Μάθημα XXX

Marcus Tullius Cicero, Pro L. Murena oratio, 6, 12 (Με ορισμένες αλλαγές)

[12] Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo, parenti suo, magno adiumento in periculis, solacio in laboribus, gratulationi in victoria fuit. Et si habet Asia suspicionem luxuriae quandam, non Asiam numquam vidisse sed in Asia continenter vixisse laudandum est. Quam ob rem non Asiae nomen obiciendum Murenae fuit ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum flagitium ac dedecus. Meruisse vero stipendia in eo bello quod tum populus Romanus non modo maximum sed etiam solum gerebat virtutis, patre imperatore libentissime meruisse pietatis, finem stipendiorum patris victoriam ac triumphum fuisse felicitatis fuit. Male dicto quidem idcirco nihil in hisce rebus loci est quod omnia laus occupavit.

Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo, patri suo, magno adiumento* in periculis, solacio* in laboribus, gratulationi* in victoria fuit. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae* obiecerunt, ex qua laus familiae*, memoria generi*, honos et gloria nomini* constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum. Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit; patre imperatore libentissime meruisse pietatis fuit; finem stipendiorum patris victoriam ac triumphum fuisse felicitatis fuit.

Αρχικοί χρόνοι ρημάτων

• -sum-fui-/-esse, μτχ. μελλ.: futurus
• 2, habeo-habui-habitum-habere
• 1, laudo
• 2, debeo-debui-debitum-debere
• 2, video-vidi-visum-videre
• 3, vivo-vixi-victum-vivere
• 3, obicio-obieci-obiectum-obicere
• 3, constituo-constitui-constitutum-constituere
• 3, suscipio-suscepi-susceptum-suscipere
• 1, deporto
• 2, mereo-merui-meritum-merere

Συντακτικές Παρατηρήσεις

• viro: δοτική προσωπική χαριστική που συνάπτεται στο fuit
• patri: επεξήγηση στο viro
• suo: άμεση αυτοπάθεια...
• adiumento, solacio, gratulationi: δοτικές κατηγορηματικές του σκοπού από το fuit
• in periculis/laboribus/victoria: εμπρόθετες αφαιρετικές που δηλώνουν εντοπισμό σε μια κατάσταση...
• et: μεταβατικός
• si...luxuriae: Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si (στις εναντιωματικές προτάσεις το et & si πάνε μαζί, δε χωρίζονται), εκφέρεται και στην υπόθεση και στην απόδοση (debemus laudare Murenam) με οριστική (ενεστώτα) και εκφράζει υπόθεση ανοιχτή, δηλαδή χωρίς να δηλώνεται αν αληθεύει ή όχι, ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στην κύρια πρόταση
• luxuriae: γενική αντικειμενική στο suspicionem
• Murenam laudare debemus: Παθητική σύνταξη: Murena laudandus est
• quod...vidit: Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου, γιατί η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή...
• (quod)...vixit: ό.π.
• ob quam rem: εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο ρήμα obiecerunt
• Asiae: γενική επεξηγηματική στο nomen (ίσως επειδή βρίσκεται μπροστά από το nomen να λειτουργεί ως παράθεση)
• ex qua...constituta est: Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Asiae. Εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός...
• ex qua: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τοπική προέλευση (ή αιτία) στο ρήμα constituta est
• familiae, generi, nomini: δοτικές προσωπικές χαριστικές που συνάπτονται στο constituta est
• susceptum, deportatum: επιθετικές μετοχές, συνημμένες στα αντικείμενα dedecus ac flagitium του ρήματος obiecerunt
• meruisse: υποκείμενο στο ρήμα fuit (στα αρχαία ελληνικά θα είχαμε έναρθρο απαρέμφατο σε θέση υποκειμένου προσωπικού ρήματος) με υποκείμενο το Murenam (ενν.)
• stipendia: αιτιατική ως αντικείμενο του meruisse
• virtutis, pietatis, felicitatis: γενικές κατηγορηματικές που δηλώνουν το χαρακτηριστικό γνώρισμα
• in bello: εμπρόθετη αφαιρετική που δηλώνει χρόνο (χρονικό εντοπισμό ή εμπρόθετος της κατάστασης) στο meruisse stipendia
• patre imperatore: ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη με «υποκείμενο» το patre και «κατηγορηματικό προσδιορισμό» το imperatore. Δηλώνει χρόνο ή/και εναντίωση
• fuisse: ειδικό απαρέμφατο, υποκείμενο στο ρήμα fuit, με υποκείμενο το finem και κατηγορούμενο του υποκειμένου το victoriam ac triumphum
• stipendiorum: γενική υποκειμενική (ή διαιρετική) στο finem
• patris: γενική υποκειμενική στα victoriam ac triumphum

