκούοντο πυροβολισμοί.

Περί το μεσονύκτιον ενεφανίσθησαν εις τον κόμβον των Αμπελοκήπων, προερχόμενα από το Γουδί και τον Διόνυσον, τεθωρακισμένα οχήματα και τανκς. Επί ωρισμένων διασταυρώσεων εστάθμευσαν άρματα με ισχυρούς προβολείς, ενώ στρατιώται ήλεγχον την κυκλοφορίαν.

Αι διαδηλώσεις φοιτητών και πολιτών επραγματοποιήθησαν εις το κέντρον της πόλεως. Το πλήθος, που είχεν συγκεντρωθή από ενωρίς, το πρωί, έξω από το Πολυτεχνείον, και το οποίον ωγκούτο συνεχώς από τα κύματα φοιτητών και πολιτών, συνεκρότησε αλλεπαλλήλους διαδηλώσεις προς την κατεύθυνσιν της πλατείας Συντάγματος. Ανεκόπη την πρωίαν εις την οδόν Σταδίου χωίις επεισόδια, απωθήθη περί την 6ην μ.μ. δι' εφόδου των αστυνομικών και διά τρίτην φοράν με δακρυγόνα περί τας οκτώμιση.

Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, έξω από το Πολυτεχνείον, το πλήθος παρέμενε πυκνόν και αμετακίνητον παρ' όλον ότι ηκούοντο πυροβολισμοί και ριπαί αυτομάτων από την κατεύθυνσιν της οδού Τοσίτσα και της οδού Μάρνη και παρά τας φήμας ότι ήδη υπήρχον νεκροί και τραυματίαι, από σφαίρας πυροβόλων όπλων.

Πλήθος ήτο συγκεντρωμένον και προς την λεωφόρον Αλεξάνδρας προς το Πεδίον του Άρεως».

Λίγο αργότερα το τανκ έριχνε την πύλη του Πολυτεχνείου, συνέθλιβε όσους διαδηλωτές δεν πρόλαβαν να απομακρυνθούν και οι ΛΟΚατζήδες ανελάμβαναν να αδειάσουν το Πολυτεχνείο από τους διαδηλωτές, ενώ οι αστυνομικοί χτυπούσαν αλύπητα και συνελάμβαναν όποιον έβρισκαν μπροστά τους.

Το πραξικόπημα Ιωαννίδη είχε ήδη ξεκινήσει, καθώς και η πτώση της δικτατορίας με τίμημα την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο και τη διχοτόμηση του νησιού.

Η κατάληψη της Νομικής

Νομική. 22 Φεβρουαρίου, πρωί

Η κατάληψη της Νομικής Σχολής από τους φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών άρχισε την Τετάρτη 21 Φεβρουαρίου 1973 και έληξε ύστερα από σχεδόν 35 ώρες, την επομένη το βράδυ. Επρόκειτο για μια πράξη ανοιχτής πρόκλησης προς το καθεστώς της δικτατορίας.

Όμως δεν ήταν μια πράξη ξαφνική. Από την αρχή του χρόνου οι φοιτητές βρίσκονταν σε αναβρασμό. Στα μέσα Ιανουαρίου οι φοιτητές της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών και λίγο αργότερα οι φοιτητές της Αρχιτεκτονικής και της Σχολής Χημικών Μηχανικών είχαν κηρύξει αποχή.

Στις 5 Φεβρουαρίου οι φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφασίζουν γενική αποχή από τα μαθήματα.

Στις 13 Φεβρουαρίου η δικτατορία απαντά με ένα νομοθετικό διάταγμα, βάσει του οποίου θα διακόπτεται η αναβολή στρατεύσεως των φοιτητών που θα κάνουν αποχή κ.λπ

Την ίδια ημέρα και την επομένη γίνεται συγκέντρωση και διαδήλωση μέσα στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Η Αστυνομία παραβιάζει το πανεπιστημιακό άσυλο, εισβάλλει στο Πολυτεχνείο και συλλαμβάνει 11 φοιτητές που τους παραπέμπει σε δίκη. Παράλληλα η δικτατορία προβαίνει σε διακοπή της αναβολής στράτευσης δεκάδων φοιτητών.

Στις 16 Φεβρουαρίου καταλαμβάνεται για λίγο η Νομική Σχολή της Αθήνας, ενώ αρχίζει η δίκη των 11 συλληφθέντων στο Πολυτεχνείο.

Η Σύγκλητος του Ε.Μ. Πολυτεχνείου παραιτείται. Πολιτικοί, πνευματικοί άνθρωποι, ακόμη και στρατηγοί εν αποστρατεία σπεύδουν να υπερασπιστούν τους φοιτητές. Την Τετάρτη 21 Φεβρουαρίου φοιτητές της Νομικής, της Φιλολογίας και της Νομικής καταλαμβάνουν το κτίριο της Νομικής. Στο «ΒΗΜΑ» της 22.2.1973 διαβάζουμε (σελ. 1 και 3):

«Τρεις χιλιάδες φοιτηταί ­ ως μετέδωσε το Ασσοσιέιτεντ Πρες ­ παρέμειναν και πέραν του μεσονυκτίου εντός του κτιρίου του Πανεπιστημίου επί των οδών Σίνα, Σόλωνος και Μασσαλίας, εις εκδήλωσιν διαμαρτυρίας διά την άρσιν των αναστολών κατατάξεως των συναδέλφων των. Έξω του κτιρίου διενυκτέρευσαν επίσης ισχυραί αστυνομικαί δυνάμεις, αφού προηγουμένως διέλυσαν μικροσυγκεντρώσεις άλλων και αντιφρονούντων φοιτητών εις τας γύρω παρόδους».

Σε άλλο σημείο αναφέρεται:

«Οι φοιτηταί δεν επέτρεπαν την είσοδο στο κτίριο της οδού Σόλωνος παρά μονάχα στους φοιτητάς με την επίδειξη ταυτοόητος. Κατά τις 2 το μεσημέρι οι φοιτηταί που ευρίσκοντο στους διαδρόμους του κτιρίου και στην ταράτσα της Νομικής έδωσαν όρκο, ο οποίος επανελήφθη και από τους φοιτητάς που ευρίσκοντο στις σκάλες και στους κάτω ορόφους του κτιρίου.

Στον όρκο αναφέρεται:

"Εμείς οι φοιτηταί των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ορκιζόμαστε στ' όνομα της ελευθερίας να αγωνισθούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση: α) των ακαδημαϊκών ελευθεριών, β) του πανεπιστημιακού ασύλου, γ) της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων"».

Τέλος αναφέρεται:

«Ολίγον προ του μεσονυκτίου οι εντός του κτιρίου φοιτηταί ανήγειλαν ότι αρχίζουν απεργίαν πείνης. Εντός του κτιρίου πάντως ελειτούργει μέχρι του μεσονυκτίου κανονικώς η ύδρευσις και ο ηλεκτροφωτισμός.

Πέραν επίσης του μεσονυκτίου συνεχίζοντο συσκέψεις αρμοδίων παραγόντων εις την διεύθυνσιν της αστυνομίας ως και συνεδρίαση της Συγκλήτου εις το κεντρικόν κτίριον του Πανεπιστημίου».

Η κατάληψη της Νομικής έληξε την άλλη μέρα το βράδυ, ειρηνικά. Παρ' όλο που η αστυνομική δύναμη εξυλοκόπησε με τη βοήθεια τραμπούκων, όσους έβγαιναν από την κατάληψη. Όμως, ο δρόμος για το Πολυτεχνείο είχε ανοίξει.