Μάθημα XXV

Gaius Plinius Caecilius Secundus, Naturalis Historia, 15, 23 (Διασκευή)

Sed a catone appellata iam tum africana admonet africae ad ingens docimentum usi eo pomo. namque perniciali odio carthaginis flagrans nepotumque securitatis anxius, cum clamaret omni senatu carthaginem delendam, adtulit quodam die in curiam praecocem ex ea provincia ficum ostendensque patribus: "interrogo vos," inquit, "quando hanc pomum demptam putetis ex arbore." cum inter omnes recentem esse constaret: "atqui tertium," inquit, "ante diem scitote decerptam carthagine. tam prope a moeris habemus hostem!" statimque sumptum est punicum tertium bellum, quo carthago deleta est.

Πώς ένα σύκο στάθηκε αφορμή να καταστραφεί η Καρχηδόνα

Εισαγωγή

Ο Κάτωνας ο τιμητής (Marcus Porcius Cato censor, 234-149 π.Χ.) αγωνίστηκε με φανατισμό για να αναλάβουν οι συμπατριώτες του και τρίτο πόλεμο εναντίον της Καρχηδόνας, που έληξε με την καταστροφή της πόλης το 146 π.Χ. (βλ. εισαγωγή στα μαθήματα IV και XI). Τέτοιο ήταν το πάθος του, που όλοι οι πολιτικοί του λόγοι, ανεξάρτητα από το θέμα τους, είχαν πάντα την ίδια κατακλείδα: ceterum censeo Carthaginem esse delendam (κάνω την πρόταση να καταστραφεί η Καρχηδόνα). Χαρακτηριστικό είναι και το παρακάτω περιστατικό που διέσωσε ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος (23-79 μ.Χ.: ο Πλίνιος υπήρξε θύμα της μεγάλης έκρηξης του Βεζούβιου).

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus «Interrogo vos» inquit «quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore». Cum omnes recentem esse dixissent, «Atqui ante tertium diem» inquit «scitōte decerptam esse Carthagine. Tam prope a muris habēmus hostem! Itaque cavēte periculum, tutamini patriam. Opibus urbis nolite confidere. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. Neminem credideritis patriae consultūrum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. Mementōte rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse!» Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta est.

Αρχικοί χρόνοι

• 3, affero-attuli-allatum-afferre, (προστακτική affer/adfer)
• 3, ostendo-ostendi-ostentum(& ostensum)-ere
• 1, interrogo
• 3, inquam-(inquii)-/-/: ελλειπτικό· βλ. γραμματική σελ. 92
• 3, decerpo-decerpsi-decerptum-decerpere
• 1, puto, νομίζω, θεωρώ
• 3, dico-dixi-dictum-dicere (προστακτική dic)
• 4, scio-scivi (& scii)-scitum-scire, (προστακτική ενεστώτα και μέλλοντα: β' scito, β' scitote)
• 2, habeo-habui-habitum-habere
• 2, caveo-cavi-cautum-cavere
• 1, tutor-tutatus sum-tutari, αποθετικό
• 3, confido-confisus sum-confidere, ημιαποθετικό
• 3, nolo-nolui-/-nolle
• 3, depono-deposui-depositum-deponere
• 3, credo-credidi-creditum-credere
• 3, consulo-consului-consultum-consulere
• 3, memini-/-/-meminisse, ελλειπτικό· βλ. γραμματική, σελ. 91-92
• -sum-fui-/-esse, μτχ. μελλ.: futurus
• 3, sumo-sumpsi-sumptum-sumere
• 2, deleo-delevi-deletum-delere

