Αρχική σελίδα → Λογοτεχνία → Ποίηση


Η άγνωστη ωδή του Κάλβου

Γιώργος Καρουζάκης, εφ. Ελευθεροτυπία, 28/3/2006

Ο Ανδρέας Κάλβος, όπως τον φαντάστηκε ο Παναγιώτης ΓράββαλοςΑναθερμαίνεται η συζήτηση για την άγνωστη, μέχρι το 2003, ωδή του Ζακυνθινού ποιητή Ανδρέα Κάλβου (1792-1869). Η χαμένη ωδή με τίτλο «Ελπίς πατρίδος», το πρώτο έργο που έγραψε το 1819 στα ελληνικά ο Ανδρέας Κάλβος, εντοπίστηκε από τον Κύπριο φιλόλογο και ερευνητή Λεύκιο Ζαφειρίου στην Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη της Γλασκόβης.

Η ποιητική σύνθεση συμπεριλαμβάνεται στην έκδοση «Ο βίος και το έργο του Ανδρέα Κάλβου (1792-1869)» του Λεύκιου Ζαφειρίου, που κυκλοφορεί αυτή την βδομάδα από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο». Στην πρώτη στροφή της Ωδής ο ποιητής, με την αγωνία για την υπόδουλη πατρίδα στο μυαλό του, αποπειράται να γράψει στην ομιλούμενη γλώσσα της εποχής:

«Ευλαβώς τρέμων, ρίπτω πρώτην βολάν τα δάκτυλα επί την αργυρόχορδον πάτριον κιθάραν».

Στην Ωδή «Ελπίς Πατρίδος» ο ποιητής αναφέρεται στην Ελλάδα, μιλά για τα νέφη της δουλείας, τη σκλαβιά και την ελπίδα της ελευθερίας που διατρυπά αυτό το σκοτάδι. Στη συνέχεια ζητεί από τη φιλελεύθερη Αγγλία της εποχής του να φυσήξει στην πατρίδα του και να καρποφορήσει το άνθος της ελευθερίας. Κλείνει με τη δήλωση ότι αν ο άνεμος σκορπίσει τις ελπίδες, εύχεται ο Θεός να τον τυφλώσει. Καλύτερα να τον βρει ο θάνατος, γράφει, αν χάσει την ελπίδα του και δεν δει να χορεύουν μαζί στην πατρίδα του, όχι μόνο η ελευθερία αλλά και οι μούσες...

Το εξάφυλλο φυλλάδιο, που ανακαλύφθηκε δεμένο σε τόμο ανάμεσα σε άλλα έντυπα, εκδόθηκε από τον Λονδρέζο εκδότη της εποχής Σάμιουελ Μπάγκστερ (1772-1851), φίλο και συνεργάτη του Κάλβου σε τουλάχιστον τέσσερις εκδόσεις θεολογικού και φιλολογικού περιεχομένου στα 1820-1822. Η έκδοση περιήλθε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη της Γλασκόβης (G.U.L.) με τη συλλογή Αγγλου συλλέκτη, πιθανόν από το περιβάλλον του Κάλβου, του κόμη Γκίλφορντ, του φιλέλληνα βουλευτή Μονκ ή κυρίως του Σ. Μπάγκστερ.

Ενδιαφέρων είναι ο τρόπος του εντοπισμού της χαμένης Ωδής του Α. Κάλβου όπως μας τον περιέγραψε προχθές, σε τηλεφωνική επικοινωνία, από τη Λευκωσία ο Λεύκιος Ζαφειρίου.

«Ολα ξεκίνησαν το 2003 στην προσπάθειά μου να συνθέσω ένα αναλυτικό χρονολόγιο του ποιητή. Επειδή δεν είμαι εξοικειωμένος με την τεχνολογία, ζήτησα τη βοήθεια του 17χρονου μαθητή, τότε, Τεύκρου Χαχολιάδη, ο οποίος εντόπισε αρχικά κάποια ίχνη της Ωδής στο Διαδίκτυο. Ετσι τον Αύγουστο του 2003 ταξιδέψαμε στη Γλασκόβη και βρήκαμε το λανθάνον ποίημα σαράντα στίχων του ποιητή τυπωμένο σε αβιβλιογράφητη έκδοση του 19ου αιώνα. Ηταν συγκινητικό, θυμάμαι, ένα 17χρονο παιδί από την Κύπρο να παραλαμβάνει στα χέρια του 180 χρόνια μετά το ποίημα του Κάλβου».

- Τι νέο κομίζει αυτό το εύρημα στη βιογραφία του ποιητή;

«Ανατρέπεται η έως τώρα άποψη ότι ο Κάλβος δεν έγραφε μέχρι τότε στα ελληνικά και ότι η Επανάσταση του '21 τον έστρεψε προς τη μητρική του γλώσσα. Με την ανακάλυψη της Ωδής διαπιστώνουμε ότι ο Κάλβος, ήδη από τα χρόνια που ζούσε στο Λονδίνο, είχε στις αποσκευές του όλα τα υλικά που μετέφερε στις Ωδές του 1824 και του 1826. Από το 1819 είχε ήδη διαμορφώσει ένα ποιητικό σύστημα, το οποίο θα ακολουθούσε αργότερα, και στη μετρική του. Η διαφορά σε σχέση με τις μεταγενέστερες Ωδές είναι ότι κάθε στροφή στη σύνθεση "Ελπίς πατρίδος" αποτελείται από τέσσερις στίχους αντί για πέντε που χρησιμοποίησε στις Ωδές που ακολούθησαν».

Το βιογραφικό βιβλίο του Λεύκιου Ζαφειρίου καταγράφει και παρακολουθεί λεπτομερώς τα γεγονότα της προσωπικής και δημιουργικής πορείας του Κάλβου, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, αξιοποιώντας όλα τα καινούργια στοιχεία που ήρθαν στο φως για τη ζωή και το έργο του ποιητή τα τελευταία χρόνια.