Γραμματικές Παρατηρήσεις

• fortis/-ior/-issimus (fortiter-fortius-fortissime)
• magnus/maior/maximus (magnopere ή magno opere/magis/maxime)
• continenter/continentius/continentissime [continens/continentior/continentissimus], libenter/libentius/libentissime [libens/libentior/libentissimus]
• quidam-quaedam-quoddam: αόριστη επιθετική αντωνυμία. H ουσιαστική: quidam-quaedam-quiddam· προσοχή: quendam, quorundam...
• aliqui-aliqua-aliquod: αόριστη επιθετική αντωνυμία. Η ουσιαστική: aliquis-aliquis (ή aliqua ή aliquae)-aliquid
• luxuria-ae & luxŭrĭēs-iēi: θηλυκό
• familia-ae: γενική ενικού και familias στη φράση pater familias=οικοδεσπότης· βλ. γραμματική, σελ. 13
• mĕmŏrĭa , ae: θηλυκό (έχει και πληθυντικό: “quispiam ex his, qui se ad litteras memoriasque veteres dediderat,” Gell. 2, 21, 6: “in veteribus memoriis scriptum legimus”
• finis-is, 3, Α, τέλος, σύνορο· fines-ium=σύνορα, χώρα
• pietas-tatis: κανονικά μόνο στον ενικό ως αφηρημένη έννοια · βλ. γραμματική, σελ. 26
• fēlīcĭtas , ātis: έχει και πληθυντικό (“bonae felicitates,” Ter. Eun. 2, 3, 32: “ea vis ipsa, quae saepe incredibiles huic urbi felicitates atque opes attulit,” Cic. Mil. 31, 84)
• virtus-tutis, 3, Θ, ανδρεία, 17, virtutes-um (βλ. Θ. Κακριδής, Γραμματική της λατινικής γλώσσης, σελ. 31). Στο λεξικό Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary, ως γενική πληθυντικού δίνει virtutium...
• triumphus-i: Αρσενικό β' κλίσης

Ερωτήσεις Πανελληνίων

• quod Asiam vidit: να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης (μονάδα 1), το συντακτικό ρόλο της (μονάδες 2) και να δικαιολογήσετε την έγκλιση (μονάδες 2). Μονάδες 5 (2008 Ο)
• Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus: να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου (μονάδες 2) και να αναφέρετε την εισαγωγή και την εκφορά υπόθεσης και απόδοσης (μονάδες 3). Μονάδες 5 (2008 Ο)
• Να μετατρέψετε τον υποθετικό λόγο της προηγούμενης παρατήρησης (4.α.), έτσι ώστε να φανερώνει υπόθεση δυνατή ή πιθανή. Μονάδες 5 (2008 Ο)
• Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. Να αναγνωρίσετε όλες τις προτάσεις του παραπάνω αποσπάσματος (μονάδες 2), να αιτιολογήσετε την έγκλιση των δευτερευουσών προτάσεων (μονάδες 3) και να χαρακτηρίσετε τον υποθετικό λόγο (μονάδες 2). Μονάδες 7 (2007 Ε)
• Murenam laudare debemus: Να αντικαταστήσετε το debeo + απαρέμφατο με τον αντίστοιχο τύπο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Να δηλώσετε το ποιητικό αίτιο. [Μονάδες 6] (2001)
• si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus: Να μετατρέψετε τον υποθετικό λόγο έτσι, ώστε να εκφράζει υπόθεση δυνατή ή πιθανή. [Μονάδες 8] (2001)