Συντακτικές Παρατηρήσεις

• die: αφαιρετική... του χρόνου... (Η αφαιρετική δηλώνει το πότε έγινε κάτι, η αιτιατική δηλώνει το πόσο χρόνο κράτησε κάτι)
• ostendens: χρονική ή τροπική μετοχή...
• quando... arbore: Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας, αντικείμενο στο interrogo. Εισάγεται με το ερωτηματικό χρονικό επίρρημα quando, εκφέρεται με υποτακτική (γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης) ενεστώτα (putetis), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (interrogo), και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν σε σχέση με το ρήμα της κύριας πρότασης
• quando: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου...
• Cum... dixissent: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση. Εισάγεται με το σύνδεσμο cum (ιστορικός ή διηγηματικός: ο ιστορικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση· δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους.), εκφέρεται με υποτακτική (είναι φανερός εδώ ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει στην υποτακτική) υπερσυντελίκου (dixissent), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (inquit: ιστορικός παρακείμενος), και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν σε σχέση με το ρήμα της κύριας πρότασης
• ante diem: εμπρόθετος προσδιορισμός στο απαρέμφατο που δηλώνει χρόνο
• tertium: επιθετικός προσδιορισμός στο diem
• Carthagine: απρόθετη (γιατί είναι όνομα πόλης) αφαιρετική που δηλώνει στάση σε τόπο, προσδιορίζει το decerptam esse
• tam: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο prope
• prope: επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο ρήμα
• a muris: εμπρόθετη αφαιρετική που δηλώνει τοπική αφετηρία [πβ. ἐγγὺς τῶν τειχῶν=γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού]
• opibus: αφαιρετική οργανική του μέσου στο confidere
• urbis: γενική κτητική ή υποκειμενική στο opibus
• quae... est: Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο fiduciam
• vobis δοτική προσωπική κτητική στο est
• patriae: δοτική προσωπική χαριστική στο ρήμα
• nisi... consulueritis: Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, ως υποθετικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο consulturum esse. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο nisi, γιατί είναι αρνητική, και εκφέρεται στην υπόθεση με υποτακτική παρακειμένου και στην απόδοση με απαρέμφατο μέλλοντα. Πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο· για να βρούμε το είδος του, θα τον τρέψουμε σε ευθύ. Ευθύς λόγος: Υπόθεση: nisi vos ipsi patriae consulueritis (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα). Απόδοση: Nemo patriae consulet (οριστική μέλλοντα)· εκφράζει υπόθεση ανοιχτή (α' είδος), δηλαδή χωρίς να δηλώνεται αν αληθεύει ή όχι...
• in discrimine: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει εντοπισμό σε μια κατάσταση...
• extremo: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο discrimine
• quodam: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα
• statim: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα
• quo...est: Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο bellum...
• quo: αφαιρετική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα (Η αφαιρετική δηλώνει το πότε έγινε κάτι, η αιτιατική δηλώνει το πόσο χρόνο κράτησε κάτι)

Γραμματικές Παρατηρήσεις

• quidam-quaedam-quoddam: αόριστη επιθετική αντωνυμία. H ουσιαστική: quidam-quaedam-quiddam· προσοχή: quendam, quorundam...
• pater-tris, patres (conscripti)=συγκλητικοί, πατρίκιοι· βλ. γραμμ. σελ. 21· γεν. πληθ. patrum
• prope+αιτιατική= πρόθεση· prope+αφαιρετική= επίρρημα
• opis-opem-ope (ελλειπτικό)= βοήθεια, opes-um= στρατιωτική βοήθεια, δυνάμεις (στρατ.& πολιτ.)
• ficus-i, ετερόκλιτο θηλυκό (βλ. γραμμ. σελ. 25): Η δοτική ενικού και η γενική, δοτική και αφαιρετική πληθυντικού πάντα από τη δεύτερη κλίση. Οι υπόλοιπες πτώσεις και από τη δεύτερη και από την τέταρτη κλίση. [από τη Δ' κλίση έχει τις πτώσεις που λήγουν σε -us & -u: ficus -fici & ficus -fico -ficum -fice & ficus -fico & ficu / fici & ficus -ficorum -ficis -ficos & ficus -fici & ficus -ficis]
• murus-i, κατά κύριο λόγο στον πληθυντικό: muri-orum (αρσενικό)
• fiducia-ae: singularia tantum

Παραθετικά επιθέτων & επιρρημάτων

• praecox-ocis, (-ior-ius/-issimus-a-um)
• recens-recentior-recentissimus (πβ. novus)
• (prope)/propius/proxime [(prope)/propior-ior-ius/proximus-a-um]
• omnis-is-e: χωρίς παραθετικά
• nimius/magis nimius/maxime nimius
• publicus-a-um, χωρίς παραθετικά
• exterus & exter-a-um, exterior-ius/extremus & extimus-a-um (ή extŭmus)

