Μάθημα L

Valerius Maximus, 6, 4, 2 (Με ορισμένες αλλαγές)

Η φτώχεια και η απληστία είναι κακοί σύμβουλοι της εξουσίας

Η κατάχρηση εξουσίας από τους κυβερνήτες των ρωμαϊκών επαρχιών δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο. Οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις αφορούσαν τον παράνομο πλουτισμό σε βάρος των κατοίκων της επαρχίας. Στο κείμενο που ακολουθεί αναφέρεται μια έντονη συζήτηση στη Σύγκλητο το 144 π.Χ. γύρω από το ποιος από τους δύο υπάτους, ο Σέρβιος Σουλπίκιος Γάλβας ή ο Αυρήλιος Κόττας, έπρεπε να σταλεί για να καταστείλει την εξέγερση του Βιριάθου στην Ιβηρική χερσόνησο. Παρεμβαίνοντας ο Σκιπίωνας ο Αιμιλιανός (βλ. το μάθ. XXII, εισ.) πρότεινε να μη σταλεί κανείς από τους δύο, με το σκεπτικό ότι η αδυναμία του ενός ήταν η φτώχεια του και του άλλου η απληστία. Η πρόταση του έγινε δεκτή.

Cum Servius Sulpicius Galba et Aurelius Cotta con-sules in senatu contenderent uter* adversus Viriathum in Hispaniam mitteretur, magna inter patres conscriptos dissensio erat, aliis* pro Galba et aliis* pro Cotta dicen-tibus; solus* P. Scipio Aemilianus cum toto* senatu dis-sensit: «Neutrum*» inquit «mihi mitti placet, quia alter* nihil habet, alteri* nihil est satis». Nam Scipio Aemilianus aeque malam imperii magistram iudicabat inopiam atque avaritiam. Qua sententia graviter et sine ulla* malevolentia dicta Scipio obtinuit, ut neuter* in provinciam mitteretur.

Συντακτικές Παρατηρήσεις

• Cum...contenderent: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με το σύνδεσμο cum (ιστορικός ή διηγηματικός), εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού (contenderent), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (erat), και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν
• consules: παράθεση στα υποκείμενα Servius...Cotta
• uter...mitteretur: Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας, αντικείμενο στο contenderent. Εισάγεται με το ερωτηματική αντωνυμία uter (ή αντωνυμικό επίθετο), εκφέρεται με υποτακτική (γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης) παρατατικού (mitteretur), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (contenderent), και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν σε σχέση με το ρήμα της κύριας πρότασης
• adversus Viriathum: εμπρόθετος προσδιορισμός στο ρήμα mitteretur που εκφράζει εχθρική κατεύθυνση
• dicentibus: αφαιρετική απόλυτη, χρονική (ή αιτιολογική) μετοχή (ενεστώτα: εκφράζει το σύγχρονο) με υποκείμενο το aliis et aliis. Αναλύεται σε χρονική πρόταση: cum alii dicerent...
• pro Galba/Cotta: εμπρόθετος προσδιορισμός στη μετοχή που δηλώνει υπεράσπιση ή χάρη
• solus: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο Aemilianus
• toto: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο senatu
• cum senatu: εμπρόθετος προσδιορισμός στο ρήμα dissensit που δηλώνει εχθρική σχέση
• mihi: δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα placet
• quia...habet: Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτολογικό σύνδεσμο quia και εκφέρεται με οριστική ενεστώτα, γιατί η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή
• quia...satis: ό.π.
• alteri: δοτική προσωπική στην απρόσωπη έκφραση satis est ή δοτική προσωπική στο est
• satis: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο ρήμα est
• aeque: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα iudicabat (ή του ποσού στο επίθετο malam)
• imperii: γενική ως συμπλήρωμα του ουσιαστικού magistram (γενική αντικειμενική)
• inopiam atque avaritiam: αντικείμενα του ρήματος iudicabat
• magistram: κατηγορούμενο των ως άνω αντικειμένων
• sententia dicta: ιδιάζουσα αφαιρετική απόλυτη, αιτιολογική (ή τροπική) μετοχή με υποκείμενο το sententia. Ανάλυση: cum Aemilianus dixisset sententiam...
• sine malevolentia: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τρόπο (εξαίρεση) στη μετοχή dicta
• ut...mitteretur: Δευτερεύουσα ουσιαστική συμπερασματική πρόταση, αντικείμενο του ρήματος obtinuit. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut (γιατί είναι καταφατική), εκφέρεται με υποτακτική (αυτό συμβαίνει, γιατί το αποτέλεσμα στα λατινικά πάντα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση) παρατατικού (mitteretur), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (obtinuit) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν

Γραμματικές Παρατηρήσεις

• magnus/maior/maximus [magnopere/magis/maxime], malus/peior/pessimus [male/peius/pessime], gravis-is-e/-ior/-issimus [graviter-gravius-gravissime]
• pater-patris=πατέρας, patres-um=οι Συγκλητικοί
• alius-alia-aliud: άλλος από πολλούς (αόριστη αντωνυμία ή αντωνυμικό επίθετο)/alter-altera alterum: άλλος από δύο (οριστική ή αόριστη αντωνυμία ή αντωνυμικό επίθετο)· για την κλίση βλ. γραμματική, σελ. 44 & 48
• satis/satius/-
• aequus/-ior/-issimus
• inopia/avaritia/sententia/malevolentia: singularia tantum