ΛατινικάΣυντακτικό

Αναφορικές προτάσεις

1. Οι αναφορικές προτάσεις διακρίνονται σε επιθετικές αναφορικές προτάσεις, σε επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις και σε ουσιαστικές αναφορικές προτάσεις.

Οι επιθετικές αναφορικές προτάσεις προσδιορίζουν ένα ουσιαστικό ή αντωνυμία (= όρος της αναφοράς) όπως ο επιθετικός προσδιορισμός· π.χ. civitas libera = civitas, quae libera est. Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα. Τα κυριότερα είδη των επιθετικών αναφορικών προτάσεων είναι τα εξής:

(α) Οι αναφορικές προσδιοριστικές. Οι προτάσεις αυτές προσδιορίζουν ειδικότερα την έννοια της λέξης στην οποία αναφέρονται· π.χ. ea, quae video τα πράγματα που βλέπω (πρβ. ταῦτ' ἐστί, ἃ ἐγώ δέομαι). Εκφέρονται με οριστική ή με υποτακτική ανάλογα με το περιεχόμενό τους. Συχνά η υποτακτική που υπάρχει ,στις προτάσεις αυτές οφείλεται σε έλξη (επηρεάζεται δηλ. από μια άλλη υποτακτική που προηγείται ή ακολουθεί· π.χ. Quis miser esse possit, qui talia bona habeat? (αντί για habet) ποιος άνθρωπος που έχει τέτοια αγαθά μπορεί να είναι δυστυχής;

(β) Οι προσθετικές αναφορικές. Οι προτάσεις αυτές προσδιορίζουν όχι την έννοια ενός συγκεκριμένου ουσιαστικού αλλά ολόκληρο το περιεχόμενο μιας πρότασης. Εισάγονται με το quod (= πράγμα που) και συνήθως εκφέρονται με οριστική· π.χ. existimavit se victurum esse, quod accidit πίστεψε ότι θα νικήσει, πράγμα που έγινε (πρβ. οἱ αὐτοὶ πολέμιοι ἡμῖν ἦσαν, ὅπερ σαφεστάτη πίστις).

2. Οι επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις ισοδυναμούν με απλές επιρρηματικές προτάσεις. Διακρίνονται σε αναφορικές τελικές, αναφορικές συμπερασματικές, αναφορικές αιτιολογικές, αναφορικές υποθετικές και αναφορικές παραχωρητικές-εναντιωματικές.

Οι προτάσεις αυτές ακολουθούν ως προς την έγκλιση τις αντίστοιχες επιρρηματικές προτάσεις· π.χ.

Legatum miserunt, qui (= ut is) pacem peteret έστειλαν πρεσβευτή, για να ζητήσει ειρήνη (πρβ. ἔπεμψαν κήρυκα ὃς ἀπαγγελεῖ). Is sum, qui ( = ut) numquam mentiar είμαι άνθρωπος (τέτοιος) που δε λέω ποτέ ψέματα (πρβ. τίς οὕτω μαίνεται ὅστις οὐ βούλεται σοὶ φίλος εἶναι;). Stulti sumus, qui (= cum) hoc faciamus είμαστε ανόητοι που (επειδή) κάνουμε αυτό το πράγμα (πρβ. θαυμαστόν ποιεῖς, ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως). Qui ( =si quis) hoc dicit, errat όποιος το λέει, κάνει λάθος (πρβ. ἃ μὴ προσήκει μήτ' ἄκουε μήθ' ὅρα). Ego, qui (= etsi) sum fortior, pereo fame εγώ που (= αν και) είμαι δυνατότερος, πεθαίνω της πείνας.

3. Οι ουσιαστικές αναφορικές προτάσεις ισοδυναμούν με ουσιαστικά που χρησιμεύουν ως υποκείμενο, αντικείμενο κτλ.

π.χ. Quidquid oritur, causam habet οτιδήποτε γεννιέται, έχει κάποια αιτία

Dicam quidquid sentio θα πω ό,τι πιστεύω.

Σημ. Στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου η αναφορική αντωνυμία ή το αναφορικό επίρρημα που αναφέρονται στα προηγούμενα εισάγουν κύρια πρόταση. Στην περίπτωση αυτή το qui ισοδυναμεί προς το (et) is, το ubi προς το (et) ibi κτλ.