Ερμηνεία και γραμματική αναγνώριση των λέξεων

• Cato: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού Cato -onis = Κάτωνας → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό
• attulit: γ’ ενικό, οριστική ενεργητικού παρακειμένου, του ανώμαλου ρήματος affero, attuli, allatum, afferre = φέρνω (κάπου) → β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: affer
• quodam: αφαιρετική ενικού, αρσενικό, της αόριστης επιθετικής αντωνυμίας quidam, quaedam, quoddam = κάποιος, -α, -ο
• die: αφαιρετική ενικού, αρσενικό, ε’ κλίση, του ουσιαστικού dies -ei = μέρα
• in: πρόθεση που συντάσσεται με αιτιατική = σε
• curiam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού curia -ae = βουλευτήριο, κτήριο της Συγκλήτου
• ficum: αιτιατική ενικού, θηλυκό, β’ ή δ’ κλίση, του ουσιαστικού ficus -i ή ficus -us = σύκο → κλίνεται σύμφωνα με τη β’ κλίση και επιπλέον δανείζεται από την δ’ κλίση όσους τύπους λήγουν σε -us και -u
• praecocem: αιτιατική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του μονοκατάληκτου επιθέτου praecox, praecox, praecox (-ocis) 
• ex: πρόθεση που συντάσσεται με αφαιρετική = από
• Carthagine: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού Carthago -inis = Καρχηδόνα → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό
• ostendens: ονομαστική ενικού, αρσενικό, μετοχή ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος ostendo, ostendi, ostentum ή ostensum, ostendĕre 3 = δείχνω
• -que: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και → χρησιμοποιείται ως εγκλιτική λέξη
• patribus: δοτική πληθυντικού, αρσενικό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού pater –tris = πατέρας (στον ενικό), Συγκλητικοί (στον πληθυντικό) (ετερόσημο) → γενική πληθυντικού: patrum
• interrogo: α’ ενικό, οριστική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogāre 1= ρωτώ
• vos: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικό, β’ πρόσωπο, της προσωπικής αντωνυμίας = εσάς
• inquit: γ’ ενικό, οριστική ενεργητικού παρακειμένου, του ελλειπτικού ρήματος inquam = λέω
• quando: ερωτηματικό χρονικό επίρρημα = πότε
• hanc: αιτιατική ενικού, θηλυκό, της δεικτικής αντωνυμίας hic, haec, hoc = αυτός, -ή, -ό
• ficum: αιτιατική ενικού, θηλυκό, β’ ή δ’ κλίση, του ουσιαστικού ficus –i ή ficus -us = σύκο → κλίνεται σύμφωνα με τη β’ κλίση και επιπλέον δανείζεται από την δ’ κλίση όσους τύπους λήγουν σε -us και –u
• decerptam esse: απαρέμφατο παθητικού παρακειμένου, του ρήματος decerpo, decerpsi, decerptum, decerpĕre 3 = κόβω
• putetis: β’ πληθυντικό, υποτακτική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος puto, putavi, putatum, putāre 1 = νομίζω
• ex: πρόθεση που συντάσσεται με αφαιρετική = από
• arbore: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού arbor –oris = δέντρο
• cum: χρονικός σύνδεσμος (ο cum ο ιστορικός-διηγηματικός) = όταν
• omnes: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, γ’ κλίση, του επιθέτου omnis, -is, -e = όλος, -η, -ο → δεν σχηματίζει παραθετικά
• recentem: αιτιατική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του μονοκατάληκτου επιθέτου recens (-ntis), recens, recens = φρέσκος, -ια, -ο → Παραθετικά: recentior, -ior, -ius, recentissimus, -a, -um
