Το λίγο του κόσμου της κριτικής...

Σωκράτης Τσίχλιας, εφ. Καθημερινή, 15/7/2006

Σαν ένα «αίφνης» που αίρει τη μονοκρατορία των ανδρών στη σύγχρονη ελληνική ποίηση, εισέβαλε το 1971 η Κική Δημουλά στη λογοτεχνία μας. Μια γυναίκα χωρίς κομματική ταυτότητα, χωρίς δεξιές και αριστερές βεβαιότητες, ανεδύθη από τα τρίσβαθα της ανθρώπινης ψυχής, κρατώντας ένα βιβλίο με μπλε εκθαμβωτικό εξώφυλλο, την ποιητική συλλογή «το λίγο του κόσμου». Ηταν η τέταρτη μετά τα πρωτόλεια «έρεβος» και «ερήμην» και το άγουρο «επί τα ίχνη».

Μια έκδοση ιδιωτική, μιας μοναχικής φωνής. Μια συλλογή πάντως, παλλόμενης τέχνης, πρωτότυπης γραφής, ιδιαίτερης γλώσσας, υψηλού αισθήματος που την κατατάσσει αμέσως στους μείζονες ποιητές. Η Δημουλά και μόνο με το «λίγο του κόσμου» ανανέωσε σημαντικά τη σύγχρονη ελληνική ποίηση, υφολογικά, θεματικά και γλωσσικά, δωρίζοντάς μας έναν ακόμη τρόπο να νιώσουμε τον κόσμο. Ποιος ν’ ασχοληθεί όμως τότε, με μια λυπημένη τέχνη; Μια ποίηση που κλαίει «για την ξερή καληνύχτα / που λεν οι μικρές πιθανότητες / και ξοφλάνε». Ποιος να μιλήσει, την εποχή των μεγάλων οραμάτων και παθών για μια ποιήτρια που το 1981 στην εξαίσια συλλογή «το τελευταίο σώμα μου» προλαβαίνει τους καραδοκούντες δογματικούς αναλύοντας η ίδια τη «φωνή» της στο τελευταίο ποίημα της συλλογής «φωνή σε αδειοδρόμους»: «Είναι η φωνή μου ένα σκαμνί / για κουρασμένα λόγια, / για νικημένα που επιστρέφουν συμπεράσματα».

Συνιστώ το ποίημα αυτό σε κριτικούς αριστερής πνοής, σε μέλλοντες δόκτορες και σε πασχίζοντες αναλυτές. Είναι μια ειλικρινής κατάθεση της ιδεολογικής της ταυτότητας. Θα τους απαλλάξει από κόπους και θα βοηθήσει να τη νιώσουν. Ας είναι. Το «λίγο του κόσμου» κυοφορούσε μια βραδυφλεγή επιτυχία. Μαζί με «το τελευταίο σώμα μου», το «χαίρε ποτέ» και όσες συλλογές ακολούθησαν, η Δημουλά καθιερώνεται τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 στη συνείδηση ενός ευρύτατου κοινού. Τα βιβλία της γνωρίζουν πωλήσεις πρωτοφανείς για ποιητικά έργα, εκδοτικοί οίκοι ερίζουν για να την κάνουν δική τους. Η πρωτοφανής δημοφιλία, καθώς και η προβολή της Δημουλά από τον Τύπο και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, φαίνεται ότι ενόχλησαν αρκετούς: νεότερους ομότεχνούς της, εστέτ κριτικούς, φετιχιστές του διαφορετικού, αριστερούς διανοούμενους, κάθε λογής «καταραμένους», οπαδούς ανομολόγητων στερεοτύπων, ότι τάχα μου η ποίηση είναι για λίγους, αλλιώς είναι κάτι άλλο, και πάει λέγοντας.

Το λυπηρό είναι ότι το τελευταίο διάστημα, και με αφορμή την τελευταία της ποιητική συλλογή, είδαν το φως της δημοσιότητας σε διαφορετικά Μέσα κι από διαφορετικούς ανθρώπους, κρίσεις και απόψεις που χρησιμοποιούν την κριτική ως πρόσχημα επιχειρώντας μια ηθική εξουθένωση της δημιουργού: Η Δημουλά «πουλάει» γιατί τη διαβάζουν γυναίκες(!), πήγε σε μια εκδήλωση άθλιου περιοδικού, έστειλε τηλεγράφημα στον πρωθυπουργό, η τελευταία της συλλογή είναι κακή, έχει γράψει και 15 κακόγουστους στίχους, (παρατίθενται και τεμαχίζονται δύο - τρία ποιήματα) κ.λπ. Κάποιος, μάλιστα, ζητεί να σταματήσει να γράφει και επιπλέον αγωνιά μήπως η κακή ποίησή της βρει ανώριμους μιμητές! Πήρα το θάρρος να εκφράσω δημόσια τη διαφωνία μου με το ύφος και το ήθος της κριτικής που επιχειρείται, επειδή το οφείλω ως αναγνώστης. Η Δημουλά και 10-15 ακόμα ποιητές με μεγάλωσαν. Μ’ έμαθαν να συλλαβίζω αυτό που δεν συμβαίνει· δηλαδή το σημαντικότερο.

Η Κική Δημουλά, εσείς που βιοπορίζεσθε κρίνοντας, υπήρξε αγοραφοβική και προσήλθε δειλά δειλά στη δημοφιλία που συνετελέσθη ερήμην της. Κατοικεί στην Κυψέλη, έζησε με τον ποιητή Αθω Δημουλά, τον έχασε νωρίς. Μαζί με τα ποιήματά της μεγάλωσε παιδιά, χάιδεψε εγγόνια. Τα «λάθη» της ως δημόσιο πρόσωπο μετά πενήντα χρόνια στην ποίηση, γεμίζουν δεν γεμίζουν έξι αράδες και επιπλέον δεν σας αφορούν.

Κρίνετε την ποίησή της με σεβασμό και αγάπη. Αυστηρά όταν νομίζετε. Κι ακόμη πιο αυστηρά. Το περιμένει, εάν δεν το λαχταρά. Απλώς δεν είναι αλεξίσφαιρη. Γι’ αυτό, παρακαλώ, αφοπλίστε τις εμμονές σας. Καμιά φορά σκοτώνουν.