Μάθημα XXXIII

Cicero, Pro Marcello, 8 (Με μικρές αλλαγές)

Καιρός για ανασυγκρότηση

Ο Μάρκελλος (Marcus Claudius Marcellus) υπήρξε πολιτικός αντίπαλος του Ιουλίου Καίσαρα. Δυο χρόνια μετά την ήττα του Πομπηίου στα Φάρσαλα (48 π.Χ.) ο Καίσαρας του επέτρεψε να επιστρέψει στη Ρώμη από τη Μυτιλήνη, -όπου είχε αυτοεξοριστεί. Ο Μάρκελλος όμως δολοφονήθηκε στον Πειραιά το, 45 π.Χ., πριν προλάβει να γυρίσει. Λίγο νωρίτερα ο Κικέρωνας είχε αναλάβει, να ευχαριστήσει τον Καίσαρα γι' αυτή του την απόφαση με το λόγο του «Pro Marcello». Με αφορμή το Μάρκελλο ο Κικέρωνας εκφράζει την άποψή του για το ευαίσθητο, όσο και οδυνηρό, θέμα του εμφύλιου ανάμεσα στον Καίσαρα και τον Πομπήιο. Επισημαίνοντας τις ευθύνες και των δυο προτείνει ταυτόχρονα στον Καίσαρα ένα ευρύ πρόγραμμα ανασυγκρότησης «για να γιατρευτούν οι πληγές του πολέμου» (βλ. και την εισ. στο μάθ. XXXVII)

Omnia sunt excitanda* tibi uni, C. Caesar, quae iacere sentis perculsa atque prostrata impetu belli ipsius, quod necesse fuit: constituenda* iudicia, revocanda* fides, comprimendae* libidines, propaganda* suboles; omnia quae dilapsa iam diffluxerunt, severis legibus vincienda* sunt. In tanto civili bello, in tanto ardore animorum et armorum, quassata res publica multa perdidit et ornamenta dignitatis et praesidia stabilitatis suae; multaque uterque dux fecit armatus, quae idem togatus fieri prohibuisset. Quare subveniendum* reipublicae est et omnia nunc belli vulnera tibi sananda* sunt, quibus praeter te mederi nemo potest.

Αρχικοί χρόνοι ρημάτων

• 1, excito, ξεσηκώνω, αποκαθιστώ, 14
• 2, iaceo-iacui-[iacitum]-iacere, βρίσκομαι, 5, μτχ. μέλλ. iaciturus
• 4, sentio-sensi-sensum-sentire, καταλαβαίνω, 18
• 3, percello-perculi-perculsum-percellere, ανατρέπω, 33
• 3, prosterno-prostravi-prostratum-prosternere, καταλύω, 33
• 3, constituo-constitui-constitutum-constituere, αποφασίζω, 9
• 1, revoco, ανακαλώ, 33
• 3, comprimo-compressi-compressum-ere, περιορίζω, 33
• 1, propago, αφήνω απογόνους, 33
• 3, dilabor-dilapsus sum-dilabi, καταρρέω, 33, αποθετικό
• 3, diffluo-diffluxi-diffluctum-diffluere, διαρρέω, 33
• 4, vincio-vinxi-vinctum-vincire, δένω, στερεώνω, 33
• 3, perdo-perdidi-perditum-perdere, χάνω, 9
• 3, facio-feci-factum-facere, κάνω, 24 (προστακτική συνήθως fac, αλλά απαντά και ο αρχαϊκός τύπος face)
• 3, fio-factus sum-fieri, γίνομαι, 16, (παθητικό του facio)· βλ. γραμματική σελ. 91-92. [παθητικό: interfio & interficior]
• 2, prohibeo-prohibui-prohibitum-prohibere, εμποδίζω, 18
• 4, subvenio-subveni-subventum-subvenire, βοηθώ, 33
• 1, sano, θεραπεύω, 33
• 2, medeor-/-/-mederi, γιατρεύω, 33, αποθετικό
• -possum-potui-/-posse, δύναμαι, μπορώ, 6

Συντακτικές Παρατηρήσεις

• excitanda sunt tibi=oportet/decet excitare te omnia
• uni: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο tibi
• perculsa/postrata: επιρρηματικά κατηγορούμενα τρόπου. Αναφέρονται στα quae (=omnia) και προσδιορίζουν επιρρηματικά το απαρέμφατο iacere
• impetu: ποιητικό αίτιο (άψυχο) ή αφαιρετική της αιτίας στις παθητικής διάθεσης μετοχές perculsa/postrata
• dilapsa: χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο omnia του ρήματος diffluxerunt, με υποκείμενο το omnia
• legibus: αφαιρετική οργανική του μέσου στο vincienda sunt
• in bello: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει χρονικό εντοπισμό (ή αιτία)...
• in ardore: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει κατάσταση (ή αιτία)...
• suae: επιθετικός προσδιορισμός στο stabilitatis, άμεση αυτοπάθεια…
• dignitatis: γενική αντικειμενική στο ornamenta
• armatus/togatus: επιρρηματικό κατηγορούμενο τρόπου (ή χρόνου: si togatus fuisset... prohibuisset --> β' είδος, απραγματοποίητο). Αναφέρονται στο dux, υποκείμενο του ρήματος fecit, και προσδιορίζουν επιρρηματικά το ρήμα
• reipublicae: αντικείμενο σε δοτική της περίφρασης subveniendum est
• belli: γενική υποκειμενική (ή του δημιουργού) στο vulnera
• praeter te: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει εξαίρεση...

Γραμματικές Παρατηρήσεις

• suboles-is/suboles-ium (θηλ.): ίδια σημασία σε ενικό & πληθυντικό
• unus-a-um: απόλυτο αριθμητικό ή αντωνυμικό επίθετο· βλ. γραμματική, σελ. 51 & 56
• nemo: αόριστη ουσιαστική αντωνυμία· βλ. γραμματική σελ. 47. [nemo-nullīus-nemini-neminem-/-nullo· nulli-nullorum-nullis-nullos-/-nullis]
• fides-ei: singularia tantum
• dignitas-tatis: γενική πληθυντικού: dignitat(i)um
• severus-ior-issimus
• publicus-a-um, civilis-is-e: χωρίς παραθετικά· επίρρημα: civiliter, civilius, civilissime
• multi-plures (plurium)-plurimi
• quare: συμπερασματικός παρατακτικός σύνδεσμος
• uter-utra-utrum: αντωνυμικό επίθετο (ή αναφορική ή ερωτηματική αντωνυμία)· βλ. γραμματική, σελ. 45