• esse: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος sum, fui, –, esse = είμαι
• dixissent: γ’ πληθυντικό, υποτακτική ενεργητικού υπερσυντελίκου, του ρήματος dico, dixi, dictum, dicĕre 3 = λέω → β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic
• Atqui: αντιθετικός σύνδεσμος = και όμως
• ante: πρόθεση που συντάσσεται με αιτιατική = πριν
• tertium: αιτιατική ενικού, αρσενικό, β’ κλίση, του τακτικού αριθμητικού tertius, -a, -um = τρίτος, -η, -ο → δεν σχηματίζει κλητική
• diem: αιτιατική ενικού, αρσενικό, ε’ κλίση, του ουσιαστικού dies –ei = μέρα
• inquit: γ’ ενικό, οριστική ενεργητικού παρακειμένου, του ελλειπτικού ρήματος inquam = λέω
• scitote: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος scio, sci(v)i, scitum, scire 4 = μαθαίνω →σχηματίζει προστακτική ενεστώτα από τους αντίστοιχους τύπους της προστακτικής μέλλοντα: scito, scitote.
• decerptam esse: απαρέμφατο παθητικού παρακειμένου, του ρήματος decerpo ,decerpsi, decerptum, decerpĕre 3 = κόβω
• Carthagine: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού Carthago –inis = Καρχηδόνα → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό
• Tam: ποσοτικό επίρρημα = τόσο
• prope: τοπικό επίρρημα = κοντά → Παραθετικά: propius, proxime
• a (ή ab): πρόθεση που συντάσσεται με αφαιρετική = από
• muris: αφαιρετική πληθυντικού, αρσενικό, β’ κλίση, του ουσιαστικού murus –i = (ο) τοίχος, το τείχος (συνηθέστερα συναντάται στον πληθυντικό)
• habemus: α’ πληθυντικό, οριστική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος habeo, habui, habitum, habēre 2 = έχω
• hostem: αιτιατική ενικού, αρσενικό και θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού hostis –is = εχθρός
• itaque: συμπερασματικός σύνδεσμος = επομένως, λοιπόν
• cavete: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος caveo, cavi, cautum, cavēre 2 = προσέχω, φυλάγομαι
• periculum: αιτιατική ενικού, ουδέτερο, β’ κλίση, του ουσιαστικού periculum –i = κίνδυνος
• tutamini: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεστώτα, του ρήματος tutor, tutatus sum, tutāri αποθετικό 1 = προστατεύω
• patriam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού patria –ae = πατρίδα
• opibus: αφαιρετική πληθυντικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού opes -um = δυνάμεις → στον ενικό απαντούν οι τύποι: (ops), opis, –, opem, -, ope = βοήθεια (ετερόσημο)
• urbis: γενική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού urbs -is = πόλη
• nolite: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεργητικού ενεστώτα, του ανώμαλου ρήματος nolo, nolui, - , nolle = δεν θέλω
• confidĕre: απαρέμφατο ενεστώτα, του ρήματος confido, confisus sum, confidĕre 3 (ημιαποθετικό) = εμπιστεύομαι
• Fiduciam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού fiducia –ae = εμπιστοσύνη → ως αφηρημένη έννοια δεν διαθέτει πληθυντικό
• quae: ονομαστική ενικού, θηλυκό, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
• nimia: ονομαστική ενικού, θηλυκό, β’ κλίση, του επιθέτου nimius, –a, –um = υπερβολικός, -ή, -ό → σχηματίζει περιφραστικά παραθετικά: magis nimius, -am, -um, maxime nimius, -a, -um
• vobis: δοτική πληθυντικού, αρσενικό, β’ πρόσωπο, της προσωπικής αντωνυμίας = σ’ εσάς
• est: γ’ ενικό, οριστική ενεστώτα, του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι, υπάρχω
• deponite: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος depono, deposui, depositum ,deponĕre 3 = αποβάλλω
• Neminem: αιτιατική ενικού, αρσενικό, της αόριστης ουσιαστικής αντωνυμίας nemo, nemo, nihil (nil)
• credideritis: β’ πληθυντικό, υποτακτική ενεργητικού παρακειμένου, του ρήματος credo, credidi, creditum, credĕre 3 = πιστεύω
• patriae: δοτική ενικού, θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού patria –ae = πατρίδα
• consulturum esse: απαρέμφατο ενεργητικού μέλλοντα, του ρήματος consulo, consului, consultum, consulĕre 3 = φροντίζω
• nisi: υποθετικός αποφατικός σύνδεσμος = αν δεν
• vos: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, β’ πρόσωπο, της προσωπικής αντωνυμίας = εσείς
• ipsi: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, της οριστικής αντωνυμίας ipse, ipsa, ipsum = ίδιος, -α, -ο
• patriae: δοτική ενικού, θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού patria –ae = πατρίδα
• consulueritis: β’ πληθυντικό, υποτακτική ενεργητικού παρακειμένου, του ρήματος consulo, consului, consultum, consulĕre 3 = φροντίζω
• mementote: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεργητικού μέλλοντα με σημασία ενεστώτα, του ελλειπτικού ρήματος memini – meminisse = θυμάμαι
• rem: αιτιατική ενικού, θηλυκό, ε’ κλίση, του ουσιαστικού res, rei = πράγμα
• publicam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, β’ κλίση, του επιθέτου publicus, –a, –um = δημόσιος → δεν σχηματίζει παραθετικά
• rem publicam: όλο μαζί αποτελεί σύνθετο ουσιαστικό = πολιτεία → δεν σχηματίζει πληθυντικό
• in: πρόθεση που συντάσσεται με αφαιρετική = σε
• extremο: αφαιρετική ενικού, ουδέτερο, β’ κλίση, του επιθέτου extremus, -a, -um = έσχατος, -η, -ο. Αποτελεί υπερθετικό βαθμό του επιθέτου exterus, -a, -um → Παραθετικά: exterior, -ior, -ius, extremus, -a, -um/ extimus, -a, -um.
• discrimine: αφαιρετική ενικού, ουδέτερο, γ’ κλίση, του ουσιαστικού discrimen –inis = κίνδυνος
• quondam: χρονικό επίρρημα = κάποτε
• fuisse: απαρέμφατο παρακειμένου, του ρήματος sum, – fui, -, esse = είμαι, υπάρχω, βρίσκομαι
• Statim: χρονικό επίρρημα = αμέσως
• -que: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και → χρησιμοποιείται ως εγκλιτική λέξη
• sumptum est: γ’ ενικό, οριστική παθητικού παρακειμένου, του ρήματος sumo, sumpsi, sumptum, sumĕre 3 = αρχίζω
• Punicum: ονομαστική ενικού, ουδέτερο, β’ κλίση, του επιθέτου Punicus, –a, –um = Καρχηδονιακός → δεν σχηματίζει παραθετικά
• bellum: ονομαστική ενικού, ουδέτερο, β’ κλίση, του ουσιαστικού bellum –i = πόλεμος
• tertium: ονομαστική ενικού, ουδέτερο, β’ κλίση, του τακτικού αριθμητικού tertius, –a, –um = τρίτος, -η, -ο → δεν σχηματίζει κλητική
• quo: αφαιρετική ενικού, ουδέτερο, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
• Carthago: ονομαστική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού Carthago –inis = Καρχηδόνα → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό
• deleta est: γ’ ενικό, οριστική παθητικού παρακειμένου, του ρήματος deleo, delevi, deletum, delēre 2 = καταστρέφω

Γραμματικά ταξινομημένο λεξιλόγιο

Ουσιαστικά

A΄ κλίση

• curia -ae: θηλυκό
• patria -ae: θηλυκό
• fiducia -ae: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό

Β΄ κλίση

• ficus –i: θηλυκό → κατά τη δ’ κλίση σχηματίζει μόνο τους τύπους που λήγουν σε –us και –u
• murus –i: αρσενικό
• periculum –i: ουδέτερο
• bellum –i: ουδέτερο

Γ΄ κλίση

• Cato –οnis: αρσενικό → δεν έχει πληθυντικό
• Carthago –inis: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό
• pater –tris: αρσενικό → ετερόσημο (pater –tris: ο πατέρας, patres –trum: οι Συγκλητικοί)/ γενική πληθυντικού: patrum
• arbor –oris: θηλυκό
• hostis –is: αρσενικό και θηλυκό
• opes –um: θηλυκό → ετερόσημο ((ops), opis = βοήθεια, opes –um = οι δυνάμεις)
• urbs –is: θηλυκό
• discrimen –inis: ουδέτερο

Δ΄ κλίση

• ficus –i: θηλυκό → κατά τη δ’ κλίση σχηματίζει μόνο τους τύπους που λήγουν σε –us και –u

E΄ κλίση

• dies, diei: αρσενικό
• res, rei: θηλυκό

Επίθετα

Β΄ κλίση

• tertius, –a, –um → δεν σχηματίζει κλητική ούτε παραθετικά
• nimius, –a, –um → σχηματίζει περιφραστικά παραθετικά (magis nimius, –a, –um, maxime nimius, –a, –um)
• publicus, –a, –um → δεν σχηματίζει παραθετικά
• extremus, –a, –um: υπερθετικός του exterus, -a, -um → ανώμαλα παραθετικά: exterior, –ior, –ius, extremus, -a, -um/ extimus, -a, -um
• Punicus, –a, –um → δεν σχηματίζει παραθετικά

Γ΄ κλίση

• praecox, praecox, praecox (-cis)
• omnis, -is, -e → δεν σχηματίζει παραθετικά
• recens, recens, recens (-ntis) → Παραθετικά: recentior, -ior, -ius recentissimus, -a, -um

Αντωνυμίες

• quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθετική)
• hic, haec, hoc (δεικτική)
• qui, quae, quod (αναφορική)
• tu (προσωπική)
• nemo (αόριστη ουσιαστική)
• ipse, ipsa, ipsum (οριστική)

Ρήματα

1η Συζυγία

• interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogāre
• puto, putavi, putatum, putāre
• tutor, tutatus sum, tutāri (αποθετικό)

2η Συζυγία

• habeo, habui, habitum, habēre
• caveo, cavi, cautum, cavēre
• deleo, delevi, deletum, delēre

3η Συζυγία

• ostendo, ostendi, ostentum/ostensum, ostendĕre
• decerpo, decerpsi, decerptum, decerpĕre
• dico, dixi, dictum, dicĕre (β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic)
• confido, confisus sum, confidĕre (ημιαποθετικό)
• depono, deposui, depositum, deponĕre
• credo, credidi, creditum, credĕre
• consulo, consului, consultum, consulĕre
• sumo, sumpsi, sumptum, sumĕre

4η Συζυγία

• scio, sci(v)i, scitum, scire (προστακτική ενεστώτα: scito, scitote, προστακτική μέλλοντα: scito, scito, scitote, sciunto)

Ανώμαλα ρήματα

• affero, attuli, allatum, afferre (β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: affer)
• inquam (ελλειπτικό)
• sum, fui, -, esse
• nolo, nolui, -, nolle
• memini, meminisse (ελλειπτικό) (προστακτική μέλλοντα με σημασία ενεστώτα: memento, mementote)

Επιρρήματα

• quando
• prope (Συγκριτικός: propius, Υπερθετικός: proxime)
• quondam
• tam
• statim

Προθέσεις

• in (+ αφαιρετική/αιτιατική)
• ex (+ αφαιρετική)
• ante (+ αιτιατική)
• a(b) (+ αφαιρετική)

• Σύνδεσμοι

• -que (συμπλεκτικός) → εγκλιτικό
• cum (χρονικός, ο ιστορικός-διηγηματικός)
• itaque (παρατακτικός-συμπερασματικός)
• atqui (αντιθετικός)
• nisi (υποθετικός)

Ασκήσεις

• ostendens: dum ostendit (συνεχιζόμενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης), cum ostenderet
• Cum omnes recentem esse dixissent: (Ficus) recens est
• Neminem credideritis: nolite aliquem credere

Ερωτήσεις Πανελληνίων

• «Itaque cavete periculum»: να επαναδιατυπώσετε την πρόταση, ώστε να εκφράζεται απαγόρευση και με τους δύο τρόπους
• Cum omnes recentem esse dixissent: Να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης (μονάδα 1), τον τρόπο εισαγωγής της (μονάδα 1), να αιτιολογήσετε την έγκλιση (μονάδα 1) και τον χρόνο εκφοράς της (μονάδα 1). Να ξαναγράψετε την πρόταση, αντικαθιστώντας τον cum με τον ubi (μονάδες 2). Μονάδες 6 (2009)
• Opibus urbis nolite confidere: Να δηλωθεί η απαγόρευση με τον άλλο τρόπο. Μονάδες 2 (2009)
• fiduciam, quae nimia vobis est, deponite: Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο, αφού τον εξαρτήσετε από το Cato monet eos (μετατρέποντας την κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα). Μονάδες 4 (2009)
• Cavete periculum: Να αποδώσετε την προστακτική cavete με απαγόρευση και με τους δύο τρόπους. Μονάδες 4 (2006 Ο)